Morgunblaðið - 25.09.1957, Síða 10
10
MORGVIVBLAÐIÐ
Miðvikudagur 25. sept. 1957
rogpuitlrfafrifr
Útg.: H.t Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Ami Öla, sími 33045
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjald kr. 30.00 á mánuði mnanlands.
t lausasölu kr. 1.50 eintakið.
OLIKIR STARFSHÆTTIR
UTAN UR HEIMI
Harald krónprins Norðmanna
r
Alaugardaginn var skýrði
Morgunblaðið frá því, að
það hafi átt tal við Svein
Tryggvason framkvæmdastjóra
Framleiðsluráðs landbúnaðarins
og spurzt fyrir hjá honum um af-
urðaverðið á þessu hausti. —
„Sveinn skýrði blaðinu svo frá
að ríkisstjórnin hefði nýlega tek-
ið þá ákvörðun að greiða niður
verðhækkanirnar á nýju dilka-
kjöti og mjólkurafurðum og kart-
öflum fyrst um sinn. Ekki er vit-
að hve lengi þessar niðurgreiðsl-
ur vara eða hve háar þær eru.
Endanlegt verð á landbúnaðar-
afurðum hefur nú verið ákveðið
til bænda. Hækkar dilkakjötskíló
ið um kr. 0,60, mjólkurlítrinn um
7 aura. Unnið er nú að því að
ákveða raunverulegt útsöluverð
landbúnaðarafurða, en því er
ekki lokið“.
Þannig sagði Morgunblaðið frá.
Tíminn, málgagn landbúnaðar-
og fjármálaráðherranna, skýrði
fyrst frá þessari fregn daginn eft-
ir og staðfesti það, sem Morgun-
blaðið hafði sagt. Af hinum seinu
viðbrögðum Tímans og því hvern
ig frá fregninni er sagt, er ljóst.
að blaðinu hefur ekki virzt hér
um neina stórfrétt að ræða. Er
það raunar í samræmi við það,
sem áður hefur gerzt á þessu án.
Morgunblaðið varð eitt til þess
á s.l. vetri að skýra frá því, þegar
mjólkurverð til bænda var hækk
að um 7 aura lítrinn. Neytend-
ur urðu þeirrar hækkun-
ar að vísu ekki varir, því að hún
var jafnskjótt öll greidd úr ríkis-
sjóði og þótti ríkisstjórninni ekki
taka því að segja almenningi frá
þeirri ráðstöfun. En ekki hafa
stjórnarvöldin eða blöð þeirra
treyst sér til að vefengja frásögn
Morgunblaðsins af þeirri stað-
reynd.
★
1 öllum þessum tilfellum er um
mjög verulegar fjárgreiðslur úr
ríkissjóði að ræða. Erfitt er að
gera sér grein fyrir hversu upp-
hæðirnar munu verða háar, af
því að ríkisstjórnin lætur allt
vera sem mest á huldu um
greiðslu þeirra. Víst er þó, að ef
þær verða inntar af höndum allt
árið, munu þær nema býsna
mörgum milljónum og t. d. fara
verulega fram úr þeim 7 millj.
króna, sem stjórnarliðið hefur
ætlað að ærast að undanförnu
yfir, að lagðar hefðu verið ofan
á útsvör Reykvíkinga. Er þó
staðreyndin sú, að áður en niður-
jöfnuninni var lokið, höfðu út-
svörin verið lækkuð sem þeirri
upphæð nam og meira til.
Hér skal ekki um það rætt,
hvort þessar auknu niðurgreiðsl-
ur úr ríkissjóði séu skynsamleg-
ar eða ekki, eða vefengt. að þær
hafi við lagabókstaf að styðjast.
En á það skal minnt, að þegar
Ingólfur Jónsson, þáverandi við-
skiptamálaráðherra, gerði tillögu
um það vorið 1956, að draga úr
verðbólguáhrifum verkfallsins
mikla á árinu 1955 með auknum
niðurgreiðslum úr rikissjóði, ætl-
uðu allir núverandi stjórnar-
flokkar að rifna af vandlætingu.
Þeir töldu þá, að almenningi væri
sízt nagstæðara að standa undir
verðhækkunum með því að
greiða þær niður með sköttum,
er á honum lentu, en fá þær fram
í vísitölu, sem leiddi til þess að
launþegar fengju kauphækkun,
sem því næmi. Þetta var þeirra
stefna og málflutningur þá. Nú
þýtur öðru vísi í skjánum þeim.
Þó er á það að líta, að á árinu
1956 var vitað um mikinn tekju-
afgang ríkissjóðs. Nú hefur Tím-
inn ekki alls fyrir löngu boðað
halla bæði á sjálfum ríkissjóði og
framleiðslusjóði, sem ríkissjóður
í raun og veru er ábyrgur fyrir
og er aðeins angi af honum. Ef
niðurgreiðslur voru umdeilanleg-
ar vorið 1956 eru þær því miklu
hæpnari nú.
