Morgunblaðið - 01.04.1955, Side 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 1. apríl 1955 ^
Merk stoinun til stnðnings frnnkvæmdalifí þjdð-
orinnur, en kefur lítið lútið ú sér bera
FORMAÐUR Iðnaðardeildar
í Atvinnudeild háskólans,
Jóhann Jakobsson, tók á móti
blaðamönnum í Atvinnudeild-
inni í gær. Hafði hann ritað
stuttort yfirlit yfir starfstil-
högun deildarinnar, er birtist
hér. Þar segir svo:
VEGNA framkominna óska er
mér ljúft að láta blaði yðar í té
' hokkrar upplýsingar um starf-
semi Iðnaðardeildar, Atvinnu-
deildar Háskólans.
Iðnaðardeildinni er ætlað að
styðja að þróun iðnaðar í land-
inu með því að vinna að ýmsum
sjálfstæðum rannsóknum á því
sviði og jafnframt annast próf-
•anir og athuganir fyrir opinbera
aðila, einstaklinga og fyrirtæki.
í reglugerð um starfssvið Iðriað-
ardeildar segir svo:
„Iðnaðardeild annast rann-
sóknir í þágu iðnaðar og verzlun-
ar. Rannsóknarefni eru einkum
þessi:
MÖRG RANNSÓKNAREFNI
1. Hverskonar iðnaðarhráefni.
2. Orkuiindir landsins aðrar en
fallvötn.
3. Efnavarningur, innlendur og
erlendur.
4. Matvæli, þar með taldar
mjólkur- og kjöt, neyzlu- og
nauðsynjavörur þ.á.m. nið-
ursuðuvörur.
5. Útflutningsafurðir, landbún-
aðar og sjávarútvegs, nema
öðruvísi sé ákveðið í lögum
og samningum.
6. Fjörefni og önnúr bætiefni
matvæla.
7. Gerlarannsóknir.
8. Jarðefni hverskonar.
9. Byggingarefni.“
Af þessu er ljóst að starfsvið
deildarinnar er mjög umfangs-
mikið og fjölbreytilegt. Ef gera
ætti öllum þessum greinum full
«kil, væri það starf sem þarfnað-
ist stóraukinna starfskrafta, fjár
og húsrýmis fram yfir það sem
deildin hefir nú yfir að ráða.
Hverskonar iðnrekstur hér á
landi er nú í örum vexti, og þess
er að vænta, að starfsemi Iðnað-
ardeildarinnar eflist og aukist
samfara þeirri þróun.
IHNAÐURINN GRUND-
VALLAST Á PRÓFUNUM
FYRIR OPINBERA AÐILA
OG EINSTAKLINGA
Allur iðnaður grundvallast á
prófunum og rannsóknastarfsemi.
I,eit iðnrekandans að bættum
íramleiðsluaðferðum og betri
framleiðslu er driffjöður hag-
xiýtra rannsókna. Fyrirtæki með
takmarkaða framleiðslugetu og
eölumöguleika hafa erfiðar að-
stæður til slíkra prófana og at-
hugana af eigin rammleik. Rann-
sóknatæki eru flest dýr og sér-
menntun til að framkvæma próf-
anir og túlka réttilega niðurstöð-
ur þeirra er nauðsynleg. í litlu
þjóðfélagi virðist því eðlilegast
að starfrækja miðstöð er geti
sinnt prófunum og rannsóknum
þeim, sem iðnaðurinn þarfnast,
jafnframt því sem bent er á nýj-
ar leiðir.
Iðnaðardeildinni er ætlað að
vinna í þessum anda og vera slík
miðstöð.
SUMAR VÖRUR PRÓFAÐAR
AÐ STAÐALDRI
Eins og áður er getið er deild-
inni ætlað að annast prófanir og
rannsóknir fyrir opinbera aðila,
einstaklinga og fyrirtæki. Þessi
þáttur starfseminnar hefir vaxið
mjög á síðustu árum samfara
auknum skilningi á gagnsemi
slíkra athugana, auknu eftirliti
með framleiðslu og auknum kröf-
um neytenda um tryggingu á
gæðum ýmiskonar framleiðslu og
nauðsynjavöru. Fjölmargar vöru-
"tégundir bæði neyzlu- og „kapi-
tal“-vörur eru þó að jafnaði ekki
tryggðar með gæðaprófunum,
Iðnaðardesld Atvinnudeiídarinnar iauk við
rannséknir á 2819 sýnishornum árið sem leið
FSest eru rcnnséknarefnin um hagnýt
má! aímenningi tiS gcgns
aðrar svo sem olíur, benzín, salt,
fóðurefni o. II. eru prófaðar að
staðaldri samkvæmt óskum inn-
flytjenda. Gæðaprófanir sem
þessar hafa mikið gildi. Verðgildi
kola er t. d. beint tengt hitagildi
þeirra, sement af ýmsum tegund-
um hefir mismunandi eiginleika
eftir samsetningu, sama gildir og
steypustyrktarjárn og stál o.fl.
o.fl. Af innlendum neyzluvörum,
sem háðar eru eftirliti, má nefna
ýms matvæli og mjólkurvörur.
