Morgunblaðið - 23.09.1955, Blaðsíða 9

Föstudagur 23. sept. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
I
Borgor sig oð tnko 20 ór í þjálfun til að skrifa
Ég kom austan að.
Úr rigningarsudda í Mýrdal,
yfir rennisléttan Sólheimasand,
þar sem ,,Jökulsá spinnur úr jök-
ultoga band“, þeysti ég á vél-
knúnum fáki. Hér mátti spretta
úr spori svo hvein í körmum og
ryi.mökkurinn fléttaðist aftur úr.
Fram undan blöstu við sól-
gylltir'núpar Eyjafjalla og drif-
hv.ct klæði jökulsins yfir. Fram
til sjávar lyftust freyðandi brim-
tungur upp yfir malarkambinn.
En upp til hlíðar opnaðist, eftir
þvi sem áfram miðaði. dalskorn-
ingur og tignarlegur Skógafoss
lýsti í sólskininu eins og hann
sjálfur væri uppspretta birtunn-
ar.
Svo ók ég inn í æfintýraheim
Eyjafjalla.
Hér í klettum og hellum var
stærsta huldufólksbyggð á ís-
landi. Ofan úr hrikalegum und-
irfellum jökulsins komu óvættir
eins og Gilitrutt og önnur tröll.
Hér heyrði mannfólkið í kotun-
um ógnarlegar drunur og skruðn
inga ofan úr hlíðunum, -þegar
skriðurnac runnu af stað. Á ein-
um stað stendur risastór klettur
á grundinni. Er sagt, að hann
hafi brotnað úr þverhnýptri egg
fjallsins og mulið undir sig heil-
an bóndabæ. Og fram á seinni
ár hefur tæpast verið vært á
sumum bæjum í sveitinni vegna
draugagangs. En klukknahljóm-
ur frá Eyvindarhólakirkju veitti
vernd gegn öllum óvættum.
Þannig hafa Eyjafjöll verið
ævintýraland þjóðsagnanna. Núp
arnir gnæfa hátt við himin. í
sólarljósinu eru þeir bjartir og
léttir. Þar skiptast á allir litir.
En þar sem skuggi fellur á, virð
ast klettarnir ógn drungalegir og
þungir. Þeir hvíla eins og farg
yfir byggðinni. Undir þessum
núpum, sem eru svo undarlega
fjarrænir veruleikanum stillti al-
þýðan strengi þjóðsögunnar og
orkti margan fagran og hrikaleg-
an brag.
Og jafnvel á þessari öld tækni
og véladyns, þegar glaumurinn
dregur svo margan manninn suð-
ur á malbikið, hýsir þessi sveit
á suðurströnd landsins, einn okk-
ar mestu andans manna.
Að Holti undir Eyjafjöllum
hefur sr. Sigurður Einarsson
eignazt „griðastað á bak við
heiminn", orðið á ný ungur og
hamingjusamur maður Hér hef- (
ur skáldsandinn frjóvgazt og hin
fegurstu ljóð orðið til. Hér hef-
ur skáldið glætt trú sína á lífið. j
Til skáldsins og prestsins í
Holti var ferðinni heitið. Prest- j
setrið er steinhús með tveimur
burstum. Það stendur um 300 m
fyrir sunnan veginn. Hjá því er
auðkenni, minnismerki með stein
krossi efst, reist þar sem kirkja
stóð áður í Holti. En sóknarkirkja
er nú að Ásólfsskála nokkru
norðar.
Ég barði að dyrum og bar
erindið upp við skáldið. Mig lang-
aði til að rabba svolítið við hann
í tilefni þess, að hann hlaut fyrir
skemmstu 1, verðlaun fyrir Skál-
holtskviðu sína.
Þegar ég hafði setzt inn í vist-
lega stofu og sat yfir ilmandi
kaffi, sem frú Hanna kom með,
bar ég upp fyrstu spurninguna.
Það var spurning, sem ég og fleiri
hafa sennilega oft íhugað, er þeir
hafa hlýtt á ræður og upplestra
sr. Sigurðar Einarssonar í út-
varpi. Það var samvizkuspurning,
áhugamál og forvitnismál ungra
skálda:
— Hvernig hefur yður tekizt
að ná valdi yfir þeim furðu
mikila orðaforða, sem fram kem-
ur í ræðum yðar og ritum?
— Það skal ég segja yður, svar-
ar séra Sigurður og brosir við.
