Morgunblaðið - 27.08.1955, Síða 7

[ ]Laugardagur 27. ágúst 1955
MORGVNBlAÐim
Á ferð um Fjón og Jótland
KÁTUR hópur ungra skáta
stendur við opinn glugga Jót-
lands-hraðlestarinnar syngjandi:
„Saadan er den danske sommer"
Fjónska sléttlendið líður framhjá
f grænum öldum milli langra
raða hárra aspa- og beykilunda. I
Bkjóli trjánna eru frjósamir akr-
ar og hvít hús. Húsin eru í góðu
Bamræmi við náttúruna og valda
ekki truflun fremur en íslenzkur
torfbær í brekku.
Menn segja, að Fjón sé skrúð-
garður Danmerkur. Sumarhit-
ar komu að þessu sinni í seinna
lagi. En nú er allt í mesturn
blóma. Fjón tjaldar sínum feg-
Urstu litum. Langferðamanni
Verður starsýnt á bá. Hey eru að
inestu leyti komin í hlöðu 05
fyrstu jarðarber í verzlanir; enda
komið fram í miðjan júlímánuð.
Hitar hafa verið svo miklir. að
blöð herma á hverjum degi frá
nýjum dauðsföllum af vöidum
hans. Danir drukku á einum
degi þrjár og hálfa milljón flösk-
ur af öli. Hitinn er tilfinnanleg-
astur í stórborgunum. Þúsundir
manna á öllum aldri streyma til
baðstaða við sjávarströnd'na og
til vinalegra byggða Jótlands.
Þess vegna var fullt á hraðlest-
inni í dag.
★ DANIR ERU EKKI
SEINTEKNIR
Danir eru ekki seinteknir, og
er ég þó öllum ókunnur. Fjarii
fer því að þeir séu þumbaralegir,
eins og við eigum til með að vera,
íslendingar. Ég átti samræður við
sessunautinn á lestinni, fjónskan
góðseiganda, vel í skinn kominn,
eins og hefðum við verið alda-
Vinir. — „Við eigum margt sam-
eiginlegt, Norðurlandabúar",
segir hann, er talið berst að því,
að tíu ár eru liðin síðan heims-
styrjöldinni lauk..— „Við ættum
að hafa nánari samvinnu, því
margt getum við hvor af öðrum
lært“. — Ég beini samræðum að
dönskum landbúnaði. Ég spyr.
Hann segir frá og gefur greið
Svör. Já, víst er um það, að margt
geta Danir kennt okkur á því
sviði.
„Vitið þér á hverju við sjáum
að við náigumst Jótland?" —
spyr fjónski stórhóndinn. Hann
bendir út um gluggann. — „Þér
sjáið svartflekkóttu kýrnar hóp
af svartflekkóttum kúm. Þær eru
hinar rólegustu á beit skammt
frá brautarteinunum. Svart-
flekkóttar kýr. Það var sönnun
eftir Albert Ólafsson
Friðsælt lantl og frjósamt. Mynd frá Suður-Jótlandi.
þess að nú vorum við komnir til
Jótlands. Nautgripir eru dökk-
rauðir á eyjunum og austan til á
Jótlandi.
Við förum af lestinni í Odense.
Ferðafelági minn, og margir
ásamt honum, fara að skoða bú-
peningssýningu, sem er alltaf
haldin um þetta leyti árs, á svæði
rétt fyrir utan borgina. Það er í
þriðja skipti á einum mánuði, að
danskir bændur halda stóra sýn-
ingu. Hér eru sýndir á þriðja þús
und gripir, hestar, kýr og svín.
Einnig eru hér sýndar landbún-
aðarvélar.
★ MIKIÐ GERT TIL AÐ VEKJA
ÁHUGA UNGS FÓLKS
Á LANDBÚNAÐI
Það er nýtt og lofsvert að mik-
ið er gert til þess á sýningunum,
að fá ungt fólk til að sækja þær,
í von um að glæða hjá því áhuga
fyrir landbúnaði. Er sýnt fram á
með kvikmyndum og fyrirlestr-
um, myndum og skýrslum, hvað
landbúnaður útheimtir og hvað
hann geíur í aðra hönd. Leikarar
frá Konunglega leikhúsinu í
Kaupmannahöfn, sýna hér
fjarðar. Fögur sigling, m-eð garða
og akra á báða bóga. Stðr stál-
skipasmíðastöð er við skurhjnn.
