Morgunblaðið - 10.03.1955, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 10. marz 1955
MORGUNBLAÐIÐ
19
Tvö frumskilyrði til framfara á Þingvöllum
ÝMSIR nuetir menn meðal þjóð-
ar vorrar hafa te-kið sér fyrir
hendur að gera tillögur til að
hefja hinn forna höfuðstað lands
ins til vegs og virðingar í sam-
ræmi við óskir og kröfur nú-
tíma manna. Má í því sambandi
benda á merka grein eftir for-
mann Þingvallanefndar, Gísla
Jónsson alþingismann, en hún
birtist í Morgunblaðinu í júlí
s. 1. ár.
Getur sá, er þetta ritar, af heil-
um hug tekið undir það, sem
sagt er í þeirri grein, enda munu
varla skiptar skoðanir um flest
það er‘þar segir meðal þeirra, er
Þingvöllum unna. Mætti einnig
segja hið «ama um tilJögur ann-
arra merltra manna, sem hugleitt
hafa einstök verkefni, er hér
bíða úrlausnar. Það er sjálfsagt
rétt og nauðsynlegt að hér þarf
nýja kirkju, nýtt gistihús og
yfirleitt margt nýtt hér í Þjóð-
garðinum, sem hér hefir aldrei
verið, en þarf þó að vera í sér-
hverjum sæmilegum þjóðgarði —
bæði til sæmdar staðnum og til
þæginda fyrir almenning.
Margt heíir hér verið vel gert
og viturlega til varðveizlu staðn-
um, en mikil eru þau verkefni,
sem enn bíða, eða hafa ekki
verið varanlega leyst ennþá.
Hafa sim þau mál er Þingvelli
varða, verið rædd á Alþingi og
verður þá vonandi eitthvað úr
framkvæmdum einnig þeirra
verka, sem eru svo kostnaðarsöm
að Þingvallanefnd getur a. m. k.
ekki ein komið þeim í fram-
kvæmd nema með miklum íjár-
veitingum. Samstillt þjóðfélags-
átak þarf t. d. til að gera hér
sæmilega kirkju og gistihús við
hæfi nútímans. •— En hvers
vegna skyldu þessi verkefni vera
ofvaxin íslenzku þjóðfélagi svo
mjög sem menn draga nú sam-
an fé til hverskonar stórfram-
kvæmda? Ef það er satt, sem
sagt er um gistihús landsins, að
þeirra mál séu mjög óviðunandi
og ekki sambærileg við fram-
farir á öðrum sviðum, þá getur
það ekk'i verið af öðru en að
menn vilja ekki leggja það til
þeirra, sem þeir heimta af þeim.
Skepna, sem fær of lítið að éta,
stækkar ekki eðlilega né þrífst
og sama lögmáli gildir um stofn-
anir, þar á meðal íslenzk gisti-
hús.
Tilgangur minn er hér ekki að
gagnrýna neitt, sem aðrir hafa
gert, heldur benda á tvö einföld
atriði, sem þó eru fiumskilyrði
til annarra framfara í sambandi
við Þjóðgarð 'íslands hér á Þing-
völlum. Menn gera sér ekki grein
fyrir nauðsyn jafn einfaldra
hluta er þeir koma hingað í sól-
skir.i og sumarblíðu, hrifnir af
fegurð fjallatinda, hlíða og hæða,
niðursokknir í unað landslags og
veourblíðu og fríðleik náttúr-
unnar (eða flöskunnar) í henn-
ar fegursta skrúða hér á þess-
um helga : tað. — Það er vinn-
an hér og reynslan, sem kennir
mönnum hvar skórinn kreppir.
TIL HÓTELREKSTURS ÞARF
ÖRLGGT RAFMAGN
Áður en skilyrði geta orðið
sæmileg til hótelrekstrar, þarf
að leiða hingað rafmagn frá Sog-
inu. Nú framleiðir Hótel Valhöll
rafmagn handa sér með diesel-
vél. Eyðist til rafmagns og hit-
unar á þriðja þúsund lítrar af
olíu á hverri viku meðan hótelið
er starfrækt og þarf sérstakan,
vel hæfan nann til að gæta vél-
anna. Þarf ekki að skýra það
nánar hve gífurlega þetta tor-
veldar rekstur hótelsins og ger-
ir hann dýran •— og auðvitað
með öllu óarðbæran, þegar að-
sókn er lítil. Þó er þetta raf-
magn alls ekki öruggt. Fyrir
kemur að vélin bilar þegar mest
á liggur og mikið er um gesti.
