Morgunblaðið - 06.09.1957, Side 8
8
MORGVISBL 4 ÐIÐ
Föstudagur 6. sept 1957
i
i
0tg.: H.í. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, simi 33045
Auglýsmgar: Arni Garðar K.ristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Asknftargjald kr 30.00 á mánuði ínnaniands.
í lausasölu kr 1.50 eintakið.
NU SKELLA ÞEIR ALLRI SKULD-
INNI Á ÞORSKINN OG SÍLDINA!
HINN 5. ágúst sl. lýsti við-
skiptamálaráðherra komm
únista og vinstristjórnar-
innar eftirfarandi hátíðlega yfir
í útvarp á hátíðisdegi verzlunar-
manna:
„Gjaldeyriserfiðleikar okkar
stafa ekki af neinu óvæntu at-
viki eða óhöppum".
Pað er rétt að menn hafi þessa
yfirlýsingu í huga, þegar menn
lesa nú skýringar stjórnarblað-
anna á því öngþveiti, sem við
blasir í efnahagsmálum þjóðar-
innar. Gjaldeyrisaðstaðan hefur
á einu ári, sem vinstri stjórnin
hefur farið með völd, versnað
hvorki meira né minna en um
300 millj. króna. Sjálfur við-
skiptamálaráðherrann, sem gerst
á að þekkja þessi mál, lýsir því
yfir frammi fyrir alþjóð, að þetta
stafi ekki af neinu „óvæntu at-
viki eða óhöppum" fyrir réttum
mánuði síðan. Svo koma öll stjórn
arblöðin í einum kór og segja
þjóðinni það fullum fetum, að
allir gjaldeyriserfiðleikar og
vandkvæði íslenzkra efnahags-
mála yfirleitt um þessar mundir
spretti af aflabresti á vetrarver-
tíð og síldarvertíð á þessu sumri.
Þeir skella sem sagt allri skuld-
inni á öngþveitisástandinu á
þorskinn og síldina!
Tvær vertíðir
Það er vitanlega rétt að bæði
vetrarvertíðin við Suð-Vestur-
land og síldarvertíðin fyrir Norð
urlandi voru mjög lélegar á þessu
ári. En það er staðreynd að út-
flutningsverðmæti vetrarvertíð-
arinnar nú var ekki mikig minna
en á næsta ári á undan. Aflinn
var að vísu töluvert minni en þá.
En miklu meira var fryst af
honum heldur en á vetrarvertíð-
inni 1956. Það þýðir hins vegar
það að útflutningsverðmæti afl-
ans varð verðmeira. Minna af
honum var saltað og hert.
En í þessu sambandi ber að
taka það með í reikninginn að
viðskiptum þjóðarinnar er nú
beint ennþá meira í vöruskipta-
átt en áður. Með því að hrað-
frysta meira af fiski, sem seldur
er í vöruskiptum, fæst minna af
frjálsum gjaldeyri. Á það að
sjálfsögðu sinn þátt í gjaldeyris-
erfiðleikunum nú.
Um síldarvertíðirnar sumarið
1956 og á þessu sumri, sem báðar
eru á valdatímabili núverandi
ríkisstjórnar, er það að segja, að
aflabresturinn á þeim hefur eng-
an veginn verið eins alger eins og
á næstu árum þar á undan.
Viðskiptamálaráðherra
kommúnista hefur þess vegna
aldrei þessu vant ratast satt
orð á munn, er hann lýsti því
yfir hinn 5. ágúst sl. að „gjald
eyriserfiðleikar okkar stafa
ekki af neinu óvæntu atviki
eða óhöppum“.
Tíminn lýsir öngþveit-
inu
Hér í blaðinu hefur undanfarið
verið skýrt satt og rétt frá því,
út í hvaða ógöngur þjóðin sé að
komast undir forystu kommún-
ista og meðreiðarmenn þeirra.