★
En látum það vera. Segjum
sem svo, að eins og á stendur sé
þetta skynsamleg og óhjákvæmi-
leg ráðstöfun. Þá er þáð eftir, að
hún er gerð í kyrrþey, án allrar
greinargerðar til almennings fyr-
ir rökum með og á móti og
skýrslu um raunverulegan kostn-
að, sem henni er samfara.
Berum þetta saman við starfs-
hætti bæjarstjórnar Reykjavíkur.
Þar tekur bæjarstjórnin sjálf
ákvarðanir um allar meiri háttar
ráðstafanir. Bæjarstjórnarfundir
eru haldnir hálfsmánaðarlega
nema um hásumartímann og
stundum oftar. Bæjarráðsfundir
eru nú orðið haldnir tvisvar,
þrisvar sinnum í viku. — Þar
skýrir borgarstjóri bæjarráðs-
mönnum jafnóðum frá öllu, sem
er að gerast í málefnum bæjar-
ins, hefur samráð við þá og fær
samþykki þeirra til alls, er veru-
lega þýðingu hefur. Ákvarðanir
bæjarráðs koma síðan jafnóðum
fyrir sjálfa bæjarstjórnina.
Með þessu er tryggt, að and-
staðan í bæjarstjórn, ekki aðeins
fylgist með öllu sem er að gerast,
heldur hefur aðstöðu til að
heimta upplýsingar, áður en á-
kvarðanir eru teknar og getur
komið sínum skoðunum og sjón-
armiðum að. Þetta á við um allar
þær ákvarðanir er ráða því, hve
gjöldin og þar með útsvörin
verða há.
Um sjálfa útsvarsupphæðina á
hvern einstakan er aðferðin sú,
að hún er ákveðin af nefnd, þar
sem bæði meirihluti og minni-
hluti eiga fulltrúa. Gjöld hvers
einstaks borgara eru eftir því,
sem tilefni er til, grandskoð-
uð af fulltrúum þriggja flokka.
Hér er vissulega öðru vísi að
unnið en hjá ríkinu, þar sem
ríkisstjórnin í kyrrþey leggur
stöðugt á ný og ný gjöld til við-
bótar þeim 300 millj. kr sem
lagðar voru á landslýðinn nánast
greinargerðarlaust með jólagjöf-
inni alræmdu og síðari skattaálög
um.
Það situr á þeim, sem svo fara
að, eða hitt þó heldur að fjarg-
viðrast yfir álagningu útsvar-
anna í Reykjavík, sem í einu og
öllu hefur verið fyrir opnum
tjöldum og eftir þvi, sem lögin
segja fyrir um! Auðvitað eru út-
svörin há, en þau eru þó ekki
nema % hlutar þess, sem ríkis-
stjórnin hefur bætt ofan á ríkis-
skattana aðeins frá síðustu jól-
um.
SUNNUDAGUR, bartviðri, sól-
skin, en snæviþakin jörð. Komið
var fram yfir hádegi 21. febrúar
1937. Fámenni var á götum Oslo-
arborgar og umferðin var lítil.
Yfir borginni hvíldi þetta venju-
lega sunnudaga-andrúmsloft. —
Skyndilega var kyrrðin rofin á
götum miðborgarinnar. Fólkið
safnaðist í hópa kringum blaða-
salana, talaði mikið, var hávært,
greikkaði síðan sporið og andlit
þess Ijómaði af ánægju. „Auka-
blað, aukablað — fæddur norsk-
ur prins“ — hrópuðu blaðasalarn
ir hver í kapp við annan. Fánar
voru- dregnir að hverjum húni,
ríkisráðsfundur var boðaður í
skyndi, heillaóskir streymdu til
norsku konungsfjölskyldunnar.
Á þann hátt fagnaði höfuðborgin
fæðingu fyrsta norska prinsins í
567 ár, syni Mörtu kronprinsessu
og Olafs krónprins Norðmanna
Prinsinn var skírður í hallarkap-
ellunni rúmum mánuði síðar og
hlaut nafnið Harald. Nú, tvítugur
að aldri, að afa sínum Hákoni
Myndin er tekin af Harald
prins 11. september 1945, þeg-
ar hann hóf skólagöngu heima
í Noregi
VII látnum ,er hann orðinn krón-
prins Noregs.
