Morgunblaðið - 17.11.1957, Qupperneq 6

e
MORGUN BLAÐIÐ
Sunnudagur 17. nóv. 1957,
Skriíannn á Stapa
Hann hefir lagt drjúgan skerf til þeirra
fjársjóða, sem varðveittir eru í Landsbóka-
safninu, segir Finnur Sigmundsson
SKRIFARINN á Stapa, sendibréf
1808—1877, nefnist ný bók, sem
kom í bókaverzlanir í gær, fyrsta
bindið í bókaflokki, sem ber
nafnið „íslenzk sendibréf“.
En hver var svo skrifarinn á
Stapa? Fyrir áttatíu árum, 5.
apríl 1877, birtist eftirfarandi
smágrein í Þjóðólfi, en Matthías
Jochumsson var þá ritstjóri
blaðsins: „20. f. m. andaðist hér
í bænum Páll stúdent Pálsson
(sýslumanns Guðmundssonar frá
Krossavík), fæddur 1807, sá er
yfir 50 ár var skrifari, aðstoðar-
og trúnaðarmaður Bjarna sál.
Þorsteinssonar amtmanns. Hann
dó ógiftur og barnlaus. Páll sál.
Páll stúdent Pálsson.
var sannur ágætismaður, þótt
hans væri lítið getið opinberlega,
með því hann var staklega hóg-
vær maður, sundurgjörðarlaus
og trúlyndur. Hann var lærdóms-
og fræðimaður mikill og kunn-
ari íslenzkri bókfræði en nokk-
ur maður annar — að menn
hyggja — nema ef vera skyldi
Jón Sigurðsson forseti. Síðan
hann kom hingað suður, endur-
bætti hann eða afritaði með
mikilli elju og snilld hinn mesta
fjölda skemmdra bóka og hand-
rita, bæði fyrir bókasöfnin og
einstaka menn, og tók aldrei
eyrisvirði fyrir. Sjálfur átti hann
og mikið safn og dýrmætt, sem
ekki er ólíklegt, að Landsbóka-
safnið verði látið kaupa".
Árið 1894 ritaði dr. Jón Þor-
kelsson grein um Pál Pálsson.
Þar segir m. a.: „Þó að æfi Páls
væri ekki margbrotin og þótt á
honum bæri svo lítið, að allur
þorri manna hefði naumast hug-
mynd um, að hann væri til, var
hann samt sannur merkis- og
ágætismaður og hefur unnið ís-
lenzkum bókmenntum svo mikið
gagn, að seint mun fyrnast, og
nafns hans mun oft verða getið
á ókomnum tímum, þegar þerr
eru löngu gleymdir, sem hærra
höfðu í lifanda lífi“.
Stiftsbókasafnið fékk handrita-
safn þeirra biskupanna Hannes-
ar og Steingríms eftir lát Stein-
gríms. „Það batt Páll allt saman
inn, límdi upp, fyllti út skörð
Og samdi við efnisyfirlit og ná-
kvæmt registur. ______ Eins fór
hann með handritasafn Bók-
menntafélagsdeildarinnar í Rvik.
.... En hann lét ekki þar við
sitja", segir dr. Jón Þorkelsson,
„því að það var eins og hann
gæti ekki vitað af handritum eða
fornum bókum án þess að dytta
að þeim. Hann leitaði, beinlínis
að þeim hjá einstökum mönnum
og bauðst til að binda þau og
gera við þau og tók aldrei eyris-
virði fyrir. Svo var um söfn hinna
helztu bóka- og handritamanna
í Reykjavík, svo sem Jóns há-
yfirdómara Péturssonar, Jóns
skólameistara Þorkelssonar, Hall-
dórs yfirkennara Friðrikssonar,
Jóns bókavarðar Árnasonar o. fl.,
að ógleymdu safni Bjarna amt-
manns“.
Páll skrifaði sjálfur upp og
safnaði miklu af fróðieik. Mest
kveður þar að kvæðasafninu,
mestmegnis frá 16., 17., 18. og 19.
öld. Er það milli 30 og 40 bindi.
Tilgreindir eru alls 618 höfund-
ar.
Dr. Finnur Sigmundsson, lands
bókavörður, hefir búið bókina til
prentunar. Hann segir m. a. um
Pál stúdent: „Ævi hans var fá-
breytt og um hann stóð enginn
styr, hvorki lifandi né dauðan.
En með fágætri natni, iðjusemi
og þrautseigju hefir hann lagt
svo drjúgan skerf til þeirra fjár-
sjóða, sem varðveittir eru í Lands
bókasafninu, að um það mætti
skrifa langt mál. Sú bók, sem hér
er skráð og kennd við skrifar-
ann á Stapa, fjallar þó ekki um
fræðistörf Páls né viðleitni hans
til verndar og aðhlynningar göml
um bókum og handritum, heldur
er hér safnað drögum til lýs-
ingar á manninum sjálfum eins
og mynd hans birtist í bréfum
frá honum og þó einkum í bréf-
um til hans frá vinum og venzla-
fólki“.