Málgögn ríkisstjórnarinnar hafa
ýmist leitt þessar frásagnir hjá
sér eða talið þær ýkjur einar og
fjarstæður, sem hin vonda stjórn
arandstaða væri að hræða þjóð-
ina með. En í fyrradag bregður
svo við að málgagn sjálfs for-
sætisráðherrans, Tíminn, birtir
forystugrein þar sem ástandinu
er lýst með ennþá dekkri litum
en Morgunblaðið þó hefur gert.
Málgagn forsætisráðherrans segir
fulium fetum að víst megi telja
að „tekjur ríkissjóðs og útflutn-
ingssjóðs verði all miklu minni
en gert var ráð fyrir. Vel geti
því farið svo að nokkur halli
verði hjá ríkissjóði og verulegur
halli á útflutningssjóði“.
Greiðsluhalli hjá ríkinu
Stjórnarblaðið lýsir því með
öðrum orðum yfir að greiðslu-
halli sé yfirvofandi hjá ríkis-
sjóði og að útflutningsjóð muni
bresta fjármagn til þess að standa
við skuldbindingar sínar gagn-
vart útflutningsframleiðslunni.
Þannig er þá komið á miðju
ári eftir að vinstri stjórnin
setti löggjöf sína um „hinar
nýju leiðir og úrræði í efna-
hagsmálum íslendinga“. —
Greiðsluhallabúskapur hefur
haldið innreið sína hjá ríkinu,
útflutningssjóður getur ekki
staðið við skuldbindingar
gagnvart framleiðslunni og
þjóðina skortir gjaldeyri til
brýnustu þarfa.
Ný stöðvun framundan
Það sætir sannarlega engri
furðu þótt málgagn forsætisráð-
herrans og vinstri stjórnarinnar
sé ekki sérlega bjartsýnt, þegar
þannig er komið. Það kemst líka
að þeirri niðurstöðu að verði ekki
gerðar „nægilega róttækar ráð-
stafanir" í tíma, þá sé „ný stöðv-
un framundan í atvinnu- og efna-
• hagslífinu".
Fyrir alþingiskosningarnar í
fyrra sumar sögðu Framsóknar-
menn að þeir ættu mörg og snjöll
úrræði til þess að ráða með nið-
urlögum dýrtíðar og annarra
efnahagsvandamála íslendinga.
En þessum snjallræðum væri að-
eins ekki hægt að beita í sam-
vinnu við Sjálfstæðisflokkinn.
Framsóknarflokkurinn þyrfti að-
eins að fá heiðarlegri, óeigin-
gjarnari og hugsjónaríkari stjórn
málamenn og flokka til samstarfs
við sig. Þá væri hægt að lækna
öll mein.
í stjórn með útvöldum
f eitt ár hefur hinn mikli veiði-
maður setið í stjórn með útvöld-
um, kommúnistum og Alþýðu-
flokksmönnum. Að því ári loknu
verður sjálfur Tíminn að játa að
öngþveiti og upplausn blasi við
í þjóðfélaginu.
Þannig fór um sjóferð þá.
Vlnstri stjórnin, sem lofaði
öllum öllu, og þóttist kunna
ný ráð við öllum vanda,
stendur uppi afhjúpuð og ráða
laus.
IITAN UR HEIMI
«>-
Að tesa milli tínanna
í TILEFNI þeirra skrifa, sem blóm og Undén hló í fyrsta sinn
orðið hafa um hina frægu grein á 10 árum. Minnisstæð stund“.
hann „lotið fram til að fá ekki
vængi sögunnar í hausinn".
Þetta vitnar leiðaraskrifarinn
í og spyr, áður en hann byrjar
upptalninguna: „Hvað segja
menn svo um eftirfarandi?"
í „Se“ um sænsku konungsheim
sóknina, bæði í sænskum og ís
Kunna að lesa milli
Bréf
lenzkum blöðum, hefur ritstjóri
blaðsins, Rune Moberg, ritað
forustugrein, sem birtist í „Se“
23.—30. ágúst. Fer hún hér á
eftir í lauslegri þýðingu, þar sem
rétt þykir, að sjónarmið „Se“
komi líka fram á íslenzkum vett-
vangi:
★ ★ ★
„íslendingar hafa orðið gram-
ir vegna greinar „Se“ um sænsku
konungsheimsóknina. Hún var
skrifuð af Gits Olsson, og hann
hefir eins og venjul. siglt fram
hjá blindskerjum viðtekinna
forskrifta í fallegum sveigjum.
