Morgunblaðið - 27.07.1955, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 27 júlí 1955
Staksteinar
ProL Shetelig

JcT''vA)®®®(L
~X-'*kSX2>
-xr^so.—æj
BÆ J ARFÓGET AEMBÆTTIÐ
I KÓPAVOGÍ
»>EGAR UMSÓKNARFBESTUB
var útrunninn «m bæjarfógeta -
embættia í Kópavogi hinn 15. þ.
♦n. höfðu 10 iögfræðingar sótt um
!>að, þar af eion sjslnmaður ut-
nn af landi. Var það Jón Stein-
í;rímsson sýslumaður í Borgar-
♦jesri, reyndur og vel meiinn emb-
rettismaður. Dómsmáiaráðherra
wkvað að veita honum embættið
Og hafði sýsluraanni verið til-
♦cynnt að hann myndi fá veitingu
fyrir þvi. En þá byrja reimleik-
arnir að gerast. Eysteinn Jónsson
•fjármáíaráðherra fær pata af
fjví, að flokksbróðir hans, sýslu-
tnaðurir.n í Borgarnes! eigi að fá
Gæjarfógetaembættið í Kópavogi-
Vsð þau tíðimii setur að honum
rdíkan hroll, að við borð liggur
nð öndin yfirgefi efnislíkamann.
i ..andsimaUnan snilii Borgarne&s
og Reykjavikur titrar. Sýslu-
tnanninum í Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu er fyrirskipað ao
faka umsókn sína aftur, afsaía
».ér veitingu fyrir bæjarfógeta-
O.mbættinu í Kópavogi!!
Sagan segir að Árni Oddsson
Hafi skrifað grátandi undir erfða
♦íyllingarskjalið í Kópavogi árið
J 662. Engar sögur fara af geðblæ
Mýslumannsins I Borgarnesi eftir
♦iamtal fjármálaráðherrans við
iiann. Hltt er staðreynd. að hann
MÍmaði tafarlaust til dómsmála-
ráðuneytisins og tók uinsókn
rána iim Kópavogsembættið aft-
«r,
T A UGATITRIXGUR
FRAMSÓKNAR
Hvað veldur öllum þessum é-
♦ .ivöpum, spyrja áreiðanlega marg
4r, Augijóst er að Tíminn mymii
liifa ráðist með offorsi á Bjarna
ISenediktsson, ef hann heíði geng
#8 fra.m tojá Jónl Steingrimssyni
clsta og reyndasta umsækjandan
um um embættið. En þegar ráð-
Herrann veitir honum embættið,
cr eins og kjarnorkusprengju hafi
verið varpað niður í miðjar her-
liúðir Framsóknar. Þar leikur
Mllt á reiðiskjálfi, og sýslumaim-
Itjum er fcarðbannað að taka við
|»ví, að viðlagðri útskúfun og
fordæmingu.
Hin garala maddama er orðin
oitthvað slöpp á taugum. En vill
ckki Tíminn upplýsa þetta mál
dálítið nánar? Hvers vegna mátti
cýslumaðnrinn í Borgarnesi ekki
flytja sig suSur í Kópavog? —
Uvers vcgna titruðu landsímalín-
urnar railli Reykjavibur og Borg -
nrness? Hvaða draumar tóku að
úsækja fjármálaráðherrann þeg-
nr hann írétti um áform dóms-
málaráffiherrans tim veitingu
IXópavogs?
FEÓABÚIf) OG TÍMINN
MbL birti fyrir síðustu helgi
camtal við Dag Brynjúlfssoa,
fyrrum bónda í Gaulverjabæ,
ura tildvögia að stofnun Mjólkur-
*»ús Flóamanna. En þessi merki
Uóndi átti sæti í fyrstu stjóra
fiess ©g befur jafnan síðan vcrið
4 stjórn þess.
| þessa saratali rekur Dagur
lírynjúlfsson á hlutlausan háit
Hffiðragandan affi stofnnn þessa
fjjóðþrifafyrirtækis. Kemur þar
m. a. frara, að rikisstjórn Jóns
Magnússonar, Jóns Þorlákssonar
og Magnúsar Guðmundssonar,
veiUi stofnendum Flóabúsins
drengilegaa stuðning og sýndi
*>inn mesta áhuga fyrir myndan
©njólkurhásáns.
Yfir þessari sannorðu frásögn
f)ags Brynjúlfssonar ætlar Tím-
Inn í gær að verða vitlaus. Segir
lilaðið frásögn hans rajög „vlli-
«ndi“ og ræð&t með óbótaskörnm-
um á Sjálfstæðismenn, sem ával!t
fiafi sýnt þessum samtökum sunn
lenzkra bænda hinn mesta f jand-
cskap!
sem engin ný bóla. í fyrra
birti Mbl. samtai við Grétar Sím-
onarson, mjólkurbússtjóra, um
starfsemi Flóabúsins og fyrirhug-
aðar framkvæmdir þess. Einnig
þá rauk Timinn upp með skömm-
um og skæíingi.
