Morgunblaðið - 17.10.1956, Qupperneq 15

Miðvikudagur 17. okt. 195ð
15
þó að ég skuli einnig svara því
nokkuð, þegar hv. 3. þm. Reyk-
víkinga, Einar Olgeirsson, heldur
því fram, að við Sjálfstæðis-
menn höfum raðið atkvæði Jóns
Ásbjömssonar í þessu efni. I>að
var einn af aðalforkólfum Alþfl.,
sem sagði við ákveðinn Sjálf-
stæðismann, áður en þessi úr-
skurður var kveðinn upp: Við
vitum það, að hvernig sem Jón
Ásbjörnsson kveður upp sinn úr-
skurð að lokum, þá verður hann
gerður eftir beztu vitund og á-
kveðinni sannfæringu hans
sjálfs.
Eg hygg, að þó að mikill hluti,
ég vil segja mikill meiri hluti,
íslenzku þjóðarinnar sé áreiðan-
lega ósammála Jóni Ásbjörnssyni
um úrskurð hans, þá séu allir
þeir, sem eitthvað þekkja til
Jóns Ásbjörnssonar, sammála
þessum orðum Alþýðuflokks-
mannsins, að allir viti, að Jón
Ásbjörnsson kvað upp úrskurð
sinn eftir beztu vitund. En hon-
um getur auðvitað skjátlazt eins
og öðrum, og við teljum, að hon-
um hafi illilega skjátlazt í þessu
máli. Ég fer ekki dult með það.
Það er alveg tvennt til varð-
andi menn í slíkum nefndum
eins og landskjörstjórn. Eiga þeir
þar eingöngu að skoða sig sem
umboðsmenn flokka sinna og
fara eftir fyrirmælum þeirra eða
eiga þeir að skoða sig sem sjálf-
stæða aðila, sem sjálfstætt stjórn
vald, sem á að gera sér sjálf-
stæða grein fyrir málefninu og
kveða upp sinn eigin úrskurð,
og ekki fara eftir fyrirmælum
annarra? Landskjörstjórnarmenn
bafa áreiðanlega að meiri hluta
fylgt þeirri skoðun, að þeir teldu
sig vera sjálfstætt stjórnvald,
sem ætti að gera sér sína eigin
g'rein fyrir málinu, en ekki fara
eftir utanaðkomandi fyrirmæl-
um. Ef það væri tilgangurinn,
þá væri og alveg eins hægt að
láta ákvörðunina í hendurnar á
umboðsmönnum miðstjórnanna
eða láta þær koma sér saman um
meðferð málsins. Alþingi ætlast
ekki til, að sá háttur sé hafður
á. Þess vegna hefur þetta sjálf-
stæða stjórnvald verið skipað.
SJÁLFSXÆÐI
DÓMSVALDSINS
Hitt er svo annað mál, að út
frá skoðun einmitt hv. 3. þm.
Reykvíkinga, Einars Olgeirsson-
ar, þá er það eðlilegt, að hann
telji, að það séu ekki til sjálf-
stæð stjómvöld í þessari merk-
ingu. Það er einmitt skoðun
kommúnista, — eitt af því, sem
mest greinir þá frá lýðræðis-
mönnum, að kommúnistar viður-
kenna ekki sjálfstæði dómstól-
anna eða getu dómara til þess
að kveða upp hlutlausan og sjálf-
stæðan úrskurð, heldur vilja
þeir láta dómstólana og hliðstæð
stjórnvöld vera beint verkfæri i
höndum valdhafanna. Sú skoðun
er einmitt skýringin á þeim rétt-
arhneykslum, sem þeir sjálfir
viðurkenna nú, að hafi átt sér
stað austur í þeirra ríkjum. Þar
hafa dómstólamir ekki sjálf-
stæða tilveru, heldur líta þeir
eingöngu á sig sem verkfæri, er
eigi ætíð að hlíta valdhöfunum.
