Morgunblaðið - 09.01.1954, Blaðsíða 5

Laugardagur 9. janúar 1954
MORGUNBLAÐIÐ
5
Villandi skrif Aiþýðublaðsins um
framboð Sjálfstæðismanna
í Sandgerði
[VEGNA skrifa Alþýðublaðsins
S. 1. fimmtudag um fund Sjálf-
Btæðismanna í Sandgerði vil ég
íaka fram eftirfarandi:
Sjálfstæðisfélagið í Sandgerði
hélt félagsfund s. 1. sunnudag til
Bð taka endanlega ákvörðun um
iframboð flokksins til hrepps-
Defndakosninganna.
Áður hafði verið ákveðið á fé-
lagsfundi að fram yrði látin fara
prófkosning um lista flokksins á
téðum fundi og var það gert.
Og var listanum siðan stillt upp
jpftir þeim.
Alþýðublaðið segir að fram
tiafi komið megn óánægja með
lístann á fundinum og að þekkt-
|tr flokksmaður, Axel Jónsson,
hafi sagt sig úr félaginu og hót-
Bð að bera fram annan lista.
Það er rétt að Axel var ekki
Bð öllu leyti ánægður með fram-
boðið, en hitt er alrangt að hann
hafi sagt sig úr flokksfélaginu
€ða hótað að koma fram með
snnan lista. Hitt er sannara að
Axel er staðráðinn í því, aðstyðja
ikosningu flokksins hér eftir sem
hingað til af sínum alþekkta
dugnaði.
Hitt er ef til viil skiljanlegt,
að Alþýðuflokksmenn, sem eru
vanir að hnoða saman sínum
framboðslista á fámennum
klíkufundi eigi bágt með að þola
að Sjálfstæðismenn skuli'geta á-
kveðið sitt framboð á almenn-
um félagsfundi og hafi þor til
að ræða um framboðið í sínum
hóp af fullkominni einurð og láta
lýðræðislegan meirihluta ráða og
síðan ganga óskiptir til baráttu.
Það er augljóst að Alþýðu-
flokksmenn eru nú mjög uggandi
um sinn hag í Sandgerði og er
það að vonum. Þar sem öll stjórn
þeirra á hreppsfélaginu hefir
verið með þeim eindæmum, að
slíkt mun næstum óþekkt ann-
ars staðar og grípa þeir þá til
þess óyndisúrræðis að ljúga til
um starfsemi andstæðinganna í
von um að það leiði athygli
fólksins frá því, sem raunveru-
lega er að gerast í herbúðum
Alþýðuflokksins.
Páll O. Pálsson.
Heilbrigðiseftirlit
Framh. af bls. 1.
þess að koma upp allsherjar mið-
Stöð kjötgeymslu og skoðunar í
bænum, sem kjötkaupmenn og
aðrir aðiiar, er fást við kjöt-
vinnslu og dreifingu á kjöti munu
standa að. Bærinn hefur lagt til
land undir stöðina á Kirkjusandi
og skipuleggur allt þar að lút-
andi. I kjötstöðinni verða slátur-
hús, kjötskoðunarstaður, frysti-
hús, kjötvinnslustaðir, reykhús
o. fl. Þegar er búið aff byggja
fyrstu húsin, sem stöðinni til-
heyra, en affrar eru í undirbún-
Sngi.
HOLLUSTUHÆTTIR
Á OPINBERUM STÖÐUM
Alltaf fjölgar í Reykjavík alls-
konar stöðum, sem veita almenn-
ingi eina og aðra þjónustu. Borg-
arlæknisembættið hefur eftirlit
með aðbúnaði slíkra staða, svo
sem gisti- og samkomuhúsa,
snyrtistofa og rakarastofa, svo
dæmi séu nefnd. Ennfremur nær
eftirlitið til skipa og báta, leigu-
bifreiða og almenningsvagna á
langfeiðum. Má nærri geta, að
hér er ærið verkefni, sem hið
Unga embætti borgarlæknis reyn-
Ir að leysa svo sem föng eru á
>
BREINSUN SORPS OG LÓÐA
: Bæjarbúar eru nú orðnir svo
yanir, að sorpið sé borið burt frá
húsum þeirra, að þeir taka varla
eftir því. En bak við þessa starf-
Semi, sem lætur svo lítið yfir sér
og sýnist svo einföld og sjálfsögð
liggur þó mjög mikil skipulagn-
íng, mannafli og vélakostur.
