Morgunblaðið - 23.11.1954, Page 9

Þriðjudagur 23. nóv. 1954
MOKGUNBLAÐIÐ
9
Bæða Gunnars Gunnarssonar á Heimdallarfundi hefir
vakið stórkostlega athygli meðal þjóðarinnar
ÍSLENZKU skáldin og aðrir lista-
menn okkar hafa frá öndverðu
verið leiðtogar þjóðarinnar við
hlið hinna djörfustu og framsýn-
Ustu manna úr hópí stjórnmála-
leiðtoganna. Má þar benda á
Enenn eins og Bjarna Thoraren-
sen, Hannes Hafstein og Matthías,
evo aðeins þrír af fjölmörgum
séu nefndir. A.f núlifandi lista-
mönnum stendur tvímælalaust
enginn framar eða ofar sem þjóð-
arfulltrúi og sameiningartákn
hinnar bókelsku þjóðar er Gunn-
ar Gunnarsson. Hann hefir með
verkum sínum, og eins vamm-
lausri framkomu í öllum grein-
Um og frekast er hægt að sam-
ræma eðlilegri umgengni við
Bjálft mannlífið, skapað sér vin-
Bældir, traust og virðingu mikils
hluta hins menntaða heims. En
hann hefir engu síður með marg-
víslegri annarri þátttöku í opin-
beru lífi, ritgerðum í blöðum og
tímaritum, hér og erlendis, um
félagsmál, mannréttindi og menn
íngarmál almennt, tryggt sér sæti
sneð menningarþjóðum álfunnar,
við hlið hinna mætustu manna
þeirra. Hann hefir flutt hinum
reikulu manneskjum skeleggar
ádeilur gegn stríðsæsingum naz-
ista og kommúnista, mannúðar-
leysi þeirra og margvíslegu mis-
rétti og villimennsku, um nauð-
Byn þess að þjóðimar rækti með
Bér manngöfgi og blási lífi trúar
og fórnarlundar í siðmenningar-
hugsjónir sínar. Annars hefir
Gunnar verið flestum mönnum
hlédrægari,lifað kyrrlátu lífi þess
manns, sem fátt þarf að sækja
til annarra. Hefir yfirlætisleysi
hins víðfræga manns verið haft
á orði.
Djúpsæ gagnrýni
Gunnar Gunnarsson hefir beitt
hvössum geiri sínnar djúpsæju
gagnrýni gegn sjálfum meinsemd
um þjóðlífsins, en ekki látið sér
henta að ráðast að mönnum
persónulega, að hætti þeirra, sem
ekki vilja ræða um málefnin
Bjálf. Fólk, sem hefir aðgang að
skáldverkum Gunnars Gunnars-
sonar í nærri 20 stórum bindum,
og ritgerðum hans, t. d. í árbók-
unum, ætti ekki að þurfa að fara
I grafgötur um skoðanir hans í
höfuðdráttum. Og skammgóður
vermir mun það verða þeim, sem
bera hann lygum og getsökum,
að treysta á það, að allur al-
menningur þekki ekki verk hans
uægilega vel.
Ræða Gunnars
Gunnarssonar
Fyrirlestur sá, er Gunnar
Gunnarsson hélt hér nýlega,
þar sem hann ræddi um vest-
rænt lýðræði og kommúnisma
var eldheit og rökstudd ádeila
á kommúnismann, það virð-
ingarleysi fyrir frumstæðustu
mannréttindum, sem allur
þorri fólks í járntjaldslöndun-
im verður að búa við. Þótt
gagnrýni hans væri í senn hár-
heitt og markviss, var það
samt virðing hins sanna lista-
manns fyrir einstaklingsfrelsi
og mannhelgi, sem gaf orðum
hans afl og líf. Sú mannfyrir-
litning, sem svo sorglega ein-
kennir alltof marga nútima
höfunda, hefir aldrei náð tök-
um á þessum heilbrigða og
andlega sterkbyggða lista-
manni. Hann á sér þann virðu-
leik og festu, sem minnimátt-
arkennd og sadismi ná aldrei
að vinna á, en liggur oft eins
og mara á þeim smásálum, sem
heimta að aðrir deyi, svo þær
megi sjálfar lifa.