Þess vegna gerast slík ósköp
eins og gerðust fyrir rúmri viku
austur í Ungverjalandi, þegar
þar er haldin ný jarðarför yfir
mönnum, sem voru drepnir fyrir
eitthvað sjö árum. Nú er graf-
helgi þeirra raskað, þeir eru
teknir úr moldinni, þar sem þeir
höfðu verið heygðir eins og
hundar, og safnað saman 200 þús
und manns í fylkingu til þess
að grafa þá í heiðursgrafreit,
vegna þess að nú hafa stjórn-
völdin ákveðið að þessir menn
hafi verið drepnir saklausir.
Sömu stjórnarvöldin, að veru-
legu leyti sömu mennirnir, sem
enn fara með völdin, ákváðu,
að þessa menn skyldi drepa að
ósekju. Þannig fer, þegar fylgt
er þessari kenningu kommúnist-
anna, að dómstólarnir eiga ein-
göngu að vera verkfæri í hönd-
um valdhafanna. Þeir eru ein-
göngu notaðir til þess að kúga
borgarana, til þess að halda þegn
unum í skefjum, til þess að
hindra, að einstaklingarnir hafi
sjálfstæðar skoðanir og njóti
mannréttinda.
Við Sjálfstæðismenn erum þess I
ari lífsskoðun gersamlega and-
stæðir, og það eru ekki við Sjálf-
stæðismenn einir, heldur er það
yfirleitt skoðun lýðræðissinna. að
það sé eitt mesta mein í mann-
legu samfélagi, þegar slík stjórn-
arstefna ræður, þegar dómstól-
arnir á þennan veg eru sviptir
sjálfstæði sínu.
Við viðurkennum það fúslega,
að dómurum jafnt sem öðrum
getur skjátlazt, einstökum dóm-
ara þó öllu frekar heldur en |
mörgum dómstigum. Við viður-
kennum þetta allt saman, og ein-
mitt þess vegna erum við alveg
ófeimnir að segja: Við teljum
Jón Ásbjörnsson einn fremsta
lögfræðing þessa lands, og við
höfum aldrei reynt að segja hon-
um fyrir verkum, en í þessu
tiltekna máli þá skjátlaðist hon-
um, og Alþingi er til þess sett
og hefur til þess skyldu að taka
þarna í taumana, að leiðrétta þá
skyssu, sem hinn ágæti flekk-
lausi maður, Jón Ásbjörnsson,
gerði sig sekan um.
EKKI HALLAÐ Á
HRÆÐ SLUBANDALAGIÐ
En þá komum við að því, sem
hv. 3. þm. Reykvíkinga, Einar
Olgeirsson, hélt fram, að það
væri ekki hægt að gera þetta
ógilt nú eftir á, vegna þess, að
kjósendurnir hefðu kosið í góðri
trú á þennan úrskurð landskjör-
stjórnar. Hann sagði: — Það er
vitað mál, að ef úrskurðurinn
hefði ekki fallið á þennan veg,
þá hefðu margir kjósendur kosið
allt öðru vísi, heldur en þeir
gerðu. Eg spyr nú hv. þm. að
því og vonast til þess hann
svari því: Gerir hann ráð fyrir
því, að Hræðslubandalagið hefði
fengið fleiri eða færri atkv., ef
úrskurðurinn hefði gengið á móti
því?
Ég geri ráð fyrir, að það
kunni að vera eitthvað til í því,
að úrskurðurinn hafi haft sín
áhrif, en ég er eindregið þeirr-
ar skoðunar, að úrksurðurinn
eins og hann féll hafi orðið
Hræðslubandalaginu viss lyfting
í kosningabaráttunni, gefið mönn
um trú á, að þrátt fyrir allt kynni
svo að fara, að bandalagið lukk-
aðist og þess vegna hafi þeir
fengið fleiri atkv. heldur en ella.