Til að gefa hugmynd um þessa
Btarfsemi má geta þess, aff s.l. ár
hafa vikulega vcriff tæmd yfir
ellefu þúsund ílát eða árlega rösk
iega hálf milljón Háta. Ef bor-
inn er saman kostnaffur við þessa
Btarfsemi liér og í nágrannalönd-
nnum, kemur í Ijós, aff kostnaff-
Urinn hér er mjög lágur, Kem-
nr hér til greina góff skipulagn-
ing, vanir verkamenn og góffur
yélakostur.
Tekin hefur verið upp sorp-
hreinsun á erfðafestulöndum og
nú er allt svæðið inn að Elliða-
|im sorphreinsað.
; Lóðahreinsun hefur einnig ver-
IS haldið uppi og haft um það
Bamvinnu við bnrga' na í
yaxandi ma: ú ■ vöxt
Bkiiningur : þeirri
þörf, að umfc' f-v\’ húsanna þurfi
pð vera þokkaiegt ekki síður en
þúsin sjálf.
Með bættri sorphreinsun og
auknum þrifnaði utanhúss hefur
húsaflugan og rottugangur minnk
að.
EYÐING MEINDÝRA
Rottueyðing í bænum er nú
komin í fast horf. Viðhafðar
eru stöðugar, reglubundnar eitr-
anir á þeim stöðum, sem hættan
er mest. Hvergi er talið unnt í
bæjum, að útrýma rottu með
öllu, en í Reykjavík er nú svo
komið, að henni er haldið stöð-
ugt í skefjum með allskonar að-
gerðum af hálfu heilbrigðiseftir-
litsins, þannig að rottan er nú
ekki lengur vágestur í skilningi
fyrri ára.
ÖLL STARFSEMI Á AÐ
VF.RÐA ENN VÍÐTÆKARI
Hér hefur verið brugðið upp
aðeins fáum myndum af þessari
starfsemi, sem haldið er uppi af
hálfu Reykjavikurbæjar til að
auka á hollustuhætti í bænum.
Alla þessa starfsemi á
enn að útvíkka á næstu ár-
um. Hingað til hefur ekki
verið unnt að taka upp eft-
irlit með hollustuháttum í
iðjustöðvum og iðnaðar, en
ætlunin er að slíkt eftirlit
verði tekið upp svo fljótt,
sem frekast þykir fært.
UNG STOFNUN OG VAXANDI
Embætti borgarlæknis í þeirri
mynd, sem það er nú, hefur að-
eins staðið fá ár, en á hinum
stutta tíma hefur það afrekað
ótrúlega miklu.
Oll þessi starfsemi þarf að fá
sinn tíma til að vaxa og þróast
og hún mun líka gera það.
Tilgangurinn er, að í Reykja-
vík verði hinir fullkomnustu
hollustuhættir, sem völ er^á. Nú
þegar er búið að sigra marga
örðugleika, en mikið liggur fyrir.
Takmark Sjálfstæðis-
manna er, að með hverju
ári, sem líður, verði
Reykjavík hollari hær,
fegurri bær og betri og
bctri þeim, sem í honum
búa. Þetta er í samræmi
við skilning og óskir bæj-
arbúa sjálfra og með sam-
úð þeirra og samstarfi er
enginn vafi að miklum
árangri verður náð.
Þorskaflinn í vetur verður
30—40% meiri en í fyrra
Samkvæmt fiskispá Jóns
Jónssonar fiskifræðings )
EINS og kunnugt er hafa fiski-
fræffingar okkar frá byrjun safn-
aff um þaff skýrslum hvaða ár-
gangar eru í þorskaflanum á
hverju ári hér viff land.
ALDURSFLOKKAR
ÞORKSINS MISMUNANDI
Árgangarnir eru misjafnir að
styrkleika sem eðlilegt er.
Fer það aðallega eftirþví,hvernig
tekst með klakið á hverju ári.
En þar eð nokkurn veginn viss
hundraðshluti árganganna ganga
úr sér eða hverfa frá ári til árs
bæði fyrir veiði og fyrir aldurs
sakir, geta fiskifræðingar gert
sér grein fyrir, af styrkleika ár-
ganganna á hverju ári, hvernig
vænleg veiði verður á næstu
vertíð.
VERK FISKIFRÆÐINGANNA
Slíkar fiskispár hafa verið
samdar fyrir norsku þorskveið-
arnar á undanförnum árum. Og
síðustu árin hefur Jón Jónsson
fiskifræðingur samið slíkar spár
um þorskstofninn íslenzka. Bygg-
ir hann spár sínar á aflaskýrslum
og fiskirannsóknum undanfarna
áratugi, en hann hefur yfir að
ráða skýrslum íslenzkra fiski-
rannsókna, allt frá því að dr.
Bjarni Sæmundsson hóf rann-
sóknir hér á landi, rannsóknir
dönsku fiskifræðinganna Joh.
