Morgunblaðið - 10.03.1955, Blaðsíða 2

MORGUHBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. marz 1955
i8
IimikiziÍMgiií á erlendu f jármn
lll stdriðjn og ntvinnnaukningar
Frú umræðufundi Stúdentofélags Reykjavikur
SÍflASTLÍPIÐ fimmtudagskvöld
liélt Stúdentafélag Reykjavíkur
•umræðufund í Sjálfstæðishúsinu
og, var fundarefni: Innflutningur
á erlendu fjármagni til stóriðju
og atvinnuaukningar á Islandi.
Frummælendur voru þeir próf.
Ólafur Björnsson og Torfi Ás-
geirsson, hagfræðingur. Fundur-
inn fór ve'. fram, en var eigi
fjölsóttur -:em skyldi, þar sem hér
var á ferð umræðuefni, sem oft
ber á góma og getur skipt þjóð-
ina miklu máli í framtíðinni.
Fyrri frummælandi próf. Ólafur
Björnsson ræddi meira almennt
um málið, sem var á dagskrá, og
leitaðist við að gera fræðilega
grein fyrir möguleikum á stofn-
setningu stóriðju á íslandi með
eða án erlends fjármagns. Hér
fara á eftir kaflar úr ræðu hans:
„í upphafi er rétt að spyrja að
því, hvað við sé átt með stóriðju.
í>ar geta ýmsar skilgreiningar
komið til greina og má auðvitað
urn það deila, hver sé sú skyn-
samlegasta. Ég mun velja þann
kostinn að skilgreina stóriðju sem
iðjufyrirtæki, sem hafi þá afkasta
getu að framleiðsla þeirra verði
að meira eða minna leyti að
byggjast á útflutningi og er jafn
framt framleiðsla, sem við áður
höfum verið háðir innflutningi.
Er æskilegt að stofnað sé til
stóriðju hér á landi? Það verður
svo með þessa spurningu, að
henni verður ekki svarað, nema
menn hafi áður gert sér grein
fyrir því, hvaða markmið í efna-
ha.gsmálunum sé æskilegt að
keppa að Er það aðalatriðið að
xaunverulegar þjóðartekjur á
íbúa séu sem mestar, á að leggja
megináherrluna á tekjuskipting-
nna eða að fyrirbyggja atvinnu-
leysi og síðast en ekki sízt, hvort
á að leggja megináherzlu á það
.að búa í haginn fyrir framtíð-
ina eða bæta kjörin í nánustu
frimtíð".
„Það sjón ’rmið á mjóg almennu
fylgi að fagna, að æskilegt sé
að raunverulegar þjóðartekjur á
íbúa séu ;cm mestar. En til þess
að svo megi verða, er ekki nægi-
legt að tryggja það eitt, að fram-
leíðsluöfl þau, er þjóðfélagið
xæður yfir séu hagnýtt á ein
hvern hátt, heldur þarf að tryggja
hitt, að þau séu hagnýtt á sem
.skynsamlegastan hátt. Er það þá
þannig, að stóriðja sé sá þáttur
atvinnulífsins, ' sem mesta
áherzlu beri að leggja á að efla.
Svarið við þeirri spurningu er
undir því komið, hvort líta beri
£vó á að ísland hafi þau skilyrði
íil stóriðju, að fjármagni því,
■er við höfum yfir að ráða á
hverjum tíma sé bezc ráðstafað
á þann hátt að efna til hennar“.
„Ef litið er á málið frá efna-
hagslegu sjónarmiði einvörð-
•ungu, virðast skilyrði stóriðju
vera takmörkuð hér á landi. •—
Bandið er snautt að flestum þeim
I ráefnum, sem er undirstaða stór
iðju í öðrum löndum. Hin af-
íkekkta lega landsins veldur því
i>.ð flutningskostnaður til lands-
ins og frá er tiltölulega mikill,
</kkur vantar a.m.k. fyrst um
t'mn faglært vinnuafl á þessu
•sviði og síðast en ekki sízt, er
hér mikill skortur á fjármagni,
þannig að það er dýrt Landbún-
aður, sjávarútvegur og smærri
iðnaður viroast vera þær atvinnu
greinar er bezt hæfa náttúruskil-
yrðum landsins og allri aðstöðu
hcr“.
„Stóriðja kemur þó einnig til
greina, sem einn þáttur uppbygg-
ingar íslenzkra atvinnuvega.
