Morgunblaðið - 17.12.1953, Page 2

MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 17. des. 1953
Utvarpsræða
ors
Framh. af bls. 1.
l>að ýírasta réttlæti, sem lýð-
xæðið getur fært fólkinu.
Fögnuður almennings yfir þess
um ráðstöfunum ber vott um að
menn hafa fundið sárt til viðj-
■anna, og gera nú hvorttveggja,
að fagna þessum stórvægilega
áfanga og líta vonglaðari fram
á veginn í trausti þess, að þeir
ílokkar, sem 1951 juku stórkost-
lega verzlunarfrelsið, og sem
þetta nýja frelsi eru nú að lög-
leiða, muni stefna áfram í átt-
ina til fulls frelsis með þeim
hraða, sem aðstaðan frekast leyf-
ir. Þarf ég varla að segja kjós-
endum Sjálfstæðisflokksins, að í
þeim efnum mun ekki standa á
þir.gflokki Sjálfstæðismanna.
Annað væri líka svik við kosn-
ingaloforð okkar 1949 og 1953 og
þá stefnu, sem minnihlutastjórn
Sjálfstspðisflokksins markaði með
frumvarpi því um gengisskrán-
ingu o. f 1., sem hún lagði fyrir
Alþingi snemma árs 1950, og við
sjálfa sjálfstæðisstefnuna.
FJUÁLS sa.mtök
FRAMLEIÐENÐA
Vil ég í þessu sambandi að
gefnu tilefni alveg sérstaklega
vekja athygli á því hvílík öfug-
mæli það eru að Sjálfstæðis-
flokkurinn beiti sér gegn verzl-
unarfrelsi varðandi útflutnings-
vöru landsmanna. Flokkurinn
hefir einmitt eftir beztu getu
aðstoðað framleiðendur við að
verzla sjálfir með framleiðslu
sína, frjálsir og í friði og með
þeirri skipan er þeir sjálfir og
einir hafa ákveðið, þ. e. a. s.
hinum ýmsu sölusamtökum fram
leiðenda.
Ég læt svo útrætt um þetia
merka mál með tilvísun til þess,
sem hæstvirtur viðskiptamála-
ráðherra mun um það segja, um
leið og ég minni á, að mat þjóð-
arinnar á stefnu rauðliða eins og
hún birtist í Ijósi reynslunnar,
óbeit fólksins á höftum, bönnum
og ráðavaldi, sést bezt á þeim
óvinsældum, sem fjárhagsráð hef
ir sætt, þrátt fyrir óvenju hæfni
og ágæta mannkosti margra
þeirra manna, sem þar hafa
starfað að því að framkvæma
vilja okkar, sem illu heilli iétum
tilleiðast að lögfesta ofurvald
ráðsins.
verður a. m. k. að nokkru leyti
aflað með sama hætti og fjár
til raforku og byggingarmálanna
og ræði ég það mál því ekki sér-
staklega.
Ég vil taka það fram, að það,
sem ég hér segi, er ætlað til þess
eins, sð rnenn geti glöggvað sig
á frumhugmyndum stjórnarinn-
ar um úrræði til úrlausnar.
Stjórnin hefur að. sönnu rætt
máíið ýtarlega, og vonar að kom-
ast smám saman fram úr vand-
anum. En því fer viðsfjarri, að
nokkrar endanlegar ákvarðanir
hafi enn verið teknar. Á þetta
legg ég megin áherzlu.
Ég skal að þessu sinni ckki
ræða þaurúrræði, .sem ef til vill
yrði að grípa tif, ef annað þryti
og held.ur ekki minnast á þær
úrlausnir, sem fyrir hendi kunna
að vera, en'íslendingar eru ekki
einráðir um, svo sem erlendar
lántökur. Ég læt nægja að víkja
stuttlega að þeim frumhugmynd-
um, sem uppi eru innan stjórn-
arliðsins og vclta á vilja vald-
hafanna og efnahagsafkomu þjóð
arinnar. Ætla ég mér að sjálf-
sögðu ekki þá.dul, að greiða úr
þeim flóknu viðfangsefnum í svo
| stuttu máli, sem hér er kostur á
! til nokkurrar hlítar, enda sem
! fyrr segir málið enn eigi svo
undirbúið, að það sé auðið.
fiæftLT í raforku-
húsriæðlsmálum
250 MILLJ. TIL
RAFORKUFEAMKVÆMDA
Framkvæmdlr þessar eru mjög
fjárfrekar. Þannig er ætlað til
raforkuframkvæmdanna um 250
millj. kr. á 10 árum, mest fyrstu
fé framtalsskyldu. Er þó enn
í algjörri óvissu um hvort menn
að athuguðu máli geta komið sér
saman um það.