Þess vegna mun Gunnar held-
ur ekki þola dusilmennum á borð
Siðmenning og manngöfgi eru grund-
völlur skáldverka hans
Gunnar Gunnarsson.
við ritstjóra „Þjóðviljans" að landamæri dauðans, því ekki var
troða á rétti sínum til þess að hætta á að hann bæri hönd fyrir
ákveða sjálfur, hvað hann kall- höfuð sér þaðan. Mörgum mun
ar rétt eða rangt, hvort hann sjálfsagt sýnast að það hefði bet-
metur hærra fjallræðuna eða ur hentað öðrum en núverandi
feigðaröskur hreinræktaðra efnis ritstjóra ,,Þjóðviljans“, að endur-
hyggjumanna, sem steyptir hafa vekja þessar viðbjóðslegu land-
verið þúsundum saman í eitt og ráðalygar, sem sjálfur hafði ver-
sama mót úr járnbræðsluofnum ið borinn sökum um náin sam-
Stalins. Gerfiverur af því tagi skifti við nazista, en pólitískir
leyfir hann sér að aumkva og
fyrirlíta án þess að sækja um
leyfi til þess í einn eða annan
stað.
Hér í bænum er gefið út blað,
sem heitir „Þjóðviljinn“. Flokkur
sá, sem að því stendur, hefir á
undanförnum árum gert margar
tilraunir til þess að hreinsa sig
opinberlega af þeim ósóma, sem
kallaður er kommúnismi. Það
sama hafa einstaklingar innan
samtakanna einnig gert hver af
öðrum. Ástæðunnar þarf ekki vítt
að leita. Þessir menn vita vel að
íslendingar hafa reynzt ófáan-
legir, að fáum mönnum undan-
teknum, til þess að taka trú
kommúnista og nazista.
Rann blóðið til
skyldunnar
í ræðu sinni réðst Gunnar
Gunnarsson ekki á jafnaðarstefnu
þá, sem flokkur þessi hefir að
yfirvarpi í daglegu tali við heil-
brigt og greint verkafólk, heldur
einungis á ofbeldis- og yfirráða-
stefnu kommúnista austan járn-
tjalds, með þeim afleiðingum þó
að „ekki-kommúnistaflokki“ ís-
lands rann rautt blóðið til skyld-
unnar svo hatrammlega, að blað
hans ærðist með öllu, helti úr
skálum reiði sinnar og dýpstu
mannfyrirlitningar yfir skáldið,
og bar það persónulegum æru-
meiðandi getsökum um landráð
og svívirðilegustu glæpi. Voru
meðal annars rifjaðar upp 10 ára
gamlar dylgjur danskra komm-
únista, sem alltaf höfðu öfundað
Gunnar sárlega af þeirri virðingu
að vera af löndum þeirra talinn
eitt af höfuðskáldum Danmerk-
ur. Voru þessar dylgjur svo ógeðs
legar, að þáverandi ritstjóri Þjóð-
viljans fékkst ekki til þess að
birta þær, eða þorði það ekki, en
þótti áhættuminna að senda Guð
mundi Kamban tóninn útfyrir
andstæðingar hans hér heima
gengu að því með oddi og egg
að freista að fá hann hreinsaðan
af þeim áburði og leysa hann úr
haldi. Þetta eru launin sem vænta
má af svona pörupiltum, þegar
reynt er í einlægni að lappa upp
á æru þeirra.
