Morgunblaðið - 30.10.1956, Blaðsíða 8

t
MORCUlKBlAfílÐ
Þríðjudagtir 3f>. okt. 1&S6
Útg.: H.f. Arvakur, ReykjavK-
Fratívkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmáiaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vig%»r
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsmgar: Ámi Garðar Kris' insson
Ritstjór-n: AðaJstræti 6
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðaistraeti 6. Sínai 1<00
Áski'iftargja4d kr. 25.00 á mánuði mnaniands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
„Liðon“ Sjálfstæðismonna fyrir
10 árnm og Framsóknar í dag
ALDREI hefur islenzkur almenn
ingur skilið það betur en í
hvílíkt þræidómsok hinn al-
þjóðlegi kommúnismi unóir for-
f«tu Sovét-Rússlands hefur lagt á
mikinn hluta mannkynsins.
Aidrei hefur íslendingum heldur
•rðið það Ijósara, hversu hund-
Satir íslenzkir kommúnistar hafa
legið í dýrkun sinni á hinu aust-
ræna ofbeldi, kúgun og illvirkj-
Hi.
Það eru atburðirnir í Póllandi
0g Ungverjalandi, sem hafa skap
»S þennan almenna skilning með-
«1 íslenzku þjóðarinnar á eðli
jEommúnismans og niðurlægingu
þeirra manna hér á landi, sem
gengið hafa erinda þeirra komm-
énistaleiðtoga, sem undanfarna
daga hafa látið rússneskar fall-
byssur og skriðdreka brytja niður
tlþýðu og menntamenn Ung-
verjalands.
Jafnvel blað kommúnista
sjálfra hér á landi hefur orðið að
játa andstyggðina á skurðgoð
sín í leppríkjum Rússa. Komm-
únistar eru dauðhræddir við þá
hyldjúpu fyrirlitningu, sem berst
að þeim úr öllum áttum frá ís-
lenzkum almenningi. Þeir reyna
að vísu að staglast á því að
kommúnistar í Ungverjalandi og
Póllandi hafi starfað með „eld-
móði og bjartsýni“ að uppbygg-
ingu þessara landa!! En hver
trúir því að ungversk og pólsk al-
þýða sé í dag að þakka komm-
únistum fyrir þjóðnýt störf unn-
in af „eldmóði og bjartsýni"?
Leiðtogar Framsóknar
skjálfa af ótta
En það eru fleiri en kommún-
ístar á íslandi, sem eru hræddir
við þá almennu fyrirlitningu og
hatur, sem umlykur kommúnista
í öllum löndum um þessar mund-
ir. Leiðtogar Framsóknarflokks-
ins, sem fyrir skömmu hafa gert
íslandi þá svívirðingu að fá
kommúnistum setu í ríkis-
stjórn, eru utan við sig af ótta og
skelfingu. Allir lýðræðissinn-
aðir menn í landinu finna það nú
ennþá betur en áður, hversu gá-'
lausleg og ábyrgðarlaus sú ráð-
stöfun var að hefja samstarf við
kommúnista um stjórn landsins,
mennina, sem hafa lofað lepp-
stjórnir Itússa í Ungverjalandi og
Póllandi hástöfum undanfarin ár,
mennina,sem síðast fyrir nokkr-
um dögum sögðu, að uppreisn
ungverskrar alþýðu væri „gagn-
byltingartilraun" auðvaldsins,
mennina, sem ganga nú um stræti
og torg og eta upp áróður Moskvu
útvarpsins um að uppreisnin í
Ungverjalandi, sé knúin fram af
„amerískum áróðri“.
Það gegnir sannarlega engri
furðu þótt leiðtogum Fram-
sóknarflokksins líði ekki sér-
lega vel við hlið kommúnista
í ríkisstjórn um þessar mund-
ir.
„Hvermg leið Ólafi og
Bjarna 1944—46?“
En Framsóknarmenn þykjast
þó eiga eina afsökun sér til skjóls
og varnar í þessum þrengingum
og vanlíðan.
