Morgunblaðið - 23.11.1954, Side 7

Þriðjudagur 23. rióv. 1954
MORGUiSBLAÐlÐ
7
Ragnheiður
- isinmng „
KVEBJUORB.
Hundra'ð ára á dag:
idinn, lem fluffi ■ fyr:
heyskaparvélina fil fandsisis
„Hví fölnar jurtin fríða,
og fellir blóm svo skjótt?
Hví sveipar barnið blíða,
svo brátt hin dimma nótt?“
ÞESSAR Ijóðlínur sálmaskálds-
ins koma mér í hug, er ég sezt
niður og skrifa nokkur kveðju-
orð við fráfall Ragnheiðar litlu,
frændkonu minnar. Enn einu
sinni erum við svo átakanlega
minnt á vald dauðans yfir lífinu.
Við fráfall þessarar ungu og efni-
legu stúlku. Minnt á hið mikla
vald. Að „reyr, stör sem rósir
vænar, reiknar hann jafn fá-
nýtt.“
Ragnheiður var fædd í Reykja-
Vík 9. maí 1942, dóttir hjónanna
Guðrúnar Þorkelsdóttur frá
Valdastöðum í Kjós og Jóns Þór-
arinssonar skipstjóra frá Ána-
naustum. Bar Rngheiður litla
nafn ömmu sinnar, konu Þórar-
ins. Oft var afi hennar búinn að
fara á sjóinn og koma heim aftur.
En að lokum bjó Ægir honum
vota gröf. Þannig varð litla stúlk
an að sjá á bak elskulegum afa.
Ragnheiður var sú 4. í röðinni
af sex mannvænlegum systkin-
um. Var hún ung að árum, mjög
bráðþroska, og vel gerð á marga
lund. Fór hún fljótt að hjálpa
móður sinni, sem oftast var ein
með þennan stóra hóp. Og einnig
var hún farin að fara að heiman
á sumrum til vandalausra og
vinna fyrir sér. Veit ég ekki bet-
ur, en að hún hafi komið sér þar
vel, og unnið hylli þess fólks er
hún dvaldist. hjá. Hennar er því
að vonum sárt saknað, ekki að-
eins af elskandi foreldrum, syst-
kinum og ömmu, sem hún var
svo kæi\ og sýndi dótturlega
blíðu, — heldur af öllum frænd-
um og vinum fjær og nær. Hér
er stórt skarð höggvið í vina-
hópinn, sem mest hefur misst.
Ég kveð þig með söknuði, góða
frændkona, og þakka þér vina-
hótin, er þú sýndir mér sem lítið
barn, er ég kom á heimili foreldra
þinna. Ég bið góðan guð að varð-
veita þig um alla eilífð.
Far þú í friði. St. G.
I DAG verður kvödd hinztu
kveðju ung og elskuleg stúlka,
Ragnheiður Jónsdóttir, sem
snögglega var kölluð burt frá
foreldrum og systkinum hinn 15.
þ.m. Ragnheiður var fædd 9.
maí 1942, dóttir hjónanna Guð-
rúnar Þorkelsdóttur og Jóns Þór-
arinssonar, Brunnstíg 7 hér í bæ,
þar sem hún ólst upp á ástríku
heimili.
En þó að hún væri ung að ár-
um, var hitn óvenjulega þroskuð
í öllu því, sem gott er og göfugt,
enda þótti öllum vænt um hana,
sem kynnlust henni. í skólanum
var hún eins og sólargeisli í
bekknum sínum, vildi alla gleðja
og öllum hjálpa. — Við söknum
hennar öll, en minningin um
hana er björt og fögur. Við vott-
um foreldrunum, sem hafa misst
svo góða dóttur, og öðrum ást-
vinum hennar hjartanlega sam-
úð í sorg þeirra. Við viljum öll
minnast orða Frelsarans: Ég er
upprisan og lífið, sá sem trúir á
mig, mun lifa þótt hann deyi.
Fríða Sigurðardóttir.
FYRIR réttum 60 árum (haustið
1394) tók sig upp bóndi í Borg-
arfjarðarhéraði og sigldi til Nor-
egs til þess að kynna sér þar tó-
vinnuvélar og ullariðnað. Hann
hét Björn Þorláksson og var
föðurbróðir Jóns Þorlákssonar
síðar ráðherra.
