Morgunblaðið - 27.07.1955, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 27. júlí 1955
MORGVNBLAÐIÐ
SameinaBir verktakar, sem nær 200 aðilar standa
að, hafa fært bjóðarbúinu gjaldeyristekjur
Annað stærsta flugskýli landsins er í smíSum á Keflavíkurflugvelli.
Milli súlnanna tveggja lengst til vinstri verður athafnasvæði flug-
vélanna, en í steypubyggingunum sjálfum skrifstofur og viðgerðar-
verkstæði. Ekki þarf að byggja nema eitt slíkt „steypuhús“ í viðbót
til þess að flugskýlið verði stækkað um helming. Stálbitar verða
settir yfir og á milli „steypuhúsanna“.
SENN LÍÐUR AÐ ÞVÍ, að fjög- ]
ur ár séu liðin frá því, að 43 ein-
etaklingar og fyrirtæki stofnuðu
með sér stærstu verktakasamtök
hér á landi og nefndu þau: Sam-
einaðir verktakar. Síðan hafa
þessi samtök verið opin hverjum
þeim meistara í byggingariðnaði,
sem óskað hefur þátttöku og full-
nægir hinum almennu skilyrðum
|>ar að lútandi. 1 dag eru aðilar
þessara samtaka orðnir 193 og
þeim fer enn fjölgandi iðnmeistur
unum, sem óska að taka þátt í
þessu víðtæka samstarfi iðnaðar-
snannanna. Þegar að því kemur að
ekrá ýmsa merka þætti atvinnu-
lífsins á síðari helming tuttugustu
aldarinnar, þá munu það verða tal-
ín merk tímamót, er svo mikill
fjöldi iðnaðarmanna tók höndum
saman og stofnaði til þessara víð-
tæku samtaka. Þátttakendur í
Sameinuðu verktökum eru múr-
ara- og trésmíðameistarar, nokk-
ur almenn verktakafélög svo og
sérdeildir pípulagningamanna, raf
virkja, járnsmiða, málara og
blikksmiða. Þessir aðilar kjósa
stjórn samtakanna.
FRJÁLS OG OPIN ÖLLUM
Sem kunnugt er hafa Sam-
einaðir Verkíakar haft með
höndum stórfelldar framkvæmd
ir á vegum varnarliðsins, enda
beitti þáverandi ntanríkisráð-
herra, Bjarni Benediktsson, sér
fyrir stofnun samtakanna í því
skyni að tryggja, að fslending-
ar tækju að sér allar fram-
kvæmdir fyrir varnarliðið hér á
landi, sem þau gætu annazt og
koma í veg fyrir, að iðnaðar-
menn kepptu hver við annan
við útboð verkanna sjálfum sér
og þjóðarheildinni til tjóns. —
Jafnframt setti hann það skil-
yrði, að samtökin skyldu vera
frjáls og opin öllum iðnmeist-
urum og verktökum.
FYRSTU SAMNINGAR
Eftir undangengua samninga
við fyrirsvarsmenn varnarliðsins,
fóru fyrstu fulltrúar Sameinaðra
Verktaka vestur um haf til Banda
ríkjanna sumarið 1951 til þess að
annast samningagerð um byrjun-
arframkvæmdir á Kefh,víkurflug-
velli á vegum Bandaríkjahers. —
Voru það byggingar bráðabirgða-
skála fyrir varnarliðsmenn, gatna-
gerð og fleira. Hófust þessar fram
kvæmdir haustið 1951. Næsta ár
var verksvið Sameinaðra Verk-
taka enn gert víðtækara með samn
ingum, er þáverandi vamarmála-
nefnd gerði við verkfræðingadeild
hersins. Með þeim var fslending-
um tryggðar allar varnarfram-
kvæmdir hér á landi, sem þeir
höfðu bolmagn til að annast. Átti
varnarmáianefndin mikinn þátt í
því, að enn meiri verkefni færðust
yfir á hendur íslenzkra iðnaðar-
manna. f kjölfar þeirra samninga
var haustið 1952 undirritaður
stærsti verksamningur, sem gerð-
ur hefur verið um nokkra sérstaka
mannvirkjagerð hér á landi. Nam
samningsupphæðin 70,7 milljónum
króna. 1 þessum samningi var m.
a. bygging 8 steinsteyptra stór-
hýsa, íbúðir hermanna og fleira.
