Morgunblaðið - 30.05.1957, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 30. maí 1957
MORGUNBLAÐIÐ
17
Æ
FRA S.U.S.
FRAMTIÐIN
RITSTJÓRAR: GUÐMUNDUR BENEDIKTSSON OG SVERRIR HERMANNSSON
Hugíeiðingar um
landbúnaðinn
ALLT FRAM á síðustu öld má
segja að saga bænda og búskapar
sé um leið saga þjóðarinnar.
Skipting landsmanna í atvinnu
stéttir var þá svo að segja engin.
Verzlun og siglingar voru af
skornum skammti þannig að
menn urðu að búa sem mest að
eigin framleiðslu.
Allur efnahagsgrundvöllui’
þjóðarinar hvíldi þá á afkomu
búskaparins og gekk þar á ýmsu
eins og saga landsmanna ber vott
um. Hjálpaðist þar ^ið, erlend
áþján, óblíð náttúra, og einangr-
un þjóðarinnar. Margir mætir
menn reyndu fyrr á öldum að
koma fram ýmsum umbótum á
atvinnuvegum landsmanna, beind
ist sú viðleitni þá mjög að bú-
skapnum þar sem hann var þá
aðal atvinnugreinin. Vegna
slæmra aðstæðna komu þó fáar
slíkar framkvæmdir að þeim not
um er til var ætlast. Það er fyrst
með stofnun búnaðarfélaga og
bændaskóla á síðustu öld sem
lagður er grundvöllurinn að nú-
verandi félagsháttum og fræðslu-
starfi búskaparins. Fáir munu
nú geta gert sér í hugarlund þá
óhemju erfiðleika sem brautryðj-
endurnir í þessum málum áttu
við að stríða. Og hve mikil átök
hefir kostað að koma ýmsu því
í framkvæmd sem nú þykir sjálf-
sagt.
Hiklaust má telja að setning
jarðræktarlaganna 1923 sé eitt
merkasta sporið í þróun búnaðar-
mála hér á landi. Frumkvöðull
þess máls var hinn mikli búnaðar
frömuður Sigurður Sigurðsson
búnaðarmálastjóri, og voru lögin
samin af honum ásamt þeim
Magnúsi Guðmundssyni síðar ráð
herra og Valtý Stefánssyni rit-
stjóra. Með þessum lögum hófust
verulegar styrkveitingar af hálfu
hins opinbera til ýmisskonarbún
aðarframkvæmda. Enda reyndist
svo að ræktun og aðrar fram
kvæmdir bænda fóru vaxandi
eftir setningu þeirra. Nokkur
afturkippur í þeirri þróun varð
þó á árunum eftir 1930.
Á þeim árum gengu miklir
erfiðleikar yfir allt atvinnu og
fjármálalíf þjóðarinnar. Fóru
bændur ekki varhluta af þeirri
óáran frekar en aðrir, afurðir
þeirra í féllu verði og fram-
kvæmdir drógust saman.
Á þessum árum minnkuðu t.d.
ræktunarframkvæmdir úr 1968
ha 1930 í 1383 ha 1934 og 1000 ha
1938. Var þá afkoma manna
sveitum landsins hin versta.
Upphaf þessara erfiðleika má
eflaust að nokkru rekja til heims
kreppunnar miklu er hófst 1930
og gekk ekki hjá garði frekar hér
en annars staðar. En þótt krepp-
an væri að mestu hjá liðin 1934,
tókst þeim er þá stjórnuðu land-
inu ekki að blása nýju lífi í at-
vinnuvegi landsmanna, hvorki
búskap eða aðra.
Fór fyrst að rofa til í atvinu-
lífinu um 1940.
Á næstu árum, einkum eftir
1944 kom mikill fjörkippur í allar
framkvæmdir í landinu þ. á .m.
landbúnaðinn. Á valdatíma ný-
sköpunarstjórnarinnar 1944—46
urðu ýmsar merkar umbætur í
landbúnaðarmálum. Má þar t.d.
geta laga um jarðræktar og húsa-
gerðarsamþykktir í sveitum frá
1945.
