Morgunblaðið - 17.03.1956, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐltf
Laugardagur 17. marz 1956
ItfoYgusiMaMfr
(Jtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
íramkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjárnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanland*.
I lausasölu 1 króna eintakið.

\
UR DAGLEGA LiFÍNU

Viarjisli vetur á heiíari öid
„Steiknsta banðalogið
verðui bondolog kjósendannu“
! ir KULDARNIR, sem gengu yf-
ir Evrópu í sl. mánuði, eru nú að
I mestu um garð gengnir. Mörgum
hérlendis varð tíðrætt um þetta
einkennilega veðurfar, þegar við
hér norður undir heimskauta-
baugi nutum mildra „vordaga" á
sama tíma og fólk lézt í hundraða
tali suður í Evrópu — vegna
geysilegra kulda, sem breiddust
út vestur frá Síberíu. Fyrir utan
mikla mannskaða hlauzt einnig
ÞÁÐ, sem fyrst og fremst vakti
athygli í útvarpsumræðunum
frá Alþingi í fyrrakvöld var hinn
jákvæði og þróttmikli málflutn-
ingur fulltrúa Sjálfstæðisflokks-
ins í umræðunum. Þeir Bjarni
Benediktsson og Sigurður Bjarna
son drógu upp mjög skíra mynd
af því mikla uppbyggingarstarfi,
sem Sjálfstæðismenn hafa unnið
á undanförnum árum til sköpun-
ar aukins atvinnuöryggis við
sjávarsíðuna.
Þeir bentu á þá staðreynd, að
engin ráðstöfun hefur markað
jafn raunhæft spor til þess að
bæta atvinnuskilyrðin í fjölda
byggðarlaga og einmitt kaup ný-
sköpunartogaranna á sínum tíma
og dreifing þeirra til allra lands-
hiuta.
Framsóknarflokkurinn gerð
ist ber að mikilli skammsýni
þegar hann snérist gegn þess-
um skipakaupum. Enda er nú
svo komið, að Framsóknar-
menn reyna að breiða hjúp
gleymskunnar yfir þau mistök
sín.
En Sjálfstæðismenn láta
ekki við það eitt sitja, að
benda á það, sem þeir þegar
hafa vel gert til atvinnubóta
við sjávars’ðuna. Þeir hafa
lýst því yfir, að þeir muni
halda áfram að beita sér fyrir
kaupum á togurum til margra
þeirra staða, sem ennþá skort-
ir atvinnutæki til þess að geta
veitt íbúum sínum atvinnuör-
yggi■
Trygj^ja þarf rekstrar-
grundvöllinn
Vitanlega verður að leggja
höfuðáherzlu á það, að tryggja
rekstrargrundvöll togaraútgerð-
ar og bátaútvegs. Ef það ekki
tekst verður litið gagn að nýjum
skipum. En á það verður að
treysta, að þjóðin beri gæfu til
þess að koma efnahagsmálum sín
um á heilbrigðan grundvöll. Þar
verður að vísu við ramman reip
að draga meðan áhrif kommún-
ista eru jafn rík og raun ber
vitni innan verkalýðshreyfingar-
innar. Það, sem gerst hefur s.l.
3 ár sannar, að kommúnistar
svífast einskis til þess að hindra
heilbrigða þróun í þjóðfélaginu.
Vöxtur dýrtíðarinnar hafði verið
stöðvaður að mestu árið 1954.
Jafnvægi var að skapast í þjóðar-
búskapinn. Næg atvinna var og
velmegun ríkti í landinu.
En kommúnistar óttuðust
þessa þróun eins og pestina.
Þeir höfðu tapað tveimur þing
sætum í kosningunum 1953.
Nú sáu þeir fram á enn meira
fyglishrun.
Þá var dýrtíðarskriðan sett
á stað, með pólitískum verk-
föllum og ofbeldisverkum.
Síðan upphófst lofssöngur
þeirra um „vinstri samvinnu“.