Er smíði þessara húsa nú lokið.
RADARSTÖÐVARNAR
Árið 1953 voru meðal annarra
samninga gerðir tvennir verk-
samningar við Sameinaða Verk-
taka, sem ástæða er til að geta. 1
þeim fyrri var ákveðin smíði 5
stórra vöruskemma, og skyidu
verktakar sjá um hvort tveggja,
efniskaup og byggingu skemm-
anna. Samkvæmt síðari samningi
hófust framkvæmdir við fyrstu
radarstöðina hér á iandi í Sand-
gerði. Nú er unnið að smíði slíkra
stöðva austur á Hornafirði, norð-
ur á Langanesi á Heiðarfjalli,
sem er um 285 m. hátt, og þá er
verið að reisa stöð á Straumnes-
fjalli við Aðalvík, sem er í 450 m.
hæð. —
Um þessar mundir er unnið að
byggingu tvegegja mjög stórra
flugskýla fyrir varnarliðið á Kefla
víkurflugvelli. Þau standa skammt
frá nýrri flugstöðvarbyggingu,
sem einnig verður bráðlega lokið.
Flugskýlin tvö munu vera stærstu
hús hér á landi með um 10—12000
fermetra gólffleti hvort.
Viðvíkjandi byggingu radar-
stöðvanna skal þess og getið, að
sumarið 1954 sömdu Sameinaðir
Verktakar um það við h.f. Regin,
umboðsmenn hins hollenzka högg-
steypufélags hér á landi, Schok-
beton, að reisa höggsteypuhús í
radarstöðvunum, en núverandi ut-
anríkisráðherra, dr. Kristinn
Guðmundsson, hafði þá samþykkt
þá byggingaraðferð.
TALA VERKAMANNA ÆTI'Ð
VERIÐ BUNDIN
Frá því Sameinaðir verktakar
tóku til starfa hefur mikill fjöldi
verkamanna og iðnaðarmanna unn
ið hjá samtökunum. Hér á árum,
meðan allmjög bar á atvinnuleysi
í landinu, hafði ríkisstjórnin um
það milligöngu, að atvinnu hjá
samtökunum yrði skipt niður á
verkamenn og iðnaðarmenn frá
þeim héruðum í landinu, sem at-
vinnuástandið var lakast. Gátu
samtökin á þann hátt bætt talsvert
úr erfiðu atvinnuástandi fjölda
manna víða um land. Hins vegar
hefur ríkisstjórnin ætíð bundið við
ákveðna töln fjölda þeirra manna,
sem SameinaSir Verktakar mættu
hafa í vinnu á hverjum tíma. Um
þessar mundir starfa hjá samtök-
unum um 980 karlar og konur, á
Keflavíkurflugvelli, í Reykjavík
og í radarstöðvunum út um land.
Er það um 300 manns minna en
gert var ráð fyrir, að væru í
vinnu hjá Sameinuðum Verktök-
um í júlímánuði.
Þess má geta, aS á þeim 4
árum, sem liSin eru frá því
Sameinaðir Verktakar hófu
starfsemi sína, hafa samtökin
afla þjóðinni til þessa dags um
270 milljónum króna í erlend-
um gjaldeyri með framkvæmd-
um sínum. Má því segja, að
SameinaSir Verktakar hafi
myndaS nýja tegund útflutn-
ingsverSmæta þjóðarheildinni
til hags.
BÚIÐ í HAGINN FYRIR
STARFSFÓLKIÐ
Frá öndverðu hefur verið iögð
áherzla á að búa sem bezt í hag-
inn fyrir hinn mikla fjölda fólks,
sem langdvölum dvelst fjarri heim
ilum sínum á Keflavíkurflugvelli.