Það er rétt eins og enginn megi
minnast á þetta merka fyrirtæki
nema Tímamenn. Ef Mbl. gerir
það æt!ar Tíminn að ærast. I>að
er tmdarleg „ást“ á þessu fyrir-
tæki bændanna, sera lýsir sér í
slíkri framkomu.
Sannleikurinn er auðvitað sá,
að Mjóikurbú Flóamanna er ó-
pólitísk stofnun bænda á Suður-
landi úr éllum stjórnmálaflokk-
um. Framsóknarmenn reyna að
sjálfsögðu að misnota það í
flokksþágu eins og öll önnur
fyrirtæki og samtök bændastétt-
arinnar.
IIVAH GENGI R AÐ
MÖNNLNUM?
Undanfarið hafa Tímamenn og
Alþýðublaðið stöðugt haldið uppi
árásum á Eeikhús Heimdaliar. —
Hefur Tíminn gengið svo langt
að óska „opinherrar rannsóknar“
á því, hvort áfengi sé eða hafi
verið veitt þar á undan leiksýn-
ingum eða meðan á þeim stend-
ur. —
Margt heimskuleet og spaugi-
legt hcfur sést í dálkum Tímans
undanfarna mánuði. Þessi ósk
'jm „oplnbera rannsókn“ slær þó
öll fyrri met. Er nú almennt
hlegið að . Tímamönnum fyrir
þennam bjánaskap sinn.
Sannleikurinn cr auðvitað sá,
að í þessu máli er fyrir löngu
faliinn dómur. Leikstjóri og leik-
arar í Leikhúsi Heimdallar hafa
lýst yfir því, að þeir hafi „aldrei
heyrt glasaglaum eða kliff í saln-
um enda hafa engar veitingar
átt sér • stað meðan á sýningu
stendur, hvorki vínveitingar nc
aðrar veitingar".
Það þarf þess vegna enga „op-
inbera rannsókn“ á sannleiksgildi
þess þvættings, sem Tíminn hef-
ar haldið fram um betta mál. —
Hins vegar væri mjög gagnlegt,
að rannsókn færi fram á andlegu
heilsufari ritstjóra Tímans. Hvað
gengur eiginlega að manninura?
Það skyldi þó aldrei vera minni-
máttakend og öfund á allháu
stigi?
AHt bendir til þess að svo sé.
Hin þróttmikla menningarstarf-
semi Ileimdallar veldur honnm
áhyggjum. Þess vegna lætur
hann blað sitt gerast bert að þeim
bjálfaskap, eitt allra blaða í
Reykjavík, að birta ekki leiklist-
argagnrýni um Leikhús Heim-
dallar.
Mbl. vill mjög mæla meff því,
að þvi fé, sem þarflaus „opinber
rannsókn" á Leikhúsi Heimdall-
ar mundi kosta, verði varið til
þess að freista lækningar á þeim
lasleika, sem undanfarið hefur
þjáð ritstjórn Tímaus.
HINN norsk) fornfræðingur, vís-
indamaður og menningarfröm-
uður, Haakon Shetelig. er ný-
dáinn, 78 ára að aldri. íslending-
ar litu á hann sem einn bezta
! vin sinn, þvi hinn frábæri fraeði-
maður uhni islandi og íslend-
ingum og gladdist yfir allri vel-
gengni okkar, einkum þeirri er
j viðkom fornfræðum og menn-
iiigarínálum yfirleitt.
Hann kom hingað til Reykja-
yíkur árið 193ö og flutti þá sögu-
lega fýrirlestra um nokkur hugð-
arefni sín. sem fræðimanns.
Hann var listrænn maður með
. afbrigðum og hafði glöggt auga
Miklir skógareldar í
Onfario-fyilci
OTTAAVA, 26. júii: •— I Or.tario
í Kanada geisa mikiir skógareld-
ar, þ«-ir verstu, er'sögtir fara aí í
þvx liéraði. Uni 6000 menrt vinna
nú að því að slökkva eldinn, er
iagt hefir þegai’ í eyði um 2000
ekrur af skóglendi. Eldar loga á
um 180 stöðum, og er eídurinn
víða orðinn svo óviðráðanlegur, að
ómögulegt er að koma slökkvi-
starfi við. Fyi’st varð eldsins vart
fyrir rúmum mátiiiði og var h&nn
þá á litlu svæði; en breiddist mjög
ört út á fáuift dögum, enda hefir
verið mjög þurrt i veðri á þeasu
landssvæði. Tálið er, að ferða-
menn «!gi sk á 'eidsupptökunum,
þar sem þeir ha.fi farið óvarlega
Þesji iiðþrögð Timans eru avo með eld.