Schmidts og dr. V. Taaning og
rannsóknir Árna Friðrikssonar,
En Jón hefur svo haldið áfram
með þær. Hann hefur haft þorsk-
rannsóknir að sérgrein sinni síð-
an hann kom hingað heim frá
námi í Noregi eftir styrjöldina.
Ep það er norski fiskifræðing-
urinn Gunnar Rollefsen, sem hef-
ur haft umsjón með allsherjar
þorskrannsóknum fyrir Norð-
menn.
Jón Jónsson naut kennslu hans
við háskóla Oslóar og nýtur
mikils trausts hans og annarra
kennara sinna þar.
HEFIR GERT FISKISPÁ
UNDANFARIN ÁR
Ég hef hitt Jón Jónsson að
máli, og fengið að vita hjá hon-
um, að hann hefur á undanförn-
um árum gert spádóma um afla-
magnið á komandi vertíð, en ekki
látið það uppi opinberlega fyrr,
nema í samtölum við útgerðar-
menn og sjómenn þar sem hér er
um nýung að ræða, í íslenzkum
fiskirannsóknum.
Við höfum það mikil gögn til
að rökstyðja fiskispár okkar,
segir Jón, að ég tel að við eig-
um að geta sagt um óorðna hluti,
eins og Norðmenn hafa reynt að
gera á undanförnum árum í þessu
efni.
Á fiskiþinginu um daginn
skýrði ég lauslega frá þessu
hvert er álit mitt og spá um
þorskmagnið í sjónum á næstu
vertíð.
Spáin gildir um línufisk Og
aflamagnið samkvæmt fyrirhöfn.
Vitaskuld er veiðin allajafna
háð veðráttu og gæftum. En þeg-
ar allt kemur til alls, reyndist
spá mín í fyrra mjög nærri lagi,
þegar um er að ræða línufisk.
ÞORSKMAGNIÐ 30—40%
MEIRA EN í FYRRA
— Og hver var niðurstaðan á
spánni aff þessu sinni?
— Ég tel aff þau gögn sem
fyrir hendi eru hnigi aff því aff
aflamagniff geti „fræðilega“ orff-
iff 30—40% meira en í fyrra, aff
öllum affstæffum jöfnum.
Tvö atriði valda úrslitum um
þorskstofninn, þ. e. hvað bætist
við á árinu, af kynþroska ein-
staklingum og hvað eyðist vegna
veiðanna, deyr eðlilegum dauð-
daga eða aðrar fisktegundir éta.
MIKILL ÁGANGUR
Á STOFNINN
1 <En þegar um er að ræða þorsk-
Jón Jónsson, fiskifræffingur.
aflann á íslandsmiðum þá erum
við sjálfir ekki einir um hituna
sem kunnugt er. Því á árunum
1906—1939 tókum viff sjálfir
47,6% af veiffinni á miffunum hér
viff land en Englendingar 25,7%,
Þjóffverjar 9,9% og Færeyingar
9,7%.
Við eigum afar greinagóðar
upplýsingar um sjósókn og veiði
útlendinga á íslandsmiðum alla
þessa öld, bæði heildarveiðina og
eins veiði þá, er miðað við
ákveðna fyrirhöfn, t. d. fiski-
magn á 100 togtímum eða fjölda
fiska á þúsund öngla.
Af þessum skýrslum öllum er
þaff ljóst aff þorskstofninn hér
viff land hefur orffiff aff þola mik-
iff meiri ágang og álag en nokk-
ur annar þorskstofn í Norffur-
Atlantshafi. Á tímabilinu 1929—
1938 varff togstundaveiði á íslands
miðum 70% af öllum veiffum í
Norffur-Atlantshafi, Barentshafi,
viff Rjarnarey og Noreg.
Það er algild regla, þar sem
íiskveiðar eru miklar, og ekki
síst á það við um þorskstofninn |
hér við land, að töluverð tilbrigði
verða í aflamagninu frá ári til
árs. .Er það eitt af meginverk-
efnum fiskirannsóknanna að
skýra þessar sveiflur og nota þá
þekkingu til þess að gera sér
grein fyrir, hvernig þeim verður
háttað næstu ár.
ÞEGAR KLAKIÐ BREGZT
Sveiflurnar í fiskmergðinni í
sjónum stafa aðallega af því hve
klakið er mismunandi ár frá ári.
Sum árin heppnast það vel, en í
í öðrum árum misheppnast það
hrapallega. Komi það fyrir, ár
eftir ár, að klakið misheppnast,
þá verður ekki hjá því komizt að
aflaleysisár skeila yfir.
Því miður hafa menn ekki enn
gert sér i'ulla grein fyrir, hvað
veldur þessum misbresti á klak-
inu. Rannsóknir á því eru ákaf-
lega erfiðar viðfangs. Er ekki
ástæða til i þetta skipti, að fara
út í þá sálma.