Þegar hinn mikli skáli fyrir mötu-
neytið var reistur, voru við hann
byggðir tveir minni salir, sem þó
munu rúma miili 400 og 500
manns. Þetta eru setustofur, þar
sem starfsfólkið getur eytt frí-
stundum sínum við lestur eða spil
og til að halda uppi félagslífi, sem
jafnan er nokkuð á veturna. Þá
hefur verið efnt til kvikmynda-
sýninga í matsalnum. Ibúðarskál-
arnir eru einvörðungu svefnskál-
ar, en í hverju herbergi skálanna
eru í mesta lagi 8 menn. Þar er
að sjálfsögðu gætt þrifnaðar og
hollustuhátta. Þá hefur einn mað-
ur þann starfa hjá Sameinuðum
Verktökum að sjá um öryggi á
hverjum vinnustað.
TALSTÖÐVAR
Um aiia byggð Sameinaðra
Verktaka á Keflavíkurfiugvelli er
hátalarakerfi, sem er þannig úr
garði gert, að unnt er að nota það
sem talstöð og hafa samband við
allt starfsfólkið eða einstaka menn
þegar þess gerist þörf. Þá má og
geta þess, að frá skrifstofunni á
Keflavíkurflugvelii er talsstöðvar
samband við alla þá staði, sem ver
ið er að vinna á. Verkfræðingarn-
ir, sem eru á þeysingi miili vinnu-
staðanna, hafa talstöðvar í bílum
sínum. Er af þessu mjög mikið
* hagræði.
SPORNAÐ VIÐ ÓEÐLILEGRI
SAMKEPPNI
Hinir einstöku þátttakendur
samtakanna eru aðilar að Vinnu-
veitendasambandi Islands, og fara
samtökin í einu og öllu eftir þeim
kjarasamningum, sem það gerir á
hverjum tíma við verkalýðssam-
tökin. Hefur alltaf verift höfft ná-
in samvinna vift Vinnuveitenda-
samtukin, verkalýftsfélögin og op-
inbera aSiIa viS ráSningar starfs-
manna. Er þetta m. a. gert í því
skyni aS sporna viS óæskilegri
samkeppni um vinnuafliS viS at-
vinnuvegina. Oft hafa SameinaSir
Verktakar hlaupiS undir bagga á
SuSurnesjum, þegar vinnuafl hef-
ur skort, svo sem viS uppskipun á
salti eSa útskipun á fiski.
Eins og gefur að skilja, hafa
skrifstofur Sameinaðra Verktaka
haft mikil afskipti af verkalýðs-
Framh. af bls. 1
þau væru svo nátengd hvort
öðru. Sameining Þýzkalands
mætti ekki stofna í hættu ör-
yggi Evrópuþjóðanna, hvort
sem þau lægju austan járn-
tjalds eða vestan.
★ ★ ★
Það er álit okkar um afvopn-
unarmálin, að öruggu eftirlits-
kerfi sé því aðeins hægt að koma
á stofn, að það sé byggt á gagn-
kvæmri rannsókn og eftirliti,
sem báðir aðilar geta treyst á —
og sé þannig úr garði gert, að
hægt sé að ganga úr skugga um,
að allir aðilar standi við ákvæði
þess, sagði forsetinn.
Ein tillaga okkar var sú, að
Ráðstjórnarríkin og Banda-
ríkin gerðu með sér samþykkt
um, að óvopnaðar flugvélar
tækju myndir úr lofti af hern-
aðarmannvirkjum landanna.
Þessi tillaga var fyrst og
fremst borin fram til að sann-
færa Ráðstjórnina um ein-
lægni Vesturveldanna í friðar-
viðleitni þeirri. En einnig höfð
um við í huga, að þetta gæti
orðið upphafið að eftirlits-
kerfi, er síðar yrði fært út og
aukið og gert að öruggu, var-
anlegu afvopnunarkerfi.
★ ★ ★
Er rætt var um að auka sam-
skipti vestrænna og austrænna
landa, bar margt á góma. Talað
var um aukinn fréttaflutning,
vandfarnara eftir því sem kaup-
og kjarasamningar eru fleiri og
flóknari, en samvinnan við starfs-
menn og verkalýðsfélögin hefur
ætíð verið mjög góð og raunar
árekstralaus.