Frjálst eftirlit er hinsvegar á
niðursuðuvörum, en framleiðend-
ur láta þó fylgjast með þeirri
framleiðslu að staðaldri, og er
sú starfsemi, ásamt með rann-
sóknum á því sviði, í örum vexti.
YFIRLITSSKÝRSLA
UM STARFSEMINA
Til að gefa hugmynd um starf
það, sem unnið er í þessu skyni
eru hér gefnar nokkrar tölur úr
yfirlitsskýrslu um starfsemina s.l.
ár. Samtals voru rannsökuð 2819
sýnishorn, sem skipta má í flokka
þannig:
1. Fóðurefni ýmiskonar og út-
flutt fóðurmjöl 400
2. Matvæli ýmiskonar og niður-
suðuvörur 379
3. Mjólk og mjólkurvörur 674
4. Eldsneytisolíur og benzin 368
5 Byggingarefni ýmiskonar 289
6. Vatn 186
7. Gerlarannsókn á ílátum und-
ir matvæli, og vegna með-
höndlunar á matvælum 314
8. Ýms steinefni og málmar 41
9. Önnur sýnishorn 166
STOFNUNIN í ÖRUI ÞRÓUN
í samræmi við aukningu starf-
seminnar er stöðugt reynt að
bæta vinnuaðstöðu og tækjakost.
Nokkuð hefir áunnizt í þessu efni
á síðustu árum. Þannig hefir gerla
rannsóknastofa deildarinnar
fengið stórbætt vinnuskilyrði í
húsi fyrirhugaðrar rannsóknar-
stofnunar fyrir sjávarútveg og
fiskiðnað við Skúlagötu 4. Til
rannsóknastofu fyrir byggingar-
efni hefir verið aflað nýrra og
fullkominna tækja fyrir togþols
og þrýstiþols prófanir og ný
„standard" tæki til prófana við
malbikslagnir er verið að taka í
notkun. Á efnarannsóknastofunni
gegnir sama máli. Nýjum tækjum
er árlega bætt við eða gömul end-
urnýjuð eftir því sem fjárhagur
frekast leyfir hverju sinni.
RANNSÓKNIR Á FÓÐUR-
EFNUM, NEYZLUVATNI O.FL.
Nú nýlega hefir þannig verið
sett upp nýtt fullkomið tæki til
ákvörðunar á eggjahvítuefnum í
fóðurefnum o. fl. og önnur að-
staða til efnagreiningar á fóður-
mjöli stórbætt.
Takmarkið að þessu leyti verð-
ur að vera það, að búa svo ! hag-
inn að stofnunin geti gegnt hlut-
verki sínu á hverjum tíma.
Af sjálfstæðum rannsóknarefn-
Um sem verið er að vinna að nú
má hér nefna, sem dæmi, rann-
sókn á neyzluvatni og vatni, sem
notað er til iðnaðarþarfa, í öll-
um kauptúnum og kaupstöðum
landsins.
Vatn er mikilvægt iðnaðarhrá-
efni og sem neyzluvara stendur
það í fremstu röð. Það er því
mikilvægt að vita efnainnihald
þess og gæði.
Vatn hérlendis er yfirleitt tal-
ið gott. Þessari rannsókn er ætl-
að að skera úr um, hvort þessi
skoðun er rétt, jafnframt því sem
þess er vænst, að það geti orðið
til leiðbeiningar og vakið til um-
hugsunar um gildi þess að velja
gott vatnsból, hvort sem vatnið er
ætlað til ne\*zlu eða iðnaðar.
LEIT AÐ HAGNÝTUM
JARÐEFNUM
i Starfsemi jarðfræðings deildar
innar, er að mestu sjálfstæð
! rannsóknarstarfsemi, og leit að
hagnýtum jarðefnum. Árangur
þeirra rannsókna er meðal ann-
! ars að fundizt hafa stórar perlu-
steinsnámur svo sem áður hefir
verið greint frá í blöðum. A*hug-
unum þessum verður haldið
áfram. Vinnsla þessa jarðefnis er
þó hvergi nærri tryggð, en nokkr-
ar vonir eru tengdar við mögu-
leika þá, sem fyrir hendi eru.
