Morgunblaðið - 15.10.1952, Page 5

Miðvikudagur 15. okt. 1952
MORGUNBLAÐIÐ
ð
qjfftir RICHARD C. IIOTTELET
3VIIKIL ÁTÖK
Árið 1946 var ár mikilla stjórn-
málalegra átaka milli austurs og
vesturs. Fylking þeirra þjóða, sem
árum saman höfðu háð þrotlausa
baráttu við sameiginlegan óvin,
tók þá óðum að riðlast. Þegar ég
var sendur til Moskva á vegum
Columbia útvarpsféiagsins, var
þessi spuniing ofarlega í hugurn
manna um gjörvallan heim: „Hvað
veldur þvi, að sá f^'iður, sem gold-
inn var Jífi nill.ióna hermanna
og friðsamra borgara, var nú svo
ótryggur, tæpu ári eftir stríðs-
lok?“
Ég taidi skyldu rr.ina sem frétta-
mánns að reyna að komast eftir
svari.
GENGIÐ Á FUND LITVINOVS
Rússneskir cmbættismenn tóku
mér fálega fyrst í stað. Þar kom
þó, að ég náði fundi Litvinovs,'
sem þá var aðstoðarutanríkisráð-!
herra. Tók liann mér vel og k-vaðst
munu veita mér áheyrn að viku
liðinni.
Þegar hinn langþráði dagur, 18.
júní, rann upp, var ákaflega heitt
í veðri — svo heitt, að hælarnir
á skónum mínum mörkuðu spor !
í asfaltið á götunni. Varð ég því
meira en lítið undrandi, er óg sá,
að eldur logað á arni í skrifstofu
Litvinovs.
Litvinov stóð álútur yfir skrif-
borði sínu, er ég kom inn, en þeg-
ar hann sá mig, gekk hann' rak-
leiðis til mín og rétti mér hönd
sína. Hann talaði ensku með
nokkuð loðnum hreim. Er við
höfðum skipzt á kveðjum, sett-
umst við niður, og ég spurði,
hvert álit hans væri á horfum í
alþjóðamálum.
Svar hans virtist ákveðið og
þaulhugsað. Hann taJaði eins og
maður, sem er að létta á hjarta
sínu. „Ötlitið er slæmt“, mælti
hann, „og eins og nú er komið,
virðist bera meira á milli en svo,
pð unnt sé að miðla málurn".
Ég varð höggdofa af undrun.
„Eitt sinn virtist mér svo sem
þessar tvær stefnur gætu þróazt
hlið við hJið“, hélt hann áfram,
„en nú er því ekki að fagha. -—
Þetta á rætur sínar að rekja cil
þ^ra hugmynda ráðamanna hér,
að deilur milli austurs og vesturs
séu óumflýjanlegar. Rússar eru nú
aftur teknir að aðhyllast þá úr-
eltu skoðun, að öryggi Jandsins
verði bezt tryggt með auknum
landvinningum“.
„Segjum nú svo, að Vestur-
veldin létu undan kröfum Rússa
varðandi Trieste, ítölsku nýlend-
urnar og Dóná?“ mælti ég. —
„Myndi slíkt fá nokkru góðu til
leiðar komið?“
Litvinov svaraði hægt og lagði
áherzlu á orð sín. „Það myndi
leiða af sér auknar yfirráðakröfur
frá Rússa hálfu“.
VAR ÞAÐ BLEKKING EIN?
Ég fór að halda, að eklci vært
allt með feldu um þetta viðtal.
Eí til vill var þaS fyrsti þátt-
urinn í einu hinna allcunnu „sýnd-
arréttinda“ Rússa. Ég spurði því:
„Hvaða ráðstafanir teljið þér
vænlegasta til úrbóta, úr því sem
nú cr )tomið?“
Svar lrans var ekki á þann veg,
sem ég bjóst við. Það var svar
þess manns, sem er lífsleiður og
þreyttur, og veit, að hann á sér
ekki framar viðreisnar von: „Ég
hef ýmsar tillögur á reiðum hönd-
um, en þær mun ég ckki láta
í ljós, nema leitað verði til mín.
Og þeir munu ekki leita til min“.
<Með oi'ðinu „þeir“ átti Jiann Der-
sýnilega við valdhafana í Kreml) !
Ég lét þau orð falla, að Stalin
hefði áður leitað til hans, er
hann vildi stuðia að vinsamlegum
samskiptum við Vesturveldin. ■—
pGæti það ekki enn komið fy-rir?
„Nei. Ég er nú aðeins áhorf-
ándi. Þátttakandi muni ég aldrei
verða framar; og því er ég feg-
{nn“.
£)11 sú gremja, sem honum bjó,