í Bandaríkjunum
Harald var aðeins þriggja ára
að aldri, þegar hann yfirgaf ætt-
jörðina ásamt foreldrum sínum
og konungi við innrás Þjóðverja
í Noreg. í fyrstu dvöldust þau í
Svíþjóð, en siðar bauð Roosevelt
Bandaríkjaforseti Ólafi krónprins
og fjölskyldu hans vestur um
haf, og í Bandaríkjunum dvaldist
ÍHarald til stríðsloka með móður
sinni og systrum tveim. Bjuggu
þau skammt fyrir utan Washing-
ton og þar hóf Harald skólagöngu
sex ára að aldri. Harald litli
prins var í miklum metum hjá
hjónunum í Hvíta húsinu. Frú
Roesevelt lét eitt sinn svo um
mælt, að þau hjón hefðu átt 14
barnabörn — en Harald prins og
systur hans voru alltaf mjög
hjartfólgin eiginmanni mínum.
Jafnan gekk á ýmsu hjá Har-
ald þar vestra og hafði hann ein-
staklega gaman af því að reyna
að leika á lífverðina tvo, sem
jafnan fylgdu honum hvert fót-
mál. En leikir hans voru ekki
illkvittnir og allir, einnig lífverð-
irnir, höfðu jafnan gaman af
þeim á eftir.
Haldið heim
„Vorið 1945, þegar við fréttum,
að styrjöldinni væri lokið og frið-
ur var kominn á í heiminum,
varð ég mjög glaður. Ég held, að
ég hafi aldrei verið jafnánægð-
ur. Þá skildi ég, að við mundum
brátt sjá pabba og afa aftur og
fara til Noregs“ — skrifaði Har-
ald eitt sinn í skólastíl. Hinn 20.
maí það ár, fór hann ásamt systr
um sínum flugleiðis til London.
Móðir þeirra hafði farið nokkr-
um dögum áður — og það urðu
fagnaðarfundir, er pabbi og afi
tóku á móti börnunum, sem þeir
höfðu ekki séð nær öll styrjald-
arárin. Tveim dögum síðar stigu
þau öll á skipsfjöl — og nú var
haldið „heim“.
Og þegar norska ströndin bar
yfir sjóndeiidarhringinn eins og
örmjótt strik giaðnaði yfir kon-
ungsfólkinu. Harald rýndi út yf-
ir sjóinn. Hann sá nú loks Noreg,
föðurlandið, sem honum var lið-
ið úr minni. Enginn var eins eft-
irvæntingarfullur. Móðir hans og
systur voru alltaf að tala um
Noreg, en hann hafði aðeins ver-
ið þriggja ára, þegar þau fóru
þaðan. Noregur var honum nýtt
land.
í skóla
11. september 1945 var merkur
dagur í lífi Haralds. Það var
fyrsti skólagöngudagur hans í
Noregi. Foreldrar hans lögðu
ríka áherzlu á það, að hann væri
ekki settur hærra félögum sínum
í skólanum. Hann átti að sitja á
skólabekk með öðrum norskum
börnum og verða eins og önnur
norsk börn. Harald kynntist fé-
lögum sínum fljótt og vel og varð
vinsæll í sínum hópi. Þar eign-
aðist hann félaga, sem nú eru
beztu vinir hans. En hann átti
stundum til að bregða fyrir ■ sig
ensku, þegar honum var mikið
niðri fyrir. Enn haíði hann ekki
áttað sig á umskiptunum, en
hann vandist því bráðlega — að
vera kominn heim.
Hann tók virkan þátt í skóla-
lífinu, lék í skólaleikum og var
í skólakórnum, en söngur er hans
bezta skemmtan. Hann hefur
alla tíð hlotið sérstaklega góðan
vitnisburð fyrir góða hegðun og
umgengni í skóla og dugandi
námsmaður hefur hann og verið.
Áhugamál hans utan skólans
hafa og verið margvísleg, en fyr-
ir skemmstu fékk hann bifreið
að gjöf — og það er eins með
hann og aðra pilta á hans aldri,
að bifreiðin þykir honum
skemmtilegt leikfang — og tekur
raunar flestu fram.
Breyttir tímar fram-
undan
Árið 1955 lauk Harald prins
stúdentsprófi og í vetur stundaði
hann nám í foringjaskóla hersins.
Hann mun hljóta sömu menntun
og Ólafur konungur faðir hans —
og í haust hefur hann nám i her-
skóla norska ríkisins.
Breyttir tímar eru framundan.
Breytt viðhorf. Harald krónprins
gegnir nú nýju og stærra hlut-
verki í þágu lands síns — lands-
ins, sem eitt sinn var honum fjar-
lægt draumaland handan hafsins.
Harald kronprins (Nýleg mynd)
Bridgefélag
kvenna
BRIDGEFÉLAF kvenna hélt
aðalfund sinn nýlega. í stjórn
voru kosnar: Rósa ívars formað-
ur, Eggrún Árnadóttir, ritari og
Unnur Jónsdóttir, gjaldkeri.
Félagið hefir vetrarstarfseml
sína með tvímenningskeppni í
Skátaheimilinu 2. okt. n.k. Félags
konur eiga að tilkynna þátttöku
sína til stjórnar félagsins sem
fyrst.
Systkinin Ragnhild, Harald og Astrid