Morgunblaðið - 02.07.1957, Blaðsíða 8

t
MÖRCUNBT AÐ!Ð
Þriðjudagur 2. júlí 1957
„Svíþjóð hefur frá öndverðu lifað sér-
stöku lífi I íslenskum bókmentum"
Svíakonungur hafði langa
viðdvöl í Þjóðminjasafninu
LAUST fyrir klukkan 10 á sunnu-
dagsmorgun ók Gustav Adolf
konungur og Louise drottning að
Háskólanum í fylgd með forseta-
hjónunum, Undén utanríkisráð-
herra og opinberu fylgdarliði. Á
tröppum Háskólans tók rektor
og háskólaráð á móti konungs-
hjónunum og leiddi þau í hátíða-
salinn, þar sem kvað við horna-
blástur, þegar konungur og
fylgdarlið hans gekk inn.
ÁVARP REKTORS
Hátíðasalurinn var nær full-
skipaður gestum. Athöfnin þar
hófst með stuttu en skorinorðu
ávarpi háskólarektors, Þorkels
Jóhannessonar, er hann flutti á
námsmanna, sem nú sækti mennt
un sína til Svíþjóðar. Hann sagði,
að fyrir litla og einangraða þjóð
eins og íslendinga væri það mjög
mikilsvert að treysta bönd vin-
áttu og samvinnu við aðrar þjóð-
ir, ekki sízt Norðurlandaþjóð-
irnar. Heimsókn hinna tignu
gesta væri spor í þá átt.
RÆÐA KILJANS, SÖNGUR
Þá tók til máls Halldór Kiljan
Laxness og mælti einnig á
sænsku. Birtist ræða hans á öðr-
um stað í blaðinu í dag. Þegar
hann hafði lokið máli sínu, kom
Dómkirkjukórinn fram og söng
5 lög undir stjórn Páls ísólfsson-
ar: „Jungfrun gick ut i lunden"
Konungur skoðar athygiisverðan grip í Þjóðminjasafninu.
Kristján Eldjárn tók á móti kon-
ungi, forseta, Undén utanríkis-
ráðherra og fylgdarliði þeirra,
en drottning og forsetafrú tóku
sér hvíld í Ráðherrabústaðnum.
Það var strax ljóst, þegar í Þjóð-
minjasafnið kom, að konungur
kunni vei við sig, enda er forn-
leifafræði eitt höfuðáhugamál
hans. Þeir Kristján ræddu muni
safnsins eins og kollegar, og kon-
ungur kom með margar getgátur
varðandi aldur og heimkynni
sumra þeirra gripa, sem lítið er
vitað um. Sérstakan áhuga kon-
ungs vakti Valþjófsstaðahurðin,
og skoðaði hann hana a.m.k.
þrisvar. Þá virtist hann hafa
mikla ánægju af að skoða forna
rómverska og þýzka peninga,
skálaþiljur frá 11. öld úr Möðru-
felli, drykkjarhorn frá 15. og 16.
öld, skápa, stóla, skautbúninga
og ábreiður. Þá vakti gröf og
grafarmunir frá 980 sérstaka at-
hylgi hans, og örlítið Þórslíkneski
frá Eyrarlandi í Eyjafirði virt-
ist vekja mjög áhuga hans.
f LISTASAFNINU
Það virtist vera hálferfitt að
fá konunginn til að slíta sig frá
Þjóðminjasafninu, en undir há-
degi fór hann loks upp í Lista-
safn ríkisins á efri hæðinni, og
tóku þar á móti honum Selma
Jónsdóttir safnvörður og mennta
málaráð. Skoðaði hann safnið
með nokkrum flýti, en hélt síð-
an heim í Ráðherrabústaðinn tU.
að búa sig undir næstu athöfn.
Á BESSASTÖÐUM
Kl. 12:30 hófst guðsþjónusta I
Bessastaðakirkju, og voru þar
viðstaddir ýmsir gestir forsetans
ásamt öðru sóknarfólki. Fyrir
altari þjónuðu herra Ásmundur
Guðmundsson biskup, séra Jón
Auðuns dómprófastur og séra
Garðar Þorsteinsson sóknarprest
ur. Flutti biskup stutta prédikun
og lagði út af orðum í I. Kor.
13,8: „Kærleikurinn fellur aldrei
úr gildi“. Mælti hann fyrst á
íslenzku, en síðan á dönsku og
minntist í þeirri tölu hinna miklu
sænsku kirkjumanna Wallins,
Tegnérs og Söderbloms. Messan
var úti laust eftir klukkan eitt,
og héldu þá gestir forsetans til
borðhalds á Bessastöðum. Veður
I var bjart allan morguninn og út-
I sýnið frá Bessastöðum fagurt.
Frá vinstri: östen Undén utanríkisráðherra, Kristján Eldjárn þjóð-
minjavörður og Gustav Adolf við einn sýningarkassann f Þjóð-
minjasafninu. Að baki þeim sjást nokkrir sænsku blaðamannanna.