Skömmu áður en Liivinov var leystur frá
embætfi, leiddi hann bandarískan fréfta-
mann í allan sannleika um áform Rússa
á a !þ jóðavettva ngi.
hikaði við, áður en hann cagði .
„Franco", en rÖddin var óbreytt,
og á andliti lians var enga svip-
breytingu að sjí. 'V
Ég varð að viðurkenna, að iiann
hafði rétt að mæl», hvað þettá
atriði snei'ti. En væri þá ekki sá
möguleiki fyrir hendi, að gerð yrði
tih'aun til J^yltingar í hópi hinna
æðstu valdhafa?
„Nei. Slík bylting verour að
styðjast við her og lögreglu, engu
síður en bylting borgaranna".
„Oft er ég ftírðu lostinn", hélt
liann áfram, „þegar ég les frá-
sagnir brezkra og bandarískra
fréttaritara, sem halda því fram,
að rússneska þjóðin hugui á þenn-
an veg' eða hinn. Hvaða þjóð?
Hafa þeir hitt rússensku þjóðina
að máli? Síður en svo. Þeir kynn- ,
VTaxim Litvinoff I ast aðeins þeim skoðunum, sem hin
fyrrum utanríkisráðherra Rússa rúSsenska áróðursvél innrætir
,nönnum“.
hafci nú fcngið útráð. llg r.purði,
hvort hann teldi, að ríkjandi tor-
tryggni milli austurs og vesturs
ætti rætur sínar að rekja til þess,
hve erfitt væri að draga maika-
línuna milli ágengni Iíússa og
andstöðu Vesturveldanna.
Iftvinov virti mig fyrir sér dap-
ur á svip. „Hitler hefur sjálfsagt
talið allar sínar kröfur á rökum
reistar," mælti liann mildri röddu,
„— trúað því statt og stöðugt,
að þær væru knúnar frapi af óum-
flýjanlegum ytri orsökum".
OFT ER í HOLTI
HEYRANDI NÆR
Mér varð hverft við. Ég taldi
víst, að rússneskir Jeynilögreglu-
menn hefðu nánar gætui' á skrif-
stofu Litvinovs og fylgdust með
samtali okkar frá orði til orðs um
hljóðnema. En hafi Litvinov ótt-
ast, að hljóðnemar væru faldir á
skrifstofunni, lét hann ekki hið
minnsta á því bera — jafnvel ekki,
þtgar hann ræddi um möguleika
á byltingu og þau áhrif, sem dauði
Stalins nyndi hafa.
Litvinov nefndi Stalin ekki á
nafn, né heldur minntist hann á
Rússiand og byltingu í sömu and-
ránni. En í ræðu hans fólst víða
hnífur undir rós, svo að hveri
skyniborinn maður Jilaut að
skilja, hvað hann var að fara.
Ég ræddi um möguleika þess,
að nýir og yngi'i menn kæmu til
valda í Rússlandi og beindu
stjórnarstefnu Rússa inn á frið-
vænlegri brautir. Litvinov svavaði
þessu til: „Hverju skptir það, þó
að yngri menn setjisj í valdastól.
Þeir eru aldir upp í anda hinna
gömlu“.
UPPREIST EÐA UNDIR-
GEFNi?
Ég spurði hann þá, hvort ekki
væri hætta á, að almenningur i
I Kússlandi gerði uppreist, er hann
sæi, að stjórnarstefna Kreml-
verja stefndi heimsfriðnum í
voða.
Litvinov minnti mig á dvöl mína
í Þýzkalandi, meðan Hitlcr sat að
I völdum, og hélt síðan áfram:
„Við skulum minnast þess, að
Þjóðverjar og Italir gerðu ekki
uppreist. Árið 1792 gátu franskir
borgarar tekið sér vopn i hönd
og farið eldi um vopnabúr stjórn-
arinnar; en nú or öldin Snnur.
i Nú er hver uppreist fyril'fram
dæmd til ósigurs, sem ekki hefur
t öflugan her, stórskotalið og út-
t varp við. að styðjast, og þetta eru
þau tæki, sem hvað örugglegast
eru felld í járnviðjar ríkisvalds-
ins, alls staðar þar sem einræði
, ríkir. Af þessum sökum yrði mjög
erfitt að steypa af stóli einvaldi,
eins og t. d.....Franco.“ Hann
MIKIL LEYND
{?ér til mikillar undrunar komst
höfundar þessarar greinar af
fundi Litvinovs án þess að verða
fyrir barðinu á rússnesku ríkis-
lögreglunni. Gekk hann þegar á
fund bandaríska sendiherrans í
Moskva og sagði honum allt af
létta um fund þeirra Litvinovs.