Verði þessar ráðstafanir gerð-
ar, er ekki að efa, að þær ýta
20% skattalækkun:
Þá gaf stjórnin fyrirheit um
að ljúka á þessu þingi „endur-
skoðun skatta- og útsvarslaga
in. a. með það fyrir augum að
lækka beina skatta og færa mcð
því til leiðréttingar misræmi
vegna verðlagsbreytinga og
stuðla að aukinni söfnun spari-
fjár.“
Hér hefir stjórnin færzt mik-
ið í fang, og óséð hvort tekst
að ljúka þessari endurskoðun.
Flefir að sönnu verið unnið að
málinú af miklu kappi síðustu
tvo mánuðina og mun svo verða
* þar til yfir lýkur. En hér er risa-
vaxið verkefni við að etja og hafa
sumar nágrannaþjóðirnar þurft
áratug til slíkrar allsherjar end-
urskoðunar á skattalögunum.
Þori. ég enn ekki að fullyrða
hversu til tekst, að öðru leyti
en því, að stjórnarflokkarmr
hafa nú gert með sér samning,
sem bindur fastmælum þann þátt
málsins, sem skattþegnar sér-
staklega láta sig varða.
Samkvæmt þessu samkomu-
lagi er nú í fyrsta skifti á
mörgum og löngum árum létt
á beinu sköttunum. Og það er
enginn smá pinkill, sem af er
létt, heldur 20%, þ. e. a. s. einn
fimmti hluti þessara skatta.
Er nú veríð að vinna að rann-
sókn þess hvernig réttlátast
þykir að deila þessum fríðind-
um. Vil ég sérstaklega aðvara
gegn því, að sérhver skalt-
þegn telji sjálfan sig með
þessu hafa öðlast fyrirheit um
ákveðna lækkun á skatti sín-
um, því sumir fá meiri lækk-
un en aðrir. Um það verður
ekki dæmt til fullnustu fyrr
en rannsóknum kunnáttu-
manna er að þessu vinna á
vegum stjórnarinnar, er lok-
ið. Skattlækkun þessi mun
ná til skattársins 1953.
X.ÆKKUN SKATTANNA
ÖRVAR FRAMTAKIÐ
Ég veit, að öll þjóðin fagnar
þessu stóra og þýðingarmikla
spori til að létta ofurþunga skatt-
antia, og vona einlæglega, að
þegar þessi vilji stjórnarflokk-
anna er kominn í framkvæmd,
leiði breytingin ekki til tekju-
rýrnunar, heldur til tekjuauka.
Ég vona, að framtölin verði því
nær sanni sem skattstiginn er
lægri. En miklu meiri vonir bind
ég þó við það, að lækkun beinu
skattanna örvi framtakið, ýti
úr vör nýjum atvinnurekstri, og
skapi með því þjóðinni auknar
tekjur en ríkissjóði nýja og vax-
andi tekjustofna. Veit ég til slíks
ýms dæmi, og hið síðasta nú er
Canáda í fyrra lækkaði beinu
skattana allverulega. Eftir að
lækkunin hafði staðið í hálft ár,
Jcom í Ijós, að ríkistekjurnar
höfðu vaxið um 1500 millj. kr.
á þessum 6 mánuðum og þjóðar-
tekjurnar þá auðvitað að sama
skapi meira.
Mætti svo einnig reynast hér
á landi, og myndi þá enn fylgja
ný skattalækkun.
Að öðru leyti mun hæstvirtur
fjármálaráðherra skýra þetta
mál.