— Slíkt hefur ekki komið af
sjálfu sér, heldur vil ég segja
hverjum, sem áhuga hefur á því,
að það kostar mikla þjálfun. —
Þetta byrjaði með bví. er ég var
Óskadraumur minn að komast út í JórsaRaheim
Samtal við sr. Sigurð Einarsson skáSd í SloEti
Mynd þessa tók fréttamaður Mbl. af prestshjónun umum í líolti, sr. Sigurði og frú Hönnu, er hann
kvaddi þau eftir samtalið. Á bak við er bærinn og hinn himingnæfandi Holtsnúpur. Hægra megin er
minnismerkið um kirkjustað í Holti. Vinstra megin er farartæki þeirra, Fólksvagninn, sem frægur
er orðinn úr ferðasögu skáldsins frá Þýzkaiandi og Hollandi.
ungur drengur í barnaskóla í á skútu fyrir Austfjörðum, og
Vestmannaeyjum. j þegar eg reri á vetrarvertíð í
Þá sagði kennari minn, Bjarni Vestmannaeyjum. Þá orkti ég
Jóhannsson, við mig: — Þú skalt langa bragi, sem eru nú glataðir
leggja rækt við þitt tungutak, * og glevmdir. Þegar ég kom í
því að þú hefur hæfileika til að skóla orkti ég svo mikið.
verða mjög málsnjall maður. •— Var skólagangan ekki erfið
Nú, — mér þótti þetta lof gott' fyrir yður?
af munni rnanns, sem ég leit upp | — Jú, foreldrar mínir voru fá-
til og virti og ákvað að gera ’ tækir og barnmörg. Ég komst því
allt, sem ég gæti til að æfa mig ekki í skóla fyrr en ég gat að
í orðsins list.
*
— En hvaða aðferðir notuðuð
þér til þess?
— Tvær bendingar gaf þessi
kennari mér, sem hafa verið leið-
arstjarna mína fram á þennan
dag.
í fyrsta lagi, að temja mér það
bæði hversdagslega og við hátíð-
leg tækifæri að kveða vel og fall-
eða að orðum. En það hefur ver-
ið talið einkenni Sunnlendings-
ins, að hann kveði of lint að orð-
um.
Hitt ráðið var að lesa hverja
bók með vandlegri gát á að nema
orðin og hafa þau tiltæk í huga
sér, þegar á þeim þurfti að
halda.
Þetta hef ég gert æ síðan og
miklu leyti staðið undir kostn-
aðinum sjálfur. Þess vegna var ég
fremur gamall í skóla, Var 24 ára
stúdent. Fyrst tók ég gagnfræða-
próf í Flensborgarskóla, en komst
síðan í Menntaskólann 1 Reykja-
vík.
Ég missti úr einn vetur. Það var
vegna þess að síldan sveik. Kom
til Reykjavíkur um haustið með
einar 14 krónur og 20 aura í
vasanum. Það var of lítið til að
leggja upp í langan vetur.
★
— Hvaða þýðingu haldið þér,
að skólavistin hafi haft fyrir
þroska yðar sem skálds?
— Það er erfitt að segja, hvern-
ið allar aðstæður geta verkað á
sálarlíf ungs manns. En þess verð
ég að geta, að i Menntaskólanum
menntir okkar. Ég get ekki ann-
að en álitið, að' á þessum árum
hafi skáldskapur og fagrar
menntir verið miklu hjartfólgn-
ara hugðarefni unglinganna,
heldur <=m nú til 'dags. Vil ég þó
ekki með því kasta neinni rýrð
á hina uppvaxandi æsku í dag.
*
— Varð það yður ekki hvatn-
ing, þegar þér fóruð í skóla, að
læra erlend tungmál og gátuð
kynnzt hinum fjölskrúðugu bók-
menntum nágrannaþjóðanna?
— Ég held, að það sé ókvæmi-
legt fyrir hverja kynslóð að
verða handgenginn og kynnast
því, sem hæst ber í samtíma-
bókmenntum nágrannaþjóðanna,
fyrst og fremst í enskum bók-
menntum og Norðurlandaþjóð-
anna og einnig Bandaríkjanna.
En kynni mín af erlendum bók-
um höfðu þau áhrif á mig, að
ég lagði algerlega árar í bát við
að semja nokkuð sjálfur. Mér
fannst vera til svo margir menn
um og lausum blöðum niður !
miðstöð í húsi Steindórs sáluga
Gunnarssonar, í Suðurgötu 8 og
kveikti í öllu draslinu.
— Hvernig var svo þessari
Ijóðabók tekið?