Þar hafa verið smíðuð skip fyrjr
margar þjóðir.
Lestin brunar inn á Litlabeltis-
brú, iijá Middelfart. Hún er hátt
uppi yfir vatnsfleti, tólf hundruð
metra löng. Fjórir stærstu brúar-
stöplarnir er mér sagt að hafi
kostað, hver um sig, tvær milljr
danskra króna. Sundið er þrettán
metra djúpt og straumurinn svo
strangur að stöplar verða að vera
styrkir. Bílar, hjólreiðamenn,
járnbrautarlest og fótgangandi
fólk sé ég fara samhliða uppi á
árunum 1930—1940, »;num tíu
árum, byggðu Danir sjö stórbrýr.
Þær kostuðu alls eitt hundrað
milljónir króna.
Langferðamaður verður ekki
var áberandi brevtingar, fari
hann frá eyjunum til Jotlr.nds.
Jötlandsskagi er að vfsu Værri en
allar eyjarnar til samans, en
landslag er svipað. Hér eru lyng-
grónar hæðir, ljósgulir sandhól-
ar, mýrarfen og beykiskógar.
Hér er líka talsverður greniskóg-
ur,- Víðáttumiklir akrar, með
síbreytilegum lit, eru nú þar sem
áður var ófrjór jarðvegur, sem
ekkert óx í annað en lyng Það er
árangur stórkostlegrar nýræktar
síðan um aldamót.
★ VELKOMINN TIL VEJLE
Vejle heitir bær fyrir botni
Vejlefjarðar. Vejle þýðir vað og
má af því ráða að bærinn er mjög
gamall og hefur fjörðurinn verið
nefndur eftir honum. Vejle er
við óvenjulega breiða og vatns-
mikla á. — Þangað kaus ég að
fara til að kynnast aljózkum bæ.
Starfstúlka á Grand Hótel tek-
ur brosandi á móti mér og segir:
★ TELLINGE — FORNT
KONUNGSSETUR
Sumarmánuðina eru margskon
ar fundir haldnir í Vejle. Hér er
enginn skortur á gisfihúsum, og
margt ber hér nýstárlegt fyrir
a'Ugu aðkomumanna. Mér minn-
issíaaðast verður Tellinge, fornt
konungssetur, skammt fyrir vest-
an bæirtí?. Þar er þorp mjög snot-
urt. Tveir haugar eru þar háir
og mjög áberandi. Kirkja er á
miili hauganna en í kirkjugarð-
inum eru rúnasteinarnir frægu.
Stærri steinninn er þriggja metra
breiður og tveggja metra hár.
Kristsmynd hefur verið höggin.
á aðra hlið hans, en hinumegin.
er drekamvnd vel eerð. Þar hafa
verið rist með rúnaletri þessi orð:
Haraldur, sá er vann alla Dan-
mörk og Noreg, reisti stein þenna
til minningar um foreldra sína.
Á minni steininum eru einnig
stórar rúnir, er kváð'u tákna, að
Gormur konungur hafi gert Týru,
konu sinni, þetta minnismerki.
★ HEIBABYGGBIR
Úr því ég er korninn til Tell-
inge held ég áfram vestur til
Brande, í heiðabyggðum. Nú eru
vel hirtir akrar og þéttbýli, þar
sem áður voru lyngbeiðar.
í þorpinu er Daglas-steinninn,
minnismerki Enrico Niiius Dagl-
as, er gerði skáldsýn Hostrups að
veruleika: „Alt hvad der ses som
Hede, skal vaagne som Mark og
Lund“.
Daglas stofnaði danska heiða-
félagið 1866. Síðan hefur þúsund
um hektara lands verið breytt í
frjósama akra.
Þetta er minnismerki braut-
ryðjandans.
Miklu veglegra minnismsrki
hefur verið reist þeim mörgu, er
Myndin sýnir hluta af Litlabeltisbrúnni.
Lynggrónar liæðir og ljósgulir sandhólar Jótlands.
„Jeppe paa Bjerget“ (Jeppa á
Fjalli). Hér er fjölleikasýning og
tívoli og skemmtiflug með þyril-
Vængju, — allt gert til að vekja
athygli yngri sem eldri á sýning-
unni og um leið á starfi bóndans
ög sveitaiífi. Sjötíu og sjö þús-
undir manna höfðu sótt sýning-
una þegar þetta er skrifað.