Hreinsaður af ályg-
um kommúnista
Um Gunnar er það að segja, að
á hinum Norðurlöndunum hefir
hann með öllu verið hreinsaður
af þessum álygum kommúnista,
enda staðfest af öllum heiðvirð-
um mönnum, sem kjósa að hafa
það sem sannara reynist, að fyrir
ásökunum hinna dönsku komm-
únista á hendur Gunnari hafi alls
enginn fótur verið. Þvert á móti
hafði Gunnar neytt sinnar sterku
aðstöðu sem einn af mest lesnu
og mest metnu höfundum í Þýzka
landi frá því löngu fyrir Hitlers-
tíma, til þess að koma á fram-
færi harðorðum aðvörunum til
þýzku nazistanna, og til frekari
Heimferð Gunnars Gunnars-
sonar var uppfylling langþráðs
draums hins rammíslenzka sveita
drengs, sem aldrei steig nema
lauslega öðrum fæti niður á er-
lenda grund, vegna þess að hann
fann þar hvergi nægilega trausta
undirstöðu undir sína fyrirhug-
uðu fjallkirkju. Slík undirstaða
var hvergi til nema þar sem
hann hafði slitið barnsskónum,
þar sem hjarta hans og hugur
dvaldi öllum stundum með sögu-
persónum sínum, hinum heil-
brigðu ósnortnu börnum náttúr-
unnar. Fjarvera hans frá fóstur-
jörðinni gát aldrei orðið lengri
en sá tími sem það tók hann að
afla sér fjár til farareyris svo rif-
lega, að hann gæti sýnt ástfólg-
inni fóstru sinni, að hann hefði
í raun og sannleika munað eftir
henni. Hann varð að færa henni
gjöf, sem var alveg ótvíræð sönn-
un þess, og henni samboðin, og sú
gjöf hlaut að kosta skáldið allt
það blóð og svita, sem hann gat
lifað af að missa án þess að verða
tilneyddur að biðjast hinnztu
gistingar fjarri faðmi hennar.
Það eru, mér liggur við að segja,
sem betur fer, ekki mjög margir
landar hans, sem vita hvílíkum
þrælatökum Gunnar Gunnarsson
varð að beita sjálfan sig til þess
að fá staðið við þau heit, sem
hann gaf ættjörð sinni að skiin-
aði, er hann unjur og óreyndur
lagði út í heimi:i" aðeins 37 ára
gamall.
Veglegur minnis-
varði
Á æskustöðvum sínum reisti
Gunnar fóstu sinni veglegan og
óforgengilegan minnisvarða, og
eyddi í hann öllu því, sem hann
hafði sparað saman og oft dregið
undan blóðugum nöglum sínum,
í hinni löngu útlegð.
„Þjóðin á Þórsgötu 1“ hefir
fyrir sitt leyti þessa dagana þakk
að hinu veglegu gjöf. En sú kvitt-
un mun ekki verða færð inn í
kirkjubækur frjálsra manna í
föðurlandi hans.
Nú er Gunnar Gunnarsson
65 ára, margefldur að andlegu
afli og þroska. Hann hefir á
ný gerzt sjálfboðaliði gegn of
beldinu í heiminum, tekið upp
vopn til varnar siðmenning-
unni gegn fagurmælandi en
flátt hyggjandi óvinum mann-
göfgi og trúarbragða. Hann
mun áreiðanlega reynast þeim
óþarfari en þeir höfðu vonað.
Öll þjóðin fagnaði
heimkomu
skáldsins
Þegar sú fregn barst heim til
sannindi, að án stórbrotinna
listamanna er ekki hægt aS
ryðja nýrri hugsjón braut, þó
þeir hafi orðið fyrstir til þesa
að átta sig til fulls á því, aS
einræði er ekki unnt að við-
halda til lengdar nema takast
megi að tjóðra hina beisktt
tungu skáldanna.
Glæsilegur rithöfundur, vamm
laus maður og heimsfrægur, væri
mikið herfang, ef hægt væri að
innbyrða slíka veiði án stórkost-
legra fórna. Nafn Gunnars var
sem helgur dómur á síðum „Þjóð
viljans“, og hefir verið alla tíð
síðan hann kom heim, þangað til
14. nóvember 1954. - Þann dag
hætti hann að vera öndvegis-
skáld, hætti að vera góður ís-
lendingur. Þann sama dag glopr-
aði hann niður tungu smni, og
tók sér í munn tungu óvina og
illræðismanna, sem „þjóðin á
Þórsgötu eitt“ skildi ekki og vinir
þeirra í austri höfðu ekki skilað
þeim orðabókum yfir. Gunnar
Gunnarsson var fallinn 1 ónáð
hjá herforingjaráði kommúnism-
ans á íslandi með svipuðum hætti
og stjörnurnar Kaminieff, Ry-
koff, Tomsky, og Bería féllu af
Sovéthimninum hjá drottnum
þeirra í Rússlandi.