Geta menn gert sér í hugarlund
hversu óþægilegt það er fyrir
hótelstjóra, starfsfólk og gesti
-fc eitir sir.
j Þing\'alla, en Almannagjá
í sé ófær vegna þess að á
aiLiirassosn
konar frétt komið í Útvarpinu.
Kvaðst hann þó hafa ekið þá
í leið viðstöðulaust þann sama dag
[ eins og ekkert hefði í skorizt.
Nu getur einnig staðið svo á
■ að Mosfellsheiði sé fær og yfir-
[ leitt öll leiðin vestan og austan
ein
vegin-
um í gjánni liggur djúpur snjór
eftir skafrenning. Þannig var t. d.
nú fyrir skömmu, er skólabörn
[ urðu að fara í skóla og önnur
[ að koma úr skóla. Var þá akfært
| að gjánni að vestan og frá ‘Val-
höll að austan, en á þessum
stutta kafla var torfæran. Urðu
börnin að klifra niður •— og upp
— gjána og bera farangur sinn
í rigningu og ófærð — en þó telst
þetta til minni háttar erfiðleika
hér um slóðir.
Hinn góðkunni vegaverkstjóri,
Jónas í Stardal, hefir af mikl-
um dugnaði haldið þessarri leið
opinni mest af þeim tíma, sem
liðinn er af þessum vetri. En það
er ekki lítið erfiði fyrir menn
og vélar að glíma við ófærðina
í Almannagjá og hlýtur að kosta
þjóðfélagið árlega nokkuð fé.
Frá Þingvölium.
þegar rafmagnið bregzt. Vatninu
er t. d. dæit daglega með raf-
magni, en þegar það vantar,
verður að bera það í Jötum úr
Öxará, eins og fornmonn gorðu
— en þá gerðu heldur ekki gestir
Þingvalla þær kröfui, sem þeir
gera nú, — og höfðu engan hótel-
stjóra til að hella skömmum sín-
um út yfir,
Þó að þjóðgarðsvörður hafi
engan veg né vanda af hótel-
rekstrinum, sem betur fer — því
meir en nóg er hér að gera á
sumrin — bá er mér kunnugt um
ýmsa erfiðleika þeirra, sem
leggja þetta erfiði á sig að ég
veit greinilega að það er fyrst
og fremst þessi geysihái kostnað-
ur og óþægindi, sem valda því
að hótelið sér sér ekki fært að
halda starfi sínu áfram nema
þennan stutta tíma, 3—4 mánuði
ársins í mesta lagi, þó aðsókn
sé nokkur bæði fyrir og eftir
þann tíma
Hvorki Hótelið né Þjóðgarður-
inn hefir "jármagn til umráða til
að bera allan kostnað af raflögn
frá Soginu til Þingvalla, enda
væri ekki verjandi að ráðast í
slíka framkvæmd fyrir Þing-
velli eina ef gert yrði. En íyrir
þjóðfélagið yrði það ekki óarð-
bært að leggja fram nokkuð fé
til raflagna umhverfis Þingvaila-
vatn, með því að á þessu svæði
yrði rafmagnsnotkun álíka og í
stórri sveit með 45—50 notend-
um (hér í innifalin býlin um-
hverfis vatnið, sumarbústaðir og
hótelið, miðað við núverandi
þörf og jafnaðartíma). Mun
þetta þó án efa aukast miðað við
það sem nú er.
Til þess að hvergi sé máli hall-
að ber að geta þess að Þing-
vallanefnd lét gera góða diesel-
rafstöð fyrir bæinn á Þingvöll-
um árið 1953. Nægir það raf-
magn bænum og kirkjunni vel.
En rafmagnsskortur umhverfis-
ins er jafn eftir sem áður, eins
og gefur að skilja.
ÁNÆGJULEG SJÓN
Hér við Þingvallavatn hafa
munn stundum þá ánægju, á
vetrarkvöldum í góðu veðri, þeg-
ar skýin eru í hæfilegri hæð, að
sjá bjarman af rafljósunum við
Ljósafoss • g í Reykjavík uppi 1
skýjunum. Er gleðilegt til þess
að vita að það vatn sem héðan
rennur, skuli nú svo vel notað
— (Ljósm. Har. Teits.)
í þágu fjölda manns, sem raun
ber vitni. En varanleg raflýsing
fyrir hinn forna höfuðstað lands-
ins er þetta þó ekki, því bjarm-
inn hverfur þegar skýin lækka,
og þá sézt héðan hvergi neitt Ijós
i neinni mannabyggð, — nema
á bænum sjálfum og í kirkju-
turninum.