Ræða Halld’órs Kiljans Laxness í
Háskólanum á sunnudag
ið til þess að kynnast landshátt-
um. Svo er sagt að konúngsefni
hafi komið í bændahús í ýmsum
stöðum á ferð sinni til þess að
eiga orðastað við landsmenn. Það
vakti furðu gestsins, að hvar sem
hann kom, og þótt húsakynni
væru með lágreistara móti og
stofur ekki ríkmannlegar, þá
blöstu jafnan við bókahillur í
híbýlum manna; þær svignuðu
undir þúnga sínum jafnvel í bú-
stöðum þeirra manna er gestinn
varði síst. í mörgum löndum er
það ekki alsiða að fátækir bænd-
ur hafi bækur hendi næstar um-
fram nauðsyn. Það lýsir konúng-
inum sjálfum, að í viðræðum við
íslending aldarfjórðungi síðar
taldi hann þetta fyrirbæri meðal
hluta sem honum þóttu rr.erki-
legir og ógleymanlegir á fslandi.
Herra, hér er fólgin orsök þess
að til er kvaddur rithöfundur
að fagna yður af hálfu almenn-
íngs á íslandi. Orðtak íslendinga
hefur jafnan verið: betra er ber-
fættum en bókarlausum; það
þýðir hérumbil: ég vil heldur
vera berfættur og eiga bók en
hafa á fæturna og eiga aungva
bók. Skáld og höfundar bóka
hafa frá fornu fari verið innvirðu
Iegir fulltrúar almenníngs hér á
landi. Þegar þjóðin talar öll,
kveður hún til skáld sín að mæla
fyrir munn sér.
Það var mikill siður til forna,
meðan enn var ein túnga á Norð-
urlöndum, að íslenskir menn
geingju fyrir norræna konúnga
og reyndu sig í þeirri íþrótt sem
íslendingum var innborin, og
þeir kölluðu vammi firða, en það
er skáldskapur. Ég er stoltur af
því að þessi siður er enn rækt-
ur, og að ég stend á þessari
stundu í sporum íslendíngsins
Óttars svarta, sem var skáld
svíakonúngs fyrir þúsund árum.
Svíþjóð hefur frá öndverðu lif-
að sérstöku lífi í íslenskum bók-
mentum og um leið í vitund
íslensku þjóðarinnar.
Mér er til efs að gleggri skyndi-
myndir séu varðveittar af Sví-
þjóð fyrir tæpum þúsund árum
en Sighvatur Þórðarson hefur
látið eftir sig þá er hann orti
Um för sína á vit sænskra höfð-
íngja að erindum noregskonúngs,
en kvæði þetta er kallað Austuiv
fararvísur. Það er ort á þeim tíma
þegar landsmúgur i Svíþjóð er
enn heiðinn, en á svo ljósu máli
að vanalegur íslendíngur fær
notið þess útí æsar, jafnvel bet-
ur en margra þeirra kvæða sem
nær standa vorum tíma.
Tvö hundruð árum síðar ea
Sighvatur skáld ferðaðist í Sví-
þjóð leggur annað höfuðskáld ís-
lendínga þángað leið sína, en það
er Snorri Sturluson. Snorri safn-
ar í Gautlandi margskonar
sænskum fróðleik sem kom hon-
um í góðar þarfir síðar, þá er
hann fór að setja saman Heims-
Dr. Þorkell Jóhannesson háskólarektor og Gustav Adolf í anddyri
Háskólans.
sænsku. Bauð hann hina tignu
gesti velkomna og rifjaði upp í
stuttu máli þau bönd, sem frá
upphafi hafa tengt Svía og ís-
lendinga saman. Einnig benti
hann á, hve þörf sænsk fræði-
mennska hefði orðið íslenzkri
sagnakönnun og íslenzkum bók-
menntum í heild. Þá kvað hann
menningaráhrif Svía á fslend-
inga hafa aukizt mjög síðustu
áratugi söktim hins mikla fjöida
og „Det stár en alsklig blomma"
eftir Södermann, „Keisari nokk-
ur mætur mann“, „Bára blá“ og
„Ég veit eina baugalínu“. Að
loknum söngnum þökkuðu kon-
ungur og drottning söngstjóra og
gengu síðan með fylgdarliði sínu
úr salnum.
ÁHUGI Á FORNMINJUM
Frá Háskólanum var haldið í
Þjóðminjasafnið, þar sem dr.
Yðar hátign;
herra forseti,
virðulega forsetafrú;
herrar mínir og frúr.
Leyfist mér í upphafi máls
að fcera fram skýringu á því að
til skuli kvaddur höfundur bóka
að fagna tignum gestum á þess-
um stað, bjóða konúngshjón
Svíþjóðar velkomin á meðal vor.
Ég hef það fyrir satt, að þá er
Gústaf konúngur gisti ísland
áður sem ríkisarfi Svíþjóðar,
fulltrúi lands síns á Alþíngishá-
tíðinni, hafi hann tekist ferð á
hendur um Suðurlandsundirlend-
Forseti íslands, Svíakonungur og biskup íslands ganga úr Bessastaðakirkju að aflokinni guðsþjón-
ustu á sunnudaginn. (Ljósmyndir: Gunnar Rúnar).