ísland ræður yfir miklum orku-
lindum, þai sem eru fallvötnin og
heita vatnið, og enda þótt beizl-
un orkunncr sé kosnaðarsöm,
ættu að vcra hér skilyrði fyrir j
stóriðju, þar sem orkan er þýð-
ingarmesi þáttur framleiðslu-
kostnaðarms, ekki sízt ef hægt er
að einhverju leyti að nota inn-
lend hráefni. Niðurstaðan af því,
sem sagt hefur verið er því sú,
að enda þótt aukin stóriðja hér
á landi viiðist út af fyrir sig
ekkert skilyrði efnahagslegra
framfara og velmegunar hér á
landi, þá er sjálfsagt að athugað
séu vandlega allir þeir mögu-
leikar, sem hér kynnu að vera
fyrir hendi í þeim efnum“.
ER ÆSKILEGT AÐ KOMA Á
STÓRIBJU MEÐ ERLENÐU
FJÁRMAGNI?
„íslendingar hafa lengst af átt
við mikinr. fjármagnsskort að
stríða. En fjármagn eða með
öðrum orðum sparnaður er undir
staða fjárfcstingar. En þetta
hvorutveggja, sparnaður og fjár-
festing er undir því komið, hve
mikið af ækjum þjóðarinnar erj
afgangs því, sem þarf til daglegr-
ar neyzlu. Sparnaðurinn og fjár-
festingin kostar með öðrum orð-
um þá fórn að þjóðin verður að
minnka neyzlu sína, þ. e. skerða
kjör sín. Hér á það sama við um
einstaklingana og þjóðarheild-
ina.
Spurningin um það hversu
mikið sé hægt að auka fjármagns
myndunina eða sparnaðinn er
því spurning um það, hvort þjóð-
in vilji og geti sætt sig við kjara-
skerðingu. Ég býst ekki við að
nokkur treysti sér til að svara
þeirri spurningu öðru vísi en
neitandi. Þvingaður sparnaður
er ekki æsidlegur.
Ef ráðast á í stóriðju, er inn-
flutningur erlends fjármagns
óhjákvæmilegur. — Hvaðan á
að flytja það inn, er komið undir
því, hvar lánskjörin eru bezt og
hagstæðust fyrir okkur íslend-
inga. Öll lán verður einhvern
tíma að endurgreiða. Þjóðin
verður því að gæta þess að binda
sér ekki óleysanlega skulda-
fjötra“.
★
Að lokinni ræðu próf. Ólafs
Björnssonar tók til máls Torfi
Ásgeirsson, hagfræðingur, er var
annar frummælandi. í upphafi
ræðu sinnar dró hann upp skýra
mynd af hinu islenzka hagkerfi
á liðnum árum. Rakti hann þróun
landbúnaðarins og sjávarútvegs-
ins og væntanlega útþenslu-
möguleika þessara atvinnugreina
í framtíðinni. Taldi hann, að
þessar atvinnugreir.ar væru
farnar að nálgast hámarksafkasta
stig sitt. Komst Torfi meðal ann-
ars svo að orði:
„Það er bersýnilegt, að ef við
eigum að halda áfram að auka
velmegun okkar 1 þessu landi og
að taka inn í atvinnulífið þann
mannfjölda,- sem bætist við á
hverju ári, þá verðum við að
litast um cítir nýjum leiðum. —
Undanfarið hefur verulegur hluti
af aukningu mannfjöldans farið
inn í iðnað og iðju, sem aðallega
hefur verið iðnaður til fram-
leiðslu á neyzluvörum fyrir inn-
lendan markað Hefur þetta
ásamt öðru stuðlað að bættum
lífskjörum landsmanna“.
FRAMTÍÐ EFNI-IÐNAÐAR
Á ÍSLANDI
„Hugur rnanna hlýtur að bein-
ast að iðju þar sem kostnaðarhlut
föllin eru þannig, að tiitölulega
mikið þarf af raforku eða hita-
orku eða þá hvorutveggja. Er
þá aðallega um ýmiss konar efni-
iðnað að ræða, þar sem annað
hvort hráeíni eru fyrir hendi hér
á landi eða þar sem flutningur
slikra hráefna verður ekki allt of
dýr“.
Ræddi Tcrfi síðan um væntan-
dega mögu’eika efniiðnaðar óg
grundvallaði skoðanir sinar á
rannsóknum, «em þrír banda-
rískir efna'ræðingar höfðu gert
hér á landi árið 1953- Ræddi hann
einkitm um möguleika á stofnun
klórverksnuðju er hann áætlar
að kosta myndi 200 milljón
krónur, ei; nig urn fosforfram-
leiðslu, en t'osforverksmiðja, sem
framleiddi um 20 þús. tonn af
fosfór, mu :di kosta í kringum
70—-80 mill'. króna. Vinnsla hrá-
efna beint úr sjó, aðallega magne
síum, er framtíðarverkefni, sem
Torfi tagði áherzslu á, að ekki
mætti missa sjónar af. Fram-
leiðsla á saiti úr sjó kæmi einnig
til greina, en slík framleiðsla
myndi einkum miðast við inn-
lendar þarf’r.
