Morgunblaðið - 24.09.1957, Síða 2

2
MortcrnvnT 4f>i©
ÞriSjudagur 24. eept. ’937
Kynning skákmanna
Ingi R. Jóhannessnn
í KYNNINGU skákmanna er þátt
taka í Stórmóti Taflfélagsins er
nú komið að Inga R. Jóhannes-
syni.
Hann er fæddur árið 1936 og
því yngstur þátttakenda í Stór-
móti T.R. Hann vann sig upp í
meistaraflokk 1952 og náði saeti
í landsliði ári síðar. Ingi var skák
meistari íslands 1956 og skák-
meistari Reykjavíkur 1956 og nú
aftur 1957. Ingi hefur teflt fyrir
íslands hönd á Olympíuskákmót-
unum í Amsterdam 1954 og í
Moskvu 1956 og á Norðurlanda-
mótunum 1955 og 1957. Hann
varð annar í B-úrslitum á heims-
meistaramóti unglinga í Antwerp
en 1955. Ingi er nú starfsmaður
Búnaðarbanka íslands.
Nýtt sláturhús
í Hafnarfirði
HAFNARFIRÐI. — Á sunnudag-
inn var tekið í notkun nýtt Sxátur
hús, sem er eign Guðmundar
Magnússonar kaupm., Kirkju-
vegi 14, og staðsett vestur í
Víðistöðum. Það er 30 metra langt
og 8 m breitt, klætt bárujárni.
Áfast við það er fjárgeymsla, er
tekur um 200 fjár. Er öllu þar
haganlega fyrir komið, svo og í
sláturhúsinu, en í því er hægt að
slátra 150—170 fjár á dag og kom
fyrsta sendingin síðdegis á sunnu
dag. 8 manns munu vinna par.
Verður mikið af fé slátrað í húsi
Guðmundar núna næstu daga og
fólki selt þar slátur, er, þetta er
eina sláturhúsið í Hafnarfirði.
Guðmundur Magnússon fékk
sláturleyfi 1920 og hefir ætíð síð-
an slátrað á hverju hausti, mest
árið 1937 eða 3000 fjár Siðustu
árin hefur hann slátrað í húsi,
sem hann á við Norðuxbraut, en
það var fyrir löngu orðið allsend-
is ófullnægjandi og þar að auKÍ
óheppilegt að vera með sláturhús
inni í sjálfum bænum. -Sýndi
hann fréttamönnum blaða og
nokkrum gestum hið nýja hús
sitt á sunnudaginn, en það er
eins og fyrr segir mjög rúmgott
og vel gengið þar frá öllum
hlutum. — G.E.
Tosca frumsýnd
FLUTNINGUR Tosca í Þjóðleik-
húsinu á sunnudagskvöldið var
mikill merkisviðburður í alla
staði. Aðalhlutverkin þrjú voru
sungin af þeim Stefáni íslandi
(Cavaradossi), Guðrún Á. oírnon
ar (Tosca) og Guðmundi Jóns-
syni (Scarpia). Var söngur þeirra
allra mjög glæsilegur, en hið
sama má einnig segja um söng
allra, sem þátt tóku í sýningunni.
Voru söngvarar, söngstjóri dr.
Urbancic og Holger Boland, er
var leikstjóri, hylltir ákaft að sýn
ingunni lokinni, en hjartanlegast
þó heiðursgesturinn sjálfur, Stef-
án íslandi, sem boðinn var hingað
til að syngja hlutverk Cavara-
dossis, en þetta hlutverk söng
hann í Mílanó fyrir réttc.,i 25
árum. Á hann því nú 25 ára scng-
varaafmæli, en fimmtugur verð-
ur hann 6. október n.k.
„Um sögueyjuna er
hezt að lesa í hókurrí'
sagd’ Harry Martinson fyrir 25 árum,
e.i nú er hann kominn aftur
Áhrifamikil augnabliks-
mynd af œvintýrinu um
einstaklinginn
@—------------
SÆNSKI rithöfundurinn
Harry Martinson kom flug-
leiðis til Reykjavíkur seint í
gærkvöldi ásamt konu sinni.
Mun hann halda hér tvo fyr-
irlestra á vegum Sænsk-ís-
lenzka félagsins, og verður sá
fyrri fluttur á samkomu, sem
það heldur í Þjóðleikhúskjall-
aranum í kvöld.
Harry Martinson fæddist árið
1904 í Suður-Svíþjóð. Faðir hans
lézt meðan sveinninn var enn í
bernsku, og móðirin tók sér far
til Vesturálfu, en sendi son sinn
á guð og gaddinn. Tíu ára gam-
all fór hann á vergang, en var
síðar til sjós um 6 ára skeið.