— Mjög misjafnlega að sjálf-
sögðu og var hún dæmd eftir
stjórnmálaviðhorfum, enda eðli-
legt, þar sem hún átti að vera
pólitísk áróðursbók. Morgun-
blaðið var ekki hrifið af henni,
en annað mál var með vinstri
pressuna.
Sjálfum varð mér fljótt ljóst,
að „Hamar og sigð“ var stór-
gölluð bók frá listrænu sjónar-
miði. Ákvað ég nú að gefa ekki
aftur út bók fyrr en ég befði
náð tökum á „handverkinu", að
setja saman ljóð.
Ég hélt, að það myndi ekki
taka nema 4 eða 5 ár, en þau urðu
22. Því að næsta Ijóðabók mín
„Yndi unaðsstunda", kom út
1952.
*
Nú varð svolítið hlé á samtal-
inu.
— Hvar skyldi bókin „Hamar
og sigð“ vera, sagði sr. Sigurður
um leið og hann stóð upp. Hvarf
hann um stund fram í skrifstofu
sína og heyrðist að hann leitaði
dyrum og dyngjum. Kom svo út
aftur og sagði: — Ég finn hana
ekki, skrudduna. En seinna tókst
þó með mikilli leit að hafa upp
á henni hálf rykfallinni.
— Jæja, við fáum okkur meira
kaffi, sagði, sr. Sigurður. —
Hvernig líkar yður við blaða-
mannsstarfið?
— O, ekki sem afleitast. Það er
margt sem maður upplifir. En
stundum er nokkuð mikið að
gera.
— Ojá, ég var líka blaðamaður
í mörg ár við fréttastofu útvarps
ins. Ég var oft hálf þreyttur á
þessum sífelldu striðsfréttum.
Man, að ég ferðaðist um landið
í fríi mínu með Hákoni Bjarna-
syni. Hann var alltaf að streða
við að komast í áfangastað fyrir
kvöldfréttirnar kl. 8, en ég
reyndi allt sem ég gat til að
tefja fyrir svo að við misstum
af fréttunum. Þá voru þeir að
drepa hver aðra á Spáni.
Annars er enginn vafi á því,
og maður sér það e. t. v. betur
eftir á, að blaðamennskan er mjög
góð þjálfun fyrir þann mann,
sem ætlar sér að verða rithöf-
ur.dur. Ekkert starf er betur til
í heimmum, sem gerðu þetta _ , , ,
þess fallið. Þar ér maður í tengsl
margfalt betur en eg væri fær
er vaninn orðinn svo ríkur, að i lenti ég í svonefndum 14-skálda
þegar ég er að lesa skáldrit, hætt- bekk. í honum voru m. a. Hall-
ir mér við að orðtaka þau. Vakna (jór Kiljan, Tómas Guðmundsson,
ég oft upp við það, að ég er að
orðtaka bók í stað þess að fylgj-
ast með efninu.
Það var í fyrstu erfitt að temja
sér þetta og jafnaldrar mínir í
Vestmannaeyjum hentu gaman
að mér fyrir hinn skýra fram-
burð, er ég var að byrja á hon-
um.
*
— Og i hvaða uppsprettu sæk-
ið þér þá helzt fagurt íslenzkt
mál?
— Ég er fæddur að Arngeirs-
stöðum í Fljótshlíð. Móðir mín
María Jónsdóttir, var dóttir
bóndans þar. Faðir minn Einar
Sigurðsson var úr Landeyjum.
Þau bjuggu nokkur ár í Fljóts-
hlíðinni og geri ég ráð fyrir, að
hinar sögulegar minningar þeirr-
ar sveitar hafi haft djúptæk áhrif
á mig. íslendingasögurnar voru
mjög í heiðri hafðar á heimili for-
eldra minna og gerðist ég mjög
handgenginn Njálu, þegar sem
barn.
Ég set mér það enn og tel mér
skylt, að fara yfir íslendingasög-
urnar, Heimskringlu og Biskupa
sögurpar í frístundum mínum á
hverjum tveimur árum.
— Hvenær fóruð þér fyrst að
yrkja ljóð?
Sigurður ívarsson gamanljóða-
skáld, próf. Richard Beck, Magn-
ús Ásgeirsson, sr. Gunnar Árna-
son, sr. Sigurjón Guðjónsson og
Kristján Þorgeir Jakobsson, og
auk þess margir fleiri, sem gátu
orkt þótt ekki yrðu þeir síðar
kunnir fyrir skáldskap
Þeir, sem helzt höfðu einurð
á að láta á því bera, að fleira
væri tii, sem sinnandi væri en
skáldskapur, voru dr. Helgi P.