Máður út af spjöld-
um sögunnar
Eitt af eftirlætisskáldum þjóð-
arinnar, hinn mikli hugsjónamað
ur, stórbrottni persónuleiki og
hugsuður, dáður af íslenzkri al-
þýðu fyrir orð Þjóðviljans, Gunn-
ar Gunnarsson, er afmáður,
þurrkaður út. Það má aldrei
framar nefna nafn hans á Þórs-
götu eitt eða Skólavörðustíg
nítján og tuttugu og þrjú, eða
öðrum höfuðstöðvum kpmmún-
ista. Kaflinn bls. 212 til 220 í bók
menntasögu K.E.A. verður felld-
ur burtu við næstu endurprent-
un, eins og þátturinn um Bería
oð aðrar fallnar Sovéthetjur
austan tjalds. Gunnar Gunnars-
son rendist í smjásjá kommún-
ismans, ekki góður rithofundur
og verður að taka því, þó það
kosti þá að éta ofaní sig svo sem
tíu árganga af Þjóðviljanum og
öðrum blöðum og ritum sínum.
hérlendis. Hann kann, þegar nán-
ar er að gætt, ekki íslenzkt mál,
og svo er hann líka landráða-
maður samkvæmt úrskurði hins
rauða alþýðudómstóls. Þjóðinni á
Þórsgötu eitt er ekki holt að lesa
bækur hans fremur en t.d. rit
Dostojevskvs hins gerska, henni
er fyrir beztu að nafn hans sé
máð út af spjöldum sögunnar.
áréttingar gert það uppskátt, að íslands að Gunnar Gunnarsson
hann hefði gerst sjálfboðaliði í
her Dana í baráttunni gegn þýzku
nazistunum.
Einsdæmi á
Norðurlöndum
Það mun nálgast að vera
einsdæmi á Norðurlöndum að
beitt sé svo grimmu mann-
væri í þann veginn að flytja
heim fyrir fullt og allt, eftir
meira en þrjátíu ára harða út-
legð, og hefði í hyggju að setjast
að á Skriðuklaustri, var það mik
ið gleðiefni öllum löndum hans.
Mátti heita að hvert mannsbarn
í landinu fagnaði heimkomu
skáldsins, höfundi Svartfugls,
Borgarættarinnar og Fjallkirkj
unnar. Ekki létu kommúnistar þá
hatri í ránsför gegn mannorði sinn hlut eftir liggja. Þeir voru
og tiltrú óbreytts borgara. Að
ætla sér að læða því inn hjá
íslenzku þjóðinni, að Gunnar
Gunnarsson hafi verið í vit-
orði með nazistiskum tilræðis-
mönnum gegn frelsi mann-
kynsins, er jafnmikil fjar-
stæða og að hægt væri að gera
hann að bandamanni kommún
ista. i ij
um þessar mundir að hætti yfir
manna sinna í Sovét-Rússlandi
mjög mikið á listamannaveiðum,
og settu sig aldrei úr færi að
grípa listamann, hvaða skoðun
sem hann hafði á stjórnmálum,
þegar sá gállinn var á flokkslín
unni.
Það er hvorki Lenin né Stal-
in, sem fyrstir bentu á þau
Fyrri dómar
Hrammur kommúnismans er
sem betur fer enn fjarri strönd-
um íslands, og því munu margir
gera sér það til fróðleiks og
ánægju um jólin eða fyrr, ef tími.
gefst, að ryfja upp eitt og annað,
er vinir G.G. hafa sagt um hann
áður en hann féll í ónáð, eða
m.ö.o. meðan hann kunni ennþá
að halda á penna. Ekki er heldur
ólíklegt að höfundur nokkurs
þess, sem hér verður tekið upp,
H.K.L., kunni þá líka að verða
í lægri metum, en stjarna hans
hefir eins og kunnugt er þegar
Jækkað hjá þjóðvarnarmönnum,
en ef unnt á að verða að halda
vinstri fylkingunni óriðlaðri,
undir forustu meistara Hanni-
bals, gæti svo farið að fórna
þyrfti svo sem einni stjörnu til
þess að hressa uppá jólagleðma
í hinni rauðflekkóttu flatsæne:
Á bls. 95 í „Dagleið á fjöllum"
segir H.K.L.: „Ég get hugsað; að
Ströndin megi kallast ein af þeim
bókum, sem eru hvorki vel né
Framli. á bls. Í0