Morgunblaðið - 16.10.1957, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 16. okt. 1957
MORCVNBl AÐIÐ
9
Fiskibátur í Aden. Algengasta stærð.
Harrod opnar, allar upplýsingar
velkomnar. Hann hafði getið sér
mikinn orðstír í heimsstyrjöld-
inni og fengið heiðursmerki af
hendi hans hátignar Bretakon-
ungs.
Við olíuhreinsunarstöðina
starfa — eða í sambandi við hana
.— um 9 þús. manns. Hefur verið
byggt yfir þá flesta í nágrenni
stöðvarinnar. Þar hefur myndazt
4 fáum árum nýtt bæjarfélag og
nefnist það Litla-Aden. Ég sá
þar skóla, sjúkrahús, kirkju mót-
mælenda auk annars. Til stöðv-
arinnar er flutt olía frá höfnum
við Persaflóa. Eftir hreinsun er
olían flutt út og er hægt um vik,
þar sem Aden er ein helzta sigl-
ingamiðstöð Asíu, Afríku og einn-
ig Evrópu síðan 1869 að Súez-
skurður var fullgerður. Það
kemur fyrir að olíu er dælt í
fjögur 32ja þús. tonna tankskip
samtímis í Litlu-Aden.
Stórt og skrautlegt skemmti-
ferðaskip, ítalskt, lagðist inn á
höfnina í Aden, daginn eftir að
ég kom þangað, Skammt frá því
var flutningaskip, miklu stærra
en Tröllafoss okkar. Á framdekki
þess stóðu sem þéttast úlfaldar —
okkur virtist þeir myndu vera
1—2 hundruð en á afturdekki
geitfjárhjörð. Hvernig á þessum
búfjárflutningi stóð vissum við
ekki. Vera má að bedúinahöfð-
ingjar taki samgöngutækni nútím
ans í þjónustu sína, flytji hjarðir
sínar milli beitarsvæða auðnar-
innar á skipum og bílum. Ég
veit það ekki. — Fiskibátar litlir
lágu á vogi út af fyrir sig og
nokkrar gamlar skútur, sem
nefndar eru á ensku máli dow.
Þær líta alveg eins út og þegar
þær voru í siglingum fyrir 3—4
öldum milli hafna í Austur-Af-
ríku og Asíu.
Jafnaðarlega komu nú 14—16
skip inn á Adenshöfn hvern sól-
arhring eða yfir 5000 skip á ári.
Forstjóri upplýsingaþjónustu
Breta í Aden, Mr. Watt, sagði
mér, að þar væri stærsta höfn
brezka samveldisins, næst eftir
London, í hlutfalli við burðar-
magn skipa. Ekki veit ég hvort
þá eru með talin öll þau her-
skip sem koma til Aden. Ég sá
aðeins eitt, kvöldið sem ég kom,
og var það egypzkt, sjálfsagt
enginn aufúsugestur, ekki vel séð
að Egyptar auglýsi hernaðarmátt
sinn á þessum slóðum.
Fáar og lélegar hafnir eru við
strendur Arabíuskaga, engin höfn
góð nema í Aden. Hún hefur því
alltaf mikilvæg verið, og þá fyrst
og fremst vegna legu sinnar á
Syðstutá Vestur-Asíu, á siglinga-
leið milli Suður-Asíu og Austur-
Afríku. Því er næsta eðlilegt að
oft hafa orðið átök um yfirráð
þessarar einu hafnar á Suður-
strönd Arabíuskaga.
Uppi í klettunum, fyrir ofan
bæinn, voru ævaforn virki á 16.
öld, þegar Portúgalsmenn tóku
höfnina. Tyrkir héldu þar yfir-
ráðum um langa hríð. Jemen
byggir nú kröfur sínar til Aden
á því, að höfnin var innan landa-
mæranna allt að því heila öld.