TIL ÖRYGGIS TJMFERDAR
ÞARF NÝJAN VEGARKAFLA
Á hinum þrönga vegi, sem
liggur milli hamranna niður í
Almannagjá að vestan, er þegar
orðin mikil slysahætta þegar
umferð er mest á sumrin. Hefir
stundum hcrft til vandræða og
umferð stöðvast í bili, er bifreið-
ar hafa bilað í brekkunni. Veg-
ur þessi er svo brattur og mjór
að hann hæfir engan veginn
þeim stóru bifreiðum, sem nú er
tekið að ncta hér á landi.
Vildi ég óska að úr yrði bætt
áður en stórslys verða.
Ekki dregur það úr hættunni
að vatn rennur þarna í leysing-
um vor, haust og vetur, en oft
frýs þetta vatn svo öll brekkan
verður hál sem gler, svo slys
vofa yfir ef ekki er gætt ýtrustu
varúðar.
Auk þess þarf ekki nema
tveggja stunda skafrenning til
þess að þessi vegarspotti í
gjánni verði ófær með öllu þótt
aðrir vegir, bæði að austan og
vestan séu vel færir. — Gerði
ég tilraun I vetur með þetta og
gerði gjána færa bifreiðum eitt
sinn er hún var ófær. Tveim til
þrem stundum síðar var allt
verkið ónýtt vegna þess að skaf-
rennjngurinn fyllti meira en það,
sem hreinsað hafði verið.
Oft vill svo til að leiðin aust-
ur um Þingvelli er vel fær úr
Reykjavík þótt Hellisheiði sé
ófær. Þótt undarlegt megi virð-
ast, fær almenningur hér alls
engar fréttir í Útvarpinu um
þetta eða beinlínis rangar þegar
talað er um fjallvegi. Kom einu
sinni í vetur sú frétt að Mos-
fellsheiði nivndi ófær. Menn fóru
þó heiðina þann sama dag og
farið var líka þar yfir með veik-
an mann nokkrum tímum eftir
að fréttin barst. Daginn eftir var
mælst til þess við Fréttastofu
Útvarpsins að fréttin yrði leið-
rétt, en hún var samt ekki leið
rétt. Þá tjáði mér bílstjóri að
fyrir nokkrum árum liefði sams
ÖRUGGASTA LEIÐ TIL
SIGURS Á ÞESSA^RI
TORFÆRU
Vegafræðingar hafa athugað
ýmsa möguleika (sbr. grein
Gísla Jónssonar alþm.) til að
komast fram hjá hættum og
erfiðleikum Almannagjár. Þegar
menn hafa séð hvernig ísar, snjó-
ar og vötn haga sér á þessu
svæði á ýmsum árstímum, þá
virðist ein þeirra leiða, sem háfa
verið athugaðar, bera af hinum.
Hygg ég að hún sé bæði örugg-
ust, ódýrust og þægilegust úr því
sem komið er með byggingar á
svæðinu fyrir vestan Þjóðgarð-
inn.
Vilji menn fá öruggan veg iíl
Þingvalla og um Þingvelli og lim
leið forðast hættuleg þrengsiiv
brekkur, hálku, snjóa og vatns-
rennsli á veginum, þá mun heppi
legast að leggja þann veg fyrir
vestan Almannagjá og yfir hanai
á móts við velli þá, sem Leirúr
nefnast. Kæmi hinn nýi vegur
þar á Kaldadalsveginn á Leir-
unum, en þær eru skammt norð-
ur frá Efri Völlunum. Væri þá
hægt að friða þann hluta Al-
mannagjár sem geymir hinar
sögulegu minjar, Lögberg og búð
ir og gamla veginn. i
Áður voru oft torfærur á Leir-
unum sökum vatnsflóða, en s.; 1.
sumar var úr því bætt er Vega-
gerð ríkisins lét gera nýjan veg-
arkafla yfir það svæði, sem lægst
liggur. (Verkstjóri Jónas í Star-
dal). Um leið gerði Þingvalla-
nefnd skurði til að verja Leir-
urnar gegn frekari skemmdum
af völdum vatnavaxta og hafa
þeir til þessa reynst vel.
Mikið er talað um vaxandi slys
og skemmdir í umferð. Skynsam-
legra væri að gera nú öruggan
veg til hins forna höfuðstaðar en
að biða eftir að slys minni mann
á það, enda efast ég um að þess-
ar vegabætur kosti meir en ein
ný stór bifreið kostar.
Þingvöllum í febrúar 1955.
Jóhann Hannesson.