Mér var sagt að á sýningunni
hér í Odense fyrir þremur árum,
hefði tólf smjörtunnum verið
hlaðið upp, hverri ofan á aðra, og
stór danskur fáni dreginn að hún
á þeirri efstu. En við hliðina á
þessari digru flaggstöng stóð kýr,
mesta metskepna. Hún hafði gef-
ið af sér á einu ári sex hundruð
og sjötíu kg af smjöri, eða ellefu
þúsund og átta hundruð potta af
mjólk. — Þeim til íhugunar, er
efast kunna að borgi sig að hafa
kýr!
★ ★ ★
Til Odense koma hundruð þús-
unda ferðamanna á sumrin. Hér
aka um göturnar bílar frá flest-
um löndum Evrópu. Hér er margt
sem vekur forvitni, bæði gamalt
og nýtt: H. C. Andersen tsafnið í
hans fátæklega húsi — vélaverk-
smiðja, ný sýkúrgerð stór og
dýríingsbéin i glerkistu — Knúts
heilaga frá árinú 1086. Borgin
er tiu km. frá sjó, én Skipaskurð-
ur hefur verið gfafinn fil Odense
Velkominn til Vejle! Jótar eru
engu síður gestrisnir en eyja-
menn. Hér fer maður heldur ekki
á mis við „danska brosið". Jafn-
vel í hinu mesta annríki gefast
tækifæri til að létta skapið með
góðu spaugsyrði.
★ FAGURT UMHVERFI
Fegurra umhverfi hefi ég ekki
séð í neinum dönskum bæ en hér,
í Vejle. Úr austri smeygir fjörð-
ur sér inn til bæjarins, miili skógi
vaxinna hæða. Inn af botni fjarð-
arins er Vejledalur, með allbrött-
um hlíðum — á danskan mæli-
kvarða. Mörg hundruð fallegar
villur standa í skrúðgörðum upp
eftir hlíðarslakkanum. Svo mikill
bratti er hér ekki, að ástæða sé
til að kveinka sér við að halda
á hann.
íbúar eru um 35 þúsundir. Við-
skipti eru mjög mikil, enda þétt-
býlar sveitir á alla vegu útfrá
bænum og góðar samgöngur á
sjó og landi. Talsverður iðnaður
er í Vejle. Meðal annarrar fram-
leiðslu er sápa, vélar, handknett-
ir, ofnar og eldhúsáhöld. Enn eitt
dæmi þess hve iðnaður Dana er
á háu stigi og skortir þá þó bæði
hráefni og ódýra orku. Verzlan-
irnar eru flestar við eina götu.
Ailar búðir eru troðfullar af vör-
urti. Samkeppni er ekki áberandi.
fyigdu í spor hans og fram-
kvæmdu verkið: Gróður og dýra-
líf friðað á tvö þúsund hektara
afgirtu svæði. Nokkur hluti þess
er ræktað. Hver sveit um sig, er
þátt tóku í ræktun heiðanna, hef-
ur látið reisa á þessu svæði bauta
með nöfnum framberja sinna.
Þessi mikli minningareitur,
„Kongens-hús“, er raunverulega
merkur kapituli í þjóðarsögu
Ðanmerkur.
★ SKÓGAR SKÝLA
BYGGÐUM
Frá Vejle fór ég norður til
Frederikshavn og Larvik. Hrað-
lestin þýtur gegnum hverja borg-
ina á fætur annarri: Horsens,
Aarhus, Randers og Aalborg. Eng
inn tími gefst til að greina höll
frá hreysi eða gera sér nokkura
hugmynd af þeim hverri um sig.
Þorpin meðfram brautinni sjást
betur. Þau eru það miklu minni,
þétlbýli og friðsæld er einkenni
sveita í Danmörku. Húsin standa
í skjóli hárra viða. Það kemur sér
vist oft vel. Ekki skýla hér fjöll
eða mishæðir. Kirkjur sjást
greinilega og vindmyllur, þai
sem þær eru.
Og nú er komið á leiðarenda,
síðasta spölinn förum við með
bifreið.
Framh. á bis. 12.