Morgunblaðið - 12.01.1955, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 12. jan. 1955
Jón Einarsson verksfióri
F. 12. ág. 1881. D. 3. jan. 1955.
VINARMINNING
í DAG er til moldar borinn vin-
ur minn og starfsfélagi, Jón Ein-
arsson verkstjóri, er með svo
sviplegum hætti var kvaddur
héðan þ. 3. þ. m. Við stöndum
ávallt hljóðir og undrandi, er
slíkar fréttir berast og svo var
í þetta skipti, og við erum aldrei
viðbúnir að taka slíkum frétt-
um. Fyrir fáum augnablikum, að
því er virtist, glaður og reifur
að segja fyrir um verkefnin, en
eftir örstutta stund er lát hans
tilkynnt. Já, svona er lífið og
svona kemur dauðinn.
Jón Einarsson var fæddur í
Hafnarfirði 12. ág. 1881 og dvaldi
hann alla sína æfi á sama staðn-
um í Firðinum, fyrst í „Jóhann-
esarhúsi* eins og það var kallað
og svo er það var rifið, í öðru,
er byggt var neðar í lóðinni og
sem nú er Strandgata 19. For-
eldrar hans voru hjónin Einar
Jóhannesson Hansen sjómaður og
kona hans, Jensína Árnadóttir.
Faðir Jensínu Árnadóttur var
Árni Mathiesen verzlm., Jónsson-
ar prests Mahiesens í Arnarbæli,
en móðir Jensínu var Agnes
Steindórsdóttir stúdents, en Stein
dór stúdent var sonur Ragnheið-
ar konu Bjarna riddara Sívert-
sen.
En faðir Einars Jóhannessonar
var Jóhannes Hansen sjóm. og
útvegsbóndi, en móðir Einars var
Kristín Jónsdóttir, en hún var
systir Jóns Jónssonar formanns
frá Hraunprýði í Hafnarfirði.
Átti hann því í báðum ættum
hörku dugmikið fólk og í móð-
urætt hans voru margir afrendir
kraftamenn og harðgerðir, bæði
á sjó og landi.
Ólst Jón upp með foreldrum
sínum við frekar kröpp kjör, eins
og títt var um flest alþýðufiólk
hér í Hafnarfirði á síðasta fjórð--
ungi 19. al#arinnar. Ungur að
árum, eða 9 ára, fór hann að
heiman til sumardvalar eins og
títt var þá meðal ungmenna, til
að vinna fvrir sér, og hélt því
1 6 sumur. En þegar hann er
16 ára og talinn of þrekmikill
til þess að vinna í sveit kaup-
laust, eða kauplítill, ræðst hann
til föður míns Sigurgeirs Gísla-
sonar vegaverkstjóra, er þá hóf
verkstjórastarf sitt við lagningu
vegar frá Hafnarfirði til Reykja-
víkur, árið 1897. Taldi Jón þetta
eitt hið mesta happaspor sitt að
hafa kynnst Sigurgeir og notið
leiðsagnar hans um áratugi.
Varð samstarf þeirra að mestu
óslitið alla æfi síðan utan nokkur
ár, eða 1903—8, en á því tímabili
veiktist Jón og lá lengi — og varð
sennilega aldrei jafngóður eftir.
Árið 1908 ræðst Jón sem lögreglu
þjónn hjá hinu nýstofnaða bæjar-
félagi og varð ásamt Jóni kenn-
ara Hinrikssyni, síðar kaupfél,-
st. í Vestmannaeyjum fyrsti lög-
regluþjónn kaupstaðarins. Var
þetta erilsamt og þreytandi starf
fyrsta sumarið, þegar 4—500
Norðmenn komu til Hafnarfjarð-
ar um hverja helgi og reyndust
erfiðir, oft við skál. En þó fór
svo, að þegar hausta tók og allt
bæjarlífið komst í samt lag aft-
ur, fannst Jóni ekkert starfsvið
vera lengur fyrir hendi og undi
ekki aðgerðarleysinu og sagði
starfinu lausu af þeim sökum. En
árið 1909 fór Jón aftur til föður
mínsiog þá fara leiðir okkar að
liggja saman að miklu leyti til
hinztu stundar. Ég var þá ungur
að árum, aðeins 16 ára gamall og
var í flokki með Jóni og betri
húsbónda og kennara get ég ekki
hugsað mér en Jón reyndist þá
þegar og alla tíð. í félagsmálum
þeim, er Jón tók virkan þátt í,
átti Góðtemplarareglan mest og
bezt ítök í hug og hjarta hans,
enda átti hann þá móður, er sáði
snemma f’-æi bindindis í sál
drengsins síns, eins og allra sinna
barna, og bar vissulega ríkan
ávöxt. Hann varð bindindismaður
til dauðadags og mikilvirkur
starfsmaður sinnar stúku, alla tíð.