Breíar komu ekki við sögu fyrr
en 1838, að þeir töldu nauðsyn
bera til að hafa þar kolabirgða-
stöð vegna síaukinna siglinga til
nýlendnanna og þeim til verndar.
Nú hafa þeir auk kola, olíubirgð-
ir nógar, bæði handa skipum og
aprílmánuði síðastliðnum með (
lagasetningu. Síðan hefur þar
staðið styrr um „bannlögin".
Eþíópsk stjórnarvöld hafa mót-
mælt. Þegar það ekki stoðaði var
málinu vísað til Sameinuðu þjóð-
anna. Rétt eitt vandamálið, sem
þingi þeirra er ætlað að leysa.
flugvélum sínum — og margra
annarra þjóða.
Aden varð mikilvægari en
nokkru sinni áður — frá sjónar-
miði viðskipta og hervalds —
eftir að siglingar hófust um Súez-
skurð 1869. Bretar höfðu nokkr-
um árum áður (1857) lagt undir
sig Perimey, í mynni Rauðahafs,
eða í Bab el Mandeb sundi —
nafnið merkir Tárahlið. Þar
hafa oft farizt skip sökum storms
og strauma. Síðan hafa þeir hald-
ið þar vörð við suðurtakmörk
hinnar miklu siglingaleiðar um
Rauðahaf og Miðjarðarhaf allt
vestur að Njörvasundi — en þar
hitta þeir sjálfa sig fyrir.
Ég var gestur Mr. Harrods og
konu hans eina kvöldstund á
heimili þeirra uppi í gígnum. Þau
voru mjög samhuga eftir ný-
fengna reynslu á móti M.R.A.,
höfðu með sér kyrrláta stund, kl.
5—6 að morgni hvers dags og
gerðu sér far um að miðla öðr
um af þeirri blessun, sem þeim
hafði hlotnazt. Ég stend í mikilli
þakklætisskuld við þau góðu
hjón, meðal annars fyrir það að
þau óku mér í vagni sínum um
— að ég held — allar götur
borgarinnar.
í Aden er mikið um ágæt íbúð
arhús og vönduð stórhýsi, aðal-
lega næst hafnarsvæðinu, en
miklu meira þó af ófögrum smá-
komast af án þess, kæra sig koll-
ótta yfirleitt um það, sem átt er
við með mannsæmandi líf, enda
líklega aldrei átt þess kost að fá
hlutdeild í því. Fæði þeirra
mundi enginn íslendingur leggja
sér til munns. Menntunarsnauðir,
húsnæðislausir, óhreinir, klæð-
litlir eru þeir, ekki aðeins nokkr-
ir tugir manna heldur þúsundir.
Þeir sofa á gangstéttum í húsa-
sundum eða grjóthreysum, sem
ekki komast í samjöfnuð við
lélegasta skepnuhús á íslandi, —
en hafa þann höfuðkost að á þeim
eru ótal göt og glufur. Næturhiti
í Aden er aldrei undir 20 stig C,
ársúrkoma ekki yfir 50 mm, og
er skýring á því að menn —
heilar fjölskyldur — geta lifað í
Aden þótt að þeim sé búið líkt
og útigönguhrossum í Skagafivði
norður.
Það er ekki farið í felur með
hreysi heimilisleysingja í Aden.
Þar er lausagrjót nóg í ótal hreysi
niðri við sjó og uppi í urðunum
fyrir ofan borgina. En í kletta-
Sökum hita, þurrka og gróður-
skorts eru lífsskilyrði fyrir dauð-
Iega menn í Aden nálega engin
önnur en þau, að þar er hægt að
leggja skipi að landi, að staður-
inn liggur frábærlega vel við
samgöngum á sjó og í lofti. Hins
vegar eru samgöngur á landi erf-
iðleikum bundnar.
