Morgunblaðið - 06.01.1955, Blaðsíða 6

6
MORGUPi BLAÐIÐ
Fimmtudagur 6. jan. 1955
Hulunni Qlt
FYRIR fimm árum síðan hurfu -
bræðurnir Herman og Noel
Field og kona Noels, Hertha, á
dularfullan hátt bak við járn-
tjaldið. Leyndardómur sá, er
hvíldi yfir hvarfi þeirra hefir
skýrzt nokkuð, en ýmsir þræðir,
er að því liggja flókna samt
stöðugt, og erfitt hefir reynzt að
finna fullnægjandi.skýringu á til-
drögum að hvarfi þeirra, né held-
ur er vitað hvort Noel og Hertha
Field hafa verið dæmd til íang-
elsisvistar eða farið af fúsum
vilja til samstarfs við kommún-
ista.
• „ORETTMÆTAR
SAKURGIFTIR"
Af þeim óljósu fregnum, er
bárust af Field-bræðrunum,
gerðu menn sér einna helzt í
hugarlund, að þeir hefðu verið
gabbaðir austur fyrir járntjald
og dæmdir þar til íangelsisvistar
á óréttmætum sakargiftum. Um
miðjan nóvember s. 1. tilkynnti
pólska stjórnin, að bandaríski
ríkisborgarinn Herman Field
hefði verið látinn laus eftir
fjögra ára fangelsisvist, og íylgdi
tilkynningunni sú skýring, að Hermnn Field, — það vildi hon-
t til hálfs af leyndardóms
varfi Fields-brœ&ra
Ber ¥stt valdastreitunnar með
æðstu mönnum Ráðstjórnarríkjanna
hann hefði verið dæmdur á „ó-
réttmætum sakargiftum".
Þann 16. nóvember s. 1. til-
.kynnti ungverska stjórnin, að
Noel og Hertha Field yrðu látin
laus úr fangelsi þar í landi, þar
sem komið hefði í Ijós eftir fjög-
ur ár, að ákærurnar gegn þeim
væru rangar. Enn sem komið er
hafa engar fréttir borizt af kjör-
dóttur Noels Field, frú Robert
Wallach, en hún hvarf í Berlín
í ágúst 1950.
Skömmu eftir 20. des. s. 1. til-
kynnti útvarpið í Budapest, að
Noel og Hertha Field hefðu beð-
ið um landvistarleyfi í Ungverja-
landi og hefði þeim verið veitt
það á aðfangadagskvöld, sem
pólitískum flóttamönnum.
• NEITAÐI AÐ RÆÐA VIÐ
FRÉTTAMENN
Erlendir fréttaritarar fóru
þess á leit við Noel Field, að
hann ætti viðtal við þá milli
jóla og nýárs, en 29. desember
símaði Noel Field til fréttaritara
brezka stórblaðsins „Times“,
Ronalds Preston, og kvaðst harma
að hann gæti ekki rætt við frétta-
ritara vestrænna blaða. Talsmað-
ur ungverska utanríkisráðu-
neytisins lét þó í það skína, að
ef til vill gæti Field síðar meir
átt viðtal við blaðamenn.
Ostaðfestar fregnir frá Vínar-
borg herma að Field-hjónin hafi
starfað við ungversku utanríkis-
þjónustuna öll þau fimm ár, er
álitið var, að þau væru í fangelsi
• HYGGJAST DVELJA A
HRE S SING ARÍIÆLI
Noel og Hertha Field tjáðu
embættismönnum sendiráðsins
að þau hyggðust dvelja um skeið
á hressingarhæii, en samt var
ekki að sjá að þau væru þurf-
andi fyrir slíkt. Raunverulega
var ekkert því til íyrirstöðu, að
þau yfirgæfu Ungverjaland þeg-
ar í stað ef þau hefðu nokkra
löngun til þess.
Meðan stóð á heimsókn sendi-
herrans og aðalritarans var hjón-
unum boðin bifreið af ungversk-
um embættismönnum, og þeim
jafnframt tilkynnt, að þau gætu
yfirgefið Ungverjaland þegar í
stað. Þau höfnuðu boðinu.