„Hvernig leið Ólafi og Bjarna
1944—46?“ í sambandi við komm
únista spyr Tíminn s.l. sunnudag.
Þarna höfum við það. Sam-
vinna Sjálfstæðismanna við
kommúnista fyrír 10—12 árum á
að réttlæta það, að Framsóknar-
menn hafa fengið þeim ráðherra-
sæfi í dag. Atbugum nú þessi rök
nokkru nánar.
Þegar nýsköpunarstjórnin var
mynduð haustið 1944 stóð heims-
styrjöldin sem hæst. Hi-nar vest-
rænu lýðræðisþjóðir voru þá í
nánu bandalagi við Rússa og
Sovétstjórnina í hinni hrikalegu
baráttu við nazismann. Rúss-
ar höfðu þá leyst upp al-
þjóðasamband kommúnista og
lýst því yfir að þeir hygðust eiga
svikalausa samvinnu við vest-
rænar lýðræðisþjóðir um að leiða
styrjöldina til lykta og síðan um
uppbyggingu að henni lokinni.
Meðan reynslan hafði ekki
leitt sviksemi Russa í ljós
trúðu vestrænar þjóðir komm-
únistaleiðtogunum. Jafnvel á
Norðurlöndum voru kommún-
istar teknir í ríkisstjórnir í
stríðslokin enda höfðu þeir
tekið töluverðan þátt í frelsis-
hreyfingum þessara landa og
baráítunni gegn nazismanum.
Við þessar aðstæður í heims
málunum myndaði Ólafur
Thors samsteypustjórn með
kommúnistum og jafnaðar-
mönnum haustið 1944 eftir að
Framsóknarmenn höfðu lengi
hindrað Alþingi í að gegna
þeirri frumskyldu sinni
að sjá landinu fyrir þingræð-
isstjórn.
Líðan Hermanns og
Eysteins nú
En hvernig var umhorfs þegar
leiðtogar Framsóknar rufu 10
ára einangrun íslenzkra komm-
únista og hófu við þá stjórnar-
samstarf? Rússar höfðu þá svik-
ið öll loforðin við þá Roosevelt,
Churchill og aðra leiðtoga vest-
rænna þjóða frá stríðsárunum.
Þeir höfðu rænt fjölda Evrópu-
þjóða frelsi sínu, ógnað heims-
friðinum og leitt ugg og ótta yfir
alla veröldina. Kommúnistar
höfðu knúið vestrænar lýðræðis-
þjóðir til þess að mynda með sér
varnarsamtök til þess að verjast
hinu austrænu ofbeldi og út-
þenslustefnu Sovétríkjanna og
leppa þeirra. Jafnvel hið vopn-
lausa og varnarlausa ísland hafði
talið sér lífsnauðsynlegt að taka
þátt í þessum samtökum.
Þegar þannig var komið
töldu leiðtogar Framsóknar-
flokksins sér sæma að gera
bandalag við kommúnista um
ríkisstjórn, bandalag við sömu
mennina og grýttu þinghúsið
30. marz 1949 þegar ísland á-
kvað þátttöku í varnarbanda-
lagi frjálsra þjóða.
Var nokkur að spyrja um líð
an þeirra Hermanns Jónasson-
ar og Eysteins Jónssonar í
dag?
UTAN UR HEIMI
Æt
óa<£
J
ef
Éi
óem é<£ ^ébh i/i Idi
aefa íienni
idjóbe íó uer&la u aaó Id icli^
uan Romon Jiménez,
Ijóðskáldið sem fékk bókmennta-
verðlaun Nóbels fyrir árið 1956,
er kunnur um allan hinn spönsku-
mælandi heim sem frábær st-íl-
snillingur. Þegar sænska aka-
demían ákvað að veita honum
verðlaunin í ár, gerði hún það á
þeim forsendum, að „ljóðrænn
skáldskapur hans skapar fyrir-
mynd háleitrar andagiftar og
listræns hreinleika í spönskum
bókmenntum“. Verðlaunin nema
rúmum 600.000 krónum.