Thomas Mann, skáldjöfurinn áttræði við skrifborð sitt. — í blaðinu
í dag hefst ný frarahaldssaga eftir Mann, Fríedemami litli.
\iý framhaldssaga eftir Ihomas
Mann hefst í blaðinu í dag
Um olni>ogðbami§, sem lék á iiðlu — og fapaði
fyrir menningargildi fagurra
.lista, ekki sizt þeim sem þjóð
hans hafði alið og studdi menn-
ing hennar.
Shetelig var frábær fyrirlesari
og átti auðvelt með að hrífast
af hugðarefnum sínum og veita
áheyrendum sínum hlutdeild í
eldmóði sínum. Við íslendingar
þökkum honum einkum fyrir
glöggan skilning hans á nauðsyn
mannsæman di þj óffiminj asafns.
Óvíst væri hvort okkur íslend-
ingum hefði tekizt að koma nýja
Þjóðminja-.afmnu upp ef ágætis-
mannsins SheteJigs hefði ekki
notið við.
Er hann kom hingað í fyrsta
sinn árið 1936 fór hann rakleitt
upn á háaloft í safnbyggingunni
við Hverfissötu í fylgd með þá-
verandi þj óðminj a verði Matthíasi
Þórðarsyni er hann fyrir löngu
hafði kynnst og mat mikils. Leit
hann þar yfir þessa eígn okkar
íslendinga, er þar Var geymd.
Furðaði hann á því, að allir þeir
dýrgripir listrænir og sögulegir
fengju að vera þarna árum sam-
an í óeldstryggum. húsakynnum.
Fyrsta dxiginn sem hann dváld-
ist hér í bænum lærði hann meira
um sögu þessarrar eyþjóðar, en
almenning gat grunað.
„Það vekur undrun mína“,
sagði hann þegar ég í fyrsta
skipti hitti hann að má'li, „affi
önnur kynslóð íslendinga hefur
boi-ið glögg einkenni þess, að þeir
væru ekki Norðmenn“. Þetta
höfðu hinir þöglu munir þjóð-
minjasafnsins veitt honum upp-
lýsir.gar um. Þetta stóð ljóslif-
andi fyrir aucum visindamanns-
ins og forufræðingsins.
Vakin var alda með þjóðinni
um að við ættum ekki að una
þvi öllu lengur að geyma með
þeim hætti safn okkar
Heimsókn Sheteligs til Reykja
víkitr var upphaf af því að nýja
Þ.ióðminjasafnsbvccinpin varð
einskonar afmælisgjöf þjóðar-
innar á lýðveldisafmælinu. Fáir
erlendir menn hafa stutt íslenzk
áhugamál af meiri einlægni og
vinarhug en hann. Þess vegna
minnumst við Hákonar Sheteligs
með virðingu og þakklátum hug.
V. St.
EINN kunnasti Ijósmyndari
Bandaríkjanna, Cyrus B. Fair-
child, hefir skýrt svo frá, að
bandaríski fiugflotinn gæti ljós-
myndað öll Itáðstjórnarríkín úr
löfti á einu ári. Hann kvaðst á-
líta, að 34 flugvélar af gerðinni
EB-47 gætu antxað þessu verki
THOMAS MANN er fæddur í
Lúbeck árið 1875, sonur
kaupmanns ems þar i borg. Hann
ólst upp i þessari gamalfrægu
verzlunarborg í öryggi vel efnaðs
borgaraheimilis og gekk þar í
skóla eða öllu heldur átti að gera
það, eins og hann segir sjálfur
frá. „Fortið mín er skammar-
leg“, segir hann í ágripi af sjálfs-
æfisögu, sem hann kallar Im
Spiegel (Spegilmynd, birtist
1907).’ „Skólaganga mín fór í
hundana. Það væri grobb, ef ég
ætlaði að halda því fram, að ég
hefði fallið á stúdentsprófi, því
að svo langt komst ég aldrei. Ég
var fullur þvermóðsku og fyrir-
litningar á skólánum. og kenn-
urunum var ílla við mig og spáðu
því versta um framtíð mína Af
einhverjum undarlegum ástæð-
um litu samt nokkrir bekkjar-
biæðra minna upp til mín, en
þeir voru líka þeir einu, sem það
gerðu. Eftir dauða föður míns
fluttist ég með móður minni, sem
var af brasilönskum kreólaætt-
um, til Múnchen og gerðist þar
sjáífboðaliði í skriístofu bruna-
tryggingastofnunar. Timann þar
notaði ég til þess að skrifa ástar-
sögur, sem birtust svo í b.vlting-
arsinnuðu tímariti og ég vænti
mér mikils af. ■ Til þess að mér
yrði ekki kastað á dyr, sagði ég
upp og kvaðst ætla að gerast
blaðamaður. Til undirbúnings því
starfi sótti ég í nokkur misseri
fyrirlestra í háskólanum í Mún-
chen um sögu, hagfræði og bók-
menntir: Þegar mér tók að leið-
ast það, tók ég mér ferö á hend-
ur til’ Rómaborgar og lifði þar
hreinu fiækingslífi í eitt ár. —
Ðeginum eyddi ég við lestur en
kvöldinu við púns og dóminóspil.