Kratai og Framsókn
hart leikin
Engum dylst að kommúnistum
hefur orðið allvel ágengt. Þeim
hefur tekizt að kljúfa Alþýðu-
flokkinn í þriðja sinn. Einn af
þingmönnum hans, sem áður hef-
ur verið „endurreistur“ marg-
sinnis, hefur nú loks endanlega
gengið kommúnistum á hönd. En
svo aumur er Alþýðuflokkurinn
orðinn, að sama kvöldið, sem al-
þjóð fær vitneskju um það, að
þetta hafi gerzt lætur hann þenn-
an ólukkufugl sinn koma fram
fyrir sína hönd í útvarpsumræð-
um frá Alþingi. Svona hyldjúp
er niðurlæging flokks jafnaðar-'
manna á íslandi í dag.
En Framsóknarflokkurinn hef-
ur einnig orðið hart úti fyrir
áhrif vinstri villunnar. Hann gein
við flugunni, sem kommúnistar
beittu fyrir hann. En þegar til átti
að taka þorði hann þó ekki að
stíga skrefið heilt. Hermann Jón-
asson sagði að vísu í áramóta-
grein sinni, að vel mætti vinna
með „hálfum Sósialistaflokkn-
um“. En þennan „betri helming“
gat hann ekki náð í til samstarfs.
Sá verri varð að fylgja með og
það leist rólegum Framsóknar-
bændum ekki vel á, enda þótt
hinir „bæjarradikölu“ væru til í
allt.
Niðurstaðan varð því sú, að
vinstri áhugi Framsóknar
beindist að Alþýðufíokknum
einum, hinum veika revr, sem
bognar við minnsta andblæ.
En svo hörmulega tókst til, að
kommúnistar höfðu tekið
vinstri arm pínulitla flokksins
herfangi. Hermann Jónasson
fær því aðeins leyfarnar af.
hægri fylkingu Alþýðuflokks-
ins. Þannig hafa kommúnistar
ginnt hinn mikla veiðamann
sem þurs. }
,Bandalag kjósendanna‘
Eftir hið langvinna vinstri
hjal hafa spilin nú verið stokkuð
nokkurn veginn milli vinstri
flokkanna. Kommúnistar hafa
fengið bróðurpartinn af vinstri
krötum, Framsókn hægri krata
og Þjóðvörn litla gerir sér von
um einstaka vinstri krata. Þrota-
búi hins íslenzka jafnaðarmanna-
flokks hefur verið skipt. Allir
hinir svokölluðu vinstri flokkar
þykjast nú hafa tryggt sér ein-
hverja bandamenn. Enginn þeirra
treysti svo mikið á eigin málstað
að hann þyrði að ganga einn og
óstuddur fram fyrir kjósendur.
Sjálfstæðisflokkurinn er:
eini stjórnmálaflokkurinn,!
sem ekkert atkvæðabrask hef
ur í frammi. Hann treystir á
verk sín og málstað. Heilbrigð j-
dómgrein fólksins er sá banda j
maður einn, er hann treystir á.
í kosningunum mun það
koma í ljós, sem Bjarni Bene-
diktsson lauk ræðu sinni í
fyrrakvöld með að segja, „að
sterkasta bandalagið verður
bandalag kjósendanna, sem
enn mun efla Sjálfstæðisflokk
inn til heilla landi og lýð“.
Stórfelldasta braskið
Það er vissulega kaldhæðni ör-
laganna, að einmitt þeir flokkar,
Alþýðuflokkurinn og Framsókn,
sem mest guma af baráttu sinni
pegn hvers konar braski skuli nú
hafa gerzt berir að stórfeldasta
braski, sem um getur í pólitískri
sögu þessarar þjóðar. Leiðtogar
þessara flokka hafa setið mánuð
eftir mánuð og reiknað út, hvern-
ig þeir eigi að framselja kjósend-
ur sína á víxl út um allt land til
þess að geta tryggt sér valdaað-
stöðu. En útreikningar þeirra
munu bregðast hrapalega eins og
á Seyðisfirði og ísafirði við sein-
ustu alþingiskosningar.
Myndin er tekin í bandarískri flugvél yfir S-Ítalíu. Eru flugmenn-
irnir að varpa út matvælum til bágstadds fólks.
Veíd cutdi óhripar:
Smásaga af Steingrími
biskupi.
