Morgunblaðið - 18.11.1956, Blaðsíða 13

Sunnudagur 18. nóv. 1956
M OECVNJSLAÐ1Ð '
13
Reyk javíkurbréf: Laugaraagur 17. nóvember
PíóS i sorg. Mannljöldi í Búdapest syrgir fallnar frelsishetjur. (Myndin er tekin áður en rússnesku kommúnistarnir gerðu síðustu svikaárás sína á Ungverja).
Hamingjuóskir - Sameiginleg ábyrgð ráðherra - Eykur ekki traustið - Heppni kommúnista - Mis-
tökin - Tveggja fiokka kerfi - Óraunsæi Alþýðuflokksins - Alþýðusambandið aflient kommíin-
isSum - Löndunarbanninu aflétt ~ Vinnubrögð Láðvíks - Annað liér en þar.
Hamlngjuósklr
ANÆGJULEGASTX atburður
vikunnar fyrir okkur Islendinga
var björgun skipshafnarinnar á
Fylki. Þvílíkt slys, sem þar bar
að, er sem betur fer sjaldgæft,
©g gengur í senn kraftaverki
næst, að ekkert manntjón skyldi
verða af sprengingunni, að allir
skyldu komast í björgunarbát,
svo slæmt sem var í sjóinn og að
skip skyldi vera nógu nærri.
Allir Islendingar sameinast um
að óska þeim vösku drengjum,
sem hér eiga hlut að, og að-
standendum þeirra ynnilega til
hamingju með björgun þeirra úr
bráðum voða.
Samelglnleg ábyrgð
ráðherra
TILLAGA Sjálfstæðismanna um
að tryggja varnir íslands og þátt-
töku allra lýðræðisflokkanna í
samningunum um endurskoðun
varnarsamningsins hlaut tví-
ræðar móttökur á Alþingi og hef-
ur úrræðaleysi valdhafanna
aldrei orðið berara en nú.
Yfirlýsing utamákisráðherra
um, að hann telji nauðsynlegt að
tryggja varnirnar, er góð svo
langt sem hún nær. En eins og
hann sjálfur sagði, þá er það
matsatriði, hvað til þessa þurfi.
Ef Guðmundi í. Guðmundssyni
væri einum falið matið á þessu
af hálfu íslendinga, mundu marg
ir telja málinu sæmilega borgið.
Gallinn er sá, að hér eiga fleiri
hlut að en Guðmundur einn.
Yfirlýsing sú, sem ráðuneyti
hans gaf í sumar skömmu eftir,
að hann verktist, var og býsna
loðin og um sumt illframkvæm-
anleg, eins og áður hefur verið
bent á hér í blaðinu. Atvik hafa
og breytzt svo síðan, að það, sem
þá var talið fullnægjandi, er það
ekki nú.
Skal því eklti fjölyrt um yfir-
lýsinguna frá { sumar en vikið
að hinu, sem meiri þýðingu hef-
ur, að utani'íkisráðherra hlýtur
mjög að vera háður félögum sín-
um í ríkisstjórninni um lausn
þessa máls. Allir bera ráðheir-
arnir ábyrgð á meiriháttar stjórn
arráðstöfunum og er því ómögu-
legt að leysa varnarmálin nema
með samþykki þeirra allra, ef
stjórnarsamvinna á að haldast.
Eykur ekki traustið
SKOÐUN Alþýðubandalags-
mannanna í þessum efnum er ó-
tvíræð. Þeir hafa nú hert á fyrri
samþykktum um brottför varnar-
liðsins og krefjast þess að viður-
kennt sé, að Atlantshafssáttmál-
inn sé úr gildi fallinn.
Ekki höfðu þeir þó kjark til
þess að tala í málinu á Alþingi
íyrr en Hannibal Valdimarsson
kom upp I lok umræðnanna og
talaði svo loðið, að illskiljan-
legt var. Engu að síður virtist
hann halda fast við yfirlýsing-
una frá 28. marz.