Þá benti hann á, að hinir þrír
bandarísku sérfræðingar hefðu
lagt mikla áherzlu á möguleika
aluminium framleiðslu hér á
landi. Flytja byrfti inn málm-
grýti og hví þyrfti að breyta í
aluminium með gufu, sem þarf
að vera yfir 200 gr. Celsíus heit.
Sem stendur er enginn af gufu-
hverunum, sem framleiða gufu
með slíku hitastigi, en ísl. verkfr.
telja að með nægilega djúpum
borunum sé hægt að fá gufu með
þessu hitartigi. Verksmiðja, sem
gæti framleitt 1000 tonn af alu-
mini á dag mundi þurfa um 7500
tcnn af gufu. í þessu sambandi
er rétt að geta þess, að búið er
að finna upp nýja aðferð til þess
að vinna a'rmin úr leir með því
að leiða rafstraum í gegnum leir-
blöndur. E‘ þessi aðferð reynist
nothæf, ei hún mjög athugandi
fyrir íslendinga. Stofnkostnað-
ur alurrin;um-verkrmiðju er
mjög mikill og skiptir hundruð
milljóna kióna
Þá ræddi Torfi fjárhagslega
möguleiga á því að ráðast í stór-
iðjuframkvæmdir hér á landi.
Gerði hann mjög góða grein fyrir
því, hversu mikið erlent fé ís-
lendingar hafa haft tii ráðsöfun-
ar á undanförnum árum. Sagði
hann m. a.: „Ef gert er ráð
fyrir, að hrein fjármunamynd-
un landsmanna sé að stærð ui
þ. b. 600 millj. kr. á ári hverju,
miðað við núverandi verðlag,
sézt, að við höfum sjálfir aðeins
getað staðið undir 2/3 af fjár-
munamynduninni á þessu tíma-
bili. Að vísu hafa þessi hlutföll
ekki veriö okkur eirs óhagstæð
unanfarin *vö ár.
Það er því augljóst mál, að
leita verður eftir fjármagni er-
lendis, ef nenn vilja hrinda í
framkvæmd nýrri stóriðju á ís-
landi. Æskdegt væri, að slíkt
fjármagn fengist sem lán, þannig'
að þær virkjanir og verksmiðjur,
sem til greina koma, væru frá
upphafi e;gn okkar. 8—10%
skuldabyrði af samtíma útflutn-
ingi ætti ekki að vera okkur of-
viða.
Sú leið, rem virðisl því helzt
koma til mála fyrir okkur, er að
reyna að tengja samana hina
eiginlegu virkjun náttúruauðæfa
okkar, þ.t.a.s. vatns- og hvera-
orku til verksmiðjuiðju. Þetta
mætti gera á þann hátt, að
vilyrði fyrir einkaleyfi fyrir
framleiðslu á byggingu verk-
smiðju, væri háð því skil-
yrði að hinn erlendi einka-
leyfishafi útvegaði lán að mestu
eða einhverju leyti til þeirra
virkjana, sem nauðsynlegar væru
til verksmiðjurekstursins og
myndi því virkjun hinna íslenzku
Frh. á bls. 21
ÞýSingar Ivars Orglands á (
kvæðuni ÐayiSs Slefáassonar.
Helgafell.
AÐ getur ekki leikið á tveim
tungum, að túlkun Ivars Org-
lands á kvæðum Davíðs er meist-
araleg. Elie og hljómi ktæðanna
hefur hann á nýncrskunni náð svo
vel, að manni finnst, að slíkt verði
hreint ekki betur gert. Það er
langt síðan ég hef séð jafngóða
þýðingu úr íslenzku. Og það et-
gleðiefni, að ljóð Davíðs eru nú
tiltæk í jafn lýtalausri útleggingu
á norslcu máli.
Bókin er gefin út af Helgafelli,
Ivar Orgland
en verður einnig seld í Noregi.
Þýðandinn er kunnur hér á landi
fyrir ritstörf sín og kennslustörf,
en þykir auk þess mjög efnilegt
ljóðskáld í heimalandi sínu. Hann
hefur lengi unnið að doktorsrit-
gerð um Stefán frá Hvítadal, og
mun henni nú að mestu lokið.
Hann er mjög vel að sér í íslenzku
og þekkir ísland og íslenzka menn-
ingu betur en flestir, ef ekki allir,
landar hans aðrir. Formáli hans
fyrir bókinni er skrifaður af mikl-
um skilningi á verkum Davíðs, er
hann dáir mjög.