Samkvæmt þeim skyldi gerð
áætlun um vélaþörf og ræktun í
sveitum landsins. í skjóli þessara
laga voru á árunum 1946—49
stofnuð nær 60 ræktunarsam-
Helgi ívarsson
bönd, var þeim veittur stórfelldur
styrkur eða allt að helmingi af
kostnaðarverði véla og verkfæra
kominna á ákvörðunarstað. Með
þessum lögum var lögð undir-
staða að kaupum á hinum stór-
virku ræktunarvélum og þá um
leið hinni miklu ræktun síðustu
ára. Á árunum 1944—45 hófst
einnig hinn mikli innflutningur á
heimilisdráttarvélum og jeppabif
reiðum sem enn stendur og mjög
hefir breytt til hins betra verk-
færakosti bænda.
Á seinni tímum hefir einnig
orðið mikil breyting á viðskipta-
málum bænda. Fyrr á tímum
einokunar og siglingaleysis
reyndi hvert heimili að vera sem
mest sjálfu sér nógt og voru þá
viðskipti miklu minni en nú bæði
innanlands og við útlönd. Á þessu
hefur orðið breyting síðustu ára-
tugina með aukinni skiptingu
þjóðarinar í starfstéttir og til-
komu kaupstaða. Fólkið hefir far
ið úr sveitunum í þéttbýlið og
orðið þar kaupendur að fram-
leiðsluvörum bænda. Eru nú einn
ig unnin í kaupstöðum mörg af
þeim störfum sem áður voru unn-
in á sveitaheimilum að meira eða
minna leyti. En hinir liðfáu sveit-
arbændur hafa að mestu snúið
sér að framleiðslu neyzluvarn-
ings til sölu. Þetta er hinn svo-
nefndi viðskiptabúskapur er mun
nú vera ríkjandi í flestum menn-
ingarlöndum heims. Vegna þess-
ara breyttu aðstæðna hafa bænd-
ur nú stórum méiri viðskipta-
veltu en áður, sem aftur kallar
svo á aukin peningaráð og aukið
lánsfé. Á ýmsu hefir gengió um
verðlag landbúnaðarafurða und-
anfarna áratugi. Það mun hafa
verið eftir atvikum sæmilegt
fyrstu áratugi þessarar aldar en
mjög erfitt á árunum milli 1930
og 40 en fór síðan nokkuð batn-
andi. Haustið 1942 beitti þáver-
andi formaðr Kjötverðlagsnefnd-
ar Ingólfur Jónsson sér fyrir
mikilli hækkun kjötverðsins og
fylgdi þá á eftir mikil hækkun
mjólkurverðs. En á þessum árum
fór allt verðlag og kaupgjald
mjög hækkandi.
Á næsta ári 1943 var skipuð
nefnd 6 manna, þrem fulltrúum
frá hvorum, bændum og neytend-
um skyldu þeir finna réttlátan
grundvöll fyrir verð á búvörum
þannig að bændur bæru ekki
minna úr býtum en aðrar stéttir.
Starf þessarar nefndar var hið
bænda og neytenda að verða sám
mála um verðlagsgrundvöll fyrir
búvörur sem að mestu !eyti hefir
verið byggt á síðan við verðlagn-
ingu þeirra. Þó mun vera ýmis-
legt í sambandi við núverandi
útreikning á verði búvara sem
þyrfti athugunar við. Þar er ekki
tekið nægjanlegt tillit til þeirra
miklu fjárhæða, sem nú eru
bundnar í búskap hvers meðal-
bónda. Það mun ekki of hátt
áætlað að bóndi með bú af meðal
stærð, er hefir byggingar, rækt-
un og vélakost í góðu lagi hafi
þar undir höndum fjármuni sem
eru allt að 500 þúsund kr. virði
eftir núverandi verðlagi, 4tá%
vextir af þeirri upphæð gera um
22 þúsund kr. Hins vegar mun í
reikningum vísitölubúsins aðeins
gert ráð fyrir um 5 þúsund kr. í
viðhald og fyrningu fasteigna og
véla. Það er ekki von að mikið
fjármagn streymi til landbúnaðar
ins hvorki frá einstaklingum né
lánastofnunum ef það fé sem í
honum er bundið er nærri vaxta-
laust. Enda er það svo að flestir
þeir er yfir verulegu fjármagni
ráða kjósa að beina því í aðrar
. áttir.