— ★ —
TVÖ MIKIL VERKEFNI
Ég kem þá að tveim voldug-
um verkefnum, er blasa við og
stjórnarflokkarnir hafa bundizt
fastmælum um að leitast við að
leysa. Á ég þar annarsvegar við
byggingu orkuvera, dreifingu
raforku og fjölgun smástöðva eða
hin svonefndu raforkumál, en
hinsvegar við að tryggt verði
aukið fjármagn til íbúðarbygg-
inga í kaupstöðum, kauptúnum
og þorpum, og lagður grundvöll-
ur að því að leysa þetta vanda-
mál til frambúðar.
Ræðir hér um tvö mikil
mál, sem hvort um sig hníga
að því að leysa hinar brýn-
ustu þarfir fólksins í landinu.
Þarf ég nér engan að fræða á
nauðsyn almennings í þessum
efnum né því hversu heitar
eru óskir fólksins um, að úr
þessum þörfum verði bætt, og
sterkar vonir þess um, að það
verði einmitt þeir, sem að nú-
verandi ríkisstjórn standa,
sem það gera. Um þetta getur
hver og einn frætt sjálfan
sig.
Enn síður dettur mér í hug, að
gera að yrkisefni, hvort það er
þingsályktunartillaga Framsókn-
arflokksins eða frv. nýsköpun-
arstjórnarinnar eða einhver önn-
ur tillaga eða annað frumvarp,
sem síðari ára framkvæmdir í
raforku- eða byggingarmálum
verða raktar til. Úr því skera
grúskarar síðar, og þá væntan-
lega með sagnfræðilegu örygg-
isleysi. En fólkið, sem veit, að
ylur og birta og húsaskjól eru
jafn dýrmæt lífsgæði hvaða
eyrnamark eða flokksstimpill,
sem á þeim eru, hugsar ekki
fyrst og fremst um þetta, held-
ur hitt, að fyrirheitin verði ekki
aðeins hclberar hillingar.
HVERNIG Á AÐ ÚTVEGA FÉD?
Þetta fólk, allt þetta marga fólk
spyr um þetta atriði:
Getur stjórnin útvegað fé í
þessar miklu framkvæmdir, og ef
svo, þá hvernig?
Ég vil þá aðeins fyrst geta
þess, að á undan fjáröflun til
þessara framkvæmda, kemur
fjáröflun til þess hluta kostnað-
ar við, byggingu sementsverlc-
smiðju, sem eigi fæst með
erlendum lántökum. En þess fjár
! árin en síðan árlega minnkandi, mjög undir söfnun sparifjár.
’ og hefur verið minnst á að á Með því er þó ekki vandi stjórn
fyrstu þrem árum yrði að útvega arinnar leystur, því ekki ræður
| urn 100 millj. kr. | ríkisstjórnin útlánastarfsemi
l I þessu skyni lofaði stjórnin bankanna.
að hækka ríkisframlag um 5—7 En til «ru þó ráð, sem að því
millj. kr. árlcga. Hefur það heit
nú verið efnt og útgjöld fjár-
laga verið í þessu skyni hækkuð
um 7 millj. kr. eða úr 4 í 11
millj. kr. á ári. Er ráð fyrir gert,
að fjáröflun í þessu skyni gangi
fyrir öðru, þegar tryggt hefur
verið lán til sementsvcrksmiöj-
unnar.
ÚTLÁN TIL ÍBÚÐARIIÚSA
Til byggingamálanna þarf einn-
ig stórfé. Er hugmyndin sú, að
hníga, að beina fjárstraumnum í
ákveðnar áttir, og það er einmitt
þau úrræði, sem stjórnin hefur
mikið athugað og rætt í því skyni
að tryggja það, að nokkrum hluta
sparifjáraukningarinnar verði
varið til að leysa raforkumálin
og húnæðsþarfirnar.
Haldbezta ráðið og það, sem
flest eru fordæmi fyrir með ná-
grannaþjóðunum, er útgáfa verð-
bréfa með hærri vöxtum en
leysa þær þarfir til frambúðar á greiddir eru af sparifé. Bréfin
þann hátt, að útlán tii íbúðar-
húsa, verði fastur liður í útlána-
starfscmi peningastofnana.