JARÐFRÆÐIKORT AF RVÍK
OG NÁGRENNI
Þá hefir nokkur undanfarin ár
verið unnið að jarðfræðikorti
fyrir Revkjavík og nærsveitir.
Slík kortagjörð hefir hvort-
tveggja, vísindalegt og hagnýtt
gildi. Fullkomið jarðfræðikort
gefur glögga innsýn varðandi
heppilegt skipulagsform bæjanna
gefur bendingar um hvar bygg-
ingarefna sé helzt að leita o. s.
frv.
Starfsemi jarðfræðingsins er og
þjónusta vegna jarðfræðilegra
leiðbeininga og ráðlegginga við
ýmsar stærri byggingafram-
kvæmdir.
STARFSEMI IÐNAÐAR-
DEILDAR FIMMTUG
Á NÆSTA ÁRI
Iðnaðardeild Atvinnudeildar
Háskólans er stærsta og elzta
stofnun þessa lands er vinnur að
haanýtum rannsóknum. Deildin
hefir í þjónustu sinni sérfræðinga
í efnaverkfræði. efnafræði, gerla-
fræði og jarðfræði.
Það er von okkar, sem hér
störfum, að starfsemin haldi
áfram að eflast og dafna til hags-
bóta fvrir land og lýð.
Er Jóhann hafði afhent þessa
skýrslu sínað til blaðamannanna,
sýndi hann þeim húsakynni deild
arinnar, aðal-rannsóknarstofurn-
ar á 2. hæð hússins, og aðrar
vinnustofur, sem deildin hefur
yfir að ráða. Svo sem vinnustofur
Tómasar Tryggvasonar jarðfræð-
ings þar sem hann m. a. rannsak-
ar ýmiskonar bergtegundir, og
stofur Haraldar Ásgeirssonar, er
hann framkvæmir rannsóknir sín
ar í neðstu hæð hússins, á alls-
konar byggingarefni
Svndi Jóhann blaðamönnum
ýmiskonar tilfæringar, sem not-
aðar eru við efnagreiningar og
fleira.
Var þessi skoðunarferð hin
fróðlegasta fyrir viðstadda blaða-
menn, sem flestir munu hafa haft
mjög takmörkuð kynni af hinni
fjölþættu og merku stofnun.
Á næsta ári verður Iðnaðar-
deildin fimmtug að aldri. Því
hún hefur starfað samflevtt frá
því á árinu 1906. Það ár kom
fvrsti efnafræðingur fslands til
starfa hér í Reykjavík, Ásgeir
Torfason Bjarnasonar frá Ólafs-
dal, að loknu efnaverkfræðiprófi
í Kaunmannahöfn. Þá var efna-
rannsóknarstofan stofnuð og var
starfrækt lengi í gamla Búnaðar-
félagshúsinu við Lækjargötu.
Þetta opinbera fyrirtæki hefur
síðan starfað að rannsóknum á
hverskonar hagnýtum efnum fyr-
ir almenning og opinberar stofn-
anir í landinu, til ómetanlegs
gagns fyrir iðnþróun íslendinga.
* *
— Avarp GEafs Tliars
Frh. af bls. 1.
þeirra skilið sess á æðri bekk íslenzkra athafna og framfaramanna,
þótt sumir hafi fremur goldið þess haturs á kaupmannsheitinu,
sem Iiíir i hugum þjóðarinnar frá einokunartímunum en hins að
hafa gert þann hóp manna landrækan, er áður mergsaug þjóðina.
— ★ —
Sjálfstæðisílokkurinn hefur frá öndverðu verið brjóstvörn verzl-
unarfrelsis í landinu. Ilann þekkir bezt og metur mest gildi frelsis
og þeirrar atorku, er grær og þróast í skjóli þess. Hann skilur
öðrum betur hvers virði verzlunarmannastéttin er þjóðinni.
| Fyrir því Ieyfi ég mér í dag í nafni Sjálfstæðisflokksins að
minnast með hlýhug allra þeirra er kaupsýslu stunda og verzlunar-
störfin vinna, þakka þeim ágæt og þjóðholl störf og óska þeim
alls velfarnaðar í mikilvægri þjónustu þeirra í bágu þjóðarheild-
arinnar, en þó s'ðast og mest þess að frelsið verði hvorki afnumið
' né skert heldur ailkið eftir þvi sem auðið er.
i ÓLAFUR THORS.
Halldór Þorbergsson ávarpar skólastjóra og afhendir gjöfina. —-
M. E. Jessen skólastjóri og Gunnar Bjarnason eru til hægri á
myndinni. (Ljósm.: Har. Teits.)