ÞEGAR ÞORSKURINN
KEMUR TIL HRYGNINGA
Eins og kunnugt er veiðist lang
mestur hluti þorsksins hér við
land á vetrarvertíðinni. Leitar
þorskurinn þá til hrygningar á
takmörkuðum svæðum. Rann-
sóknir okkar fiskifræðinganna,
segir Jón, á undanförnum árum,
hafa því einkum beinzt að þess-
um tímabilum í ævi þorsksins.
Þar er líka að finna lausnina á
mörgum af þeim megin vanda-
málum, sem við eigum við að
glíma.
UPPELDISSKILYRÐI FARA 1
EFTIR HITA SJÁVARINS
Nánari athugun á lífsskeiði
hinna einstöku árgapga hefur nú
leitt í Ijós, að æviskeið þorksins
lýtur ákveðnum líffræðilegum.
lögmálum. Þorskurinn elst upp-
allt í kring um landið. En upp-
vaxtarskilyrði hans eru ákaflega
mismunandi vegna þess hve
sjávarhitinn er mismunandi.
Ég get nefnt dæmi þessu til
skýringar. Meðalhitinn í Faxa-
flóa í ágústmánuði árin 1948—501
á 50 m dýpi var um 8,5 gráður
á Celcius. Úti fyrir Vestfjörðum
var meðalhitinn 6,6 gráður, út af
Siglufirði 4,4 gráður og þegar
við erum komnir alla leið út af
Landanesi var meðalhitinn í sjóm
um þar ekki nema 3,6 gráður.
Þorskurinn, sem aðrir fiskar,
vex langörast í heita sjónum við
Suð-Vesturland. Svo þriggja ára
þorskur í Faxaflóa er um 62 snv
að lengd og vegur 2,1 kg. En.
þorskur á sama aldri, sem alizt
hefur upp austur í Reyðarfirði
er ekki nema 39 sm að lengd og
aðeins rúmt pund að þyngd eða
580 grömm.
VERÐUR KYNÞROSKA Á
MISMUNANDI ALDRI
En þessi mismunur í þroska
þorsksins kemur því til leiðar að
þorskarnir verða kynþroska á
mismunandi aldri eftir því hvar
þeir hafa alizt upp eða í hve
hlýjum eða köldum sjó. Svo sami
aldursflokkur eða jafngamlir
þorskar verða kynþroska á aldr-
inum 4—14 ára gamlir. Yiigstir
hér við Suð-Vesturland en elztir
fyrir Austurlandi.
Nákvæmar rannsóknir á þessu
náttúrufyrirbrigði gera okkur
kleift að segja fyrir um afdrif
hinna einstöku árganga frá ári til
árs, ef t.d. 100 fimm ára gamlir
þorskar koma til hrygningar i
fyrsta skiptið 1953, þá getum við
með sæmilegu öryggi talið að 368
þorskar af sama aldursflokki
komi til hrygningar í fyrsta skipti
á næsta ári. Og ef t.d. 10 þorskar
af sama árgangi koma til hrygn-
ingar í fyrsta skipti 8 ára, þá.
verða það aðeins 6 er hrygna í
fyrsta sinn 9 ára.
En auk þess verðum við að
gera okkur grein fyrir hvað mik-
ið af árganginum eyðist á hverju
ári, veiðist, verður étið af öðrum
fiskum eða deyr eðlilegum dauð-
daga, því viff verffum aff finna.
heildardánartöluna.
Það yrði of flókið að skýra þá.
útreikninga, er þarf að gera til
að finna hana. En rannsóknir á
dánartölunni hafa grundvallar-
þýðingu íyrir allan skilning okk-
ar á breytingum þeim, sem eiga
sér stað í þorskastofninum.
DÁNARTALA l
A LDURSFLOKK ANNA
En aðalatriðið er að meðaldán-
artala hins íslenzka þorskstofrer
þ.e.a.s. þess hluta hans, sem orð-
inn er kynþroska, er um 50%.
Það er að segja: Á hverju ári
hverfur úr sögunni helmingur af
þeim fiski er safnast saman á
hrygningarstöðvarnar og eru það
veiðarnar sem eiga langmesta sök
á þeirri geysilegu rýrnun.
Dánartala þorsksins er nokkuff
breytileg frá einu tímabili til
annars. Á árunum 1932—33 þeg-
ar þorskstofninn hér við land var
mjög mikill að vöxtum var hin.
árlega dánartala um 37%.
En á árunum 1952—53 þegar
stofninn var orffinn mjög rýr var
Framh. á bls. 12 A