Til fjáröflunar fyrir allar þess-
ar framkvæmdir eru fjórar leiðir.
Hin fyrsta er að gera nýja pen-
inga. Sú leið myndi raska jafn-
vægi efnahagsmálanna og kemur
því ekki til greina.
Hin önnur er, að leggja á þjóð-
ina nýja skatta. Allir vita, að það
er ekki kleift a. m. k. ekki svo
neinu nemi.
Hin þriðja er erlendar lántök-
ur. En einnig þeirri úrlausn er
stakkur skorinn.
Eftir stendur þá aðeins að hag-
nýta sér aukningu sparifjár í
landinu með breyttri útlánastarf-
semi.
Á þessu úrræði yrði fyrst og
fremst að byggja.
Er þá nauðsynlegt, auk ann-
ars, að ná samkomulagi við
vrðu að sjólfsögðu að njóta sama
útsvars- og skattfrelsis sem spari-
fé. Hætt er þó við, að vegna þess
hversu örðugt hefir reynzt að
selja verðbréf hérlendis við við-
unandi verði, myndi þessi úrræði
ná skammt. Hefir stjórnin því til
athugunar að tryggja, að þessi
verðbréf og þau ein verði selj-
anleg, hvenær sem eigandi óskar
að selja þau, og þá án annarra
affalla en leiða kynnu af breytt-
um vaxta kjörum eða a. m. k.
þannig, að eigandi bréfsins við
innlausn verði alltaf skaðlaus,
miðað við, að fé hans hefði legið
á sparisjóði.
SKATTFRJÁLS VERÐBRÉF
GEFIN ÚT
Verði að þessu ráði hnigið og
út gefin sérstök verðbrgf, sem
njóti alls sama skattfrelsis og
annara friðinda, sem sparifé, en
banka landsins, og þá fyrst og gefi talsvert hærri vexti, en auk
fremst Landsbankann, til pess að þeSs se eiganda tryggð innlausn
forðast allar þvinganir, en um bréfsins ó svipaðan hátt og ég
vissa þætti málsins getur þó þurft týgti, ætti að mega treýsta því,
að setja lög. , ag saja þessara verðbréfa yrði ör.
i Yrði þá að gæta hófs um útgáfu
AUKNING SPARIFJÁRINS i bréfanna, þannig að til sölu yrði
FRUMSKILYRBIÐ _ ' ekki meir en svo, að fullnægt
Frumskilyrði þess, að fyrir- yrgj fjárþörfinni til sementsverk-
ætlanir stjórnarinnar takist, er smiðjunnar og' þeirra fram-
að eðliieg og sem mest aukning kvæmda á sviði raforkumálanna
verði á sparifé landsmanna. Virð- og húsbygginganna, sem ríkis-
ist nú horfa vel í þessum efnum stjórnin hefur gefið fyrirheit um
svo sem sjá má af því, að árin og mundiiþví beita sér fyrir. —
1950 og 51 varð aukning spari- Myndi þá öllu svo í hóf stillt, að
fjár hjá bönkum og sparisjóð- aldrei yrði varið nema nokkrum
um aðeins 16 millj. árlega, en hluta sparifjáraukningu í þessu
1952 varð þessi aukning 92 millj. skyni, og er þá gert ráð fyrir,
og fyrstu 3 ársfjórðungana í ár ag sparifé vaxi með eðlilegum
hvorki meiri né minni en 140 hætti.
millj. og gæti þá svo farið, að
aukning í ár nálgaðist 200 millj.;
kr. Tel ég rétt að vekja sérstaka
athygli á þessari ánægjulegu þró-
un, sem fyrst og fremst er á- f
vöxtur af stjórnarstefnu undan-
erro
í þessu sambandi er rétt að
skýra frá því, varðandi bygging-
armálin, að stjórnin telur nauff*
synlegt, að lánin verði svo há, að
verulega muni um til byggingajj
smáíbúða, hóflegir vextir, láns*
tími langur en afborganir mán*
aðarlegar, svo að sem mest líkist
greiðsla á húsaleigu.
