Morgunblaðið - 02.04.1950, Blaðsíða 8
8
WOR(rli(\ttLA0lÐ
fcunnuúagur 2. apríl 1950.
*
í
lífgstiislaiiiö
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)4 ’/WW'
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ristjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. —• Sími 1600.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók,
Þrjár nýjar menning-
arstoðir
VIÐ íslendingar viljum vera menningarþjóð og erum það.
En í raun og sannleika er menning okkar nú stödd á vega-
rr.ótum. Hún hefur frá upphafi byggðar landsins verið sveita-
monning. Það er afleiðing þess að þjóðin hefur fram á síðustu
aratugi búið svo að segja öll í sveitum og stundað landbúnað.
Is’enskar sveitif hafa þannig alið og fóstrað þann menningar-
srf, sem er hyrningarsteinn stjórnmálalegs og menningarlegs
sjálfstæðis okkar.
2n þessi þjóð, sem um aldir hefur lifað fábrotnu lífi í
sveitum lands síns, einöngruð í strjálli byggð, hefur á ör-
iáum áratugum byggt sjer kaupstaði og höfuðborg, þar sem
mi’dll hluti hennar hefur tekið sjer bólfestu.
/rfleiðing þess hlýtur að vera mikil breyting og raunar
bylting í menningarlífi hennar. Jafnhliða hefur landið sjálft
færst í þjóðbraut á samgönguleiðum milli landa og heims-
álfa.
★
Sú spurning hlýtur þess vegna að vakna meðal okkar
sjáifra, hvernig við fáum samrýmt menningu okkar hinum
iiýju viðhorfum. Meðal annara þjóða hefur borgarmenningin,
þiettbýlismenningin, þroskast við hlið sveitamenningarinnar
og sótt til hennar lifandi þrótt og styrk. Hjá okkur gerist sú
breyting á nokkrum áratugum að fólkið flytur til bæja og
borga og þjettbýlismenning 20. aldarinnar skýtur rótum. Við
skulum ekki dylja okkur þess að hjá okkur er sú menning
enn nýgræðingur, sem skortir þroska og fyllingu. íslend-
ingar eru að vísu ákafir í að tileinka sjer og taka á móti
þeim straumum alþjóðlegra menningaráhrifa, sem um þá
hafa leikið undanfarin ár. En þeir gjalda samt lofsverðan
varhug við að gleipa þá ómelta. Er það vel farið.
í sambandi við hina ungu þjettbýlismenningu o'kkar er
ástæða til þess nú að minnast á nýjar stoðir, sem renna undir
hana og okkur ber að meta og virða að makleikum.
Það er fyrst að hjer er í þann mund að taka til starfa
þjóðleikhús, sem verður íslenskri leiklist ómetanlegt höfuð-
hof. Leiklistin hefur a. m. k. s.l. hálfa öld átt vaxandi ást-
sældum að fagna hjer á landi. En hún hefur jafnan átt við
erfiðar aðstæður að búa. íslendingar hafa í raun og veru
aldrei átt leikhús þó að þeir hafi bæði ort ágæt leikrit óg
leikið þau. Þráin til þess að leika og horfa á leikið hefur hins
vegar skapað Ieikhús úr ljelegum húsum og kumböldum.
Þess vegna stöndum við furðulega framarlega á þessu sviði
listarinnar. Með hinu nýja þjóðleikhúsi skapast þessari grein
menningarinnar gjörsamlega ný þroskaskilyrði.
Það er annað að hjer er nú nýstofnuð fullskipuð symfóníu-
hljómsveit. Engum, sem eitthvað lætur sig hljómiistarmál
varða, getur blandast hugur um að þar er um stórmerkan
atburð að ræða á sviði þeirrar listgreinar. Enginn getur
heldur dregið það í efa að mikill fengur sje að myndun
hennar fyrir hljómlistarlíf í landinu.
Loks er þess að geta í þriðja lagi að sá dagur nálgast nú
óðum að fullgert verði þjóðminja- og listasafn í höfuðborg-
inni. Er fheð því bætt úr tilfinnanlegum skorti, sem mikill
vansi hefur verið að um langt árabil.
★
Þetta þrennt, þjóðleikhúsið, symfóníuhljómsveitin og þjóð-
minja- og Jistasafnið eru vissulega merk spor til sköpunar
vaxandi þjettbýlismenningar í þessu landi. Þess vegna hlýt-
ur þeim að vera fagnað af öllum þeim, sem unna fögrum
listum og aukinni menningu og þroska þjóðarinnar. En allt
þetta kostar fje, mikið fje, sem lítilli þjóð kann að verða
erfitt um vik að leggja fram á viðsjálum tímum. En þess
er þá einnig að minnast að íslensk sveitamenning er ekki
vaxin upp við auð og allsnægtir heldur efnalega kröm og
kvöl. Menningin ávaxtast ekki í bankabókum. Hún vex og
dafnar í hugum fólksins, sem sækir svölun og sálubót til
lagurra lista. Þess skulum við einnig minnast nú þegar
þjóð okkar er stödd á veðramótum velgengni og vand-
íæða.
