Morgunblaðið - 29.10.1953, Page 7

Fimmtudagur 29. okt. 1953
1
MORGU^BLAÐIÐ
Einahagskreppa er byrjuð.
Óhugnanlegt efnnhagsástnnd og
atvinnuleysi í Ungverjalundi
Eftir RICHARD LOWENTHAL
SAMKVÆMT fregnum frá Ung-
verjalandi, munu miklar breyt-
ingar á efnahagskerfi landsins
Standa fyrir dyrum.
Það hefur komið í ljós, að iðn-
aði lándsins hefur stórhrakað, og
5-ára-áætluninni stefnt í voða.
. Fregnir herma, að meira en
helmingur af öllum stálbræðslu-
Ofnum Ungverja hafi verið tekn-
ir úr notkun í september s. 1., og
stáliðnaðurinn, sem tekið hefur
mörg ár að byggja upp, þar með
lamaður stórkostlega. Þetta hefur
einnig þau áhrif, að virkjanir
Theiss og Dónár og margar fleiri
stórframkvæmdir, hafa stöðvast.
FJÖLDI VERKAMANNA
VERÐA ATVINNULAUSIR
Af þessum orsökum hefur
fjöldi verkamanna misst atvinnu
sína. Síðan 1950, hafa um 350
þúsund manns horfið úr sveitum
landsins og gerzt iðnaðarmenn í
fcorgunum. En nú munu um 150
þús. þessara iðnaðarmanna verða
sendir til baka, og eru um 80
þúsund þegar farnir.
Stjórnin mun sjá þeim verka-
mönnum, sem fara til vinnu á
samyrkjubúunum fyrir fríu fari,
en þeir, sem munu dvelja hjá
ættingjum eða á einkabúum,
verða að greiða fargjöld sín sjálf-
ir. Með þessu hyggst stjórnin
girða fyrir, að vinnuafl samyrkju
búanna minnki, en svo hefur
virzt, að margir bændanna fái
löngun til að yfirgefa þau, er
líður að hausti.
Samyrkjubúin verða að sjá
hinum nýju verkamönnum fyrir
húsaskjóli fram til næsta upp-
skerutíma. Þeir munu fá greidd
laun, en svo lág, að þau hrökkva
aðeins fyrir brýnustu nauðsynj-
DREGIÐ UR YMSUM
FRAMKVÆMDUM
Samkvæmt 5-ára-áætluninni
átti að verja geysilegum fjár-
upphæðum til styrktar þunga-
iðnaði landsins, og var markmið-
íð að framleiðslan yrði fjórföld
meiri í árslok 1954, miðað við
þann tíma, er framkvæmd áætl-
unárinnar hófst.
Snemma í vor, var það fyrir-
sjáanlegt, að eitthvað mundi
verða dregið úr framkvæmdun-
um, en engan ihun hafa órað
fyirr svo geyáilegri breytingu, né
heldur var vitað, að erfiðleikar
undanfarinna mánaða, hafi verið
svo miklir, sem raunin hefur orð-
ið á.
ÞRJÁR mögulegar
SKÝRINGAR
Á þessu atferli stjórnarvald-
anna, eru þrjár mögulegar skýr-
ingar, tvær hagfræðilegs, ein
stjórnmálalegs eðlis.
Sú fyrsta er, að hin mikla út-
þennsla iðnaðarins hafi krafizt
svo mikils vinnuafls, að horft
hafi til vandræða í öðrum at-
vinnugreinum. Það hafi ekki að-
eins skapað vandræði í land-
búnaðinum, héldur einnig í
rekstri kolanámanna og við hin-
ar miklu virkjunarframkvæmdir.
Almenningi er kunnugt um
öngþveitið, sem skapaðizt í kola-
námunum i Tékkóslóvakíu af
þessum orsökum, og sem leiddu
til þess að senda varð hermenn
til vinnu í námunum ætti starf-
ræksla þeitra ekki að stöðvast.