— ★ —
Ég hefi hér aðeins brugðið upp
frumdráttum þeirra úrlausna,
sem stjórnin hefur rætt um, þótfi
engar fullnaðar ákvarðanir hafí
enn verið teknar. Ætla ég, að þaði
nægi til að sýna,- að stjórnin hef-<
ur ríkan áhuga á framkvæmdum,
en get þó ekkert um það sagt*
hversu langt tekst að komast!
áleiðis á þessu þingi.
Fé til framhalds virkjunafl
Sogsins er ætlað að afla með er«
lendri lántöku.
LANAMAL LANDBUNAÐAE
OG IÐNAÐAR
Þá eru í stjórnarsamningnurn
ákvæði um að tryggja framle'ð-
endum sauðfjárafurða rekstrar-
lán út á afurðir sínar eftir hiið-
stæðum reglum og lánað er út á
sauðfjárafurðir og enn fremur að
endurskoða beri reglur um ián
til iðnaðarins með það fyrir aug-
um að koma fastri skipan á þau
mál.
Ræðir hér um mikilvæg hags-
munamál landbúnaðar og ið.-iað-
ar. Hefir ríkisstjórnin rætt ýms
úrræði til að uppfylla þessi fyrir-
heit. Ríkisstjórnin viðurkennir,
að réttlátt er og æskilegt, að þeir,
sem stunda heilbrigða fram-
leiðslu fyrir innanlandsmarkað-
inn, eigi kost svipaðra lána, sem
þeir, er framleiða fyrir erlendam
markað, og að um þetta séu sett-
ar fastar reglur svo framleið-
andinn viti að hverju hann geng-
ur. Yrði þá seðlabankinn að
kaupa slíka framleiðsluvíxla Eru
þessi mál nú í athugun og get
ég enn ekki sagt, að hvaða ráð-
um verður hnigið, enda nargs
að gæta ef vel á að fara.
FJÁRFRAMLÖG
TIL ATVINNUBÓTA
Til efnda á fyrirheilinu cm -ið
halda áfram öflun atvinr ntæk.ja
þangað, sem þeirra er mest þörf
og stuðla þar með að því, að jafre
vægi haldist í byggð landsins,
verða á fjárlögum ársins 1954
svipaðar greiðsluheimilúir og
voru á þessa árs fjárlögum, auk
þess sem aðrar aðgerðir síjórn-
arflokkanna stefna að þess:: sama
marki.
Um stofnun varnarmáladeildar
í utanríkisráðuneytinu, hefir ný-
lega verið rætt í útvarpsumræð-
um frá Alþingi og læt ég það
nægja.
— ★ —
Eru þá upp talin fyrirheitin
í stjórnarsamningnum, og enda
þótt langt sé frá, að þeim haft
enn verið komið heilum í höfn„
og raunar megi, að því er sum
þeirra varðar, eins vel segja, að>
enn sé tæplega landsýn, þykist
ég þó mega vænta þess, að þeir,
sem á mál mitt hafa hlýtt við-
urkenni, að vel hafi þokað í rétta
átt, og með meiri hraða en hægt
var með sanngirni að krcfjast,
þegar tekið er tillit til, hversu
stuttur enn er starfstími stjórn-
arinnar og vinnufriður oftast lít-
ill, ekki sízt meðan Alþingi á
setu.
farinna fjögurra ára.
Fyrir stjórninni vakir ennfrem-
ur að ýta undir þessa aukningu;
sparifjárins, og hefur hún í því
Þjóðin treystir
Sjáifstæðisflokknum
Háttvirtu hlustendur,
Þetta er í fyrsta skipit, sem ég
þéss kost að ávarpa lands-
sambandi til athugunar, að vextir menn í útvarpinu í umboði Sjálf-
af sparifé verði útsvars- og skatt- stæðisflokksins frá því þing-
frjálsir, og teljum við margir,;1 kosningar fóru fram í júnílok
að rétt væri að undanþiggja þetta síðastliðinn. Mér er skylt og ljúft
að þakka þjóðinni hið mikJá
traust, er hún þá sýndi Sjálfstæð-
isflokknum. Ég ofmæli ekki þótt
ég segi, að þingmenn Sjálfstæð-
isflokksins hafi fullan hug á aðj
endurgjalda það traust í verki,
Framh. á bls. 3. j