Þegar ég kom aftur heim til
Múnchen gekk ég í herþjónustu,
en reyndist engu nýtari á því
sviði en öðrum, því að eftir árs-
fjðrðung var ég sendur heim. Á
fertugsaldri hafði ég komizt það
Ien-gst að verða um tima með-
ritstjóri skopblaðsins Simpli-
zussinus.
Og nú? Hangi ég fullur með
trefil um hálsinn inni á knæpu
með landeyðum,. eða ligg ég í
göturennunni, eins og vera bæri?
Þvérf á móti. Hamingju minni
verður vart lýst. Ég er kvæntur
bráðfallégri konu, dóttur kon-
ungslegs háskólakennara. Hún
hefir meira að segja náð stúdents
prófi, en lítur þess vegna ekki
niður á mig, og börn mín bæði
eru hin mannvænlegustu. Ég á
ágæta íbúð í bezta umhverfi, með
rafmagnsljósum og öllum þægind
um nútímans og prýdda dýrindis-
húsgögnum, teppum og málverk-
um. Auk þess heft ég þrjár vinnu
konur og skozkan fjárhunct. Hvar
sem ég kem, er mér tekið með
kostum og kynjum, ég kem fram
í kjól, og fólkið klappar mér lo£
í lófa. Nafn mitt er nefnt með
rnestu lotningu, og ungir liðsfor-
ingjar og laglegar stúlkur biðja
mig um rithandarsýnishorn.
HVORKI BETRl NÉ VERRI
Og hvernig hefi ég öðlast allt
þetta? Ég hefi hvorki breytzt til
hins betra né hins verra, aðeina
haldið áfram á sömu braut og
þegai’ ég var bekkjarfúx forðum,
nefniléga að dreyma, lesa skáld-
verk cg semja þau. Þeir, sem
haia blaðað í bókum mínum,
munu kannast við, að ég hefi allt-
af verið lítið hrifinn af lifnaðar-
háttum skálda og listamanna, og
sannarlega mun ég aldrei hættsi
að undrast, hve þjóðfélagið
heiðrar þessa tegund manna. Ég
veit, hvað skáld er, því að viður-
kennt er, að ég sé skáld. Skáld
er, í stuttu máii sagt, maður, sem
er ónothæfur til allra raunhæfra
starfa og með alls konar grillur
í höfðinu. Skáld eru ekki aðeins
gagnlaus þjóðfélaginu, heldur li
andstöðu við það. Þau þurfa ekkl
að vera sérstökum andlegum gáf-
um gædd og eru oft silaleg og
óskýr í hugsun, eins og ég heíi
alltaf verið. Annars er ég ad
eðlisfari barnalegur, útsláttar-
samur og að öllu leyti vafasamiu?
loddari, sem væntir sér einskia
af þjóðfélaginu nema afskipta-
leysis og lítilsvirðingar. Samt er
það staðreynd, að þjóðfélagið
gefur þessari manntegund færi á
að komast til álits og velmegun-
ar. Mér má það í léttu rúmi
liggja, þvi að ég nýt þessa. En
þetta er ekki eins og það ætti að
vera, því að það ýtir undir lest-
ina og dregur dyggðirnar í sorp«
ið“. -
ÞANNIG lýsir Thomas Mann
sjálfum sér 1907. að vísu
meira i gamni en alvöru, því að
þá þegar var kunnasta verk
hans Buddenbrooks komið út fyr-
ir nokkrum árum, bók, sem nú
hefir komið út í meira en milljón
eintaka og fært honum bæði vin-
sældir og óvinsældir. Þar lýsir
hann hrörnun og úrkynjun
nokkurxa ættliða kaupmannsfjöl-
skyldu í Lúbeck, og voru sam-
bórgarar hans þar sem og víðar
honum lítt þakklátir fyrir. —.
Annars er margt í þessari sjálfs-
lýsingu Manns, sera minnir á
smásöguna Ulnardunung und
frúhes Leid (1926), en hana not-
aði skáldið sern uppistöðu i skáld
sögu, sem út kom í fyrra undir
nafninu Bekenutnise des Hoch-
staplers Felex Krull og er aí
mörgum talin bezta reyfarasaga
tuttugustu aldarinnar.
Framh. á bla. 2 j