AÐFLUTNINGUR JÁRN-
GRÝTIS ER MJÖG ERFIÐUR
Annar hagfræðilegur möguleiki
er einnig fyrir hendi. Óunnið
járn hafa Ungverjar að mestu
leyti, fengið frá járnnámunum í
Rússlandi, en flutningur þess hef-
ur verið bæði erfiður Og kostn-
Atviat<riu Iuysiipg|a? hvattir
til að hverfa út í sveitir
Sextugur í dag?

FERÐAMAÐUR á erfiðri leið
fagnar hverjum áfanga, sem giftu
samlega tekst að ná. Eins gleðj-
umst við af hjarta, er okkur sjálf
um og vinum okkar auðnast að
klífa tinda æfiskeiðsins, hvern
öðrum hærri, með góðan hug !
samferðamannanna að fylginaut
og giftu I spori.
Rússar slógu eign sinni í stríðslok á þúsuntíir verksmiðja í Þýíka-,
lantíi. Létu þeir rífa þær niður og fluttu allar vélar og verkfæri ^
austur á bóginn. Þetta herfang þeirra var svo mikið að þeir gátu
gerzt höfðinglundir og gáfu Ungverjum risastóra járnbræðslu, sem ;
lokið var við að reisa á síðasta ári hjá bænum Diosgyor. Sést
járnbræðslan hér á myndinni, enda var mikið af henni státað í
áróðri kommúnista. í efnahagskreppu þeirri, sem nú gengur yfir
Ungverjaland, hcfur orðið að hætta starfrækslu Diosgyor-verk-
smiðjunnar. Verkamennirnir standa atvinnulausir.
aðarsamur, vegna hinnar miklu
vegalengdar. Vonir standa til, að
flutningarnir myndu auðveldast
mjög við byggingu skipaskurðar
milli Dónár og Svártahafs. Er
bygging þess skurðnr var stöðv-
uð, var það fyrirsjáanlegt, að
flutningur málmgrýtisins myndi
eigi auðveldast, og er talið, að
það geti talizt líkleg orsök þess,
að Ungverjar hafa dregið saman
seglin í stáliðnaðinum.
Að síðustu er þriðji möguleik-
inr\, stjórnmálalegs teðlis, sem
yrði þyngri á mefunum en hin-
ir tveir. Rússneskar áætl-
anir um að kalla her sinn heim
frá Mið-Evróþu muíidu þýða að
hergagnaverksmiðmr þar hefðu
mist gildi sitt fyrir þá. Það getur
hugsast að Rússar telji hættu á
að erfitt sé að hálda Mið Évrópu-
þjóðunum til langfrarna undir
rússneskri kúgun. Áætlahir
þeirra um samlögun þeirra í
Rússaveldi hafi brugðizt og því
vilji þeir ekki leggja í mikihn
fjárfestingarkostnað þar.
(Observer — Öll réttindi áskilin)
Kvikmynd um Hitler
bönnuð í Þýzkalandi
WIESBADEN — Kvikmynd um
líf Hitlers, sem frumsýna átti
í 40 borgum í Vestur-Þýzkalandi
á föstudag, hefur verið bönnuð
— fyrst um sinn — af nefnd
þeirri, er hefur eftirlit með kvik-
myndum. Ekki vill nefndin láta
uppi, hvaða atriði það eru í
myndinni, sem valda því, að frum
sýningu myndarinnar var frest-
að.
Kvikmyndin er gerð eftir sögu-
legum heimildum. Að nokkru
leyti er hún gerð eftir mjófilmum
sem Eva Braun og systir hennar
Gréta Fegeleip tóku í Ober-Salz*
berg. — Þessar mjófilmur hafa
aldrei verið sýndar áður.
Titill myndarinnar er „Þar til
fimm mínútuf yfir ellefu“. Sýnir
hún voxt nazismans frá því hann
kom fram á sjóharsviðið í Mún-
chen þar tíl Berlín féll 1945. —
Auk þess sýnir myndin einkalíf
Hitlers — sámveru hans og Evu
Braun o. fl. (Reutef).