Allar vörur eru innfluttar og
því yfirleitt frekar dýrar, enda
þótt í Aden sé fríhöfn. Þang-
að eru fluttar til útskipunar ýms-
1 ar afurðir frá Jemen, frjósam-
asta og hálendasta landi Arabíu-
skaga, og frá brezku verndar-
svæðunum á suðurströnd Arabíu,
er nefnast Eystra- og Vestra
Aden-svæði. Þau eru nálega þre-
falt stærri en ísland, en íbúar
ekki yfir 750 þús., enda að miklu
leyti eyðimerkur.
Ein er sú innflutningsvara, sem
er ekki vel séð af brezkum yfir-
völdum í nýlendunni Aden, sem
sé hafnarborginni, en það er
sjatt — oftast ritað khat eða gat
— eins konar eiturnautnalyf. Það
er trjáblöð, sem mikið er um í
Eþíópiu. Svo mikið er flutt það-
an af sjatt-blöðum til nágranna-
landa, svo sem Kenya, Tanga-
nyka, Somalilands, Aden og víð-
ar, að fyrir þau fær Eþíópia
allverulegan hluta gjaldeyris-
tekna sinna. Sjatts er einkum
þannig neytt, að blöðin eru tugg-
in. En þau verða að vera fersk.
Sölni þau eða visni eru þau lítt
áfeng. Eftir að flugsamgöngur
hófust var unnt orðið að koma
þeim ferskum á markað fjarlægra
staða. Síðastliðið ár voru 2 tonn
af sjatt flutt flugleiðis á degi
hverjum til Aden, til neyzlu þar
og i Jemen. Útflutningur þessi
nam að verðmæti 2% millj. sterl-
ingspunda. Dágóður hagnaður
fyrir eþíópska ríkið og eþópska
flugfélagið.
Það eru einkum Arabar, sem
neyta sjatts. Áhrif þess og afleið-
ingar eru í alla staði háskalegri
en nautn áfengra drykkja, sem
múhameðska lögmálið meinar
þeim að neyta. Yfirvöldin í Aden
tóku fyrir innflutning á sjatt í
við í stráskýlum meðfram vegum
og í fjörugrótinu.
Til skamms tíma hafa aðallega
kristniboðar látið örlög um-
komulausasta fólks mannkynsins
— en það er skelfilega margt
— til sín taka, menn snortnir af
Honum, sem sagt er um að „er
hann sá mannfjöldann. kenndi
hann í brjósti um þá, því að þeir
j voru hrjáðir og tvístraðir eins og
. sauðir, er engan hirði hafa“.
Það er ekki sízt starfi Alberts
Schweitzer í Afríku að þakka að
nauðsyn og gangsemi slíks hugar-
fars er nú meira metið en oft
áður af þeim, sem við allsnægtir
búa.
Mér hafði verið útvegað gisting
í ágætu hóteli — en fannst þó
líðan mín ekki nema í meðallagi
góð. Vegna góðrar loftkælingar í
svefnherberginu var næturhiti
þar ekki nema 22—24 stig C, en
í baðherberginu inn af því 36
stig C. í þessu ágæta gistihúsi
hefur sjálfsagt margur maður
hins hvíta kynstofns bylt sér
svefnlaus í góðu bóli, meðan þel-
dökkir heimilisleysihgjar sváfu
vært á gangstéttunum eða í
hreysum sínum.
Vatnsból í eyðimörkinni.
hýsum og kofaskriflum, í úthverf
um, á bak við hina glæstu fram-
hlið borgarinnar. Þar ægir sam-
an á götum úti alls konar austur-
lenzkum varningi, húsmunum,
matvöru og áhöldum — úlföldum,
geitfé og sauðfé — og innan um
allt þetta manngrúa ákaflega mis
litum.