Engin sól „brýzt fram“ í grein
hans, enginn fagnandi fólksskari
„jaðrar vegina". Hann hefur
Sænsku konungshjónin og íslen;
herrabústaðarins. Myndin birti:
persónulegan stíl, sem fær þokka
sinn af hinu létta handbragði, hin
um glæsilega samleik milli aðal-
atriða, milli djarfra lita og stemn
ingarmynda í daufum litum. Og
allt er þetta fram borið á eins
konar upphöfnu Stokkhólmsmáli.
Við skiljum, að það getur verið
, erfitt, ef ekki ómögulegt, að þýða
’ það á íslenzku án þess það týni
blæbrigðunum. Það sem er fynd-
ið og dálítið djarft getur orðið
dónalegt, það sem er skemmtilegt
útflúr getur orðið gróft. Hafi slík
mistök átt sér stað, þá erum
við fyrstir til að harma það.
En hver só, sem lesið getur
sænsku, hlýtur að sjá, að Gits
Olsson hefur ekki gert sér leik
að því að særa íslendinga. öll
greinin hefur undirtón elsku á
eynni og efninu, sem hann fjall-
ar um, og hann getur naumast
farið fram hjá nokkrum, sem
kann málið (sænsku).
„Konungsheimsókn sem hefur
alveg sérstaka töfra“, segir hann
í upphafi greinar sinnar. Mikil-
fengleiki íslenzkrar náttúru er
ríkulega rómaður í greininni; ís-
land sem vagga norrænnar menn
ingar er einnig hyllt. Og grein-
inni lýkur með orðum, sem a.
m. k. hver réttsýnn Svíi hlýtur
að taka sem yfirlýsingu um það,
að heimsóknin hafi verið sérlega
vel heppnuð:
„Það var stundin, þegar kon-
ungurinn og drottningin tíndu
línanna.
En sem sagt, við skiljum, að
íslendingum hefur veitzt erfitt
að fylgjast með hinum sænska
spretti. Hér og þar hefur Gits
Olsson hreyft við þeirri stað-
reynd, að ísland er lítið land,
þar sem ýmislegt í opinberum
rekstri er mjög smávaxið. Og
hann hefur ekki gert það með
góðlátlegu klappi á öxlina, sem
lítilmaganum þykir stundum
svo þægilegt, hversu móðgandi
sem það er, heldur með því að
gefa íslendingum hressilegt oln-
bogaskot að hætti góðra félaga.
Hefðu íslendingar getað lesið
sænskuna rétt, þá hefðu þeir ekki
orðið eins særðir af þessu oln-
bogaskoti og af öllum undrunar-
stununum yfir því, að til voru
bæði bílar og leikhús á eynni.
i forsetahjónin á tröppum ráð
með forystugreininni í „Se“.
fslendingar eru nefnilega þjóð,
sem kann að lesa á milli línanna.