Bókin er yfir 320 blaðsíður,
prýdd fjölda mynda af bréfrit-
urum og ýmsum öðrum, er við
sögu koma. -
Bókfellsútgáfan gefur bókina
út og er frágangur allur hinn
vandaðasti.
Nauðsynlcgt var að taka upp nokkur sæti í flugvélinni, svo að sem minnst færi fyrir perukössunui
Musica sacra
Á VEGUM „Félags ísl. organleik
ara“ verða haldnir Buxtehude-
tónleikar í Hafnarfjarðarkirkju,
mánudag 18. nóv. n.k. Tónleik-
arnir eru haldnir í tilefni af 250
ártíð Buxtehude.
Páll Kr. Pálsson leikur orgel-
verk eftir meistarann, og Krist-
inn Hallsson syngur kantötu:
„Hjarta mitt er stöðugt, ó
Guð“ með aðstoð strokhljóðfæra
og orgels.
Á undan tónleikunum flytur
dr. Páll ísólfsson stutt erindi um
Buxtehude.
Tónleikarnir hefjast kl. 9 síð-
degis og er aðgangur ókeypis.
Ltvarpshljómsveitin leikur í
háskólanum i kvold
SUNNUDAGINN 3. þ. m. hélt
Útvarpshljómsveitin fyrstu tón-
leika sína undir stjórn þýzka
hljómsveitarstjórans Hans-Joa-
chim Wunderlich I hátíðasal Há-
skólans.
í kvöld leikur hljómsveitin
aftur í Háskólanum undir stjórn
Wunderlich. Gestir hljómsveit-
arinnar að þessu sinni verða tveir
rússneskir söngvarar: Elisaveta
Tsjavdar, sem syngur aríur eftir
Verdi, og Dmitri Gnatjúk, sem
syngur Cavatinu Figaros úr Rak-
aranum í Sevilla eftir Rossini.
Önnur viðfangsefni hljómsveit-
arinnar í kvöld eru: Slavneskur
dans no. 8 eftir Dvorák, Canzon-
etta og menúett eftir Helga Páls-
son og Serenade í C-dúr op. 48
fyrir strengjasveit eftir Tscai-
kovsky.
Tónleikarnir í kvöld hefjast
kl. 8.15. Aðgangur er ókeypis og
öllum heimill, en mönnum er
bent á að koma tímanlega, því að
aðsókn var mjög mikil að síðustu
tónleikum og fengu færri sæti
en vildu.
STYKKISHOLMI, 16. nóv. —
Þrír bátar stunda nú sjóróðra
Einmuna veðurblíða hefur verið
hér undanfarna daga við Breiða-
fjörð. Allir bílvegir eru greið-
færir og auðir. — Árni.
Ferskar perur flugleiðis
trá New York
1 GÆRMORGUN kom ein af
millilandaflugvélum Loftleiða
með nýstárlegan varning hingað
til lands. Þetta voru ferskar per-
ur, frá New York. Samkaup hf.,
samtök nokkurra matvörukaup-
manna, flytja perurnar inn og
áætlað hafði verið að keypt yrði
meira magn til landsins, en
vegna þess að verðhækkun hef-
ur orðið á perum á markaðnum
í New York, mun ekki verða
flutt inn eins mikið magn og á-
ætlað hafði verið. Þessi sending
mun væntanlega koma í verzlan-
ir um helgina.
Vöruflutningar fara nú stöðugt
vaxandi hjá Loftleiðum, bæði
vestur og austur yfir. hafið og
kemur það sér vel fyrir félagið,
því að jafnan dregur úr ferða-
mannastraumnum að vetrinum.
Krist/án Toriason
hankaritari - minning
KRISTJÁN Torfason, fulltrúi í
Landsbanka fslands, andaðist 8.
þ.m., eftir langa, erfiða og von-
lausa baráttu við dauðann, að-
eins 44 ára að aldri.
Útför hans fer fram á morgun.
Kristján var fæddur í Kaup-
mannahöfn 7. júlí 1913 og voru
foreldrar hans Kristján Torfason,
kaupmaður á Sólbakka við Ön-
undarfjörð og Elly Mik-Meyjer,
f. Jensen.
Bernskuár sín dvaldist hann
með móður sinni í Kaupmanna-
höfn, en fluttist síðan heim til
fslands, til föður síns og ætt-
menna í Önundarfirði. Eftir frá-
fall föður síns átti Kristján um
langt skeið heimili hjá föðurbróð
ur sínum Ásgeiri Torfasyni, verk
smiðjustjóra á Sólbakka, og konu
hans Ragnheiði Eiríksdóttur, er
reyndust honum sem beztu for-
eldrar.