u.
m Jiménez er það
helzt vitað, að hann er fæddur
í bænum Moguer í Andalúsíu
árið 1881 og er því 75 ára að
aldri. Hann er sagður hafa ara-
bískt blóð í æðum. Snemma varð
hann einn af leiðandi mönnum
í spönskum bókmenntum, og eft-
ir lát Ruben Darios árið 1916
hafði hann mikil áhrif á yngri
skáld Spánar, ekki sízt vegna
djarfra hugmynda sinna og ný-
tízkulegra stílbragða. Þessi áhrif
hafa að sjálfsögðu náð út yfir
landamæri Spánar til allra
spönskumælandi landa, en hins
vegar er þess að gæta, að svo
mjög hefur hann farið eigin leið-
ir í formi og framsetningu, að
lesendahópur hans er tiltölulega
smár og raust hans mörgum
ókunn.
J\ llt síðan hann gekk í
hóp nýtízkuskálda um aldamótin,
hefur hann fengizt við skriftir.
Að vísu reyndi hann að nema lög
við háskólann í Sevilla nokkra
vetur, en gafst upp á því, enda
var hann svo efnum búinn, að
hann gat gefið sig allan við hugð-
arefnum sínum. Um fertugt hafði
hann getið sér svo gott orð og
skrifað svo mikið, að farið var
að undirbúa heildarútgáfu af
verkum hans í 21 bindi. Sú út-
gáfa varð þó að hætta árið 1936,
þegar spánska borgarastyrjöldin
hófst. Þá fór Jiménez úr landi og
hefur síðan búið í Bandaríkjun-
um og Vestur-Indíum. Hefur
hann kennt þar við ýmsa há-
skóla, og sem stendur býr hann
á Puerto Rico. Um það gengur nú
orðrómur, að Jiménez hafi í
hyggju að flytjast aftur til Spán-
ar, þar sem hann á enn mikilli
hylli að fagna, enda mun hann
ekki hafa farið í útlegð sína af
pólitískum ástæðum.
yfir sár harmleikur á fjórðu hæð
M-umya-sjúkrahússins í San Juan.
r ar lá Zenohia Camp-
rubi Aymar Jiménez, hifi 69 ára
eiginkona skáldsins, förunautur
harvs í lífinu og bókmenntunum
síðustu 40 árin. Hún þjáðist af
krabbameini, sem dró hana til
dauða skömmu eftir að fregnin
um sigur manns hennar barst tii
San Juan. Nokkrir af nánustu
vinum skáldsins höfðu safnazt
saman í sjúkrahúsinu, þegar sím-
skeytið kom frá Stokkhólmi. Einn
þeirra fór með það inn í sjúkra-
herbergið. Zenobía Jiménez gat
ekki lengur talað, en hún skildi
fréttina og gaf manni sínum
merki um að leggja skeytið undir
hönd hennar.
óbelsverðlaunin eru
mér mikið hryggðarefni. — Þessi
örvæntingarfullu orð mælti Jim-
énez, þegar honum barst fregnin
um hinn mikla sigur. Skeytið sem
flutti honum fregnina var ekki í
höndum hans. Það hafði verið
lagt varlega undir máttlitla hönd
konu hans, sem lá á banabeði fyr-
ir framan hann, þegar sendiboð-
inn kom. Það var eins og heiður-
inn og vegsemdin, sem honum
hafði nú hlotnazt, væri hennar
verk fremur en hans. Venjulega
er gleðskapur á ferðum, þegar
slík tíðindi berast. En hér stóð

Heila-áfvarp í aiia menn!
OMÁ-ÚTVARPSTÆKI, sem
mannsins, getur ef til viil orð-
ið til þess, að unnt sé að
stjórna heilli þjóð frá einni og
sömu ríkisskrifstofu. Þannig
mælti Curtiss Schafer verk-
fræðingur á lokaðri ráðstefnu
verkfræðinga á sviði rafeinda,
en ráðstefnan var haidin í
Chicago.
