Morgunblaðið - 23.02.1957, Blaðsíða 8

8
MORCVNBLAÐIÐ
Laugardagur 23. febrúar 1957
skortir meiri ein-
ni í íslenzka leiklist
Leiklisfin er ekki brauðstrit og hlufverk leikdómaraer ekki
I»AÐ skortir meiri alvöru og
einlægni í íslenzka leik-
list. Hún hefir verið um of
stöðnuð á síðustu árum. Við
eigum f jölda ungra og áhuga-
samra leikara, sem eru fúsir
til starfsins, en okkur vantar
fleiri leikstjóra. Og fleiri
heimsóknir erlendra leik-
stjóra. Höfuðverkefnið á
næstu árum hlýtur að verða
að hæta úr þessu; leiklistinni
hér á eftir að fara mikið
fram, frá því sem nú er. Við
þurfum meiri túlkunarmögu-
leika í leikhúsum okkar, nýj-
ar hugmyndir, meira líf og
meira starf. Leiklistin má
aldrei verða brauðstrit, hún
er það göfug list, að henni er
aðeins unnt að þjóna með
alvöru, áhuga og einlægni.
fjessi orð mælti Jón Sig-
urbjörnsson er ég
spjallaði við hann um lífið og
leiklistina hér um daginn.
Jón er einn af efnilegustu
ungu leikurunum sem komið
hafa fram á sjónarsviðið á
síðustu árum og nú er hann
formaður Leikfélags Reykja-
víkur. Jón er góður fulltrúi
fyrir hina atorkusömu og
þróttmiklu ungu leikara, sem
síðustu árin hafa unnið sér
nöfn og frægð í íslenzkri leik-
list. Hópur þeirra er allstór
og fer sífellt vaxandi, og það
sem sérstaklega einkennir
hina yngri íslenzku leikara-
kynslóð er áhuginn á starf-
inu að þróun íslenzkrar
leiklistar og viljinn til þess
að mennta sig sem bezt til
að hæðast he/dur leiðbeina
Sp/allað við Jón Sigurbjörnsson
tormann Leiktélags Reykiavíkur
þess hlutverks sem bíður
þeirra: að skapa íslenzk leik-
hús svo ágætt að sýningar þar
standi hvergi að baki þeim
leiksýningum, sem beztar
gerast með menningarþjóðum
álfunnar, sem langa leiklist-
arsögu eiga sér að baki.
Mig langaði til þess að leika
frá því ég var í gagn-
fræðaskóla hér í Reykjavík, seg-
ir Jón þegar við hefjum rabbið.
Hingað kom hann ungur piltur
eins og svo margir aðrir til þess
að sjá sig um í heiminum og
menntast. Hann kom frá Borg-
arnesi, þar sem hann hafði lengst
af alizt upp, til Reykjavíkur
1940, og hóf gagnfræðanám. Að
vísu hafði Jón þá leikið bæði
með skátunum í Borgarnesi og
Ungmennafélaginu þar meðan
hann var enn heima, en það var
ekki fyrr en hér fyrir sunnan
að hann „fékk bakteríuna" eins
og hann orðar það. Fyrsta vet-
urinn sinn í gagnfræðaskólanum
sá hann næstum því hverja ein-
ustu kvikmynd, sem þá var sýnd
hér í kvikmyndahúsum í Reykja-
vík, lék í skólaleiknum og varð;
staðráðirm í því að verða leik-j
ari. I>á var hann ótján ára ið’
aldri, fæddur 1922 að Ölvalds-
stöðum í Mýrasýslu, en fluttist
komungur að árum til Borgar-
ness.
En Jón sat ekki aðgerðalaus,]
þegar hann hafði ákveðið aðj
leggja leiklistina fyrir sig. Hann'
innritaðist í leikskólann hjá
Lárusi Pálssyni og þar var hann
í tvo vetur og lauk þaðan prófi.
Jafnframt því hóf hann nám
í píanóleik í Tónlisfarskólanum
1943 og tók að syngja með Karla-
kór Reykjavíkur. Eftir að hafa
dvalizt nokkur ár hér í bænum
við nám, en heima hjá sér í
Borgarnesi á sumrum, fór Jón
með Karlakór Reykjavíkur í
söngför til Bandaríkjanna árið
1946. En þegar kórinn sneri heim
úr þeirri för varð Jón eftir og
hóf leiklistarnám vestanhafs.
Innritaðist ,hann þar við gamlan
og góðan skóla, „The American
Academy og Dramatic Arts“, en
hann er einn af elztu leiklistar-
skólum Bandaríkjanna og nýtur
mikils álits þar í landi. í>ar voru
þann vetur við nóm um 350 nem-
endur. Við þennan skóla stund-
aði Jón nám í tvo vetur. Sjálfur
segir hann svo frá, að á þess-
um námstíma hafi hann lært
geysilega mikið í leiklist og feng-
ið nýjan og dýpri skilning á
þeim viðfangsefnum, sem leik-
arinn á við að etja.
Að náminu loknu sneri Jón aft-
ur heim hingað til lands 1948.
I>á venti hann sínu kvæði í
Eitt eftirlætishlutverk Jóns er
Biff í „Sölumaður deyr“. Indriði
Waage lék föðurinn.
kross og gerðist bifreiðastjóri í
Borgarnesi það sumar. En vet-
urinn 1949 kom hann í fyrsta
Úr „Lykill að leyndarmáii“. Jón Sigurbjörnsson og Helga Backman.
Úr heilagri Jóhönnu eftir Bernard Shaw.
sinn fram á íslenzku leiksviði.