111VÍLSTJÖMM GEFA m\U
i
í
GÆRDAG afhentu nemendur Vélstjóraskóla Reykjavíkur og
rafmagnsdeildarinnar, skóla sínum að gjöf fullkomin kennslu-
tæki í kælitækni. Viðstaddir athöfnina voru Bjarni Benediktsson
menntamálaráðherra, fjárveitinganelnd Alþingis, kennarar skól-
ans og nemendur o. fl.
í gærdag afhentu nemendur
Vélstjóraskóla Reykjavíkur og
rafmagnsrle.'Idar hans skóla sín-
um veglega gjöf. Er hér um að
ræða vandað kælitæki til notk-
unar við kennslu í kælitækni.
Hafa nemendur safnað fé því
sem þurfti til að kaupa tækið,
en það kostaði um 17 þús. kr.
í *
Halldór Þorbergsson, vélstjóra-
nemi, afhenti skólastjóra Vél-
stjóraskólans M. E. Jessen, gjöf-
ina og talaði nokkur orð. Kvað
hann nemendur hafa viljað minn
ast 40 ára afmælis skólans með
því að gefa þessa gjöf. Ræddi
hann um hversu mikilvægt starf
skólans væri fyrir atvinnuvegi
landsmanna og hversu áríðandi
væri að vélstjórastéttin væri vel
menntuð. Þakkaði hann skóla-
stjóra fvrir hönd nemenda ágæta
leiðsögu í skólanum svo og kenn-
urum skólans fyrir góða kennslu.
★
— Við, sem sitjum þennan
skóla í dag. sagði Halldór, njótum
eins og alhaf áður þeirrar beztu
kennslu sem völ er á, húsnæði
skólans er með ágætum, en skort-
Menn þurfa ekki nema að líta í
greinargerð Jóhanns Jakobssonar
til að sannfærast um, hve miklu
starfi iðnaðardeildin hefur af-
kastað á undanförnum árum.
Sýnishornin sem hún rannsakaði
á árinu 1954 voru samtals 2819,
svo mörg, að Iðnaðardeildin af-
greiddi á því ári eina rannsókn
á dag fyrir hvern starfsmann
sinn, en þeir eru 15 talsins, 6
efnafræðingar, 5 aðstoðarstúlkur,
1 iarðfræðingur, 2 gerlafræðing-
ar og 1 aðstoðarmaður að auki.
En tala sýnishornanna í fyrra var
álíka mikil og hún hefur verið
á undanförnum árum. Nærri má
* geta að sitthvað hefur komið
fraxh á undanförnum árum við
i rannsóknir þessar, sem fróðlegt
er að kynnast fyrir almenning í
landinu.
ur á tækjum til kennslu er til-
finnanlegur. — Að lokum sagði
Halldór: — Ég vil óska þess, að
við, sem nú Ijúkum námi hér,
verðum skólanum okkar til sóma
þegar út í starfið ei komið. —
Síðan afhenti hann skólastjóra
tækið formlega.
★
Jessen skólastjóri tók næstur
til máls og þakkaði nemendum
gjöfina og kvað tækið verða til
mikils gagns fvrir þá, er í fram-
tíðinni stunduðu nám við skól-
ann. Síðrai útskýrði Gunnar
Bjarnason kennari tækið og
hvernig það ynni.
Að lokum var viðstöddum
boðið til kaffidrvkkju í matsal
skólans. Þar hélt Bjarni Bene-
diktsson menntamálaráðherra,
ræðu. Ávarpaði hann sérstak-
lega Jessen skólastjóra, er hefði
átt svo ríkan bátt í því, að skapa
íslenzka vélstjórastétt. Þakkaði
hann honum 40 ára starf við skól
ann. Sagði ráðherrann síðan, að
það hlyti að vera skólastjóra og
kennurum til mikillar uppörv-
unar sá hugur, er byggi að baki
gjöf nemenda.
M. E. J'-ssen þakkaði hin hlý-
legu ummæli ráðherrans. Kvað
það hafa orðið sér til mikillar
gæfu að koma hingað til lands,
en hingað kom hann 1. okt. 1911,
eða sama iag og Háskólinn var
settur í fyrsta sinn. Árnaði hann
að ( lokum nemendum heilla f
starfinu.
Skipshöío ]óns
Baldvinssonar
SAMKVÆMT upplýsingum frá
lögskráningarskrifstofu skips-
hafna, var skipshöfn togarans
Jóns Baldvinssonar, skipuð þess-
um mönnum:
Bv. Jón Baldvinsson RE 208
Þórður Hjörleifsson skipstjóri
Indriði Sigurðsson I. stýrimaður,
Framh. á bls, 5
f i
i *