Schafer nefndi skurðaðgerð,
sem gerir kleift að lækna
sjúkling með því að setja
„silfurelektróður“ í ýmsa
hluta heilans. Slík aðferð gæti
þróazt. Fáum mánuðum eftir
fæðingu barns, er hugsanlegt
að skurðlæknar geti sett
þynnu undir heilaskál barns-
ins. Einu eða tveimur árum
síðar væri unnt að setja mjög
smáan útvarpsmótakara og
loftnet í samband við þynn-
una. Þegar þannig væri kom-
ið mætti að einhverju eða öllu
leyti stjórna hreyfingum
barnsins með merkjum, sem
send væru t. d. frá skrifstofu
er ríkisstjórn viðkomandi
lands kæmi upp í því skyni!
u,
m tíu mínútum síðar
kom Juan Jiménez út á ganginn
grár og niðurbeygður, klæddur
snjáðum hitabeltisfötum, studdur
af lækni, sem setti hann í stól,
þar sem hann talaði við frét-ta-
mennina. Andrúmsloftið var
þungt, og erfitt að koma af stað
samtali. Það er ekki hægt að
óska þeim manni til hamningju,
sem á sigurstundinni sér allt
hrynja til grunna og síðasta
vonargneistann slokkna. Hvað er
hægt að segja? Sérfræðingarnir
segja, að meðal nútímaskálda
geti vart nokkurn, sem komist í
jafnkvisti við hann í hreinleik og
einfaldleik. Er hægt að tala um
slíka hluti á þessari slundu?
IV áfölur og lágróma hóf
hann máls: Ég er þakklátur öllum
þeim, sem hafa átt hlut að því,
að mér voru veitt þessi óverð-
skulduðu verðlaun. Vegna hins
alvarlega sjúkdóms konu minnar
hryggja Nóbelsverðlaunin mig
djúpt. Sjálfur hef ég ekkert að
segja.
VFekk hann síðan aftur
inn til konu sinnar, en kom út
aftur skömmu síðar og sagði við
fréttamennina: Ég hef aldrei gert
mér neinar tyllivonir um að hafa
náð þeim hreinleik og tærleik í
skáldskap mínum, sem menn eru
að tala um. Ég hef aldrei náð
þangað sem ég vildi komast —
og allt sem mér hefur hlotnazt
hef ég viljað, að konan mín fengi.
u,
m 40 ára skeið hafa
þau hjónin unnið saman eins og
einn maður. Þrjú síðustu árin
hafa þau verið að undirbúa heild-
arútgáfu af verkum skáldsins á
síðustu 50 árum, og er hún nú
fullbúin til prentunar í Madrid.
Zenobia Jiménez hefur verið
helzti þýðandi manns síns, en auk
þess hefur hún þýtt öll verk
Tagores á spönsku. Jafnframt
hefur hún hreinskrifað öll hand-
rit manns síns, og er það ekki
hvað þýðingarminnst af verkum
hennar, því rithönd skáldsins lík-
ist helzt arabísku, og margir hafa
gefizt upp á tilraunum til að lesa
úr þeim ljóðum, sem Jiménez hef-
ur skrifað, síðan kona hans lagð-
ist fyrir ári.
A\.aust Jiménez hefur
mikinn kraft meðal stúdentanna
á Puerto Rico og víðar í spönsku-
mælandi löndum Suður-Ameríku.
Hann er hættur að kenna, en
skrifar að staðaldri ljóð, greinar
og gagnrýni í tímaritið „La
Torre", sem gefið er út á Puerto
Rico. Hann er m. a. kunnur fyrir
skjót og bítandi andsvör og ýmsa
skemmtilega fordóma. T. d. er
hann á móti margs konar þef,
m. a. tóbaksþef, og neitaði hann
af þeim sökum að taka á móti
sínum gamla vini, Pablo Casals,
á heimili sínu, og urðu þeir að
hittast á opinberum stað.