Morgunblaðið - 02.07.1957, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 02.07.1957, Blaðsíða 10
10 MORGVNBLAÐ1Ð triðjudagur 2. júlí 1957 Otg.: H.f. Arvakur, Reykjavík Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónssun. UTAN UR HEIMI Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.) Bjami Benediktsson. Ritstjórar: Sigurður Bjamason frá Vigur. Einar Asmundsson. Lesbók: Ami Óla, sími 3045. Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson. Ritsíjórn: Aðalstræti 6. Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600. Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands. í lausasölu kr. 1.50 eintakið. Eltirminnilegl ávarp EKKI alls fyrir löngu hélt stjórn S. U. F., Sambands ungra fram- sóknarmanna, aðalfund sinn í Reykjavík. Samkoma þessi sendi frá sér ávarp, sem lengi mun í minnum haft. Þar segir m. a.: „Fundurinn fagnar því sam- starfi, sem upp var tekið með myndun núverandi ríkisstjórnar, undir forystu Eramsóknar- manna“. í frásögn Tímans segir svo: „Ríkti mikill einhugur meðal fundarmanna og áhugi fyrir nú- verandi stjórnarsamstarfi vinstri flokkanna. Fögnuðu fundarmenn að þessu langþráða baráttumarkmiði sam- takanna væri nú náð og samstarf vinnandi stétta um stjórn lands- ins stæði styrkum fótum". Þarna er því berum orðum lýst yfir, að það sé „langþráð mark- mið“ þessara samtaka að ná sam- starfi við kommúnista með þeim hætti að tryggja þeim setu I ríkisstjórn íslands. öðru vísi mér áður brá. Fyrir kosningarnar full yrti Tíminn, að ekkert samstarf við Alþýðubandalagið eða komm únista um ríkisstjórn kæmi til greina. Gegn þessu stoðar ekki að halda því fram, að það séu fulltrúar Alþýðubandalagsins en ekki kommúnista, sem sæti eigi í stjórninni ásamt Framsóknar- mönnum og Alþýðuflokks. Fyrir kosningarnar síendurtók Tíminn, að sauðargæra Alþýðubandalags- nafnsins blekkti engan. Og jafn- vel Hannibal Valdemarsson þorir ekki að neita því nú, að félagi hans í ríkisstjórninni og stuðn- ingsflokkur beggja hafi eitthvað með kommúnista að gera. Þegar danskur blaðamaður spurði hann nýlega um eðli hins „nuværende socialistiske partis“, hvort það væri kommúnistiskt, svaraði Hannibal: „Bæði já og nei“. Um stöðu sjálfs síns til „flokks ins“ sagði Hannibal: „Jeg har ikke med det at göre og jeg er ikke kommunist, mer, en venstre orienteret-soeialdemo krat“. (Ég hef ekki með hann að gjöra og ég er ekki kommúnisti, en vinstra-sinnaður socialdemo- krati). Nú er það meira en hæpið, að maður, sem er í slíku „banda- lagi“ við kommúnista sem Hannibal Valdemarsson og studd ur af þeim, til setu í ríkisstjórn, skuli neita því, að hann hafi nokkuð með flokkinn að gera. En látum það vera, því að um samstarfsmann sinn Lúðvík Jósefsson, segir Hannibal: „Han hörer hjemme í det socialistiske parti, men egentlig ikke med rette kan kaldes kommunist". Það útleggst: „Hann á heima í sósíalistaflokknum, en verður eiginlega ekki með réttu kallaður kommúnisti“. Fyrirvarar Hannibals um synjun þess, að Lúðvík Jósefs- son sé kommúnisti, eru þannig býsna áberandi: „eiginlega ekki með réttu kallaður kommúnisti". Til algerrar neitunar á komm- únisma Lúðvíks hefur Hannibal sem sé ekki treyst sér, og er hann þó óspar í fullyrðingunum, þeg- ar svo býður við -að horfa. Með neitun á kommúnisma Lúðvíks hefði og helst til mikið verið færst í fang, þar sem vitað er að hann á einmitt sæti í ríkisstjórn inni sem Moskvu-kommúnisti og fulltrúi hinna strangtrúðuðustu línumanna. Það er von, að Hannibal tvístigi frammi fyrir þeirri staðreynd. Sérstaka athygli hlýtur að vekja, að í yfirlýsingu hinna ungu Framsóknarmanna er ekki minnst einu orði á varnarmálin, eða hversu til hafi tekizt um efndir ríkisstjórnarinnar á því að reka herinn úr landi. Þau mál eru alls ekki nefnd meðal hinna „mörgu aðkallandi mála, sem úrlausnar bíða“. Af þeim „mörgu aðkallandi málum", telur ávarpið þó einungis fjögur, og eru sum þeirra engin smámál, svo sem: „1) Treysta þarf fjárhags- grundvöll atvinnuveganna og koma