Nú hefur Kristján Jóhann
Kristjánsson klifið sextugan
hamarínn. Þó eru fáir gunnreif-
ari og gönguhvatari en hann
þrátt fyrir það að leiðin hafi ekki ' kvíðiingum,
alltaf verið jöfn og rósum stráð.
Kynni okkar Kristjáns Jóhanns
hófust ekki fyrr en fyrir tæpum
áratug síðan, og get ég því lítt
af kunnugleika þræ'tt fýr'ri æfi-
atriði hans. Þó veit ég að hann er
Snæfellingur að ætt og uppruna,
fluttist ungur suður til Reykja-
víkur, lærði trésmíði og stundaði
þá iðn árum saman. Hann stofn-
aði ásamt Vilhjálmi Guðmuhds-
syni, Kassagerð Reykjavikur ár-
ið 1932, og hafa þeir tveir veitt
fyfirtækinu fofstöðu siðan.
Kristján kvæntist ungur að ár-
um Agöthu Dagfinnsdóttur og
Varð þeim hjónum tveggja barna
auðið, sem bæði eru uppkomin.
Konan lézt eftir langvarandi
sjúkleika er börnin voru í ómegð
og varð það hlutskipti systur
hennar, Sesselju, að annast stjórn
heimilisins áyallt síðan af mikilli
nákvæmni og prýði og ganga
börnunum í móður stað
Ktistján Jóhann er hógvær
maður og kann því ekki vel, að
gert sé mikið veður af honum
eða verkum hans. Þó get ég ekki
stillt mig um að láta þá skoðun
í ljósi, að ég tel hann í röð okkar
beztu athafna- og framfara
raanna.
Þar á ég ekki eingöngu við þá
öru framþróun sem orðið hefur
undir stjórn þeirra tvímenning
anna í Kassagerð Reykjavíkur,
er vaxið hefur frá óverulegri tré-
kássagerð til mikilvirkrar verk-
smiðju, er framleiðir áprentaðar
pappaumbúðir fyrir hraðfrysta
fiskinn okkar til útflutnings.
Miklu fremur á ég þaf við lifandi
áhuga hans í orði og verki, fyrir
hverju því máli í athafnalífi okk-
ar Islendinga, er talizt getur til
framfara.
Þegar saga flugmálanna. á Is-
landi verður skrifuð, má þar e. t.
v. lesa frásögnina um flugmenn-
' ina tvo, sem báðu Kristján Jó-
t hann Kristjánsson að aðstoða sig
i við kaup á flugvéi, hvernig hann
um, á félagsfundum og utan.
funda, hve mikils virði sé fyrir
alla landsmenn, og ekki sízt fyrir
iðnframleiðendur sjálfa, að hafa
góðan og vandaðan iðnað í land-
inu. Hann hefur þannig lagt
drjúgan skerf til þeirrar hugar-
farsbreytingar gagnvart innlend.
um iðnaði, sem vart hefur orðið
hjá almenningi síðustu misserin.
Hann trúir því einlæglega og
hefúr sýnt það, að íslenzkur iðh-
aður á mikla framtíð fyrir hönd-
um, ef nógu vel er til vörunnar
vandað.
Forysta Kristjáns Jóhanns í
iðnaðarmálum og flugmálufn um
svo langt skeið, bera vitni um
það trúnaðarstraust, er samstarfv
menn hans sýna honum.
Skapgerð hans, létt og hress-
andi, sáttfýsi hans, en þó ódrep-
andi baráttuvilji fyrir heilbrigð-
um málstað, látleysi í meðlæti en
þrautseigja í mótlæti, ásamt
prýðilegri dómgrein og óslökkv-
andi starfslöngun á ríkan þátt »
því trausti og þeim miklu vin-
sældum, er Kristján Jóhann mæt
ir hvarvetna.