Ekki taldi sendiherrann þorandi,
Litvinovs vegna, að birt frásögn-
ina opinberlega, og alit til þessa
dags hefur henni verið haldið
stranglega leyndri fyrir öllutti
öðrum en æðstu embættismönnum
í handarísku atanríkisþjónustunni.
Á hinn bóginn hafði hún sín áhrif
á afstöðu Bandaríkjamanna til
Rússa —» og þá sennilega þau
áhrif, sem Litvinpv ætlaðist til.
LOKAORÐ
Sögu Litvonovs kannast flestir
við. Tveim mánuðum eftir atburði
þá, sem hér um ræðir, níhar 'til-
tekið 24. ágúst 1946, birtist svo
hljóandi fréttagrein i Pravda:
„Maxim Maximovich Litvinov
hefur' verið leystur frá embætti
sem aðstoðarutanríkisráðherra“.
Vera má, að Litvinov hafi vitað
örlög sín fyrir og viljað nota út
í æSar síðasta tækifærið, sem
honum gafst til að ræða við Vest-
urlandabúa.
Litvinov var sá maður, scm
Stalin leitaði ^fafnan til, þegar
mikið þótti við ligg'ja, að sam-
skipti Rússa og Vesturveldanna
væru sem vinsamlegust. Síðar,
þegar ráðstjórnin taldi sig standa
föstum fötum á alþjóðavettvangi,
varð Litvinöv ofaukið. Hann var
því „leystur frá embætti", en við
iók Molotov.
Andlát Litvinovs var vilkynnt
opinberlega í jan. s.l. og þá fyi'st
kom þessi frásögn fyrir almenn-
ings sjónir.
(Þýtt og cndursagt).
Anglía byrjar
vefrarsfarfi
BREZK íslenzka félagið Anglía,
sem heldur uppi all öflugri starf-
semi hér í bænum á veturna
með fundahöldum og fleiru, er
nú að hefja vetrarstarfið. —
Ákveðnir hafa vérið fimm fund-
ir í vetur og verður sá fyrsti
14. nóvember.
Á þennan fund eru sérlega
boðnir foringjar á brezka beiti-
skipinu Swiftsure, sem hingað
kemur í opinbera heimsókn um
líkt leyti og fundurinn verður
haldinn.
STILKA
óskast til lieimiíisverka.
Upplýsingar í síma 4413.
BARWAVAGM
í góðu lagi, á háum hjólum,
til sölu á Langholtsvegi 46,
niðri. —■
yu"
þvotfavé!
til sölu og sýnis.
RAFVJELAR
Hverfisg. 50. Sími 4781.
TAFTKJÓLAEFM
Silkiefni í rúmteppi og
gluggatjöhl. Silkirips i
mörgum litum.
Vefnaðarvöru-
búð
Vesturgötu 4.
g'Olt ver&
Bobenett-gardínucfni, 15
mismunandi gerðir, verð fj'á
16.55 meterinn. — Baðmull
arvoal, breiddir 1.30 og 1.50
m., verð frá kr. 37.50 m. •—
Silkivoal sérlega fallegt,
breidd 1.25 m., verð kr. 36.60
Nælon-efni, hvít, tilvalin í
eldhúsgardínur, breidd 90
cm., verð kr. 33.40 m. —
Nælon-efni rósótt, hentugt í
undirföt, blússur og barna-
kjóla, vorð kr. 39.80 m. —
Bleikt og grænt léreft,
breidd 75 cm., verð kr. 8.40
m. — Þurrkudregill, hör,
breidd 42 cm„ verð kr. 7.40.
Ivhaki-lau í brúnum, græn-
um og dökkbláum lit, verð
frá kr. 14.85 m., Köflótt
ha8mullarefrii,breidd 80 cm.
kr. 18.20 m. — Flónel hvitt,
gult, grænt og blátt, br. 80
cm. ki. 11.70 m. — Sioppa-
satin, doppótt br. 80 cm.,
verð ki. 20.60. — DúnJéreft,
drapplitað br. 140 cm. Verð
kr. 26.60 m. — KápnfóSur
drapp og grátt, br. 100 cm.
og-90 cm. Verð frá kr. 19.70
m. — Plast-efni, 17 mismun-
andi gerðir, br. 110 og 120
cfh., verð frá kr. 16.90. Sér-
stök athygli skal vakin á
ljómandi fallegum plastdúk-
um í stærðum 100x120 cm.
Verð kr. 24.15 og 120x160,
verð frá kr. 38.65.
Vorlunin
Ahna Gunnlaugssoii
Laugav. 37. Sími 6804.
Ungur, reglusamur maður,
óskar eftir framtioarat-
vinnu. Tilboð, merkt: „Fram
tíð — 874“, leggist inn á
afgr. Mbl. fyrir fimmtudags
kvöld. —
Ljómandi fallea
bekkjótt
ullarkjólaefni
nýkomin.
Vefnaðarvöru-
búð
Vesturgötu 4.
iinij læða grá-bröndótt, livít á bringu og fremst á fótum, hefur- tapast frá Smáragötu 16. Vinsamlegast hringið í síma 3304, ef þér vitið um kisu.

