Morgunblaðið - 20.07.1955, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 20. iúlí 1955
MORGUNBLAÐIÐ
Norska innaniandstrúlio
f>AÐ mun hafa verið skömmu
fyrir síðustu aldamót, að Norð-
menn fóru að stunda síldveiðar
Jhér við land. Veiðar þessar hóf’.i
þeir við Austfirði og síðar vií
Norðurland. Það var ekki fyri
en nokkru síðar, að vér fslend
ingar fórum að gefa gaum að
síldveiðunum og leggja stund á
þær. Enn fremur hafa bæði Sví
ar og Finnar stundað þessar veið-
ar hér við land um langt skeið
og sent hingað síldveiðiflota.
ALLRA LEIDIR LÁGU
TIL SIGLUFJARÐAR
Skömmu eftir aldamót varð
. Siglufjörður aðalbækistöð síld-
veiðanna og stærsta söltunar-
svæði landsins. Þangað streymdi
fólk í þúsundatali um síldveiði-
tímann í atvinnuleit. Um þær
imundir var Siglufjörður lítið
kauptún. En um síldveiðitímann
varð aðkomufólkið miklu fleira
en íbúarnir. Þegar svo bættist
við allur fjöldi innlendra og er-
lendra fiskimanna, þegar land-
legur voru, geta menn farið
nærri um, hvilíkur aragrúi fólks
var samankominn í þessu litla
þorpi. í þá daga var fremur illa
búið að þessu fólki. Fátt var um
staði, þar sem hægt var að eyða
frístundum í næði, en misjafn
sauður í mörgu fé. Enda fóru
brátt að berast misjafnar sögur
af lífinu á Siglufirði um þessar
mundir. Oft var dansað úti á
bryggjum eða söltunarstöðvum.
Drykkjuskapur var mikill, og
lauk stundum samkomum þess-
um með slagsmálum. Gat þá
komið fyrir, að nokkur hundruð
manna lentu í handalögmáli og
leikurinn borizt um kauptúnið.
Var það ófögur sjón.
„NORSKI SfÍTALTNN"
Undirritaður kom fyrst til
Siglufjarðar sumarið 1929. Þá
var kauptúnið orðið stór bær. —
Þrjár eA-a fjnrar síldarverksmiðj-
Fertugt hér á landi
Norska sjómannaheimilið
á Siglufirði.
ur höfðu verið reistar, innlendi
síldveiðiflotinn aukizt mjög mik
ið og söltunarstöðvum fjölgað.
Norski síldveiðiflotinn var all
stór, en floti Svía og Finna miklu
minni.
Við aðalgötu bæjarins hafði
verið reist einstætt hús, og varð
ég þess var, að bæjarfólk nefndi
þetta hús „Norska spítalann“.
Hvernig stóð á því?
Kirkjulega starfið norska með-
al fiskimannanna, eða eins og
Norðmenn nefna það, „Den indre
sjömannsmisjon“, hafði árið 1915
reist þarna sjómannaheimili. Á
O. Dahl-Goii iramKvæmdarstjóri.
neðri hæð hússins er all-stór
samkomusalui, lestrarstofa, her-
bergi ætlað til bréfaskrifta, kaffi
stofa og eldhús. Á efri hæð er
sjúkrasalur og íbúðarherbergi
fvrir starfsfólk. í kjallara eru bað
klefar og geymsla.
Að íbúarnir nefndu þetta hús
Norska spítalann kom til af því,
að um langt skeið var ekki annað
sjúkrahús í kaupstaðnum.
Þetta heimili hafa Norðmenn
starfrækt um síldveiðitímann síð-
an árið 1915 að undanskildum
stríðsárunum.
Starfsliðið er venjulega þann-
jg skipað: Forstöðumaður, hjúkr-
unarkona, húsmóðir og afgreiðslu
stúlka.
Hvílíkur munur fyrir fiski-
mennina.
Þarna er tekið á móti þeim,
eins og þeir væru að koma heim
til sín. Reynt er að gjöra allt sem
vistlegast og eins heimilislegt og
unnt er.
KVERSKONAR AÐKLVNN-
ING VEITT
Þarna geta þeir komið og rabb-
að saman, tekið á móti bréfum
að heiman og skrifað heim. Þarna
geta þeir lesið blöðin og fengið
veitingar við vægu verði, Þarna
geta þeir fengið bað, og sé ein-
hver sjúkur, bíður hans sjúkra-
rúm, hjúkrun og læknishjálp, er
læknir staðarins annast. Og síð-
ast en ekki sízt, þarna geta þeir
komið saman um Guðs orð.