Á ég margar og yndislegar minn-
ingar um samstarí okkar og
ýmissa annarra samstarfsfélaga
okkar frá fvrri árum, þegar Jón
var í blóma lífs síns, eins og það
var kallað Ótaldir eru þeir Flens
borgarskólanemendur, er bind-
indismenn urðu fyrir atbeina
Jóns, enda var hann glæsilegt
og fjörugt ungmenni, er allir
vildu vera með — og víst er um
það, að „allar vildu meyjarnar
með Ingólfi ganga“ í þann tíð. —
Starf hans íyrir regluna og stúk-
una hefir verið mikið allt til síð-
ustu stundar og var hann Æ. T.
St. Morgunstjarnan, er hann féll
frá.
í öðrum félögum var hann og
mikilvirkur. íþróttafélagshreyf-
ingin tók hann sterkum tökum í
byrjun þessarar aldar — en lík-
lega hafi veikindi hans dregið úr
því að hann varð ekki einn af
brautryðjendum á þeim sviðum
er miklum árangri hefði komið til
að ná. í bæiarstjórn Hafnarfj. sat
hann í 6 ár og starfaði þar í
mörgum nefndum. í stjórn frí-
kirkjusafnaðarins hefir hann set-
ið í 16 ár samfleytt og sat þar,
er yfir lauk Víðar kom hann við
sögu, en ég læt hér staðar numið.
En þá er eftir þáttur sá í lífi hans
er mér er hugstæðastur — en það
er samstarf okkar í nær 4 tugi
ára. Ég get verið fáorður um
þetta tímabil, en margar á ég
minningarnar, sem mér eru hug-
stæðar — en ég geymi þær flest-
ar. En s’amstarf okkar hófst, er
við 1914 t'kum að afgreiða skip
þau er til Hafnarfjarðar komu.
Það var starfsvið fyrir vininn
minn. Þar naut sín karlmennsk-
an og dugnaðurinn, er við hin
frumstæðustu skilyrði, varð oft
á svo örstuttum tíma að ljúka
aðkallandi verkum. Oft leit út
fyrir að ei úðleikarnir væru óyf-
irstíganlegir — en þá sást Jón
aldrei glaðari og reifari ■— og öllu
kom hann því fram með sínum
alkunna dugnaði og útsjónar-
semi. Ég reyndi að lafa með eins
og ég gat. í æsku naut Jón lít-
illar menntunar og fann hann
stundum til þess að þar mundi
sig skorta, enda var það það eina
er ég þóttist geta lagt fram til
stórvirkanr.a til jafns við hann
— að geta skrifað bréf eða búið
til reikning-— enda var okkar í
milli gerður upp starfsorkureikn
ingurinn svo að hann var sléttur
og báðir voru ánægðir. En árin
líða, skóflan og kola- og salt-
pokinn hverfa að mestu og bak-
burðurinn er úr sögiyjni, en í stað
inn eru komin stórvirk véltæki,
sem auðvelda alla vinnu. En þá
erum við hættir aldurinn er far-
inn að færast vfir okkur — en
þegar rætt var um þennan sam-
anburð, komst Jón vinur minn
allur á loft — og eins og tilbúinn
til að hella sér út í starfið á ný
eins og í gamla daga, þó að ald-
urinn væri orðinn hár og kollur-
inn hvítur en kjarkurinn enn þá
nógur, en ég gat ekki til slíks
hugsað þótt 12 árum yngri væri.
Og nú í 20 ár hefur hann unnið
fyrir ríkissjóð að vegagjörðum,
lagt mikið af Krýsuvíkurvegi,
— minniffig
breikkað og breytt Keflavíkur-
vegi og haft viðhald þessara vega
með höndum. Þá talast svo til
á s.l. hausti, að hann taki að sér
umsjón með nýjum vegi er
byggja á umhverfis Hafnarfjörð,
og nota á við þá byggingu þær
stórtækustu vélar, sem um er að
ræða.
Veit ég. að það var með dá-
litlum kvíða að Jón tók að sér
þetta starf, enda sízt hvattur til
þess hvorki af mér eða öðrum,
er bezt til hans heilsu þekktu.