Björn var fæddur 23. rtóvember
1854 og eru því í dag liðin rétt
100 ár frá fæðingu hans. Foreldr-
ar hans voru séra Þorlákur
Stefánsson, síðast á Undornfelli
og seinni kona hans Sigurbjörg
Jónsdóttir prests.í Steinnesi. Var
Björn bóndi í Munaðarnesi í Staf-
holtstungum er hann fór utan og
hafði búið þar í allmörg ár,
„snildarsmiður og hugvitsmaður
segir um hann í „Hver er maður
inn“.
Hann helt til Lillehammer í
Noregi og dvaldist þar um vetur-
inn. Þá var í þeim bæ verk-
smiðja sem smíðaði heyskapar-
vélar og hét sú verksmiðja
„Mesna Brug“. Björn gerði sér
tiðförult þangað til að sjá og
skoða vélarnar og leizt honum
svo á, að þær mundu geta orðið
íslenzkum bændum að afarmiklu
gagni, ekki síður en þeim norsku.
En norskir bændur voru þá sem
óðast að fá sér heyskaparvélar og
hafði verksmiðjan þegar selt 2800
sláttuvélar og eitthvað fleira af
rakstrarvélum. Sláttuv.élarnar
voru með tvennu móti, ýmist fyr-
ir einn eða tvo hesta að draga.
Leizt Birni svo á. að stærri sláttu-
vélin munai ekki koma til greina
hér, vegna þess hve íslenzkir
hestar eru þrekminni en norskir
vinnuhestar, en minni slgttuvélin
mundi vera ágæt með því að
beita tveimur íslenzkum hestum
fyrir hana.
Þegar hann þóttist nú hafa
kvnnt sér þetta nógu rækilega,
fór hann á fund forstjóra verk-
smiðjunnar og fór þess á leit við
hann að verksmiðjan sendi hing-
að sláttuvél og rakstrarvél til
þess að kvnna þær og afla mark-
aðar fyrir þær. Tók forstjórinn
þessari málaleitan ágætlega og
varð það úr að Björn kom með
þessar vélar hingað næsta vor.
Var hetta fyrsta sJáííuvélio, srm
til íslands kcm. Verða nú í vor
liðin 60 ár frá þeim merkisat-
burði í sögu landbúnaðarins og er
þess að vænta að þess verði þá
minnst rækilega. Því að enda þótt
þess yrði enn langt að biða að
heyskaparvélar yrði almennt
notaðar, þá markar þó'þessi at-
burður timamót í sögu landbún-
aðarins.
Um þessar mundir var rækt-
unarframkvæmdum ekki komið
svo langt hér á landi að þess væri
nokkur von, að menn gæti notað
sláttuvélar. Þetta var Birni vel
Ijóst. Hann segir svo sjálfur frá
í Búnaðarritinu 1895: „Því er nú
ver og rniður, að eigi verður
búist við því, að vél þessi geti
komið hvarvetná að notum hér á
lanrli að sinni, því víða er slægju-
landið mestmegnis ósléttar fjall-
brekkur, smá grasbörð og karga
þýfi, eða þá fen og forræði. Vél-
inni verður hvergi komið við á
slíkum stöðum“. Aftur á móti tel-
ur hann að víða sé svo sléttar
engjar, að hægt sé að nota hana,
svo sem í Borgarfjarðarhéraði,
Árnessýslu og Húnavatnssýslu.
Hann gerði sér grein fyrir þvi,
að eigi mundu heyskaparvélarn-
ar aðeins verða til þess að auka
heyfeng manna með minna ti'-
kostnaði, heldur "Hndu menn fá
betri hey, og jafnframt mundi
aukast áhugi fyrir jarðabótum.
Um það segir hann í áðurnefndri
grein: „Með Vaxandi jarðabótum
mætti og koma vélinni víðar við,
heldur en nú er mögulegt sem
! stendur. En þar sem þessi vél ;
1 gæti komið að fullum notum, yrði !
| hagurinn mjög mikill. Ég skal hér ;
aðeins benda á fólksparnað við !
I heyannir og hina stórkostlegu ;
styttingu heyskapartímans. auk I
i :
þess sem þá yrði kostur á að
sæta hentugustu veðráttunni til
heyskaparins, þar sem heyanna-
tíminn yrði ekki jafn einskorðað-
ur og nú. Mætti þá verja nokkru
af sumartímanum til jarðabóta,
og er ég þess fullviss, að flestir
bændur mundu vilja leggja allt
kapp á að gera með túnabótum og
engjabótum jarðir sínar hæfar til
þess, að heyskaparvéiunum yrði
þar við komið“.