Orgland yrkir á nýnorsku, þótt
hann megi raunar heita jafnvígur
á bæði málin, nýnorsku og ríkis-
málið svonefnda. Nokkuð hefur
hann og orkt á íslenzku. Nýnorsk-
an leikur í höndum hans, og vakti
málsmeðferðin í fyrstu ljóðabók
hans almenna aðdáun. Síðan hefur
hann þó náð miklu öruggara valdi
yfir málinu, og smekkur hans er
fágaðri en fyrr. Gætir þessa hvort
tvegg.ia í „Eg sigler i haust“.
Nýnorskan er fersk og fögur
tunga, þegar smekklega er með
hana farið. Að færeysku einni
undanskilinni er hún skyldust ís-
lenzku af öllum lifandi málum.
Skulu hér sýnd nokkur dæmi þess:
Úr: „Ég sigli í haust“:
Islenzka:
„Stormurinn liggur frá landi.
Rrimið brotnar við naust.
Ég kom að sunnan í sumar
og sigli í haust.
Bænir aftra mér ekki.
Ég hegg á helgustu bönd, —
yfirgef ástvini mína
og æskunnar heimalönd.
Af skipinu horfi ég heim. . .
Faðir, fyrirgef mér.
Kvæði mín eru kveðjur.
Ég kem, og ég fer.“
Nýnorska:
„Stormen ligger frá landet.
Brimet brotnar ved naust.
Eg kom hit sunnan i sumar
og sigler i haust.
Böner meinkar meg ikkje.
Eg högg i heilage band, —
dreg ifrá venene mine
og ungdomens heimeland.
Frá skipet skodar eg heim. . .
Fader, tilgjev meg.
Kvædi mine ber helsing.
Eg kjem og eg dreg.
„Abba-labba-lá“:
Islenzka:
„Hún hét Abba-labba-lá.
Hún var svört á brún og brá
óg átti kofa í skóginum
á milli grænna greina
og trúði á stokka og steina.
//
En enginn vissi, hvaðan
liún kom í þcnnan slcóg; ;
enginn vissi, hvers vegna |
hún ærslaðist og hló,
og enginn vissi, hvers vegna
hún bæði heit og sló. —“
Nýnorska:
„Ho het Abba-labba-lá.
IIo var svart pá brun og brá
og átte ei hytte i skogen
imellom gröne greiner
og trudde pá stokkar og steinar<
Men ingen visste kvar ifrá
ho kom til denne skog;
ingen visste kvifor j
ho östest opp og lo, í
og ingen visste kvifor
ho báde beit og slo.“ f
„Dalakofint i“:
tslenzka:
„Vertu hjá mér, Dísa, meðan
kvöldsins klukkur hringja,
og kaldir stormar næða um skóg
og eyðisand:
Þá slcal ég okkur bæði yfir
djúpið dökka syngja
heim í dalinn, þar sem ég ætla atS
byggja og nema land.“
Nýnorska:
„Ver du hjá meg, Disa, medan
kveldens klokkor ringjer,
og kalde stormar rasar om skog
og öydesand;
dá skal eg oss i draumen over
dökke djupet syngja
heim i dalen, der eg etlar á byggja
og ta land.“
Þetta ætti að nægja til að sýna,
hversu nærri er farið frumtextan-
uin víðast. — Þýðingin er framúr-
skarandi vel vönduð og unnin. —
Ivar Orgland á mikið hrós og-
þakklæti skilið fyrir þetta afrek
sitt.
Kristmtmn Guömundsson.
- YALTA
Frh. af bls. 17.
ur hins opinbera. Ekkja Edwards
Stettinius hefir neitað að láta af
hendi skýrslur þær, sem eru í
einkaeign manns hennar og
geymdar eru í 36 kössum.
Deilurn-tr um ráðstefnuna
halda áfram, þó að nú séu 10
ár umliðin. Var ráðstefnan
stærsta uppgjöf lýðræðisríkjanna
fyrir kommúnistum? Eða raun-
sæ stjórnmálastefna, orðin til
og réttlætt vegna stríðsins? Ers
eitt er víst: Skuggar Yalta-ráð-
stefnunnar munu teygja sig yfir
stjórnmálaþras heimsins um
margra ára skeið.
Egil Steinrnetz.
SILICOTE
Househoid Glaze
(húsgagnagljái)
Clafur Gíslason & Co. H/F.
Sími 81370.
Málflutningsskrifstofa
Einar B. Guðmundsson
GuSIaugur Þorláksson
Guðtnundur Pétursson
Austurstr. 7. Símar 3202, 2002
Skrifstofutími kl. 10-12 og 1-5.