Ef svo er, þá er að minnsta kosti
ekki hallað á þá, þó kosninga-
tölurnar, eins og þær liggja fyr-
ir séu teknar til greina og lagð-
ar til grundvallar. Hræðslu-
bandalagið hafði eina hina æski-
legustu kosningaaðstöðu, sem
mögulegt var. Úrskurður lands-
kjörstjórnar gaf þeim óneitanlega
vind í segl og þess vegna geta
þeir ekki farið fram á annað eða
sagt, að á sig sé hallað þó þessar
tölur séu lagðar til grundvallar
og sagt: Þið verðið að standa við
það, að þið voruð í „algeru kosn-
ingabandalagi“, eins og þið sögð-
ust ætla að vera Það er alveg
vist, að ekki er á þá hallað, þó
svo sé farið að.
KJÓSENDUR TRÚDU
YFIRLÝSINGUM
ALÞÝÐUBANDALAGSINS
Eg játa þó, að það er ekki
hægt að fullyrða, hver áhrif úr-
skurðurinn hafi haft, en þá kem
ég aftur að því, að kjósendurnir
hlutu auðvitað að gera sér grein
fyrir því, að þetta mál kæmi til
Alþ., og þeir gátu ekki trúað því
fyrirfram, að Alþýðubandalagið
væri eingöngu að nota þetta mál
til áróðurs, en meinti ekki þær
marggefnu yfirlýsingar, sem
fram komu af þess hálfu, um að
Alþingi hlyti að hnekkja úr-
skurði yfirkjörstjórnar. Það
hefur nokkuð verið lesið upp af
því, sem Þjóðviljinn sagði um
þetta mál, fyrir kosningarnar, en
Alþýðubandalagið hafði fleiri
málgögn, þ. á. m. blað, þar sem
ritstjórinn var einn af þm., sem
nú á að greiða atkv. um þetta,
hv. 4. landskj. þm., Finnbogi
Rútur Valdemarsson. í blaðinu
Útsýn, sem hann gaf út, segir
berum orðum:
„Alþingi er hæstiréttur í mál-
um kosningasvindlara.*1
Þetta er sagt 4. júní og svipað
þessu er síðan endurtekið í blað-
inu, t. d. segir blaðið hinn 18.
MORCUNBLAÐIÐ
júní, hér um bil viku fyrir kosn- sanngjarnt, að þessir 4 menn
ingar: „Það er of augljóst svindl.! ættu sæti á Alþ. Það mesta, sem
Þingsætaþjófnaður verður ekki var hægt að toga út úr hv, þm.
látinn viðgangast fremur en ann-
ar opinber þjófnaður".
Nú sjáum við, hvort hv. þm.
sem þetta skrifaði og á þessu ber
ábyrgð, ætlar að láta þingsæta-
þjófnað viðgangast? Því að vænt
anlega er ekki meining hinnar
nýju stjórnar að löggilda annan
opinberan þjófnað.
Kjósendur gerðu sér vitanlega
fulla grein fyrir því, að það var
möguleiki, svo vægt sé talað, á
því, að Alþ. skærist í þennan
leik, og ég vil segja, að hv. þm.
Alþýðubandalagsins bregðast illi
lega kjósendum sínum, ef þeir
standa ekki við þau heit, hinar
marggefnu yfirlýsingar um það,
að Alþ. ætti að taka um þetta
sjálfstæða ákvörðun og úrskurða
í málinu.
ÓTTI AND STÆÐINGANNA
VIÐ NÝJAR KOSNINGAR
Hv. þm. Reykvíkinga, Einar Ol
geirsson, segir: — Það yrði þá
að ógilda allar kosningarnar, og
það er ekki ástæða til að kjósa
aftur bara vegna deilu um hlut-
föll milli stjórnarflokkanna.
Hver segir, að deilan verði ein-
ungis um það? Það skyldi þó
aldrei vera svo, að hv. þm. vilji
ekki taka afleiðingunum af því,
að kjósendurnir hafi kosið á
röngum forsendum vegna þess,
að þessir herrar séu hræddir við
að ganga fram fyrir kjsóendur nú
aftur, af því að þeir óttast, að
kjósendurnir snúi algjörlega við
þeim baki og Sjálfstæðisflokkur-
inn fái hreinan meiri hluta við
nýjar kosningar, ef þær nú yrðu?