• ÚTBRLIÐS LIIST ARFSEMI
Allar líkur virðast benda til,
að tilkynningin um iausn hjón-
anna úr fangeisi, hafi verið eins-
konar forleikur að aðalþættin-
um, þ. e. tiikynningunni um
beiðni þeirra um landvistarleyfi
í Ungverjalandi. Senniiegt er, að
mál þetta eigi að vera snar þátt-
ur í þeirri útbreiðsiustarfsemi
kommúnista, er beinist að því að
skapa mótvægi gegn íregnum af
að baki járntjaldsins eða a. m. k. | þeirri mergð manna, er flýja lönd
s. 1. tvö ár. Var í þessu sambandi' in að baki iárntialdsins. Ung-
bent á, að vafaluast hefir Noel j verskir embættismenn hafa
Field orðið þeim að miklu gagni sennilega getað gengíð að því
eftir sinn langa starfsferil í þágu. vísu, að Fieid-hjónin vildu vera
bandarísku utanríkisþjónustunn-
ar.
um til happs, að pólskur lögreglu-
m.aður flúði —
þeirra er stórt móttöku- og út-
varpstæki Ef þau hafa búið þar
undanfarin ár, hefir þeim verið
hægur heiman að fylgjast með í
utanríkismálum um ailan heim.
um til að flýja Þýzk.aland, eftir
að nazistar náðu þar völdum.
Eftir aðra heimsstyrjöldina
vann hann að ritstörfum og
gekkst einnig fyrir hjálparstarf-
semi í þágu tékkóslóvakiskra
barna. Árið 1947 ákvað hann að
rita bók um Pólland og Tékkó-
slóvakíu og fór til Prag í maí
1949. Hann bjó í Palace gistihús-
inu í Prag til 12. maí, en ákvað
þá að fara í ferðalag til Bratis-
lava, en skildi farangur sinn eftir
í gistihúsinu. Frá því augnabliki,
er hann gekk út um dyr gisti-
hússins þann 12. og þar til til-
kynningin kom frá ungversku
stjórninni hafði ekkert til hans
spurzt.
• ÞAU HURFU EITT AF
ÖÐRU
Kona hans og bróðir hans, Her-
um kyrrt í Ungverjalandi, og
virðist því allt benda. til að þau
hafi sótt um landvistarleyfi af
frjálsum viija.
Forsaga bessa :náls er umfangs-
mikil og verður rakm hér að
• VEL HEIMA I
UTANRÍKISM ÁLUM
Embættismenn bandaríska
sendiráðsins í Budapest höfðu nokkru.
samband við þau hjón nokkrumj
dögum eftir tilkynninguna um;
lausn þeirra úr fangelsi og þótti • HVERJIR ERU FIELD-
þeim mjög grundsamlegt, hversu BRÆÐURNIR?
vel hjónin virtust vera heima íj Þeir eru komnir af gamalli
allri þróun utanríkismála á und- bandarískri kvekarafjölskyldu,
anförnum árum og virtist ekkert en eru fæddir í Sviss Noel Field
benda til að þau hefðu verið ein- stundaði fyrst nám í Sviss, því
angruð innan fangelsisveggja. | næst við Harvard-háskólann og
Sendiherra Bandaríkjanna í gerðist síðan stjórnarerindreki
Ungverjalandi, Christian M. lands síns. j fyrri heimsstyrjöld-
Ravndal, og aðalritari sendiráðs- inni var hann mjög áhrifamikill
ins, Donald Dows, skýrðu svo frá, í hjálparstarfsemi þeirri, er KF
að Field-hjónin virtust vera mjög UM gekkst fyrir í Rússlandi og
inn undir hjá ungverskum em- Tékkóslóvakíu. Þrítugur að aldri
bættismönnum, og eftir því sem varð hann starfsmaður Þjóða-
þeir hefðu komizt næst, höfðu bandalagsins, og þá þegar var
bæði hjónin skrifstofur til um- hann kenndur við kommúnisma
ráða í ungverska utanríkisráðu- og átti marga vini meðal komm-
neytinu. j únista. Ncel og kona hans Herta,
Bústaður hjónanna er stórhýsi sem er af Gyðingaættum, unnu
á bökkum Dónár. 1 vinnustofu mikið að því að hjálpa Gyðing-
Kona Herman Fields og synir
hans hafa loksins fengið fréttir —
man, er þá var húsameistari í
Cleveland, hófu þegar í stað eftir-
grennslanir, og í byrjun ágúst
fóru þau flugleiðis til Prag. Svo
virðist sem Herman hafi komizt á
snoðir um, að slóð Noels lægi til
Varsjá, og fór hann bangað flug-
leiðis 21. ágúst. Á flugvellinum
í Prag beið Herta Field, — en
Herman Field kom ekki Nafn
hans var á íarþegalistanum — en
hann sjálfur var horfinn. Eftir
því sem vi.ð bezt vitum nú, sat
hann þá í fangelsi í Póllandi.