EITT sinn á yfirreiðum sínum
gisti Steingrímur biskup Jóns
son hjá prófasti gömlum, síra
Pétri Péturssyni í Stafholti. Bar
margt á góma og það með öðru, j
hversu lág væru laun prófasta. I
Hitnaði svo í prófasti, að hann
kvað svo að orði, að betra væri að
vera böðull en prófastur.
„Það liggur þá næst fyrir“,
svaraði biskup með hægð, „að
yðar velæruverðugheitum þókn- 1
aðist að segja sig frá þessu
og sækja um hitt“.
„Impressjónismi" og
„mayonnaise“.
SKRIFSTOFUSTÚLKA" bað;
um skýringar á þessum orð- j
um m. a.:
e) Franski landslagsmálarinn
Claude Monet (1840—1926) gerði
sér svo mjög far um að tjá áhrif
sólskins á liti, að hann málaði oft
sama sviðið 20—30 sinnum til að
sýna hin mismunandi tilbrigði
ljóssins á ýmsum tímum dags.
Þessar tilraunamyndir sínar kall-
aði hann „impressions". Árið 1874
var sýnt málverk eftir Monet,
sem nefndist „Soleil levant. j
Impression“, þ. e. „Sólarupprás. i
Hughrif". Eftir þessu málverki
skírði franska skopblaðið Chari-,
vari róttækustu málarana „im- j
pressionnistes“. Liststefna þeirra
var svo nefnd impressionnisme.
Á sama hátt og Monet var einn j
helzti forvígismaður þessarar |
stefnu í málaralist, var landi'
hans, Claude Achille Debussy
(1862—1918) merkasti frum-
kvöðull hennar í tónlist.
Impression er komið úr latínu
impressio „áhrif á“, af sögninni
imprimere „þrýsta inn (eða á)“.
Hið franska orð impressionnisme
hefir farið jafnvíða og stefnan
sjálf, en lagazt til eftir framburði
mismunandi þjóða. Hér er t. d.
sagt impressjónismi, og er það
ekki burðug íslenzka. Það er þó
mála sannast, að hin fjölmörgu
orð, sem enda á -ismi og -isti, eru
býsna munntöm, enda hafa sum
þeirra þegar náð festu í málinu,
að því er virðist, s.s. kommúnismi
og kommúnisti, sósíalismi og
sósíalisti.
Mér er ekki kunnugt um neina
íslenzka þýðingu á orðinu im-
pressionnisme, ef ég undanskil
eina, áhrifalist. Sú var þýðing
Jóns Ófeigssonar (Þýzk-íslenzk
orðabók, Reykjavik 1935). Ekki
mun þessi þýðing þykja fullnægj-
andi, enda aldrei notuð. Vera má,
að málarar og listfróðir menn
ráði yfir einhverju góðu íslenzku
orði um impressjónisma, en það
fer þá ekki hátt.
Impressjónismi er í rauninni
hughrifastefna. Hvernig væri að
nota það orð?
f) Mayonnaise er franskt orð
og er nafn á kaldri sósutegund,
eins og kunnugt er. í eldra máli
koma einnig fyrir orðmyndirn-
ar magnonaise og mahonnaise.
Hin síðarnefnda er talin upp-
runalegust og virðist vera kven-
kynsmynd af lýsingarorðinu
mahonais „frá Puerto Mahón
(Port Mahon)“.
Puerto Mahón er höfuðborg
eyjarinnar Menorca í Balear-
eyjaklasanum. En Baleareyjar
eru í Miðjarðarhafinu skammt
undan austurströnd Spánar og
lúta Spáni. Karþagómenn stofn-
uðu borgina endur fyrir löngu.
Þar er frábær höfn. Puerto
Mahón hefir nú misst það gildi,
sem hún hafði á 18. öld; þá var
hún tollfrjáls höfn undir yfir-
ráðum Englendinga (1708—1782).
íslenzkt orð fyrir mayonnaise
er ekki til, enda er hér um að
ræða lýsingarorð af sérnafni, ef
rétt er skýrt. Mayonnaise er þá
sósan frá Mahón eða í rauninni
„hin makónska".