Hér reyndist hann sannspár,
| því að heyskaparvélarnar hafa
ýtt undir hinar miklu jarðabætur
J og nýrækt, sem orðið hefir á
seinni árum, og er miklu meiri
en hann eða nokkurn annan gat
órað fyrir um aldamót.
Birni var það ljóst, að sláttu-
vélin varð að komast í góðs
manns hendur til þess að hand-
vömm yrði ekki til þess að skapa
ótrú á henni. Vill hann því að
þessar vélar, sem hann kom með,
verði reyndar á bændaskólanum
á Hvanneyri. „Þar er landslag og
jarðvegur einna hentugast. Þar
skortir og eigi þekkingu, verk-
lægni né áhuga á búnaðarmál-
lum“. Verði svo reynslan góð,
j muni þekking á noíkun vélanna
dreifast út um allar sveitir það-
| an, og eins áhugi fyrir jarðabót-
um.
| Það varð úr, að hevskaparvél-
arnar voru keyptar handa
( Hvanneyrarskóla. Hjörtur Snorra
i son var þá skólastjóri þar. Hann
skrifaði um árangurinn árið eftir
í „ísafold“. Segist hann hafa beitt
jeinum hesti fyrir sláttuvélina og
skift um hesta á tveggja tíma
fresti. Með þessu hafi vélin slegið
á við 5—8 menn, og þótti það
gott. Eigi var hún þó notuð á
túninu, því að mönnum þótti hún
skera of langt frá grasrót.
Þessi fyrsta sláttuvél á íslandi
var svo notuð á hverju ári á
Hvanneyri fram til 1907. Þá tók
Halldór Vilhjálmsson við skóla-
stjórn. Hann seldi sláttuvélina og
fékk sér aðra, sem hánn taldi
hentugri og betri.
----'k-----
En það er enn af Birni að
segja, að hann varð brautryðj-
andi ullariðnaðar á Suðurlandi,
enda þótt hans sé e.kki ttrinnst í
„Iðnsögu íslands“
Eins og fyrr getur fór hann
utan til þess að kynna sér tó-
vinnuvélar og notkun þeirra í
Noregi. Kom hann svo heim með
kembingarv.él og spunavél um
vorið. Fluttist han.n þá frá Mun-
aðarnesi að l£armá í Mosfellssveit
og setti vélarnar þar niður. Er
það fyrsti stofninn í Klæðaverk-
smiðjunni Álafoss.
Það muri hafa verið aldamóta-
Framh. á bls. 12
Hótel Borg
Allir salirnir opnir b kvöld
Skemmtikraftar:
★ Öskubuskur
★ Alfreð Clausen
Dansað til kl. 11,30
AÐALFUNDUR
Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra
veiður haldinn í Oddfellowhúsinu (uppi) kl. 2 n. k.
sunnudag 28. þ. m.
DAGSKRÁ:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Hendrik Ottósson flytur erindi um samtök
fatlaðra manna á Norðurlöndum.
3. Onnur mál.
STJÓRNIN
Bilasnla — Bílakanp
Höfum til sölu allskonar gerðir bifreiða með mjög
hagkvæmum greiðsluskilmálum.
Kaupum bíla — Tökum bíla í umboðssölu.
Columhus h.f.
Brautarholti 20 — Símar 6460 og 6660
• VERÐBKEFAKALP •
Kaupi veðskuldabréf. Til greina kemur að kaupa ríkis-
tryggð verðbréf. — Uppl. kl. 6—7 e. h
JÓN MAGNÚSSON
Stýrimannastíg 9 — Sími 5385
Atvlsinurekendur!
Mig vantar atvinnu, vil veita saumastofu forstöðu. —
Hefi verzlunarleyfi. — Tilbo§.sendist fyrir 25. nóv. merkt:
„Meistari í kjólasaumi — 43“.
IÐISIFYRIRTÆKI
með góðum vélakosti er til sölu nú þegar. — Semja ber
við Ólaf Þorgrímsson hrl., Áusturstræti 14, Sími 5332.
Verz!anir m land allt
Nýjar anierískar vörur.
V. H. Vilhjáhnsson heildverzlun
Bergsíaðastræti 11B •— Sími 81418
2
SveináAjort
verkfroeCinqur cand.polyt. f(ársnesbraut 22 simi 22QO
A[t6óÍöðtAitfiiJcmagoA ^óftnaiaUcrúaqaA QiixoðdÍLjúiriqaA
Æaðqa^aadi ujeAlcjjAcóðÚLquA í b qqq uöqau£AJc|jÁcaóú