Frú Herta dvaldi nokkrar vik-
ur áfram í Prag, — en einn fagr-
an septemberdag hvarf hún einn-
ig. Um ári síðar fór Erika Wall-
ach flugleiðis frá Frankfurt til
Berlínar 26. ágúst. Hún yfirgaf
flugvöllinn í bifreið, er beið
hennar — og hvarf.
• ÓLJÓSAR FRÉTTIR ÖÐRU
IIVORU
Nokkrum sinnum á s.l. árum
hefur nöfnum Field-bræðranna
skotið upp í fréttum hinum meg-
in járntjaldsins án þess að nokk-
ur vitneskja fengizt um hvort
bræðurnir væru á lífi. Meðan
stóð á hinum miklu hreinsunar-
aðgerðum í Ungverjalandi, m. a.
gegn utanríkisráðherranum Rajk
og einnig í Póllandi gegn Gom-
ulka, kom fram vitnisburður,
kenndur við Field-bræðurna, og
var sá vitnisburður mjögí óhag
hinum ákærðu. Samkvæmt því
höfðu Noel og Herman Field ját-
að að hafa unnið með bandar-
ískum njósnurum og títóiskum
flugumönnum í því augnamiði að
„sýkja pólska, ungverska og tékk
neska kommúnistaflokkinn með
villukenningum títóistra flugu-
manna“ .. ^. Rajk og nokkrir aðr
ir voru dæmdir til dauða, og
Noel Field, — látinn laus eftir
fjögra ára fangelsisvist —
huliðshjúpurinn lagðist aftur um
hvarf Field-fjölskyldunnar.
• PÓLSKUR LÖGREGLU-
MAÐUR FLÝR LAND
Upphaf og orsök þess, að
Field-bræðurnir hafa nú verið
látnir lausir og nokkuð hefur
upplýstst um hver örlög þeirra
voru, má rekja til flótta Swiat-
los, háttsetts embættismanns í
pólsku lögreglunni, til V.-Þýzka
lands fyrir nokkrum mánuðum.
Eftir komu sína til Bandaríkj-
anna fyrir rúmum þremur mán-
uðum lagði hann fram þær at-
hyglisverðu upplýsingar, að
hann hefði sjálfur handtekið
Herman Field á flugvellinum í
Varsjá árið 1949.
Fáeinum vikum síðar var frá-
sögn hans birt í Bandaríkjunum,
og leið þá ekki á löngu, að
pólsku yfirvöldin tilkynntu, að
Herman Field hefði verið lát-
inn laus, þar sem hann hefði
verið ákærður á röngum for-
sendum og dæmdur á fölskum
vitnisburði „flugumanns Banda-
ríkjanna og föðurlandssvikar-
ans Swiatlos“. Pólverjarnir
hafa ef til vill ekki tekið með
í reikninginn, að Herman Field,
til að staðfesta fréttina um að
hann. hefði verið látinn laus,
hringdi þegar til konu sinnar
og skýrði frá því, að hann yrði
fyrst um sinn að dveljast á
hressingarhæli til að jafna sig
eftir fangelsisvistina, þó að
hann langaði mikið til þess að
komast heim.. Þetta hljómar all
kynlega, ef gert er ráð fyrir, að
falskur vitnisburður Swiatlos
hafi orðið til þess, að Field var
dæmdur í fangelsi, en Swiatlo
leikur nú lausum hala í Banda-
ríkjunum.
Herman Field er nú staddur í
Sviss, og þykir líklegt, að hann
haldi heimleiðis fljótlega.
• MARGT ER ENN Á HULDU
Það eru margar spurning-
arnar, sem enn er ósvarað
í þessu máli. Það er stað-
reynd, að Noel Field átti vini
meðal háttsettra kommúnista,
einkum þeirra er þekktir urðu
í borgarastyrjöldinni á Spáni.