Framsóknarmennirnir velta
vöngum. Annan daginn segir
Tíminn atburðina í Ungverja-
landi hafa breytt „ásýnd heims-
ins“ og „kalla á endurmat al-
þjóðasamskipta“. Hinn daginn er
athugasemdalaust af blaðsins
hálfu birt aðsend grein, þar sem
talað er um hina „nauðsynlegu
ki'öfu, að hinn erlendi her hverfi
héðan af landi burt“. Einum af
forystumönnum ungra Fram-
sóknarmanna hefur hins vegar
ofboðið þessi boðskapur og segir:
„Einræðisskrímsli eftirstríðs-
áranna hefur nú dregið loppur
frá trýpi svo augljóslega, að allir
sem, ekki hafa rautt bindi fyrir
augum hljóta að sjá hver voði er
búinn öllum frjálsum þjóðum,
sem ekki hafa styrk til varnar.
Hver sá, sem á undanförnum ár-
um hefur viðurkennt varnarþörf
þessa lands, hlýtur að skilja, að
nú er meiri þörf að vera á varð-
bergi en nokkru sinni fyrr.“
Niðurstaðan af öllu þessu sýn-
ist vera sú, að Tíminn óski þess
að málinu sé frestað fyrst um
sinn til þess að forða því að skýra
ákvörðun þuxfi að taka.
Af ræðu, sem Alþýðublaðið
birti eftir Áka Jakobsson, er aft-
ur á móti ljóst, að sterk öfl í
Alþýðuflokknum vilja, að sjálf-
sögðum afleiðingum sé tekið af
atburðunum úti í heimi. Orð ut-
anríkisráðherra hniga og að hinu
sama.
En hver er vilji stjórnarinnar í
heild og hvað verður þar ofan
á að lokum?
Þessu er ómögulegt að svara
nú, en ekki eykur það traust
manna, að utanríkisráðherra
skuli ekki taka því fegins hendi,
þegar Sjálfstæðismenn bjóða
samstarf sitt um málið.
Heppni kommúnista
f RÆÐU Áka Jakobssonar, sem
fyrr getur, segir hann m. a.:
„Eitt af þeim löndum þar sem
stofnaður var kommúnistaflokk-
ur að undirlagi alþjóðasambands
kommúnista var ísland."
Hér segir Áki frá því, sem
hann sjálfur þekkir gjörla, því
að hann var allt frá æskudögum
í innsta hring kommúnistaflokks
irxs, þangað til augu hans opn-
uðust svo sem alþjóð er kimnugt.
Um tillögugerð kommúnista seg-
ir Áki:
„Kommúnistar á íslandi hafa
orðið fyrir margskonar heppni
sem hefur orðið til að efla flokk
þeirra. Þar ber fyrst að nefna
mistök Alþýðuflokksins í sam-
bandi við þátttöku sína í stjóm
Hermanns Jónassonar á árxmum
1934—’37.“
Síðan heldur Áki upptalningu
sinni áfram en minnist ekki á
verstu „mistökin", sem sé sam-
vistir Alþýðuflokksins og komm-
únista í ríkisstjórn nú á ný und-
ir forsæti Hei'manns Jónassonar.
Mistökin
ÞEGAR FUNDIÐ er að sam-
vinnunni við kommúnista,
eru svör lýðræðismanna í
stjórnarliðinu nú til Sjálfstæðis-
mánna oft þau, að Sjálfstæð-
ismönnum farist ekki að finna
að þessu, þar sem þeir hafi áður
fyrr sjálfir unnið með komm-
únistum.
Slíkt svar er þó óframbærilegt.
Ef rangt er að vinna með komm-
únistum, verður það ekki vitund
betra, þótt einhver annar hafi
áður lent í' sömu villu. Sjálf-
stæðismenn gáfust’og fljótt upp
á þessu samstarfi og það slitnaði
jafnskjótt og í ljós kom, að komm
únistar settu það sem skilyrði,
að utanríkismálum íslands væri
stjómað með hagsmuni Rússa í
stað íslendinga fyrir augum.