En ef hann treysti sér til að taka
verkið að sér, skyldi ég miðla
þessu litla sem ég taldi mig hafa
fram yfir hann hér að framan,
enda fór svo að hann hóf þetta
verk með þessari ódrepandi starfs
gleði og starfslöngun. Mig
dreymdi draum, skömmu áður en
Jón hafði hugmynd um vega-
gjörð þessa og allra sízt að til
orða kæmi að hann yrði að ein-
hverju leyti við hana riðinn — en
mig hafði æfinlega á undan förn-
um árum dreymt fyrir því, er Jón
hóf einhver meiriháttar störf fyr-
ir ríkið.
Mér þótti sem ég væri einhvers
staðar við jarðrask á hrjúfu
landi, en með stórtækari vinnu-
vélar heldur en að ég hafði áður
augum litið. Þóttist ég sjá jarð-
ýtur bylta um þessum úfna og
grýtta jarðvegi og sá ég aðallega
eina stóra ýtu sem mér fannst
eins og vera mest metin, eða hafa
einna mesta þýðingu. En allt í
einu kemur hún að mjórri en
djúpri gjá og mér finnst hún
keyra þar yfir og hverfa alger-
lega ofan í hyldýpið. Bregður
mér svo við, að ég vakna. Sagði
ég vini mínum drauminn og réð-
um við hann síðar í sambandi við
stöðvum þá, er á verk þetta kom
í haust, og tafði það um þrjár
vikur, en nú finnst mér ég hafi!
fengið ráðningima. Ein þýðingar-
mesta vél hvers vinnuflokks er
góður og útsjónarsamur verk-
stjóri, og nú er Jón kallaður
skyndilega frá hálfenduðu verki.
Mér finnst ég hafi þarna horft
á eftir þýðingarmiklu vélinni, þar
sem að duglegi og þróttmikli
gamli verkstjórinn með hamar-
inn og múrsleifina — stórtæku
ýtuna og stóru vélskóflurnar •—1
hafandi sér í hönd, til þess að
gera úfið og grett land að ljúfum '
og þægilegum vegi, fyrir aldna
og óborna, að'renna eftir á þægi-
legum farartækjum framtíðar- :
innar, — hnígur niður örendur
við starfið. En þetta var dauð-
dagi að hans skapi, að gefast
aldrei upp fyrr en yfir lyki.
Og svo síðasta kvöldið, sem
hann lifði, kom hann að rúmi
mínu, þar sem ég lá veikur, og
settist þar til að ræða um hugð-
arefni sitt, verkið að morgni •—
og eftir að hafa leyst sameigin- |
lega örlítið vándamál er okkur
báðum fannst, varð hann svo
barnslega glaður og ræddi um
ýmislegt annað. En svo sneri
hann sér í.ð hvítvoðung, lítilli
sonar dóttur minni, er var við
rúm mitt og dvalið hefur hjá
okkur hjónum um sinn. Það var
yndislegt að sjá Ijómann, er færð-
ist yfir ásjónu hins aldna vinar
míns, er hann fór að hjala við
litlu stúlkuna og brosið, sem
færðis yfir andlit hans. Þetta var
eins og síðasta kveðjan til okkar !
heima. Svo kvaddi hann mig með
kossi og litlu stúlkuna með sínu
blíðasta brosi. — Morguninn eftir
fór hann svo eldsnemma til vinnu
sinnar. Og þó að kveðjan hafi
ekki verið eins hlýleg að sjá eins
og tillitið til litla barnsins, þá
skil ég það vel, þar sem slíkur
maður sem hann var, hvað heil-
brigði snerti og engum var kunn-
ar um en okkur heimilisfólki
hans og lækninum hans — hefur
þurft að brynja sig mikilli hörku
til þess að fara út í skammdegis-
nóttina til erfiðra starfa og að
harka sú, sem til þess þurfti, varð
að koma í ljós — þó að inni
Framh. á bls. 11
Can-can-dans i nýtízku
búning dæmdur ógildur
FYRIR nokkru ætlaði leikhús
eitt í Lundúnum að hef ja sýn-
ingar á hinum víðfræga
franska pilsadansi „can-can“.
En dans sá naut mikilla vin-
sælda á gleðihúsum Parísar-
borgar á siðustu öld. Er hann
aðallega fólginn í því að dans-
meyjar sveifla fótum hátt í
loft upp og þyrla margföldum
blúndupilsum upp frá bygg-
ingu líkamans.
NÝTÍZKU CAN-CAN
En í þetta skipti ætlaði hið
enska leikhús í samráði við tízku-
húsið að endurvekja „can-can“
dansinn í nútíma mynd. Voru
sniðnir nýjir búningar, fegurri
og einfaldari að gerð en hinir
gömlu en blúndubuxum sleppt
úr skrautverkinu.