Bamakot mislitar barnabuxur. R E G 1 O Laugavegi 11.

Raf8Ttagn.s- 'bÖksLSITÍir^fll: og rúmfalaskápur til sölu á Njálsgötu 34, uppi. — Sími 81938.

TIL SÖLI) er 4ra manna Renault-bíll. í ágætu standi, með ný upp- gerða vél, miðstöð og út- varpi, á góðum dekkjum. — Einnig opinn ný-smiðaður-ö tonna trillubátur, vélarlaus. Nánari upplýsingar i síma 6800 í dag og næstu daga, frá kl. 4.30—7.

ibúð óskasf Barnlaus hjón, sem bæði eru í fastri vinnu, óska eftir 1 til 2 herbergjum og eldhúsi. Góðri umgengni og regiu- semi heitiö. Fyrirfram- greiðsla, ef óskað er. TiJboð merkt: „M. S. — 873“, Jegg ist inn á afgr. blaðsins fyr- ir föstudagskvöld.

MICHEiJN
MICHELIN
í eftirfarandi stærðúm:
500x14 fyrir Morris Minor
550x15 fyrir Morris O.-:-
ford o. fl.
609x16 vcnjuleg.
600x16 fyrir Jeppa og
Landrover
900x16 grófriflubi— -
1520 (825x20)” stáihjól-
barðar. —
Allt á sa/na stað
H.f, íq\\\ Viihiélmfsoff,
Sími 81812.
.