\Jíliar ólripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Tölusettar
aðfinnslur
■NR- 1, nr. 2, nr. 3 stendur í
brjefi, sem dálkarnir hafa feng
ið og flytur sundurliðaðar
skammir um strætisvagna
Reykjavíkur. Höfundurinn hef
ir yfir svo mörgu að rífast, að
hann hefir valið þann kostinn
að tölusetja glósurnar og að-
finnslurnar.
Brjef hans verður ekki birt
hjer, því miður, liggur mjer við
að segja, því það er vel skrifað
og skemmtilegt að ýmsu leyti.
En brjefritarinn fjallar um mál,
sem eru svo margtuggin, að eng
in leið er að minnast á þau að
sinni.
Það er* búið að tala þau í
gröfina.
•
Brjef í tugatali
ANNARS er það athyglisvert,
að rekstur strætisvagnanna og
útvarpsins eru þau tvö mál,
sem oftast er drepið á í brjef-
um til þessara dálka. í fljótu
bragði kann þetta að sýnast
einhver hending, en svo er þó
ekki. Strætisvagnarnir og út-
varpið koma svo mjög við sögu
okkar höfuðstaðarbúa, að það
er ekki nema eðlilegt, að
,,Borgarar“ semji á ári hverju
tugi brjefa um þessi fyrirtæki.
Verstur skollinn, að þau eru
nær öll eins — og flest ákaf-
lega leiðinleg.
•
Umferðarkennsla
í skólum
FRÁ skrifstofu Slysavarnafje-
lagsins hefir Daglega lífinu
borist eftirfarandi:
,,Á undanförnum árum hafa
leikfimikennarar í Reykjavík
og víðar notað nokkrar stund-
ir á hverjum vetri til þess að
kenna umferðarreglur, og beitti
Slysavarnafjelagið sjer fyrir
því upphaflega, er fulltrúi þess
leiðbeindi kennurunum í þess-
um efnum og hefir síðan þrá-
faldlega haft æfingar með
börnum í umferðarreglum.
„Götur“ j
í barnaskólaportum
„ÚTIÆFINGAR þær, sem
Slysavarnafjelagið og lögregl- ’
an byrjuðu á í fyrra, þegar mál
aðar voru „götur“ í barnaskóla
portin, munu endurteknar í
vor.
Umferðarkvikmyndir Slysa-
varnafjelagsins fá börnin að sjá
árlega, og prentaðar umferðar-
reglur, sem fjelagið ljet ganga
frá í samráði við Fjelag ísl. bif-
reiðaeigenda, voru látnar börn
um í tje í vetur á lögreglustöð-
inni og fást þar ennþá.
•
Á barnaleikvöllum
„NYLEGA leiðbeindi fulltrúi
fjelagsins konum þeim, er
gæslu hafa á barnaleikvöllun-
um, í kennslu í umferðarregl-
um, og mun því bráðlega verða
byrjað á tilsögn i slíku á sjálf-
um barnaleikvöllunum, eins og
Morgunblaðið minntist á.
Kennslan fer fram undir
handleiðslu ungfrú Unnar
Ágústsdóttur leikfimikennara
og fulltrúa Slysavarnafjelags-
ins.
Loks er í ráði að byrja á svip
uðum leiðbeiningum fyrir börn
í leikskólunum, og æskilegt
væri, að kennarar færu með
einstaka nemendahópa út á
göturnar í þessum tilgangi, eins
og bent er á í Daglega lífinu“.
•
Tilmæli til
bílstjóra
AÐ LOKUM segir í brjefinu
frá Slysavarnafjelaginu, að
ýmsir muni hafa tekið eftir
því, að síðan byrjað var að leið
beina skólabörnum í umferðar-
reglum, hafi sá góði siður
færst í vöxt meðahbarna, sem
stjórna reiðhjólum, að rjetta
út aðra hvora hendina, til
marks um það, að þau ætli að
breyta stefnu, t. d. við gatna-
mót.
„Þetta út af fyrir sig er mjk-
jils virði“, segir rjettilega í
brjefinu, „og eru allir bílstjór-
1 ar beðnir að gefa þessu gaum
’og láta börnin finna, að tekið
sje tillit til merkjanna“.
•
Innlennt og erlent
ENN er komið brjef um ís-
lenskar karlmannaskyrtur, og
stendur höfundurinn á því
fastar en fótunum, að þær sjeu
engir eftirbátar þeirra útlendu.
Auðvitað efast enginn um, að
til er fjöldi erlendra skyrtu-
tegunda mun lakari íslensku
tegundunum. En hinu er og erf-
itt að neita, að hingað hafa kom
ið erlendar karlmannaskyrtur,
sem meiri fengur hefir þótt í
en innlendum. Þessvegna var
upphaflega vakið máls á þessu
hjer í dálkunum, því hjer er
um þá tegund framleiðslu að
ræða, þar sem við íslendingar
getum að minnsta kosti staðið
jafnfætis færustu útlending-
um, jafnt vestan hafs sem aust
an.