Meðal vína er hann hrókur alls
fagnaðar. Fáir kunna betur frá
að ségja þjóðlegum skrítlum, þær
hefur hann ætíð á takteinum, og
það á hann t.il að láta fjúka í
á gamla og góða ís-
lenzka vísu. Því íslendihgur er
Kristján Jóhann af lífi og sál,
ánn hugástum íslenzkri tungu og
vill lifa og starfa í íslenzkum
anda.
Kristjáni Jóhanni fylgja hug-
heilar óSkir okkar allra, er hon-
um hafa kynnst vel, um heilla-
ríka framtíð og gott gengi upp á
næstu æfitinda.
Páll S. Pálsson.
- Félagsmáíalögglöf
Eramhala aj ojs r
réttur til greina þar til ellilíf-
eyrisréttur kemur til.
Á árinu 1949 fengu 332 ekkjur
bætur samtals kr. 600 þús. —
(Ekkjurhar eru nokkrum færri
þar sem nokkrar þeirra fengu
bætur úr fleiri en einum flokki).
Þá fengu 1072 bótaþegar óend-
urkræfan barnalífeyri fyrir sam-
tais 1979 börn, eða rúmlega 3,í
milljónir króna. Endurkræfan.
barnalífeyri fengu 1405 bótáþeg—
ar fyrir 1818 börn, kr. 3,8 mill-
jónir. Fjölskyldubætur fyrir 4.
barn og fleiri fengu 2804 fjöl-
skyldur fyrir 5041 barn kr. 4,5
milljónir. Þannig fengu á árinu
1949 5281 bótaþegar bárnalifeyri
fyrir 8838 börn. Barnalífeyririnn
nam því 12 millj. kr.
Samkvæmt þéssu stöndum við
framarlega hvað snertir barna-
lífeyri og þó hafa orðið miklar
framfarir hér á landi í þessu efni
síðah 1949. Eru nú til dæmis
greiddar fjölskyldubætur þegar
með 2. barni.
ÖRORKUBÆTUR
Örorkubætur eru mjög mis-
jafnar í löndunum og erfitt aff
gera samanburð, en hér á landi
munu þær orðnar einna full-
komnastar. Eins og áður segir er
þetta yfirlit miðað við árið 1949,
en almannatryggingar taka stöð-
ugum framförum á Norðurlönd-
Rússlandssíld.
YARMOUTH — Lokið er verk-
falli síldarstúlkna með því að
gengið var að kauphækkunar-
kröfum þeirra. Stúlkurnar kröfð-
ufet hærra k’auþs éh vénjuléga fyr
ir söltun á íild feeiti átti að fará
á Rússlandsmarkað. Ert':sérstaka
aðferð þarf við Rússlandssíldina,
sem kostar fleiri handtök.
unum öll'um, þau læra af reyhslu,
varð við þeim tilmælum með því hvers annarg og verður samstarf
að láta hjálpina í té, stofna með þeirra öllum að góðum notum.
þeim o. fl. Loftleiðir h.f. og veita Almannatryggingar eru stórfeng-
því forstöðu um áratug, án ann- Jegt þjóðfélagslegt vandamál og
ars endurgjalds en ánægjunnar ^ ógerningur að byggja þær upp á
af því að sjá hugsjónina rætast. stutturn tíma. Reynslan eih verð-
Þá hefur Kristján Jóhann um ur að skera úr um það hvernig'
rúmlega átta ára skeið staðið i heppilegast sé að byggja þær upp
fararbroddi í félagslegri baráttu fyrir fólkið og fyrir þjóðfélagið.
iðnrekenda fyrir velferð íslenzks | Þannig er revnsla allra þjóða
| verksmiðjuiðnaðar, sem formað-
ur í Félagi íslenzkra iðmekenda.
FÍI á formanni sínum mikið að
þakka, hve félagið hefur dafnað
vel á þessu tímabili. Hann hefur
ekkert tækifæri látið ónotað til
1 þess að brýna fyrir, félagsmönn-
og þannig er okkar eigin reynsla.
(Frá Tryggingastofnun rikisins)
BIZT AÐ 4VC1SS4 ^
t MORGUNBLAÐINU T
i'
> i