DANSMEYJAR NEITUÐU
Þá vildi aðeins svo illa til að
danskonur leikhússins neituðu að
dansa í hinum nýja búning. Töldu
þær hann ósiðsamlegan, enda
hefðu þær s&mið svo við leikhús-
ið að dansa „can-can“ dans, en
svo gæti dansinn ekki kallazt ef
búning öllum væri gerbreytt frá
því sem tíðkaðist í hinni gömlu
glöðu París.
Mál þetta fór fyrir dómstól-
ana og varð niðurstaðan sú að
dansmeyjarnar voru taldar hafa
rétt fyrir sér. Taldi dómari
ómögulegt að nefna það „can-
1880
Þannig leit „can-can“
19. aldarinnar út.
dansmær
can“ dans sem sýndur væri í hin-
um nýtízkulegu klæðum.
DÓMARINN HAFÐI REYNSLU
Úrslitum hefur það e. t. v. ráð-
ið að dómari í þessu máli var
68 ára og gætir þess í dómsorð-
um hans að hann harmar liðna
daga, þegar dansmeyjar skemmtu
honum og Heiri ungum mönnum
aldamótaáranna með töfrandi
dansi sínum.
Dómarinn minnist þess, að þeg-
ar hann var ungur maður, þá
horfði hann stundum á ósvikinn
„can-can“ dans Lýsir hann síð-
an af eigin reynd hvernig bún-
ingar dansmeyjanna voru úr
margföldu plíseruðu og felldu
silki með pífum og óralöngum
blúndum, svörtum silkisokkum
og glæsilegri hárgreiðslu. í loka-
orðum segir dómarinn: •— Ég hef
40—50 ára reynslu og þekkingu
í þessum efnum og get þessvegna
kveðið upp þann dóm, að hinir
nýju búningar eru ekki „can-
can“ búningar.
ÓSIÐSAMLEGIR?
Vegna þessa var talið rétt af
dansmeyjunum að neita að dansa
í hinum nýju búningum. Er jafn-
vel talið jaðra við það að hinir
nýju búningar séu ósiðsamlegir,
þótt dómarinn kvæði ekki upp
úr með það.
Nútíma-búningur dansmeyjanna
getur ekki talizt „can-can“ og er
jafnvel ósiðsamlegur.
Ljóð eftir
Jens Hermannsson
FYRIR jólin kemur út ljóðabók
eftir Jens Hermannsson frá Flat-
ey á Breiðafirði. Hún er gefin
út af Breiðfirðingafélaginu í
Reykjavík, enda ljóðin gefin því
af höfundi
Jens er vinsæll höfundur og
þekktur um Breiðafjörð og raun-
ar allt Island af bókum sínum:
Breiðfirzkir sjómenn. Munu því
margir vita, að ljóð hans eru
ekkert tízkutildur og atomhróf.
Þau eru bergmál af sálaröldum
hins breiðfirzka alþýðumanns,
eins og hann verður göfugastur
og menntaðastur í skóla lífs og
reynslu. Það andar aðdáun, friði
og starfi af hverju blaði þessara
ljóða, þótt þau geti ekki talizt
til hins stóra og átakaþrungna
í íslenzkri Ijóðagerð. Astin til átt-
haganna og ægis er líkt og rauð-
ur þráður, sem tengir Ijóðin í
eina heild. Þótt hver perla sé, ef
til vill ekki unnin til hlítar, það
var áreiðanlega lítill tími til þess
fyrir Jens í margháttaðri lífs-
baráttu, þá spegla þær allar gull-
ið skin hins göfuga og góða, frá
sál þess manns, sem ann bæði
sannleika og fegurð. Þarf nútím-
inn annars fremur, þrátt fyrir
ný form og ný tök á ljóðagerð
yngri skálda og hagyrðinga?
Hlutverk listarinnar er að
byggja upp, en ekki að rífa nið-
ur.
Breiðfirðingar, gefið vinum
ykkar ljóð Jens Hermannssonar
og eignist þau. Engan mun iðra
þess. Þau snerta hlýja, viðkvæma
minningastrengi og eru skerfur
frá manni, sem sannarlega vill
gera veröldina fegri og göfgari.
Árelíus Níelsson.
Tító í Rangoon
★ RANGOON, 6. jan. — Tító
marskálkur hélt í dag frá Ind-
landi til Rangoon og hyggst
dvelja í ellefu daga í opinberri
heimsókn í Burma. Hann er fyrsti
þjóðhöfðingi Evrópu, er fer í
slíka heimsókn til Burma. For-
seti og forsætisráðherra Burma
fögnuðu marskálkinum, klæddir
viðhafnarmiklum þjóðbúningum.