Norðmenn halda hvíldardag-
inn heilagan. Þess vegna var mér
það óvanaleg sjón en fögur. þau
tíu sumur, er ég dvaldi á Siglu-
firði, að sjá norska, sænska og
finnska síldveiðiflotann streyma
inn í höfn að áliðnum hverjum
laugardegi.
Þá var margt um manninn á
Sjómannaheimilinu eins og gef-
ur að skilja. Á sunnudagskvöid-
I um var samkomusalurinn meira
| en fullsetinn. Aldrei hef ég heyrt
jafn þróttmikinn sálmasöng og
hjá fiskimönnunum, er þeir kornu
saman til þess að hlýða á Guðs
orð. Það eru stundir. ,sem mér
)'ir rninni hða.
Allir hljóta að sjá, hversu
göfgandi áhrif slíkt starf sem
þetta hlýtur að hafa á þá, sem
þess njóta. Enda sá ég aldrei
norskan fiskimann undir áhrifum
xfengis þau sumur, sem ég dvaldi
á Siglufirði. Svo stórkostleg
voru umskiptin.
Á sjómannaheimilunum er
skki farið í manngreinarálit. All-
ir eru velkomnir, hverrar þjóðar
lem þeir eru. Enda hafa íslenzkir
’iskimenn hlotið blessun á þessu
xeimili, og ekki all fáir, sem leg-
'o hafa þar sjúkir og notið kær-
eiksríkrar umönnunar.
Vér íslendingar stöndura því í
xakkarskuld við þetta starf.
TRÚBODIÐ KÓF GÖNGU
SÍNA 1830
Síldin er duttlungafull. — Það
vit.um vér íslendingar.
Mörg undanfarin sumur hefur
hún aðallega haldið sig við Aust-
urlandið. Norðmenn hafa þess
vegna komið minna til Sielufjarð
ABalfundur samvinnu-
félaga í Ausfur-Húna-
vatnssýstu
AÐALFUNDIR hinna þriggja
samvinnufélaga Austur-Hún-
vetninga: Kaupfélag Húnvetn-
ínga; Sláturfélag Austur Hún-
vetninga og Mjólkursamlag Hún-
vetninga er öll háfa aðsetur á
Blönduósi, halda árlegá sína aðal-
fundi að vorinu og svo ,vár nú.
Mæta þar fulltrúar af öllu félags-
svæðinu. Er það Austur Húna-
vatsnsýsla innan ytri Laxár að
því'er tekur til K. H. en í mjólkúr
samlaginu eru éinnig margar
deildir í Vestúr Húnavatnssýslu
og mæta á fundi þfess fulltrúar
þaðan.
Hér fer á eftir skýrsla um aðal-
fundi þessara félaga nú. Sýnir
hún að starfsemi þeirra hefir auk
izt verulega á árinu 1954.
Aðalfundir Mjólkursamlags'
Húnvetninga, Sláturfélags Aust-
ur-Húnvetninga og Kaupfélags
Húnvetninga voru haldnir að
Hótel BIöndués.BIönduósi um
miðjan þennan mánuð: Innvegin
mjólk samlagsins var s.l. ár 1.782
þúsund lítrar og hafði aukizt á
árinu um rúmlega 12%. Útborg-
að verð til bænda varð kr. 2,22
pr. líter, og mun lægsta mjólkur-
verð á landinu í ár. Kemur þetta
eingöngu til af því, að ne.vzlu-
mjólkursalan er svo lítil, tæplega
4% af innveginni mjólk. Niður-
greiðsla úr ríkissjóði er því mjög
lítil, sem búið fær.
Annað kirKjusKip Norðmanna Enesir V.
Norsaa sjomannatieimilið
á SeyðisfirSi.
ar þessi ár. Aftur á móti hefui'
Seyðísfjörður orðið aðalbæki-
stöð þeirra. Þess vegna keypti
Norska sjómannatrúboðið, í
fyrra, hús á Seyðisfirði til rekst-
urs sams konar starfs þar og fékk
leyfi íslenzku ríkisstjórnarinnar
til þeirra framkvæmda.