©
Ölvun á almanna-
færi
í BRJEFI, sem hjer hefir legið
nokkuð lengi og því miður ver
ið ógerlegt að birta, segir höf-
undur að lokum, að „full
adressa" sín sje þetta og þetta.
Hann er að því leyti kurteis-
ari en ýmsir aðrir, að hann
skrifar undir nafni og heimilis-
fangi.
En „full adressa“! Fyrr má
nú vera! Maður býst hálft í
hvoru við að á eftir fylgi:
„Yðar ölvaði J. J.“
•
Snör handtök
GAMALL blaðamaður hjer í
bæ fjekk 30. mars brjef frá
kunningja sínum í Pakistan.
Brjefið var póstlagt 24. sama
mánaðar.
Og svo segja þeir í einum
skemmtiþætti Bláu stjörnunn-
ar, að póstmenn sjeu mestu
sleðar!
tinnififtftiiinifinmiTrHv-*”
MEÐAL ANNARA ORÐA ....
|||||ll■lllllllllllllflllllllll■fllllllf■llllflffllllllllllll■l■llllllllllllllllllllltMl»Mllll•tllllltmllll■lllllllllllll■|||||■■lll|
Stðrf allsherjarþingsins vaxa því yfir hðfuð
Eftir Michael Fry,
frjettamann Reuters.
LAKE SUCCESS: — Allsherj-
arþingi S. Þ. er nauðugur einn
kostur að koma starfhæíi sínu
á rjettan kjöl. Annars kostar
má búast við, að það bíði al-
varlegan hnekki. Málum á dag
skrá þess fer fjölgandi með ári
hverju. Árið 1946 voru þau 50,
árið eftir 60, og árið 1949 voru
þau orðin 75.
STARFIÐ FER
VAXANDI
ÞEGAR S. Þ. voru settar á
stofn árið 1946, litu stofnend-
ur svo á, að venjulegt allsherj-
arþing mundi standa í 5 til 6
vikur. Þjóðabandalagið stóð yf-
irleitt þann tíma.
Hingað til hefir það þó staðið
14 vikur hverju sinni. Megin-
galli á starfsemi S- Þ. er sá, að
allsherjarþingið hefir enga sjer
staka nefnd sem undirbúið gæti
setu þess hverju sinni, og sjeð
um, að því sje ekki íþyngt með
fánýt’um málum. Öryggisráðið,
sem starfar milli þinga er út
af fyrir sig. Það skiptir sjer
ekki af nema fáum þeirra
vandamálá í efnahags- og fje-
lagsmálum, sem eru á dagskrá
allsherjarþingsins.
• •
FÁNÝT MÁL
TEFJA STARFIÐ
AFLEIÐINGIN er sú, að hver
aðili getur lagt ályktunartill.
á skrifstofu Trygve Lie, hve-
nær sem er, og það verður tek-
ið á dagskrá allsherjai'þingsins.
Þannig fær það tillögur til með-
ferðar, enda þótt þær sjeu
næsta fánýtar. Hjer verða ekki
nefnd nein dæmi, en það gefur
auga leið, að allar þessar hald-
lausu tillögur tefja störf þings
úr hófi fram.
• •
„LITLA ALLS-
HERJARÞINGIÐ
ÁIIRIFALÍTIÐ
ÞEIR, sem stuðluðu að stofn-
un milliþinganefndarinnar eða
„litla allsherjarþingsins", töldu,
að það mundi geta komið í veg
fyrir, að ómerk mál yrðu alls-
herjarþinginu til tafar. — En
Rússar og vinir þeirra vjeku
frá fundum þess og gerðu það
tiltölulega áhrifalítið.
• •
TILLÖGUR TIL
ÚRBÓTA
SÚ umbótatillaga, sem nú er
efst á baugi um bætta starfs-
hætti, er, að komið verði í veg
fyrir, að bæði undirnefndir
þingsins og þingið sjálft taki
sama mál til meðferðar. Eftir
gildandi reglum verður mál
rætt í allsherjarþinginu eftir
að efnahags- og stjórnmála-
nefndin hefir fjallað um það.
Tillögurnar eru þannig, að
þingið geti með • atkvæða-
greiðslu komið í veg fyrir þessa
endurtekningu, ef það vill. —
Rússar og hjáríki þeirra eru
þessari hugmynd öndverð. —
Ennfremur hafa komið fram
tillögur um að skera niður um-
ræður.
• •
UMBÓTA ER BRÝN
ÞÖRF
MÖNNUM verður ljös nauðsyn
in á að auðvelda allsherjarþing-
inu sem mest störfin, þegar þess
er gætt, að það verður að end-
urskoða störf öryggisráðsins,
efnahags- og f jelagsmálanefnd-
arinnar og verndargæsluráðs-
ins, en störf þessara stofnana
fara sívaxandi. Því spá marg-
ir því, að allsherjarþingið verði
að sitja a. m. k. hálft ái’ið, ef
ekkert Verður aðgert.
Framh. á bls. 12.