Hann veiktist af tæringu og varð
að fara í land, en áhrif þau, sem
hann varð fyrir á sæförum sín-
um, urðu honum síðar drjúgt
yrkisefni.
Harry Martinson hefur samið
mörg ritverk: ferðabækur, skáld-
sögur og ljóðmæli. Hann þykir
rita öðrum höfundum fegurri
sænsku, og nýtur mikillar hylli
meðal landa sinna. Kristmann
Guðmundsson segir um hann í
Heimsbókmenntasögunni: „Sem
skáld er hann talsvert ofmetinn
í' heimalandi sínu, en naumast
Harry Martinson
réttilega viðurkenndur utan Sví-
þjóðar. Gáfur hans eru ótvíræð-
ar, og á síðari árum hefur hann
skrifað margt merkilegt, er sýn-
ir mikinn og víðfeðma þroska
hugsunar hans.“ Martinson tók
sæti í sænsku akademíunni árið
1949, og vakti það athygli á sín-
um tíma, því að óskólagengnir
rithöfundar úr alþýðustétt höfðu
ekki áður fengið inngöngu í þann
virðulega félagsskap.
Martinson býr nú nokkuð fyr-
ir sunnan Stokkhólm og hefur
sig ekki mikið í frammi í opin-
beru lífi. Þó fer hann við og við
fyrirlestraferðir og ræðir um
mannlífið og vandamál þess, svo
að eftir er tekið. A sínum tíma
lét hann mikið að sér kveða, er
Finnar og Rússar börðust hið
fyrra sinnið, flutti erindi, hvatti
til stuðnings við Finna og barð-
ist með þeim.
Hann er tvígiftur, fyrri kona
hans var hinn kunni rithöfund-
ur Moa Martinson. Síðari kona
hans er Ingrid, fædd Lindcrantz.
Martinson hefur haft nokkuð
samband við íslendinga í Stokk
hólmi, — fyrir rúmum 20 árum
talaði hann t. d. á fundi, sem
stúdentafélagið íslenzka þar í
borginni boðaði til, og mun það
hafa verið í fyrsta skipti, er hann
hélt fyrirlestur á akademiskum
vettvangi. Hann kom eitt sinn
hingað til lands fyrr á árum, svo
sem síðar greinir.
Um sjómennsku sína hefur
hann ritað ferðabækurnar: Ferð-
ir án fyrirheits (1932) og Hvarf
(Kap Farval, 1933). Um upp-
vaxtarár sín hefur hann fjallað
í skáldsögunum: Netlurnar
blómgast (1935) oð Á útleið
(1936). Viðamesta skáldsaga hans
til þessa er Vegurinn til Klukku-
ríkis (Vagen till Klockrike, 1948),
— um landshornamenn. Eftir
henni var gerð kvikmynd fyrir
nokkrum áirum. Gárungarnir
skírðu bókina upp og kölluðu
hana Veginn til Frakkaríkis, því
að hún varð til þess, að höfund-
urinn komst í hóp hinna útvöldu
og frakkaklæddu merkismanna í
akademíunni. Þá hefur Martin-
son gefið út nokkur ljóðasöfn.
Mörg ljóða hans eru rímlaus og
mjög knöpp í formi, en bregða
upp myndum, sem brenna sig í
vitund lesandans. Helztu ljóða-
söfnin eru Hirðingjar (1931),
Staðvindar (1945), Söngbjallan
(1953) og Aniara (1956). í hinu
síðasttalda lýsir hann ferðum
mannanna til annarra hnatta og
hruni lífsins á jörðinni.
Martinson hefur látið frá sér
fara nokkrar fleiri bækur. Ekk-
ert af ritum hans hefur enn ver-
ið þýtt á íslenzku og lítið af ein-
stökum kvæðum.
★
I bók sinni, Ferðum án fyrir-
heits, segir Harry Martinson frá
því, er skip hans kom til Reykja-
víkur á æskuárunum.
„Við reikuðum um í Reykjavík,
ég og aðalkyndarinn. Það var
kvöld. Götuluktirnar vögguðust
í rokinu, ég hökti áfram, tognað-
ur í fæti. Við sáum konur, þær
Jíktust karlmönnum í kvenföt-
um. — „íslenzka konan“, hugs-
uðum við. En þá mættum við
stúlkum, sem voru fagrar eins og
dagurinn. Það var eins og þær
spryttu allt í einu upp úr göt-
unni, skyndilega voru þær fleiri
en hundrað saman alls staðar í
kringum okkur. Þær leiddust, —
tvær og tvær og þrjár og þrjár.