Þetta kristilega starf meðal
norsku fiskimannanna hóf göngu
sína 12. jan. árið 1880. Hvatamenn
þess voru tveir skútuskipstjórar,
Tollef Onarheim, Tysnesi og
Jakob Færstad, Björgvin. „Byrj-
unin var lítilfjörleg og smá, hún
var eins og lítið frækorn, óásjá-
legt og lítið áberandi, en hafði
lífið í sér fólgið", stóð nýlega í
norskú blaði, er ritaði um starf
þetta. Fyrsta árið hafði það einn
mann í þjónustu sinni, en árstekj
ur voru kr. 600,00. En það hef-
ur vaxið og blómgazt vel. Síðast-
liðið ár voru 246 konur og karlar
í þjónustu þess, og það á nú 29
heimili í fiskiverum Noregs og 2
á íslandi, en auk þess 2 Betel-
skip, eða kirkju og spítalaskip,
sem láta fiskimönnunum sams
konar þjónustxx i té og sjómanna-
heimilin. Þau eru útbúin á sama
hátt og þau, með samkomusal,
kaffistofu, léstrarstofu, baðklef-
um og sjúkrasal. Þau eru fljót-
andi sjómannaheimili. Þau fylgja
fiskiflotanum á vértíðum, arrnað
við vesturströndina, hitt við norð
urströnd Noregs.
KRISTIN KÆRLELKS-
MÓÍíUSTA
Um þetta fyrirmyndarstarf
nætti rita langt mál. En ég læt
.ægja að birta örlítinn kafla úr
æðu, sem Ragnvald Indrebö,
xiskup í Björgvin, hélt við há-
ðarsamkomu á 75 ára afmæli
itarfsins. Honum fórust meðal
nnars orð á þessa leið:
--------„Hvaða þýðingu sjó-
nannaheimilin og Betelskipin
aeð samkomusölum, lestrarstof
im, kaffistofum og sjúkrasölum,
iafa haft fyrir fiskimennina í
tritsömu starfi og líkamlegum og
mdlegum lífskjörxxm þeirra, um
iað hefði reyndur fiskimaður átt
.ð tala. En jafnvel sá, sem enga
raunhæfa reynslu hefxir, hlýtxxr
[ Frh. á bls. 11
A fundinum var samþykkt
áskorun til Framleiðsluráðs að
hækka verðjöínunargjald að
eldri nýmjólk, til þess að jafna
hlut þeirra, er verst skilyrði hafa
til mjólkui'sölu. Ennfremur taldi
fundurinn óviðunandi að fram-
leiðendur fái langt undir þvi
verði fyrir mjólkina, sem verð-
lagsgrundvöllurinn ákveður, og
benti á þá staðreynd, að eftir því
sem meira fer af mjólkiunx í
vinnslu þýðir það lækkað verð
til bænda.
Hjá sláturfélaginu var slátrað
síðastliðið haust og sumax* rösk-
lega 29 þxxs. fjár, aðallega lömb-
um, er það 3 þúsundum fleira en
árið áður. Margt af gimbrum var
látið lifa s.l. haust, þar af leið-
andi talsverð fjái'fjölgun i hérað-
inu, má því búast við fleira fé til
innleggs á næsta hausti. Slátur-
og frystihús félagsins voru orðin
of lítil, og er því nú hafin bygg-
ing nýs sláturhúss, þar sem hægt
verður að slátra 12—15 hundruð
kindum daglega, og nýs frysti-
húss, er frystir 1200 skrokka á
sólarhring, geymsla vei'ður fyrir
um 25 þús skrokka, þar er og
ætlað rúm fyrir frystingu og
geymslu innmatar. í byggingunni
verður einnig komið fyrir kjöt-
búð og kjötvinnslu. Ætlast er til
að byggingar þessar verði það
langt á veg komnar næsta haust,
að þá verði hægt að taka þær í
notkun að miklu leyti. Fundur-
inn lýsti óánægju sinni yfir því
ósamræmi er ætti sér stað hjá
hinum ýmsum kaxxpfélögum, að
sum reiknuðu sláturskostnað sér-
staklega og færðu hann bændum
beint til útgjalda, önnur drægju
kostnaðinn frá útborguðu fulln-
aðarverði. Taldi fundurinn rétt
og æskilegt að öll félög færðu
sláturskostnað á rekst.ur, svo
skýrt kæmi fram hvað bændur
fá endanlegt verð íyrir kjötxð.
Var skorað á Framleiðsluráð að
hlutast til um að samræmi feng-
ist um þetta. Sláturfélagið fékk
til sölumeðferðar tæp 700 hross,
var verð á hrossakjöti mjög hag-
stætt s.l. ár, en fer sennilega lækk
andi nú, vegna aukinnar fram-
leiðslu kindakjöts. Alls seldi fé-
lagið afurðir fyrir um 13 millj.
króna.