Telja má víst að ein aðal-
ástæðan fyrir brottflutningi
margs ungs fólks frá sveitabú-
skapnum til kaupstaðanna sé ein-
mitt hve mikið fjármagn þarf til
að eignast gott sveitabú. Oft þarf
tiltölulega lítið fé til þess að ungt
fólk geti stofnað sér heimili í
kaupstað. En hinsvegar hafa fáir
ungir menn ráð á þeim miklu
fjárhæðum sem nú eru nauðsynl.
til að koma á fót í sveitinni búi
af viðunandi stærð, en búskapur-
inn er nauðsynlega efnahagsundir
staða hvers sveitaheimilis. Á
þessu sviði er skortur á nauðsyn-
legu lánsfé og stafar það m.a. af
því að veðdeild Búnaðarbankans
hefir löngum verið fjárvana. Sarn
kvæmt ályktun Alþingis frá 7/3
1955 var skipuð milliþinganefnd
til þess að endurskoða nýbýla-
löggjöfina og fleira. Nefndin
samdi ítarlegar tillögur í þessum
málum og var þ.á.m. gert ráð fyr-
ir auknum framlögum ríkissjóðs
til veðdeildar Búnaðarbankans.
Þegar svo borið var fram á Al-
þingi í vetur frumvarpið um land
nám; ræktun og byggingar í sveit
um, sem að miklu er byggt á til-
lögum fyrrgreindrar nefndar. Þá
vakti það undrun að í þessu frum
varpi ríkisstjórnarinnar voru
felldar niður þær tillögur milli-
Fjórðungsþing ungrn Sjúlf-
stæðismunnu ú Norðurlundi
FJÓRÐUNGSSAMBAND ungra
Sjálfstæðismanna á Norðurlandi
heldur vorþing á Sauðárkróki á
laugardaginn kemur. Hefst það
kl. 2 e. h.
Þar munu koma saman ungir
Sjálfstæðismenn úr Húnavatns-,
Skagafjarðar-, Syjafjarðar- og
Þingeyjar-sýslum svo og frá Ak-
ureyri, Ólafsfirði og Siglufirði.
Um kvöldið verður skemmti-
samkoma og munu skemmtikraft
ar frá Reykjavík koma fram. Þar
mun Þorvaldur Garðar Kristjáns
son, lögfræðingur, flytja ræðu.
(Frétt frá S.U.S.)
þinganefndarinnar sem fjölluðu
um eflingu veðdeildarinnar, og
er einstakir þingmenn tóku þær
upp til flutnings voru þær felldar
af ráðandi meirihluta þingsms.
Að vísu er nú gert ráð íyrir
því að veðdeildin fái lk af væntan
legum stóreignaskatti, en þó svo
fari, sem óvíst er, að sá skattur
nái í innheimtu þeirri upphæð
sem áætlað er þá kemur þó miklu
minni upphæð í hlut veðdeildar-
innar en gert var ráð fyrir í
frumvarpi milliþinganefndarinn-
ar.
Síðustu áratugina hafa af hálfu
hins opinbera verið veitt all rífleg
fjárframlög sem styrkir og lán
til stofnunar nýbýla. Hefir þetta
stuðlað að því að nýbýli hafa risið
upp hundruðum saman víðs vegar
um landið. En á sama tíma hafa
einnig hundruð jarða farið í eyði.
Þótt víða geti þarna verið um
eðlilega þróun að ræða, þannig
að byggð þéttist í góðsveiturn en
eyðist í hinum harðbýlli, þá er þó
hætt við að hitt valdi einnig
nokkru að oft mun hægara að
fá lán til nýbýlastofnunar heldur
en til kaupa á jörð og búi þar
sem búskapur er í fullum gangi.
í mörgum tilfellum gæti verið
eins skynsamlegt að beina láns-
fjármagninu til þess að auðvelda
frumbýlingum kaup á þeim
byggðum jörðum sem til sölu eru,
eins og að hvetja til nýbýlastofn-
unar. Því ætíð glatast talsverð
verðmæti þegar jörð fer í eyði
jafnvel þótt léleg sé að ræktun
og byggingum, og hægara ætti
að vera að hefja búskap, þar sem
nokkur mannvirki eru fyrir, held
ur en að reisa allt frá grunni á
eyðisvæði.