Hvað sem um þetta er, stendur
nú svo. á, að Alþýðuflokk-
urinn og raunar Framsókn líka
höfðu berum orðum lofað fyrir
kosningar, að ekki yrði unnið
með kommúnistum. Þegar sam-
vinna var tekin upp við þá, var
þess vegna gengið á bak ótvi-
ræðra yfirlýsinga, sem kjós-
endur höfðu haft í huga, þegar
þeir greiddu atkvæði.
„Laun syndarinnar er dauð-
inn“ og hér hefir enn ásannazt,
að ekki stendur á laununum fyr-
ir lofoi'ðabrigðin. Engum bland-
ast hugur um, að ef kommún-
ar nytu nú ekki þess skjóls, að
höfuðstöðvar þeirra á íslandi eru
í sjálfri ríkisstjórninni, þá væru
dagar þeirra taldir.
Ætli „mistök Alþýðuflokks-
ins í sambandi við þátttöku sína
í stjórn Hermanns Jónassonar“
að þessu sinni verði kommún-
istum ekki meiri „heppni“ en
nokkuð annað, sem fyrir þá hef-
ur borið?
Tveggja flolíka kerfi
SUMIR tala um það, að þróun
síðustu mánaða á íslandi stefni
í rétta átt, því að úr núverandi
ástandi muni myndast tveggja
flokka kerfi.
Um það verður ekki deilt, að
þar sem tveggja flokka kerfi
hefur þroskazt í þjóðlífinu, svo
sem í Bretlandi og Bandaríkj-
unum, hefur það átt drjúgan þátt
í að efla holla stjómarhætti. En
ýmis skilyrði verða að vera fyrir
hendi ,sem engan veginn er víst
og oft mjög ólíklegt, að hvar
vetna séu. Svo er t. d. hér á
landi.
Þróim íslenzkra stjómmála
hefur verið sú nú um áratugi,
að ljóst hefur verið, að ef full-
komirrn klofningur yrði milli
Sjálfstæðism. annars vegar og
Framsóknar- og Alþýðuflokks
hins vegar, hlyti kommúnistar
að verða lóðið á vogarskálinni.
Raunsæir menn sáu því strax í
vetur, að þegar Hermann Jónas-
son kom á samtökum um, að
með Sjálfstæðismönnum skyldi
ekki unnið, þá var hann að af-
henda kommúnistum lykilinn að
völdxjnum á íslandi.
Óraunsæi
Alþýðuflokksins
EINSTAKA Alþýðuflokksmaður
mun raunar hafa látið sér detta
í hug, að hægt væri að bindast
samtökum um að vinna aldrei
með kommúnistum, þó að fullum
fjandskap væri að öðru leyti
haldið uppi milli lýðræðisflokk-
anna. Þetta hljómar vel í bili
en stenzt ekki gagrrrýni.
Afl atkvæða ræður að sjálf-
sögðu úi'slitum mála á Alþingi.
Kommúnistar, sem þangað eru
kosnir, hafa atkvæðisrétt ekki
síður en aðrir.
Á meðan enginn hinna flokkanna
hefur hreinan meirihluta og þeir
koma sér ekki saman, hljóta
kommúnistar því að ráða úrslit-
um mála. Fram hjá þessari stað-
reynd verður ekki komizt. Hún
verður ekki umflúin með neinu
öðru móti en því, að hinir flokk-
arnir semji um samstarf sín á
milli til myndunar meirihluta á
Alþingi. Og eins og til háttar
hér verður Sjálfstæðisflokkurinn
að vera aðili þess samstarfs, því
að ella verður það allt of veikt.
Svo myndi t. d. hafa farið, ef
Hræðslubandalagið hefði fengið
hreinan meirihluta á Alþingi með
eitthvað svipuðu fylgi hjá þjóð-
inni og það raunverulega fékk.