Við sjáum virðingu Alþýðu-
bandalagsins fyrir kosningaheit-
um sínum og Hræðslubandalag-
ið lý^ti hvað eftir annað yfir
því, ao þeir ætluðu ekki að
vinna með kommúnistum að lokn
um kosningunum. Það er ósköp
eðlilegt, að þeir menn, sem strax
að afloknum kosningum, ganga
þannig þvert ofan í helztu yfir-
lýsingar, gefnar fyrir kosningar,
að slíkir menn séu hræddir við,
að koma fram fyrir kjósendur
skjótlega aftur og vilji láta
nokkurn tíma líða þangað til
kjósendurnir fái að dæma í mál-
um manna.
Við Sjálfstæðismenn óttumst
ekki að ganga fyrir kjósendur,
hvort heldur af þessum sökum
eða öðrum, heldur lítum von-
glaðir til þeirrar baráttu, hve-
nær sem hún verður. Hitt er
svo annað mál, að við teljum,
að það sé ekki ástæða til að ó-
gilda alla kosninguna, af þessum
sökum, þó ég segi það fyrir mitt
leyti, að ég vildi frekar gera það,
heldur en láta þessi rangindi
haldast. Við teljum, að það sé
ekki ástæða til slíkrar ógilding-
ar, við teljum að fullkomnu rétt-
læti verði fullnægt með því, að
Ak., Friðjóni Skarphéðissyni, og
fyrri þm. Eyf., Berharði Stefáns-
syni, var þetta, að lög væru lög,
og þeim yrði að fylgja þangað til
þeim væri breytt, hvort sem þau
væru réttlátt eða ranglát. Út af
fyrir sig er það rétt, að ef lögin
eru ótvíræð, þá verður að fylgja
þeim. En ef þau eru vafasömu og
framhjá því verður aldrei kom-
izt að hér leiki mjög mikill vafi
á, þá er hið eina eðlilega og rétta
að túlka lögin í samræmi við
sanngirni og heilbrigða skyn-
semi, svo sem við Sjálfstæðis-
menn förum fram á að gert verði.
Við Sjálfstæðismenn við«r-
kennum fúslega að á núverandi
kjördæmaskipun, kosningalögum
og stjórnarskrárákvæðum eru
verulegir kallar. Við höfum
meira að segja sjálfir sýnt fram
á það, að við þyrftum ekki að fá
nema nokkur hundruð atkv.
meira, í nokkrum kjördæmum,
til þess að fá einir hreinan meiri
hluta á Alþ. Þetta er staðreynd,
sem er óhagganleg.
Hv. 3- þm. Reyk., Einar Ol-
geirsson, var að bera það að við
hefðum bent á þessa staðreynd,
saman við þá kosningaklæki,
fram, þær liggja opinberlega
fyrir, hafa verið birtar í blöð-
um svo að hver getur séð þær
og verði það vefengt þá get ég
lesið þær hér upp og hef þær
með mér, en ég tel það óþarft
á þessu stigi málsins.
SJÁLFSTÆÐISMENN EINIR
HAFA GERT TILL. í STJÓRN-
ARSKRÁRMÁLINU
Andstæðingarmr fengust hins
vegar ekki með nokkru móti til
þess hvorki að gera sjálfstæðar
till„ gera brtt. við okkar till.
né segja til um hvort þeir væru
með okkar till, eða ekki, þann-
ig að það reyndist gersamlega
þýðingarlaust að halda nefndar-
fundum áfram. Þó hef ég síðan
með hæfilegu millibili öðru
hverju spurt nefndarmennina að
því, hvort þeir teldu ástæðu til
eða þýðingu hafa að kalla nefnd-
ina saman aftur, þannig að þeir
fengjust til að gera einhverja till.
en þeir hafa neitað því. Eg man
sérstaklega að á síðasta þingi,
spurði ég t. d. hv. 3. þm. Reykv.