Þá setti Leikfélag Reykjavíkur
„Hamlet" á svið, en í þeirri sýn-
ingu lék Jón Hóras. — Það var
mikill viðburður.í lífi minu, seg-
ir Jón og auðvitað hafði ég beð-
ið hans með eftirvæntingu. Og
geysilega var það gaman.
Fyrir leik sinn í hlutverki
Hórasar fékk Jón ágæta dóma,
svo hann mátti vel við una, eft-
ir sína fyrstu göngu á íslenzku
leiksviði, enda hafði hann þá
þegar aflað sér góðrar undir-
stöðumenntunar í leiklist, bæði
hér heima og erlendis.
Um sumarið stofnaði Jón,
ásamt fimm öðrum ung-
um og lítt þekktum leikurum
leikflokk, sem ferðaðist um land-
ið og sýndi leikritið Candida
eftir Georg Bernard Shaw víða
um land. Þessi flokkur varð
mjög vinsæll hjá fólki úti um
land; það var á fyrsta ári Þjóð-
leikhússins og engar leikferðir
höfðu þá enn verið farnar af
þess hálfu út á landsbyggðina svo
leikflokk úr höfuðborginni var
alls staðar tekið tveimur hönd-
um og þótti koman góður við-
burður. Leikstjórinn var annar
ungur og efnilegur leikari, Gunn-
ar Eyjólfss., sem nú dvelst vest-
anhafs. í Candidu lék Jón hlut-
verk prestsins, en það er eitt af'
eftirlætishlutverkum hans fyrr
og síðar.
Eftir þessi leikferðalög með
Sex í bíl um sumarið hélt Jón
aftur til Bandaríkjanna um
haustið 1950 og hugðist leggja
enn stund á leiklistarnám og
söngnám. Vestra dvaldist Jón
þennan vetur. Auk námsins sótti
hann mjög leikhús og var oft að
tjaldabaki og horfði á leikæfing-
ar, en á öllu pví er unnt að læra
marga nytsama hluti, og oft má
segja að góðar leiksýningar,
sem margar gerast á hverjum
vetri á Broadway, séu einhver
bezti skólinn fyrir unga leik-
ara í list sinni. Söngurinn var
önnur grein, sem Jón lagði stund
á þennan vetur, en hann gerði
sér far um á þessum árum að
hljóta kennslu í söng jafnt leik-
listinni.
Um vorið kom hann aftur heim
og þá var Þjóðleikhúsið tekið til
starfa. Jón fékk strax um haust-
ið 1950 hlutverlc í Þjóðleikhús-
inu, í leikritinu „Óvænt heim-
sókn“ eftir brezka rithöfundinn
J. B. Priestley. Þar lék hann
hlutverk Geralds Crofts, elsk-
huga ungu stúllcunnar, en það
er næsta ógeðfellt hlutverk frá
höfundarins hendi. Haustið 1951
lagði Jón enn á ný utan til
náms, en í þetta skipti til Ítalíu.
Þar lagði hann stund á söng og
dvaldist í Mílanó nær óslitið
fram til 1954 við námið. Söng
hann nokkur hlutverk í óperum
meðan hann dvaldist á Ítalíu,
m. a. í Rigoletto í ítalska smá-
bænum Pescari á Adríahafs-
ströndinni. Áð söngnámi loknu
kom Jón heim og hóf að leika
við Þjóðleikhúsið, þar sem hann
fór með mörg hlutverk, bæði í
leikritum og þeim óperum, sem
settar hafa verið á svið í leik-
húsinu á undanförnum árum. í
þessum hlutverkum hefir Jón
orðið kunnur íslenzkum leikhús-
gestum og komizt í fremstu röð
ungu leikaranna og jafnframt
getið sér orð sem söngvari. Hefir
hann m. a. leikið í Flekkaðar
hendur, Sölumaður deyr, Landið
gleymda, Ætlar konan að deyja,
Töfraflautunni og La Boheme.
Eins og áður er sagt er Jón
nú formaður Leikfélags Reykja-
víkur og annaðist í fyrsta sinn
leikstjórn er hann setti „Tann-
hvöss tengdamanna" á svið í
Iðnó. Þá hefir hann og farið með
önnur hlutverk hjá Leikfélag-
inu, svo sem í Nóa og Systur
Maríu.
að er löngum svo, að leikar-
ar eiga sér eftirlætis hlut-
verk. Sumir festa þó aldrei ást
á neinu sérstöku hlutverki, og þá
viljandi til þess að hlekkjast ekki
einni persónu, gervi eða „týpu“,
sem þeir bera síðan lengi merki
og eiga einatt erfitt með að kasta
af sér á'lagaham hennar í nýjum
hlutverkum. Jón er einn þeirra
leikara, sem aldrei hefir látið sig
dreyma um óskahlutverk.
.— Þá eru engin vonbrigði, ef
maður fær það ekki, segir hann.
En þegar ég spyr hann hvort
hann eigi sér ekki að heldur nein
uppáhaldshlutverk, svarar hann
játandi. Einna bezt hefir mér
fallið að fara með hlutverk son-
arins, Biff, í „Sölumaður deyr“,
eftir Arthur Miller, segir Jón.
Harmleikurinn í söguþræðin-
um grípur mann föstum órjúf-
andi tökum, sálarangistin er
djúp og sönn og hlutverkið c. er
heillandi, svo snilldarvel hefur
höfundurinn ritað það. Þá hefi
ég mikið uppáhald á hlutverki
Starks tannlæknis í Brúin til
mánans eftir Clifford Odets. —
Leikritið er ágætlega skrifað,
byggingin mjög dramatísk og
samskipti persónanna falla
manni einkar vel í geð.