Þær hafa sjálfsagt verið að koma
úr skóla. En þær voru fallegar,
þó að þeim litist ekki á okkur.
Þær gengu burt.
Við fórum inn á kaffihús, sem
minnti á Noreg. Þar drukkum
við súkkulaði og borðuðum kök-
ur, sem við höfðum ekki smakk-
að áður, grammófónn var dreg-
inn upp, og við hlustuðum á
Caruso af plötu. í blaðagrindinni
sáum við tímarit, sem við skild-
um ekki, en við horfðum á mynd
irnar eins og börn. Kolarykið
var gróið inn í svitaholurnar á
fingrunum, og þær skilduf and-
styggilega mynd sína eftir á hvít-
um pappírnum. Við földum hend-
urnar undir borðinu, þegar þjón-
ustustúlkan kom. Gulur dverg-
páfagaukur var í búri. Þegar
grammófónninn þagnaði, tók
hann að syngja:
— Pipelepippip o tjiiiik, o
tjiiiik, jik tjikk koitrr. Stundum
þagnaði hann stundarkorn og
stökk á milli prikanna eins og
eldtunga. Ef til vill söng hann
af gleði yfir því að sjá okkur.
Hver veit? Lyktin var máske
suðræn.
— Pipilepipepip o jtiiiik, o
tjiiiik, tjik tjikk koitrr, — söng
dvergpáfagaukurinn. Þessi söng-
ur og hinn hvimleiði norðangarri
og söngur Carusos af plötu. Þetta
voru söngvarnir, sem við heyrð-
um á íslandi.
í skini götuljósanna gengum
við um borð. 1 hásetaklefanum
logaði á kertisstubb, því að olían
var búin. Langi Láfi lá og las
glæparit. Brátt skyldi aftur hald-
ið suður á bóginn, yfir öldu-
hryggi Atlantshafsins. Ef til vill
kæmum við aldrei aftur til „sögu
eyjunnar". Um „sögueyjuna“ er
bezt að lesa í bókum.“
En nú er Harry Martinson
kominn aftur.
Ávarp Ragnars Jóns-
sonar við opnun Ijós-
myndasýningarinnar
ÞEGAR hin glæsilega og fagra
sýning, „Fjölskylda þjóðanna“
var opnuð s.l. laugardag flutti
Ragnar Jónsson forstjóri Helga-
fells eftirfarandi ávarp:
Ljósmyndasýningin, sem komið
hefir verið fyrir í sölum Iðnskól-
ans ,hefir hlotið hér nafnið „Fjöl-
skylda þjóðanna". Heimsfrægur
amerískur ljósmyndari, listamað-
urinn og mannvinurinn Edward
Ragnar Jónsson
Steichen, vann að því í þrjú ár
samfleytt, með fjölda aðstoðar-
manna í 68 löndum, á vegum
listasafnisins „Museum of modern
art“ í New York, að safna ljós-
myndum er síðar ættu að mynda
þá heild, er staðið gætu undir
þessu fallega nafni.
Ferðast um lönd og álfur
Listasafnið „Museum of mod-
ern art“ efndi til sýningar á mynd
unum í New York á tuttugu og
fimm ára afmæli sínu 1955, en
síðan hafa þær ferðazt um lönd
og álfur, og alls staðar /ið ein-
dæma hrifningu.
Upplýsingaþjónusta Bandaríkj-
anna og sendiherra þeirra hér
hafa haft milligöngu um útvegun
myndanna, en til þeirra hafði
einnig borizt fjöldi áskorana frá
fólki, sem séð hafði sýninguna
eða heyrt frá henni sagt.
Okkur, sem nú fáum að horfa
á þessa yfirgripsmiklu og hríf-
andi sýningu næstu vikurnar,
verður áreiðanlega jafntítt hugs-
að með hlýrri þökk til þeirra,
sem hafa fært okkur sýninguna
hingað heim og hinna, sem við
ekki náum til að þakka, er tekið
hafa myndirnar og unnlð úr þeim
listræna heild. Ég vil einnig
þakka sérstaklega þeím Stefáni
í HAUST eru 10 ár frá því að
Málaskólinn Mímir tók til starfa.
Stofnandi skólans var Halldór
Dungal og bar skólinn upphaf-
lega nafnið Berlitzskólinn.