Briem sendiherra og dr. Kristinn
Guðmundsson utanríkisráðherra,
en ég held að það sé alveg öruggt,
að hann hafi aldrei fengið skáld-
skaparslagsíðu.Einnig Barði Guð-
mundsson þjóðskjalavörður og
Sigurður Ólafsson verkfræðing-
ur.
Nú vil ég bæta því, við, að þeg
ar ég kom í Menntaskólann árið
1918, var Davíð Stefánsson í 6.
bekk og Guðmundur G. Hagalín
i 5. bekk. Við litum allir upp til
Davíðs. Vissum að hann bjó yfir
stórkostlegum hæfileikum og þó
enn meiri lífsreynslu.
— Svo þarna hefur verið sam-
an komið í skóla mikið skálda-
val?
— Já, ég get ekki betur séð,
en að á þessum árum hafi verið
samankomnir í lærdómsdeild
nær allir þeir menn, sem enn í
Strax þegar ég var strákur dag setja mestan svip á bók-
um og því væri þýðingarlaust
fyrir mig að reyna.
¥•
— Jahá. — Hvernig gekk samt
með fyvstu ljóðabókina?
Eins og ég sagði áðan, orkti
ég mikið í skóla. Eftir guðfræði-
próf ferðaðist ég erlendis árin
1928 og 29 og þá fullmótaðist í
mér sósíalistískt lífsviðhorf. Ég
varð aldrei teoretiskur sósíalisti,
kynnti mér þær kenningar ekki
ofan í gruninn. Ég held, að ég
hafi orðið það af tilfinningaástæð
um. Afstaða mín í lífinu og upp-
vextinum gerði það að verkum,
að ég hallaðist að sósíalismanum
sem réttmætisúrlausn þeirra,
sem verr voru settir í lífinu.
Og í þessu ástandi samdi ég
og gaf út fyrstu ljóðabókina.
Hana nefndi ég „Hamar og sigð“,
og tók í hana eingöngu að heita
má sósíalisk áróðurskvæði. Er
bókin öll orkt á nokkrum mán
uðum, þar sem ég dvaldi í sumar-
bústað uppi á Brúarlandi í Mos-
fellssveit.
Það var haustið 1931. Ég var
búinn að ganga frá handritinu
að „Hamar og sigð“, og var svo
mikið niðri fyrir um boðskapinn,
sem bókin átti að flytja, að ein
hvern veginn fannst mér réttast
að gera hreint borð. Eyðilagði
ég þá allt það, sem ég hafði ort
fram að þeim tíma.
-— Var það ekki örlagaþrung-
inn atburður?
— Nei, langt frá því,. Ég fór
bara, einbeittur og ákveðinn með
fullt fangið af stílabókum, komp-
um við allt þjóðlífið.
¥
— Jæja, svo við höldum áfram
þar sem frá var horfið, sagði sr.
Sigurður, þá er það mín reynsla
og skoðun, að það borgi sig að
taka eins og 20 ár í þjálfun til
þess að skrifa. Úr því eiga tafirn-
ar í framkvæmd sjálfs verksins
að verða mjög litlar, ef maður
hefur eitthvað að segja.
Nú hef ég nóg af cfnum, til
að glíma við, og er víst, hvað sem
hæfileikum mínum eða hæfileika
leysi líður, að nú vinnst mér, ef
ég hef næði og tóm.
— Og næði, er það sem þér
hafið fengið með því að setjast
að hér i Holti?
— Jú, hér þykir mér gott að
vera. Að ýmsu leyti er ekki hægt
að finna betra starfssvið sem
prestur og engan veginn sem rit-
höfundur.
— Finnst yður þetta þó ekki
vera of langt frá Reykjavík?
— Finn ekki svo mikið til þess.
Við getum brugðið okkur til
Reykjavíkur á nýja Fólksvagn-
inum okkar, bæði sumar og vet-
urj til að fara á konserta og
leiksýningar.
Já, ég hef ágætt næði hér, eink-
um á veturna. Meira að segja
ber það við, að maður er svo
heppinn, að vegir teppast og sím-
inn slitnar. Það sæluástand varir
þó tæplega nema 4—5 daga i
einu. því að tæknin ýtir snjónum
og tengir símaþráðinn.
Fólkið hér í sveitinni hefur
Frh. á bls. 12.