rekstri þeirra í það horf að þeir beri sig, 2) Skapa verður traust á gjaldmiðli þjóðarinn- ar — — —“. Er það misminni, að aðallof- orð ríkisstjórnarinnar hafi ein- mitt verið þau, að kippa þessum málum í lag, jafnframt því, sem reka átti herinn úr landi? Ef svo er, að þessu hafi verið lofað, þá er svo að sjá sem ungir Fram- sóknarmenn hafi aldrei heyrt það loforð. Því að í ávarpi þeirra stendur orðrétt: „Telur hann, (fundurinn) að stjórnin hafi í engu brugðist þeim fyrirheitum, sem gefm voru við myndun hennar -“. Fundurinn lél .n. a. s. ekki nægja að lýsa anægju sinni yfir, hve vel ríkisstjórnin hefði efnt loforð sín, heldur bætir við: „Það er ungum Framsóknar- mönnum fagnaðarefni, að þjóðin hefur staðizt óróður og blekk- ingar Sjálfstæðisflokksins og veitt ríkisstjórninni öruggan stuðning". Ef svo er, af hverju má þá ekki á það reyna? Af hverju taka ungir Framsóknarmenn ekki með fögnuði undir óskina um, að nýjar kosningar verði látnar fram fara svo að þjóðinni gefist færi á að kveða upp dóm sinn yfir þeim furðulegu atburðum, sem hér hafa gerst síðasta árið? Ef það raunverulega væri svo, að það sem hinir ungu Tíma- menn kalla „samstarf hinna vinnandi stétta", standi svo „styrkum fótum,“ eins og þeir vilja vera láta, ætti þeim ein- mitt að vera kærkomið að þjóðin fengi tækifæri til að lýsa vel- þóknun sinni á gerðum hennar við almennar kosningar. Ef það væri rétt að þjóðin veitti „ríkis- stjórninni öruggan stuðning", ætti sízt af öllu nokkuð að vera í hættu, þótt kosningar yrðu látnar fara fram. En hinir ungu Framsóknarmenn sýnast vera sama markinu brenndir og hinir eldri: Bak við öll digurmælin um „traust" og „samstarf vinstri flokkanna“ er skjálfandi ótti við dóm fólksins. Þess vegna forð- ast stjórnarliðið allt kosningar — jafnt ungir, sem gamlir. Dómur felldur í morðmáli A ð afloknum réttar- höldum í morðmálum er það venja, að dómarinn gefi í stuttu máli yfirlit yfir helztu staðreynd- ir og niðurstöður réttarrannsókn- arinnar. Skýrsla Sameinuðu þjóð- anna um Ungverjaland er slíkt yfirlit yfir helztu þætti eins hræðilegasta morðmáls þessarar aldar. Kadar, byssuhlaup við bakið Skýrslan sýnir, að Rússar frömdu þjóðarmorðið af ráðnum hug og með nákvæmum undir- búningi. Hersveitir þeirra voru komnar af stað 23. október, þrem ur dögum áður en ungverska öryggislögreglan skaut á mann- fjöldann við útvarpsstöðina í Búdapest og var þannig völd að uppreisn þjóðarinnar. Síðari árás Rússa, sunnudaginn 4. nóvember, var enn betur og lævíslegar und- irbúin. Þá notuðu þeir fólsku- bragð, sem þeir höfðu beitt áður, þegar þeir buðu leiðtogum pólsku andspyrnuhreyfingarinnar til „vinsamlegra“ samræðna í lok síðustu heimsstyrjaldar og hand- tóku þá síðan. JL síðara tilfellinu voru það þrír Ungverjar, sem sátu við borð andspænis þremur rússnesk- um hershöfðingjum um miðnætti þetta laugardagskvöld og ræddu við þá um hina tæknilegu hlið á brottflutningi rússneska hers- ins, en um hann hafði náðst sam- komulag. En á miðjum klíðum gekk í salinn óeinkennisbúinn maður, Serov hershöfðingi, hinn illræmdi yfirmaður rússnesku öryggislögreglunnar, og tilkynnti viðstöddum, að ungverska samn- inganefndin .yrði fangelsuð af Rússum. ]VIalinin hershöfðingi, yfirmaður rússnesku samninga- nefndarinnar, var greinilega undrandi yfir þessari truflun og lét í ljós vanþóknun sína. Serov hershöfðingi gekk þá til hans og hvíslaði einhverju í eyra horium. Malinin yppti þá öxlum og skip- aði nefnd sinni að ganga úr saln- um, en ungverska nefndin var tekin höndum. Enda þótt Malinin léti undan Serov, var hann Rússi af gamla skólanum. Hins vegar var Serov hershöfðingi fyrst og fremst Sovétborgari í þeim skilningi, að hann hafði gerzt al- gerlega viljalaust verkfæri í höndum miskunnarlausrar harð- stjórnar. Það er athyglisvert í skýrslu S. Þ., hve oft má lesa það milli línanna, ef svo má segja, að hinn rússneski þáttur er enn sterkur í mörgum Sovét- borgurum. I Györ sagði rússneski herstjórinn við frelsishetjurnar, áður