Skólinn var stofnaður með það
fyrir augum að veita kennslu í
tungumálum eftir öðrum aðferð-
um er yfirleitt tíðkast hérlendis
og gera hið lifandi mál að /eiga-
meiri þætti í kennslunni en áður.
Var skólinn upphaflega til húsa
í Barmahlíð 13 og hefur flutt
tvisvar síðan, en hefur nú loks
hlotið góð húsakynni í miðbæn-
um. Skólinn er nú í Hafnarstræti
15.
Á fyrsta ári skólans voru kenn-
arar tveir og nemendur sextíu
yfir veturinn. Kennarar eru nú
10. Nemendatala er breytileg, en
er frá 400—600 árlega.
Halldór Dungal stjórnaði skól-
anum til 1953 en þá urðu eig-
endaskipti og hefur Einar Pálsson
Jónssyni, Haraldi Ágústssyni,
Þórði Einarssyni og aðstoðar-
mönnum þeirra, er annazt hafa
allan undirbúning hér heima og
komið sýningunni fyrir í 'tofum
Iðnskólans. Og þá vil ég loks
þakka skólanefnd Iðnskólans og
skólastjóra fyrir að hafa gert
þetta ævintýri mögulegt, með því
að lána hin vistlegu salarkynni
skóla síns.
Þjónusta við háleitan sannleika
Ljósmyndasýningin „Fjöl-
skylda þjóðanna" er ekki, eins og
nafnið raunar ber með sér, fyrst
og fremst sýning á úrvals ljós-
myndum frá mörgum löndum og
af ólíku fólki og lifnaðarháttum.
Hún er heldur ekki í venjulegum
skilningi saga mannsins frá fyrsta
neista ástarlogans yfir langan og
torfarinn veg hans til grafar.
Og fljótt á litið sýnist henni jafn
vel ekki einu sinni ætlað að flytja
neinn sérstakan boðskap. En við
nánari aðgæzlu munum við kom-
ast að raun um, að hver einstök
deild sýningarinnar er sett saman
með svipuðum hug til viðiangs-
efnisins og við þekkjum hjá hin-
um beztu listamönnum, einiægri
þjónustu við háleitan sammann-
legan sannleika ofar öllum tíma-
bundnum kennisetningum.
Sýningin „Fjölskylda þjóð-
anna“ er í heild áhrifamikil augna
bliksmynd af því furðulega ævin.
týri um einstaklinginn, hinn ein-
staka mann, hamingju nans í
blíðu og stríðu í samfélagi ann-
arra einstaklinga. Þessar svip-
myndir glitra af ómótstæðilegum
lífsþroska og áleitnum húmor,
eins og mannlífið, sjálft. Og hér
birtist kyngikraftur stálvilja og
sterkra vöðva jafnt og reginafl
hógværrar bænar og heitra ástar
játninga. Þetta er dans lífsins í
hlátri og tárum eins og lesa má
hér á einum veggnum.
En rauði þráðurinn, sem fer
eins og sólargeisli um alla veggi
sýningarinnar er sjálft evangelí-
um húmanismans — eða eins og
Tómas orðar þetta: Hjörtum
mannanna svipar saman í Súdan
og Grímnesinu.
Framfærsluvísifalan
óbreytf
KAUPLAGSNEFND hefur reikn-
að út visitölu framfærslukostn-
aðar í Reykjavík hinn 1. septem-
ber s.l. og reyndist hún vera 191
stig, eða óbreytt frá fyrra mán-
uði.
(Frá Viðskiptamálaráðuneytinu).
rekið skólann og stjórnað síðan.
Það hefur frá upphafi verið
Markmið forráðamanna skólans
að koma upp fullkominni kennslu
í talmáli hverrar þjóðtungu og
reyna að fá til kennslunnar inn-
lenda menn í hverju máli.
Núverandi kennarar skólans
eru þessir: Davir Evans, Erik
Sönderholm, Carol Knudsen, Her
mann Höhner, Pedro Riba, Cesare
Fiorese, Odd Didriksen, Britta
Björnsson, Baldur Ingólfsson,
Ingi Jóhannesson og Einar Páls-
son.
Til skamms tíma hefur verið
hér tilfinnanleg vöntun á kennslu
í íslenzku fyrir útlendinga og var
því íslenzkukennslu bætt við í
fyrra. Þar sem ekki er til kennslu
bók í íslenzku, er skólinn telur
henta við talmálskennslu, voru
í skyndi samdir nokkrir kaflar í
fyrra, er notaðir voru við kennsl-
una, en nú er verið að semja ítar-
lega kennslubók á vegum skólans.
Málaskólinn Mímir 10 ára