★ ★ ★
1 störfum sínum fyrir varnar-
liðið hafa verkfræðingar og meist-
arar í hinum ýmsu iðngreinum
reynt að tileinka sér ýmsar nýj-
ungar í húsabyggingum. Samein-
aðir Verktakar hafa orðið skjótir
til að hagnýta sér hvers konar
vinnutækni og framfarir, er ættu
að koma iandsmönnum að gagni í
framtíðinni. •
Þá má geta þess, að í sumar hef
ur norskt fyrirtæki, sérfræðingar
í skipulagningu stórfyrirtækja,
éndurskipulagt alla starfsemi
Sameinaðra Verktaka, byggt á
þeirri reynslu, sem fengin er á
liðnum árum.
AÐILAR AÐ AÐALVERKTÖKUM
í ársbyrjun 1954 varð það að
samkomulagi milli utanríkisráð-
herra, dr. Kristins Guðmundsson-
ar, og yfirstjórnar varnarliðsins,
að sett var á stofn fyrirtækið Is-
lenzkir Aðalverktakar s.f. Þessi
stofnun skyldi vera milligöngu-
aðili í samningum varnarliðsins
og Sameinaðra Verktaka og koma
í stað Metcaife-Hamilton-Smith-
Beck-félagsins. Aðalverktakar
skyldu hafa með höndum efnis-
kayp, en Sameinaðir Verktakar
alla byggingarvinnu varnarliðsins.
Sameinaðir Verktakar eru aðil-
ar að Islenzkum Aðalverktökum
s.f. að hálfu á móti ríkisstjórn og
Refinn h.f., sem eru með fjórða
hluta hver.
FYRSTI SAMNINGURINN
Þess er svo aft lokum aft geta,
aft fyrsti samningur Sameinaftra
Verktaka vift Islenzka Aftalverk-
taka hefur nú verift gerftur. Er þar
gert ráS fyrir byggingu 9 íbúSa-
húsa fyrir varnarliSsmenn, og
verSa 4 þeirra meS sama sniði og
þau, sem þegar eru fyrir á Kefla-
víkurflugvelli, en 5 tveggja liæSa
hús fvrir foringja í flughernum.
Eiga fyrstu 4 húsin aS vera tilbú-
gagnkvæm skipti á bókum og
sérstaklega aukin verzlunarvið-
skipti. En ekki sízt kom öllum
aðilum saman um, að borgarar
landanna þyrftu að fá aukin
tækifæri til að sækja heim fjar-
iæg lönd og kynnast þeim af
eigin raun.
Forsetinn lauk svo máli sínu:
„Ég álít, að aðeins með bæn,
skilningi, hugrekki og umburð-
arlyndi, árvekni og gætni megi
takast að halda lifandi þeim
neista, er tendraður var í Genf.
En takist okkur þetta, mun ljós-
ið, er tendrað hefir verið, stöð-
ugt verða bjartara og lýsa okkur
leiðina að takmarki okkar —
réttlátum og varanlegum friði“.
★ ★ ★
í fréttayfirliti, sem útvarpað
var á þýzku frá Moskvu-útvarp-
inu í dag, segir, að ekki sé hægt
að vænta þess, að Vesturveldin
geti fallizt á að ákvæði Parísar-
samninganna gangi úr gildi eða
að V-Þýzkaland dragi sig út úr
varnarsamtökum vestrænna
þjóða — eins og sakir standa.
Vegna þessa sé ekki um annað
að ræða en að Þýzkalandsmálin
verði leyst stig af stigi.
Var síðan útvarpað tillögu
Bulganins um griðarsáttmála
milli A-bandalagsríkjanna og að-
ildarríkjanna að Varsjár-sáttmál-
anum, er skuldbindi þessi ríki til
að leysa deilumál sín friðsam-
lega.
Kartöflu og súpupotturinn til vinstri og myndin t. h. er tekin í „bakaríi“ Sam. verktaka þar sem stúlk-
urnar smyrja brauð og baka.
V
in um næstu áramót, og er smíSi
málum. Með þessi mál verður þeirra hafin fyrir nokkru.
— Ræða Eisenhowers