Það er því ekki ólíklegt, að sú
fregn sé rétt, að hann hafi verið
dæmdur fyrir samvinnu við
titóista. í mörg ár var hann tal-
inn með duglegustu mönnum í
utanríkisþjónustu Bandaríkj-
anna. í síðustu heimsstyrjöld
vann hann í Sviss í þágu upp-
lýsingaþjónustu Bandaríkjanna
(OSS), undir forustu Allan
Dulles. Noel Field hefur nú ver-
ið látinn laus, þar sem „allar
ákærur gegn honum áttu sér
enga stoð í veruleikanum“, þó
ao hahn hafi áður verið sagðúr
vera „hættulegasti njósnarinn í
þjónustu bandaríska auðvalds-
ins“, samkvæmt frásögnum í
kommúniskum blöðum.
• VALDASTREITAN I
RÁÐSTJÓRNARRÍKJUNUM
Field-málið verður mjög mik-
ilvægt, ef litið er á Field-bræð-
urna sem peð í tafli innanríkis-
mála Ráðstjórnarríkjanna og
sýknun þeirra ekki aðeins tákn
þess mótvægis, er kommúnistar
vilja skapa gegn flóttamanna-
straumnum frá „járntjaldslönd-
unum“, heldur einnig tákn tog-
streitunnar um æðstu völd í
Kreml. En sú valdastreita er ef
til vill djúptækari en mörg fyrri
hausaskipti í Rússlandi og kann
að gjörbylta meiru.
Field-bræðurnar voru teknir
höndum og látnir bera vitni
gegn leiðtogum kommúnista í
austur-evrópskum löndum, þar
eð óttast var, að þeir færu líkt
að ráði sínu og Tító: Rajk í Ung
verja landi, Kostov í Búlgaríu,
Xoxe í Albaníu, Patranascu í
Rúmeníu og Gomulka í Póllandi
o. fl. — Margir þeirra voru
dæmdir til dauða, en spurning-
in er, hvort þeim var refsað.
Upp á síðkastið hafa skotið upp
kollinum í Ungverjalandi fjöl-
margir fyrrverandi embættis-
menn og ráðherrar, sem dæmd-
ir voru sem samstarfsmenn
Rajks. Það mundi því enga
furðu vekja, þó að Rajk kæmi
sjálfur allt í einu ljóslifandi
fram á sjónarsviðið.
• FÓRNARDÝRIN
VAKIN UPP
Hið athyglisverða er, að fyrsta
„hreinsunin" gegn títóistum átti
sér stað meðan stjarna Malen-
kovs var að hækka, og hann var
í þann veginn að ná æðstu völd-
um í Kreml. Því næst hófst önn-
ur hreinsun undir einkunnarorð
unum „sameiginleg forusta“, en
tilefni þess var dauði Stalins.
Þetta átti sér stað meðan stjarna
Krushchevs hækkaði, og hann
náði, bak við tjöldin, þeim völd-
um er nú gera hann að áhrifa-
mesta manni Ráðstjórnarríkj-
anna, jafnvel enn áhrifameiri en
Malenkov, sem er mágur hans.
• HVER „HREINSUNIN"
REKUR AÐRA
Þegar uppgjörið í sambandi
við næstu „hreinsun" á undan,
hefst, eru fórnardýr þeirrar
fyrri oft vakin upp frá dauðum,
og fjöldi þáverandi ráðherra og
fylgismanna þeirra eru látnir
lausir.
Þannig hefur leyndardómurinn
yfir hvarfi Field-bræðranna
skýrzt nokkuð, en lausnin bend-
ir aðeins til annarrar óleystrar
gátu: Baráttunnar um völdin
með æðstu mönnum Ráðstjórnar-
ríkjanna.
Peningaskápur
Eldfastur peningaskápur,
sem nýr, hæð 68 cm., breidd
og dýpt 52 cm., til sölu. Til-
boð merkt: „Peningaskápur
— 433“, sendist Mbl., fyrir
8. þ.m., kl. 12 á hádegi.
Stór, sólrík
3ja herb. íbúð
á góðum stað á hitaveitu-
svæðinu til sölu eða í
skiptum fyrir stærri íbúð,
með milligjöf. Tilboð, merkt
„Sólrík íbúð — 412“, send-
ist afgreiðslu Morgunblaðs-
ins fyrir þriðjudag.