Hins vegar verður maður stund
um að efast um getu Svía til að
gera slíkt hið sama. Göteborgs-
Posten frá 11. ágúst birtir
tveggja dálka leiðara með yfir-
skriftinni „Þorparaleg blaða-
mennska". Það er Gits Olsson
sem er þorparinn. Þorparaskap-
urinn kemur samkvæmt yfirlýs-
ingu leiðarans skýrast fram í
því: að „Se“-blaðamaðurinn
leyfði sér að lýsa því yfir, að
maðurinn, sem leigir út rauða
dregilinn, hafi staðið lengst í
burtu við dregil-endann; að ráð-
herrabústaðurinn hafi verið
tveggja hæða hús með bárujárni;
að lögreglumaður nokkur sé
kallaður hinn leynilegi Jónsson
íslands; að forsetafrúin var köll-
uð „en bredbent köttbulls-
mamma“; að konungurinn hafi
verið vel á vegi með að spyrja
íslenzku embættismennina „í
hel“ og fái því líklega viður-
nefnið „Gústaf hinn spuruli
Adolf“; að leikritið, sem sýnt var
á íslenzku í Þjóðleikhúsinu, hafi
líklega verið jafnánægjulegt fyr-
ir kónginn og „að eta grjóna-
velling með bandprjónum"; að
sagt er frá því, að „Laxness hafi
búið reglulega vel um sig heima
hjá sér síðan hann tók við nóbels-
peningunum" og að þegar kon-
ungurinn hlustaði á fyrirlestur
hjá prófessori nokkrum hafi
ræðismannsins
Hann vitnar líka í bréf, sem
hann hefur fengið frá Gunnar
Rocksén „ræðismanni“ á íslandi,
en bak við þann fína titil stend-
ur starfsmaður sænska sendiráðs
ins í Reykjavík. Hann skrifar
m.a.:
„Er hægt að hugsa sér nokkuð
lágkúrulegra og grófara hjá
sænskum blaðamanni. Ég hef per
sónulega orðið að þola mikla önn
fyrir þetta, því eins og þú veizt
legg ég mig mjög fram um að
efla samvinnuna milli þjóðanna.
Svo er það rifið til grunna af
bjánum meðal sænskra blaða-
manna . . . .“
En leiðaraskrifari Göteborgs-
Posten getur huggað ræðismann-
inn: „Það, sem blaðið „Se“ skrif-
ar, spyr enginn um í okkar landi
(Svíþjóð). Enginn, sem við höf-
um rekizt á, hvorki í blaðamanna
heiminum né utan hans, hefur
séð greinina eða heyrt um hana
talað. — (,,Se“) er fulltrúi lé-
legrar blaðamennsku, sem við
hér í Svíþjóð fyrirlítum . . .“
Og þá vita íslendingar það.
„Se“ er að heita má óþekkt blað,
sem enginn les. Því er stjórnað
af þorpurum og bjánum, sem
hafa sérstaka ánægju af að vera
lágkúrulegir og grófir.
Bygging hins
gagnkvæma skilnings
Það er svona, sem menn eiga
að skrifa, vilji þeir ávinna sér
virðingu. Leiðarahöfundurinn
getur verið alveg rólegur yfir
íslenzku þýðingunni, því í máli
hans eru ekki til blæbrigði. Ef-
laust eru til góð íslenzk orð yfir
þorpara og bjána. Jafnframt fá
íslendingar ágætt dæmi um
sænskar málefnaumræður í hin-
um virðulegu blöðum okkar. Og
ræðismaðurinn getur beygt sig
yfir brotin og farið að byggja
aftur. Við verðum því miður að
játa, að við höfum ekki mikla
trú á þeirri byggingu gagnkvæms
skilnings, þar sem hann er húsa-
meistarinn. Hefði hann verið dug
andi fulltrúi Svíþjóðar í öðru
landi, þá hefði hann reynt að
skýra það fyrir fslendingum, að
þeir hefðu látið glepjast af mis-
skilningi og blæbrigðalausum
þýðingum, og hann hefði getað
fullvissað þá um, að grunntónn
greinarinnar er vinsamlegur,
enda þótt hann sé hispurslaus.
Því hefði hann ekki komizt að
raun um það við lestur greinar-
innar, þá ætti hann ekki að
leggja hart að sér við að efla
gagnkvæman skilning, helaur
við að læra að lesa á milli lín-
anna.
En skal þetta ítrekað: „Se“
harmar það, að íslendingar hafa
talið nærri sér höggvið. Við
hörmum það líka, að málstaður
íslands er ekki í hærri vegum
hafður hjá Götéborgs-Posten en
svo, að fyrir hann er barizt með
kastslöngum vígorðanna í stað
þess að beita hinu blikandi sverði
skilningsins".
Synd/ð 200 mntra