Kaupfélag Húnvetninga seldi
útlendar vörur og innlendar iðn-
aðarvörur fyrir rúmlega 90 millj.
króna s.l. ár, er það talsverð aukn
ing frá fyrra ári, mikið á fóður-
vörum og áburði, einnig var auk-
ing sala á byggingarefni, enda
mikið um byggingar og aðrar
framkxæmdir í héraðinu. Inneign
ir félagsins út á við hækkuðtx
litillega. Skuldir viðskiptamanna
hækkuðu mikið, enda hefir fé-
lagið eins og að undanförnu lán-
að bændum efni og bjálpað þeinr
til að koma upp nauðsynlegxxm
byggingum, svo og til annara
framkvæmda. Inneignir hækkuðx*
þó enn meira en skuldaaukning-
unni nam, og voru um s.l. áramót
4,5 miilj. krónur, umfram skuld-
ir, mest í innlánsdeild. Úthlutað
var til félagsmanna 6% af ágóða
skyldum vörum, og fór allt f
stofnsjóð, óx hann á árinu um
rúmlega 300 þíisund krónur og er
nú að upphæð kr. 1.155 þúsund
■ .krónur. Sameignarsjóðir félag-
anna jukust um ca. 200 þús. kr,
og eru nú 2.316 þúsxxnd ki'ónur.
Ýmis framfara- og menningar-
mál héraðsins voru að venju
rædd á fundunum, var meðal
annars eini'óma samþykkt áskor-
un til sýslunefndar Austur-Húna-
vatnssýslu og stjórnar Rafmagns-
veitna ríkisins um það, að ekki
skyldi leitt rafmagn frá Sauða-
nesstöðinni xxt úr héraðinu, fyrr
en þörf sýslubúa sjálfra væri fuil
nægt.
Úr stjórn sláturfélagsins áttxi
að ganga þeir Lárus Sigurðsson,
bóndi á Tindum og Guðjón Hall-
grímsson bóndi á Marðarnúpi,
voru þeir báðir endurkjörnir.
Úr stjórn kaupfélagsins áttu að
ganga þeir Ágúst B. Jónsson
bóndi á Hofi og Páll Geirmunds-
son Blönduósi, voi'u þeir einnig
endurkjörnir í einu hljóði. End-
urskoðandi félaganrxa var endur-
kosinn Bjarni Ó. Frímannsson
Efri-Mýrum. Fundarritari var að
xænju hinn aldni heiðursíélagi
kaupfélagsins, og nú sá eini eftir-
lifandi af stofnendum þess, Jónas
B. Bjarnasön frá Litladal, er
þetta 49. aðalfundurinn er hann
sinnir, en Jónas verður níræður
á næsta ári.
Kvikmynd frá Búnaðarfélagi
íslands um mjólk og mjólkuriðn-
að var sýnd á fuudinum, einnig
var að fundarlokum kaffidrykkja
til heiðurs gjaldkera félagsins,
Tómasi R. Jónssyni, en hann
hafði þann dag starfað rétt 25 ár
hjá félaginu. Voru honum þökk-
uð mikil og góð störf að verðleik-
um, enda nýtur hann mi'-ús
trausts og vinsælda meðal hér-
aðsbúa.
Styrkir frá sáH-
málaijéðl
STJÓRN hinnar dönsku deildar
sáttmálasjóðs hefur á fundi laug-
ardaginn 2. júlí 1955 úthlutað
eftirfarandi styrkjum:
TIL EFLINGAR HÍNU ANDIÆGA
MENNINGARSAMB 4NDI
MILLI LANDANNA
Jón Guðbrandsson til náms við
landbúnaðarháskólann 600 d. kr.
Steinn Th. Steinsson til náms
við landbúnaðarháskólann 1000 d.
krónur.
Jóhannes Þ. Eiríksson til náms
-við landbúnaðarháskólann 600 d.
krónur.
Einar Thorsteinsson til náms
við landbúnaðarháskólann 600 d.
ki'ónur.
Magnús Guðmundsson til náms
við iðnskóla 400 d. kr.
Bern. Hannesson til náms við
iðnskóla 400 d. kr.
Halldór Hjálmarsson til náms
við iðnskóla 400 d. kr.
Gunnar II. Guðmundsson til
náms við iðnskóla 400 d. kr.
Helgi 1. Gunnarsson til náms
við iðnskóla 400 d. kr.
Bjarni St. Óskarson til náms
við iðnskóla 400 d. kr.
Framh. á Tils. 11