Einar Olgeirsson, sem var í nefnd
inni, um það hvort hann teldi
ástæðu til þess að halda nefnd-
arfundi eða það hefði nokkra
þýðingu, hann hvað það fjarri
vera, sagði það mundi vera ger-
sem Hræðslubandalagið gerði sig samiega þýðingarlaust. Hér
sekt um. Það er auðvitað eins
víðs fjarri, og frelcast getur ver-
ið, að þetta sé sambæ'rilegt eða
ætlast hv. þm. eða nokkur heil-
vita maður til þess, að vegna
þess að við getum fengjð hreinan
•meiri hluta með jafnlítilli fylg-
isaukningu í nokkrum kjördæ.
um þá ættum við að hætta við
að bjóða fram í þessum kjör-
dæmum og segja „andstæðing-
arnir eiga að halda þeim“ Þetta
sjá auðvitað allir, að ekki kem-
ur til greina. Við verðum að
berjast innan ramma kosninga-
fyrirkomulagsins, eins og það er
á hverjum tíma.
KOSNINGAFYRIRKOMU-
LAGINU ÞARF AÐ BREYTA
En við höfum einmitt gerzt
talsmenn þess, að þessu kosn-
ingafyrirkomulag'i ætti að
breyta. Hv. 3. þm. Reyk., Einar
Olgeirsson, upplýs.ti það hér, að
nú ætti að skipa nýja nefnd, sem
ætti að reyna að koma sér sam-
an um breytingu á kosningalög-
um og kjördæmafyrirkomulagi.
Það er góðra gjalda vert, ef slík
tilraun er gerð, en sú tilraun
er búin að standa nokkuð lengi.
Allt frá því á árinu 1944 hafa
verið starfandi hinar og þessar
stjómarskrárnefndir, sem hafa
verið að reyna að finna lausn á
þessu máli. En sú lausn h»fnr
ekki fundizt og hefur þó ekki
staðið á okkur Sjálfstæðismonn-
um.
í þeirri stjórnarskrárnefnd,
sem hefur verið starfandi nú síð-
þessir 4 rangkjörnu þm. verði ast, — ég veit ekki hvort á að
telja hana starfandi eða ekki —
hafði ég formennskuna. — Hanni-
bal Valdemarsson grípur fram í:
— Hún er sjálfsagt dáin. —
Eg geri ráð fyrir því, þó ég
hafi ekki séð bráðabirgðalög um
það ennþá. Það er nefnilega dá-
lítið til í því, að það dó allur
áhugi hjá Framsókn, Alþýðufl.
og kommúnistaflokknum til að
leggja nokkuð fram í þessu máli
þegar að því kom, að segja hið
ákveðna orð.
Við höfðum starfað mörg ár
í þessari nefnd og ég hafði gert
margar tilraunir til þess að fá
þar samkomulag eða að minnsta
kosti einhverjar till. frá andstæð-
ingum okkar. Þeir töluðu vítt og
breitt um málið, voru með alls
konar bollaleggingar en alltaf
þegar kom að því, að ákeðnar
till. ætti að gera, þá þögnuðu
þeir, þá fengust þeir ekki til
þess að segja neitt. Þess vegna
var það, að okkur leiddist þóf-
ið, Sjálfstæðismönnunum, og
seint á árinu 1952 lögðum við
fram alveg ákveðnar till. í stjórn
arskrármálinu. (Gripið fram í).
— Við vorum klofnir um eitt
atriði, það er alveg rétt — já,
nokkuð mikilsvert, en við sögð-
um, að við gætum allir verið sam
mála um aðra lausnina, ef sam-
komulag fengist við þá hina um
hana. Till. okkar voru lagðar
látnir hverfa heim, og þeir kvadd
ir í þingsalinn í staðinn, sem til
þess hafa raunverulegt fylgi
þjóðarinnar.
ÓÁNÆGJA ALÞÝÐU.
BANDALAGSMANNA
Hv. þm. Reykvíkinga, Einar
Olgeirsson, veit ofur vel, að af-
staða þeirra félaga hefur vald-
ið mikilli óánægju í þeirra eigin
herbúðum. Hann veit það, að
einn af mestu ráðamönnum
þeirra hér í bærium, sagði t. d.