Stjóm þess hefði ekki haft þann
bakhjarl hjá almenningi, sem
allar stjórnir verða að hafa í
lýðfrjálsum löndum.
Alþýðusambandið
afhent kommúnistum
EF ALLIR lýðræðisflokkarnir
vinna saman er t. d. hægt að
tryggja þeim yfirráðin í Alþýðu-
sambandi íslands. Án samstarfs
Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks er nokkurn veginn víst, að
kommúnistar eru þar alls ráð-
andi. Verkamenn úr Sjálfstæðis-
flokknum voru í haust fúsir til
samstarfs við Alþýðuflokksmenn,
þrátt fyrir stjórnarandstöðu
Sjálfstæðismanna. Meginþorri
Alþýðuflokksmanna vildi þetta
einnig, en þá skárust foringjarn-
ir í leikinn. Að kröfu Hermanns
Jónassonar heimtuðu þeir sam-
starf við kommúnista og knúðu
það fram í nokkrum félögum.
Með því voru völd Hannibals
Valdimarssonar og kommúnista
tryggð í þessum öflugu samtök-
um næsta kjörtímabil.
Hermann Jónasson gerði sér
auðvitað ljóst, hvað hann var að
gera. En kommúnistar höfðu
lyklavöldin og sögðust loka fyrir
honum Stjórnarráðinu, ef hann
legði þetta ekki á borð með sér.
Löndunarbanninu
afléít
HEILINDIN í stjórnarsamstarf-
inu sjást einkar glöggt af árásum
Þjóðviljans sl. fimmtudag á Guð-
mund í. Guðmundsson fyrir
lausn löndunardeilunnar við
Breta. Að þessari lausn hefur
lengi verið unnið og er á engan
hallað, þótt sagt sé, að þar eiga
þeir mestar þakkir skyldar af
hálfu íslendinga Ólafur Thors og
Pétur Benediktsson.
Málið er þó, að nokkru leyst &
óhagstæðari hátt en þessir menn
höfðu lagt grxxndvöll að. Þjóð-
viljinn hefur mánuðum saman
haldið uppi harðvítugum árásum
á Ólaf Thors af þessu tilefni.
Blaðið er því í afleitri klípu,
þegar ríkisstjórn, sem tveir
kommúnistar eiga sæti í, leysir
málið ver en vonir stóðu til, með-
an kommúnistar létu sem verst.
Þjóðv. reynir að bjarga sér úr
klípunni með því að skrökva
því upp, að Ólafur Thors hafi
viljað fallast á frekari skuldbind
ingar gagnvart Bretum. Allt er
það gersamlega tilhæfulaust.
Vinnubrögð Lúðvíks
VIÐBRÖGÐIN eru að öðru leyti
býsna kátleg. Þjóðviljinn talar
um Guðmund í. Guðmundsson
„utanríkisráðherra Alþýðuflokks
ins“ í mótsetningu við „íslenzku
ríkisstjórnina". Blaðið gengur
jafnvel svo langt, að segja, að
það, sem Hans G. Andersen,
sendiherra, hefur út í löndum
lýst yfir af hálfu íslenzkra
stjórnvalda, sé „algerlega per-
sónuleg afstaða hans til máls-
ins“.
Hið sanna í málinu er að Hans
G. Andersen hefur ekkert gert
annað en það, sem utanríkisráðu-
neytið hefur lagt fyrir hann. —
Utanríkisráðherra hefur og hald-
ið sér innan síns verkahrings,
enda mun hann hafa fengið sam-
þykki meðráðherra sinna annara
en kommúnista til athafna
sinna. Og hvað sem um það er,
þá er víst, að allt, sem gert hef-
ur verið í málin, er fullgilt. Hitt
er og áreiðanlegt, að eftir ís-
lenzkum stjómlögum ber Lúðvík
Framh. á bls. 23.