Arabar eru í miklum meiri
hluta í Aden, eða nokkuð á 2
hundrað þúsund. Lítið orð fer að
iðjusemi og hreinlæti þeirra eins
og séð verður. En verði skart-
búinn auðmaður á vegi manns er
viðbúið að hann sé Arabi. — Ind-
verjar eru um 16 þús. Margir
þeirra fást við verzlun og skrif-
stofustörf. Vandaðir indverskir
kvenbúningar eru afburða fagr-
ir. — Sómalir innflytjendur frá
Afríku, eru um 11 þús. Þeir þykja
verkmenn góðir en ekki allir
„sómamenn“, eins og búast má
við í ekki hollara umhverfi, —
Gyðingar eru innan við þúsund,
en hvítir menn, flestir frá Evr-
ópu, eru 4.400.
Mr. Watt sagði mér að engan
hemil væri hægt að hafa á inn-
flytjendum til nýlendunnar. Auð-
vitað eru takmörk fyrir því,
hverjir njóta fullra borgarlegra
réttinda. Furðumargir virðast
DODGE fólksbifreið
T I L S Ö L U
Hefir ávallt verið í einkaeign
og er í ágætu standi.
Til sýnis í dag klukkan 3—6 á „Planinu“ Pósthússtr.
við Verzl. Ellingsen.
beltunum hafa hellar og skútar
og holur verið teknar til manna-
bústaða. Síðustu mánuðina hefur
mikill fjöldi pílagríma á leið til
Mekka orðið innligsa í Aden af
því að þaðan fengu þeir ekki að
koma til Jemen. Múhameðskir
pílagrímar hafa aldrei mikinn
farareyri á sér. Þeir treysta for-
lögunum og helgri skyldu trú-
bræðra sinna, ölmusugjöfum. Það
voru einkum þeir, sem höfðust
Hvað um framtíð brezku ný-
lendunnar Aden, sem Jemen ger-
ir kröfur til, og verndarsvæð-
anna, sem Saudi-Arabía telur sig
réttan eiganda að?
Hér, eins og í öðrum nýlendum
sínum, stefna Bretar markvisst
að innlendri sjálfstjórn — en í
tengslum við samveldið. Aden
sameinað verndarsvæðunum með
þeirra 20 smákonunga eða ættar-
höfðingja — gæti orðið allöfl-
ugó ríki undir sterkri, innlendri
stjórn. Bretar láta innlenda menn
komast að við hvers konar fram-
kvæmdir, en þær eru nú miklar
og örar, reyna að koma því inn
hjá þeim að flest, sem að fram-
förum lýtur sé í þeirra þágu og
jafnvel að veruiegu leyti á þeirra
vegum.
Addis Abeba, 26/9 1957
Ætlo nð kæm
NEW YORK, 14. okt. — Það upp-
lýstist í dag, að sýrlenzka sendi-
nefndin hjá Sameinuðu þjóðun-
um er að leita eftir stuðningi
annarra ríkja við kæru á hend-
ui Tyrkjum fyrir það að þeir
hafi safnað herliði við sýrlenzku
landamærin.
Talsmaður bandarisku sendi-
nefndarinnar var spurður, hvort
hann hefði heyrt um þessa kæru.
Hann kvaðst hafa heyrt um hana.
Hins vegar hefðu Sýrlendingar
ekki enn óskað eftir stuðningi
bandarísku sendinef ndarinnar.
Heyrzt hefur hins vegar, að ind-
verska sendinefndin sé hlynnt
kæru þessari. —Reuter.
Piltur eða stúlka
óskast strax.
BíjötverzluRiin
Hrísateig 14.
Afgreiðslumaður — verkstjóri
Innflutningsfyrirtæki vill ráða til sín afgreiðslumann
og verkstjóra.
Viðkomandl leggi nafn sitt inn á afgr. Morgbl. fyrir
annað kvöld merkt: „Traustur —3017“.
Stúlka óskast
til heimilisstarfa suður í Njarðvík. Öll heimilistæki
fyrir hendi. Gott kaup í boði. Uppl. í síma 12931 og 18485.