Kristján stundaði nám í Verzl-
unarskóla fslands og að loknu
shrifar úp 1
daglega lifinu
ÞAÐ er dálitið furðulegt svip-
mót á Velvakandádálkunum
í gær. Þar átti að vera mynd af
styttu, sem Einar Jónsson gerði
af Jónasi Hallgrímssyni, en Jónas
blessaður hélt upp á afmælið sitt
með því að tylla sér niður ein-
hvers staðar á leiðinni niðt í
prentsmiðju, og varð enginn var
við, að hann hafði ekki skilað sér
á réttum tíma, fyrr en allt var um
seinan. En hann gaf sig fram síð-
ar — og hér birtist myndin. Svo
hefur prentvillupúkinn látið að
sér kveða heldur en ekki, og Vel-
vakandi er látinn fullyrða, að
steypa setti listaskáldið 1 eyr þar
sem það drjúpir höfði. Við þetta
vill Velvakandi gera þessar at-
hugasemdir: 1) Rita skal eir en
ekki eyr. 2) Menn drúpa höfði
en drjúpa því ekki!
Og svo eru laufin í haust-
skóginum hrungjörn.
Kurteisi í strætis-
vögnum
FRÁ verzlunarmanni hefur Vel-
vakanda borizt eftirfarandi
bréf:
„Kæri Velvakandi.
Þú segir frá ökuferð í strætis-
vagni í þætti þínum miðvikudag-
inn 13. nóvember, og þykir skorta
á kurteisi sumra farþega.
Allir þekkja, hvernig flestir
karlmenn troða sér aftast í vagn
ana og reyna að fá þar sæti til
að þurfa ekki að standa upp fyrir
kvenfólki eða þola illileg augna-
got, ímynduð eða raunveruleg.
Þessu er öðru vísi farið erlend-
is, a.m.k. þar, sem ég þekki til.
Þrátt fyrir margumtalaða kurt-
eisi Bandaríkjamanna, einkum
við kvenfólk, telst það til undan-
tekninga í New York, ef staðið er
upp fyrir kvenfólki í neðanjarðar
lestum eða strætisvögnum borg-
arinnar. Kemur slíkt vart fyrir
nema um sé að ræða gamlar kon-
ur eða konur með börn í fanginu.
Þessi siðvenja mun hafa komizt
á í Bandaríkjunum, eftir að kon-
ur fóru að keppa við karla á
vinnumarkaðinum.
Mér virðist, að ekki sé mikil
ástæða til þess að karlmenn seu
að rjúka upp úr sætum sínum,
þótt konur standi í strætisvögn-
um, enda er mér sagt, að frá
sjónarmiði líkamsbyggingar og
heilsufræði eigi þær auðveldara
með að standa upp á endann en
karlmennirnir! Aftur á móti er
sjálfsagt, að allir fullfrískir
menn standi upp fyrir þeim, sem
eru gamlir og lasburða, hvort
neldur það eru konur eða karlar*.
Gjafakort
KONA nokkur hér í bæ hefur
hringt til Velvakanda og
beðið hann að benda verzlunum
á nytsemi gjafakorta.Segir konan
réttilega, að oft sé úr vöndu að
ráða, þegar velja skal gjafir, og
geti verið hentugt að kaupa kort
í einhverri verzlun og láta síðan
þiggjandann sjálfan velja gjöf-
ina. Þetta mun ekki óþekkt hér
í Reykjavík, en konan leggur til,
að siðurinn verði almennari.
prófi þaðan fór hann aftur utan
og gerðist starfsmaður í Den
danske Landmandsbank í Kaup-
mannahöfn. Eftir að hafa starfað
þar um árabil snéri hann heim
aftur og varð starfsmaður Lands-
banka íslands 11. júlí 1940. Eftir
það helgaði hann Landsbankan-
um starfskrafta sína til dauða-
dags. Hann var um tíma bókari
við útibú bankans á ísafirði, en
lengst af í aðalbankanum I
Reykjavík. Þar starfaði hann
meðan kraftar entust og var síð-
ast fulltrúi í hlaupareiknings-
deild bankans.
Hann var kvæntur Sesselju
Jósafatsdóttur Ottesen og lifir
hún mann sinn ásamt tveim ung
um sonum þeirra hjóna.
Fráfall Kristjáns Torfasonar
kom okkur, starfsfélögum hans,
ekki óvænt. Þó er það svo, að við
eigum erfitt með að gera okkur
ljósa grein fyrir því, að þessi
lífsglaði og góði félagi okkar
skuli nú vera horfinn okkur með
öllu. Hann var einn af okkar
beztu félögum og sem starfsmað-
ur í hópi þeirra fremstu. Við mun
um lengi minnast hans með þakk
læti og virðingu, vegna einstakr
ar prúðmennsku hans, hins glaða
og hlýja viðmóts og drengilegrar
framkomu.
Um leið og við kveðjum hann
nú, með þakklæti fyrir samver-
una og samstarfið vottum við
konu hans og sonum og fjöL
skyldu hans allri innilega sam-
úð.
Við höfum öll misst mikið, en
við eigum eitt sameiginlegt eft-
ir.
Minningin ar björt og hrein.
K. H.