Úr bréii íra Noregi
E
INN af piltunum, sem nú
stunda nám við bændaskóla
í Noregi á vegum félaganna
Norsk-Islandsk Samband og Fé-
lagið Ísland-Noregur, skrifar ný-
lega meðal annars svohljóðandi:
„-----Hér........er mjög gott
að vera og tel ég mig hafa verið
sérstaklega heppinn að eiga þess
kost að dveljast hér. Leggst allt
á eitt að gera dvölina hér sem
ánægjuríkasta, skemmtilegir
skólafélagar, afburða kennarar
og síðast en ekki sízt, allt viður-
væri.
Skólinn hófst með hálfs mán-
aðar námskeiði í meðferð drátt-
arvéla, var það að vísu ekki lang-
ur tími, en ánægjulegur. Fyrri
vikuna var fengizt við að taka
sundur vélina, en þá seinni við
akstur, plægingu o. fl.
Er ég hafði reynt, með misjöfn-
um árangri, að járna hesta hér í
þrjá daga hófst hinn venjulegi
skóli. Þar sem skólinn hefur enn
ekki bú er aðeins um theoriu að
ræða, en engan praksis. Eg hef
aðeins sótt tíma í eldri deild. þó
ég verði og að taka próf í þeim
fögum, er yngri deild leggur
stund á, en þar er nú mest um
kunnug fög að ræða s.s. eðlisfræði
o. fl. Sem ég sagði áður eru hér
mjög góðir kennarar og er gaman
að hlýða á fyrirlestra þeirra, en
öll kennsla fer fram í fyrirlestr-
um og eru menn því aldrei „tekn
ir upp“. Til að halda mönnum við
efnið eru skriflegar æfingar á
hverjum laugardegi.
Skólavistin styttist nú óðum.
Próf munu hefjast 24. marz og
verður lokið 16. apríl. Ég mun þá
fara að Ási, en þar verð ég lærl-
ingur í sumar og vonast að kom-
ast inn á skólann í haust.
Oft hef ég verið spurður að því
hvort mér leiddist hér. Ég hef,
sem betur fer, alltaf getað gefið
neikvætt svar. Ég held það þuríi
sérstaka hæfileika til að láta sér
leiðast í þessu gæða landi.
Áður en ég lýk rr.usi þessu
langar mig að ræða lítils háttar
um tilraunafjós, sem hér er. (Ég
sagði nú áður að skólinn hefði
ekki bú, hann hefur þó 7 kýr í
tilraunafjósi þessu, en nemendur
koma þar ekki nærri verkum).
Fjós þetta er lausgöngufjós, þar
sem kýrnar ganga á flekagólfi,
sem sauðfé. Var þetta fyrsta fjós
sinnar tegundar sem byggt var
í heiminum svo kunnugt sé. Nú
munu vera komin nokkur slík
fjós hér í landi oð e. t. v. víðar.
Það sem einkum er einkennandi
fyrir fjósið er að vinnusparnað-
ur er mjög mikill. Öll vinna við
mykju og hreinhald á kúm fellur
burt. Maður gæti að óreyndu
haldið að kýr í slíku fjósi væru
mjög óhreinar, en það er ekki
tilfellið. Vegna þess hita sem
leggur úr haughúsi (sem hefur
algjörlega þétta veggi og gólf)
þornar mykjan fljótt og sparkast
af rimlunum er kýrnar troða
gólfið. Vegna hitans, sem leggur
úr haughúsi er unnt að hafa hús-
ið einfaldara að byggingu en ellá,
en loftræsting verður að vera
góð. Gólfflötur er um 5 m2 á grip.
Þegar mjólkað er, eru kýrnar
settar í sérstök hólf, sem er mjög
haganlega fyrirkomið. Er inn-
rétting þannig að sá sem mjólkar
getur staðið uppréttur. Að sjálf-
sögðu er mjólkað með vélum.
Fóðurgeymslur eru í enda, tvö
3 m há silo og heyrúm með súg-
þurrkunartækjum. Ekki er um
neina eiginlegh jötu að ræða, en
gefið í fóðurgang. Allt er húsið
af tré, (ekki þó haughús) og
mjög einfalt af gerð. Ég er þeirrar
skoðunar að þetta sé það sem
koma skal. Að vísu hafa ekki
verið gerðar nægilegar tilraunir
með nyt kúa.í slíku fjósi eða inni-
hald mykjunnar af næringarefn-
um. En eitt er víst, slíkt fjós
sparar mikinn vinnukraft og
hann er nú stærsti kostnaðurinn
við landbúnað."
Elzta beitarfjósið, með rimla-
gólfi, í Gunnarsholti mun vera
eldra en fjósið á bændaskólanum,
en það er jafngaman fyrir því að