í nokkuð fjölmennum hóp,
skömmu eftir kosningarnar, „er
það þá virkilega svo, að við eig-
um að telja þessa 4 Alþýðu-
flokksþingmenn réttkjörna, bara
ef Gylfi vill hafa okkur með í
stjórn, en ef hann vill ekkert
með okkur hafa að gera, þá eig-
um við að vera með því að reka
þá af þingi?“
Fólkið finnur ósköp vel þau
óheilindi, sem hér eiga sér stað,
þá brigðmælgi gagnvart því og
þau svik, sem þessir flokkar
hafa gert sig seka um, í sam-
bandi við þetta mál.
LÖG ERU LÖG
Það er líka mjög athyglisvert,
að í þessum umræðum hefur eng-
inn, ekki einn einasti þm. gerzt
talsmaður þess, að það væri
skal þó undantaka einn, sem bar
fram till. og það er hv. þm. S-
Þing., Karl Kristjánsson, en
hans till. var ákaflega einkenni-
leg. Hún var nánast um það, að
„þjóðarandinn" ætti að leysa
málið. Kalla átti saman þjóðíund,
og var þar það eitt ákveðið, að
enginn þm. mátti eiga sæti á
þeim þjóðfundi. Sú till. fékk
ekki byr hjá neinum nema þess-
um góða nefndarmanni sjálfum.
En öðrum framsóknarmanni, sem
var í nefndinni, ágætum manni,
prófessor Ólafi Jóhannessyni,
varð svo mikið um, þegar hann
sá till. frá okkur SjáKstæðismönn
um, að hann sagði sig úr nefnd-
inni.
VONANDI FÁ ÞEIR NÚ
MÁLIÐ
Eg vona að þessum hv. mönn-
um komi saman um einhverja
till. í þessu máli, ég vona það
af 'heilum hug til þess að hægt
sé að taka málið upp til ákveð-
innar úrlausnar, því að vitanlega
gera sér nú orðið allir grein fyr-
ir því, að sú kosningaskipun,
sem nú er dugar ekki lengur.
En því miður, þá held ég að
það mál eigi töluvert langt í
land ennþá, því að Framsfl. hef-
ur aldrei verið reiðubúinn til
þess að reyna að finna lausn á
málinu. Hann hefur ætíð viljað
kipa nýja og nýja nefnd í mál-
ið, en þegar hefur komið að því
að málið ætti að leysast í raun
og veru, þá hefur hann horfið
frá og ekki fengizt til neinnar
lausnar. Batnandi manni er bezt
að lifa og við skulum vera bjart-
sýnir um að þeir verði skárri í
þessu máli en öðru, einhvers
staðar hlýtur hið góða að koma
fram (Gripið fram í). — Jú, það
er enginn svo, að hann sé al-
vondur, jafnvel ekki framsókn-
armenn.
Um hitt mætti spyrja, af
hverju Sjálfstæðismenn hafi ekki
lagt fram sínar till. á Alþingi í
þessu máli. Auðvitað er það til
athugunar að við leggjum þær
fram á Alþingi, en hingað til hef-
ur verið vitað, að það væri ger-
samlega þýðingarlaust að koma
með þetta mál inn á þingið. —
Enda höfum við viljað í lengstu
lög leita samkomulags um þetta
grundvallarmál áður en það
væri dregið inn í hatrama flokka
baráttu.
ÞORA EKKI AÐ LEIKA
SAMA LEIKINN AFTUR
Ég hef reynt að ræða þetta
mál með rökum og sýna fram
á, að Alþingi ekki aðeins hefur
rétt til heldur ber því skylda
til að kveða upp í því úrskurð.
Ég hef talið það þess vert að
ræða málið hér og ræða það
öfgalaust frá mínu sjónarmiði,
þó ég viti að ég tali fyrir dauf-
um eyrum hér í sölum Alþingis
að því leyti, að meiri hlutinn er
Frh. á bls. 16.