Aukið fjármagn og fram-
kvæmdir á sviði landbúnaðar
eykur framleiðsluna, og hin
aukna framleiðsla krefst svo
aukinna markaða. Óhætt mun að
slá því föstu að innl. markaður-
inn er tryggasti og bezti markað-
ur bænda svo langt sem hann
nær, en nú er svo komið að með
hverju ári eykzt það magn land-
búnaðarafurða, sem flytja þarf
úr landi.
En því er miður, að erfitt heíir
reynzt að finna markaði þar sem
hægt er að selja þær á verði sem
sambærilegt er við það sem fæst
Framh. á bls. 23.
Stjórn FUS í Vestmannaeyjum. Talið frá vinstri: Kristján Georgs-
son, Guðmundur Sigmundsson, Þórarinn Þorsteinsson, formaður,
Theódór Georgsson, ritari, Sigfús Johnsen, varaformaður, og Ragn-
ar Hafliðason, gjaldkerL
Frá sambandsfélogunum V.
Félag ungra Sjálfstœðis-
manna í Vestmannaeyjum
A ÞRIÐJA tug þessarar aldar
var hér á landi mikill uppgangs-
tími ýmissa erlendra ofbeldis og
öfgastefna. Þessar stefnur höfðu
það sameiginlega markmið að
rífa niður allt einstaklingsfram-
tak og gera einstaklinginn sem
slíkan óvirkan í uppbyggingu
þjóðfélagsins. Stefnur þessar
fengu minni hljómgrunn hjá
íslenzkri æsku en prédikarar
þeirrar höfðu vonað og sá hópur
stækkaði ört, sem trúði því að
hyrningarsteinn allra menningar
legra og félagslegra framfara í
landinu væri, að einstaklingarn-
ir nytu sem mest frjálsræðis.Þeir
vildu hvetja unga menn til at-
orkusemi og dáða, því að þeir
trúðu því, að á þann hátt mundi
þjóðinni bezt farnast.
A þessum grundvelli voru
stofnuð víða um land félög, sem
merkasta því þar tókst fulltrúum skyldu vinna að útbreiðslu þess-
arar stefnu. Félög þessi snerust
til varnar gegn ofbeldis og öfga-
stefnunum og trúin á gildi ein-
staklingsins jókst. Þeim mönnum,
sem á þessum tíma snerust til
varnar ber að þakka það öðrum
fremur að land okkar varð ekki
bráð niðurrifsaflanna.
Eitt þeirra félaga, er stofnað
var á þessum tíma, er í Vest-
mannaeyjum. Nefnist það nú „Fé-
lag ungra Sjálfstæðismanna í
Vestmannaeyjum". Verður það
30 ára á næsta ári. Fyrsti for-
maður þess var Páll Eyjólfsson
núverandi forstjóri Sjúkrasam-
lags Vestmannaeyja. Félag þetta
hefur ávallt starfað síðan og er
starfsemi þess nú með miklum
blóma. Félagar eru um 240 að
tölu.
Óhægt er um vik með alla fé-
lagsstarfsemi í Eyjum í hinum
miklu önnum vertíðarinnar. Að-
alstarfstími félagsins er því frá
lokum og til áramóta.
Um margra ára skeið hefur fé-
lagið haldið vorhátíð í kringum
Hvítasunnuna. Hefur oft verið
fjölmennt á samkomum þessum,
ekki sízt þar eð Heimdallur, F.
U. S. hefur oft efnt til hóp-
ferða þangað um Hvítasunnuna.
Er nú að hefjast undirbúningur
að næstu Vorhátíð Félags ungra
Sjálfstæðismanna í Vestmanna-
eyjum.
Á sl. hausti annaðist félagiS
sameiginleg spilakvöld Sjálfstæð-
isfélaganna hér og tókust þau
með ágætum.
Á vetrinum hélt félagið enn-
fremur tvo grímudansleiki, ann-
an fyrir börn, og tókust þeir
mjög vel.
Á undanförnum árum hefur fé-
lagið ennfremur beitt sér fyrir
kynningarferðum félagsmanna
upp á land. Hefur þátttaka í
ferðum þessum jafnan verið
mjög góð.
Sem á má sjá er félagsstarf-
semin í miklum blóma og er eng
inn vafi á því að félagið á sinn
þátt í hinu mikla fylgi Sjálf-
stæðisflokksins á staðnum.
(Frétt frá stjórn SUS),