C__
Von er vakandi
manns draum-
ur.
mikið annað tjón, og má nefna
sem dæmi, að tjónið á hveitiupp-
skerunni í S-Frakklandi er metið
á sem svarar 400 milljónum doll-
ara. Frakkar höfðu áætlað að
flytja út talsvert magn af hveiti,
en lok málanna urðu þau, að þeir
hafa fest kaup á miklu hveiti er-
lendis. Einnig varð tjón á upp-
skeru á Spáni — sem svarar 100
milljónum dollara. Beint tjón af
kuldunum er áætlað vera, sem
svarar 1 billjón dollara — í allri
Evrópu, og afleiðingarnar af veð-
urfarinu eru taldar kosta þjóðir
V-Evrópu annað eins.
ÍTALÍA
★ MEIRA en 1500 smáþorp ein-
angruðust algerlega vegna snjó-
þyngsianna á S-Ítalíu. Sjö járn-
brautariestir grófust á einum
stað í 20 feta djúpa fönn. Far-
þegar einnar lestarinnar, sem
voru um 300 talsins, voru grafnir
upp eftir 14 stundir frá því að
óhappið skeði. í strjálbýii — um
50 km frá Róm — réðust úlfar á
póstmann, sem var í bréíburði,
og átu hann. Víðar réðust úlfar
einnig á menn og afskekkta
bóndabæi. Bandaríski flugherinn
varpaði niður til bágstaddra vist-
um, sem voru 1,5 millj. dollarar
að verðgildi. Eru þetta víðtæk-
ustu aðgerðir sinnar tegundar síð
an „loftbrúin“ til Berlínar var
lögð niður. Matvæli voru skömmt
uð víðast hvar í landinu, og bar
einna mest á mjólkurskömmtun
í Róm.
FRAKKLAND
★ NÆR heimingur af allri
vetrarhveitiuppskerunni eyðilagð
ist, og er tjónið mjög tilfinnan-
legt fyrir frönsku þjóðina. Mikið
vanræðaástand blasir við ilm-
vatnsiðnaðinum, vegna þess að
nær80% af appelsínuuppskerunni
á strönd Miðjarðarhaísins eyði-
lagðist. Mikill skortur varð á
grænmeti, og það steig yfirleitt
mikið í verði.
SPANN
ir STÓR hluti aldinuppskerunn
ar á sunnanverðum Spáni eyði-
lagðist vegna kuldanna, og um
50 þús. manns, sem atvinnu hafa
af því að tína ávexti af trjánum,
urðu atvinnulausir. Víða urðu
snjóþyngsli mikil, og á mörgum
stöðum hrundu þök húsa — og
jafnvel heil hús lögðust saman
vegna snjóþungans. Svo má segja
að allt símasamband hafi rofnað
milli byggða landsins, og hafði
höfuðborgin, Madrid, aðeins sam-
band við nokkra norðlæga hluta
landsins.
BRETLAND
Á’ GALLUP-skoðanakönnun í
Bretlandi sýndi það, að vatns-
leiðslur til íbúðahúsa höfðu
sprungið mjög víða, og um 10
milljónir manna áttu í erfiðleik-
um vegna þess — fyrstu þrjár
vikurnar, sem kuldarnir geisuðu.
Meðal þeirra, sem vatnsleiðslur
höfðu sprungið hjá, var sjálfur
húsnæðismálaráðherrann, Dun-
can Sandys. Hermenn unnu allan
sólarhringinn — í langan tíma —
við að hreinsa snjóinn af öllum
helztu samgönguleiðum — og
mun þó hvergi hafa dugað til.
Álitið er, að svæðið, sem þeir
hreinsuðu, hafi verið um 60 þús.
fermílur að flatarmáli. Margt
einkennilegt kom fyrir í sam-
bandi við kuldana, og mætti
nefna það, að kona nokkur í S-
Englandi, sem að kvöldlagi ætlaði
að setjast fyrir framan arininn í
setustofu sinni, fann villiref sof-
andi í hægindastólnum and-
spænis arninum. Óhætt er að
fullyrða, að rebbi hefur raknað
Framh. á bis. 12