en Serov hafði náð að að- vara hann: „Uppreisn ungversku þjóðarinnar gegn kúgun leiðtog- anna er réttlát". Þegar rússnesk- ur herflokkur var sendur til að taka borgina Dunapentele, sem er mikil stáliðnaðarborg, komu tveir flokksbundnir kommúnist- ar og skírskotuðu til samvizku herforingjans. Þegar hann kvaðst verða að hlýða skipunum yfir- boðara sinna, tóku kommúnist- arnir upp flokksskírteini sín, rifu þau í tætlur og fleygðu að fót- um honum. Samkvæmt skýrsl- unni dró herforinginn lið sitt til baka með þeim ummælum að hann mundi ekki hafast að, þar til hann fengi nýjar skipanir. Dunapentele fékk dags frest: daginn eftir var ráðizt á borg- ina. E nda þótt skýrslan greini frá fleiri atburðum svip- uðum þessum, þá fékk nefndin líka áreiðanlegar fregnir af grimmdaræði Rússa, t. d. þegarj þeir skutu á konur og börn, sem stóðu í biðröð fyrir utan brauð- búð, eða þegar þeir létu skotum og handsprengjum rigna yfir heil borgarhverfi, þar sem þeim var alls engin mótspyrna veitt. Sovétleiðtogarnir hafa gert mikið úr því, að ungverskir leið- Pal Maleter hermálasáðherra, „hetjan frá Búdapest“, sem Rúss- ar handtóku, þegar hann sat að samningum við rússnesku hers- höfðingjana. tðgar hafi beðið um „rússneska aðstoð“ bæði fyrir fyrri og síð- ari „íhlutun" Rússa. Nefndin komst að þeirri niðurstöðu, að yfirlýsingar rússneskra og ung- verskra yfirvalda varðandi eðli slíkrar beiðni „skorti nákvæmni, séu nokkuð ósamhljóða og stang- ist á við alkunnar staðreyndir að því er varðar dagsetningu her- flutninganna“. Hð hræðilega ódæði Rússa (fyrir utan ódæðin í sam- bandi við morð á saklausu fólki) kemur berlega fram í þeim hluta skýrslunnar þar sem lýst er hin- um örfáu dögum frelsis áður en Rússar gerðu aðra árás sína. Búið var að koma á málfrelsi; blöð og útvarp voru ekki undir neinni þvingun; gamlir stjórnmálaflokk- ar lifnuðu við og mynduð var samsteypustjórn. Þegar Rússar þurrkuðu allan þennan andlega nýgræðing út, sem Ungverjar höfðu greitt fyrir með dýrmætu blóði, unnu þeir sér fyrirlitn- ingu allra nema leiguþýja of- beldisstefnunnar. ]\ efndin kemst að þess- ari niðurstöðu í lok skýrslunnar: „Víðtæk hernaðaríhlutun eins ríkis á landsvæði annars, sem hefur það yfirlýsta markmið að hlutast til um innanríkismál þessa ríkis hlýtur að vera alþjóð- legt vandamál samkvæmt skil- greiningu Rússa sjálfra á árás“, Nefndin hefur ekki kveðið upp neinn siðferðilegan dóm í skýrsl- unni, enda ekki til þess ætlazt af henni, en staðreyndirnar, sem hún hefur dregið fram, tala sínu skýra máli: Lýsingin á blóð- Imre Nagy, valdalaus foringi í fyrstu. baðinu á þinghússtorgi í Búdapest, þar sem a. m. k. 300 og sennilega ekki færri en 800 friðsamir borgarar í mótmæla- göngu voru drepnir; handahófs- skothríð brynvagna og skrið- dreka, sem óku um strætin, hin- ar upplognu yfirlýsingar um að Rússar væru að draga heri sína burt frá Búdapest einmitt þegar þeir voru að umkringja borgina; hinir umfangsmiklu nauðungar- flutningar sem nefndin fékk margar og órækar sannanir fyr- ir — allt þetta og miklu meira kemur fram í skýrslunni og er lýst út í æsar, og þessar lýsingar kveða upp ægilegan dóm yfir grimmasta stórveldi nútímans. 11 iFins vegar segir nefnd- in að Rússum hafi veitzt erfitt að gera nokkurn greinarmun á ung- verskum hermönnum og almenn- um borgurum, þar sem allir íbú- ar Búdapest virðast hafa tekið þátt í uppreisninni. Handsprengj- um var fleygt út um glugga á íbúðum á efri hæðum húsa af konum og börnum jafnt og körl- Serov, viljalaust verkfæri kúgunaraflanna. um. Þess vegna átti innrásarher- inn erfitt með að velja nokkurt sérstakt skotmark, svo hann skaut á allt, sem fyrir honum varð. Nefndin komst að raun um, að uppreisnin hefði ekki verið und- irbúin á neinn hátt. Hún gat að vísu ekki gefið neina endanlega skýringu á því, hvers vegna gerð var uppreisn einmitt á þessum tíma, en hún kemur með tvær tilgátur um orsök þess, að upp úr Framh. á bls. 12

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.