Morgunblaðið - 13.12.1957, Blaðsíða 23

Fðstuðagiir 13. des. 1957
\fnnnrnvnr 4«íÐ
23
Menningarsjóhur fái 3°/o af
ágóBa ÁfengisverzLunarinnar
Kosningafrumv. komið
til neðri deildar
Fellt verði niður gjald af aðgongumiðum
að kvikmYndahúsum og dansleikum
BJARNI BENEDIKTSSON hefur lagt fram tvö lagafrumvörp á
Alþingi. Er efni þeirra það, að menningarsjóður skuli fá 3% af
hreinum ágóða Áfengisverzlunar ríkisins ár hvert. Jafnframt skuli
fellt niður gjald það, sem í fyrra var lagt á aðgöngumiða að kvik-
myndasýningum og dansleikum til að afia sjóðnum tekna. Gjald
þetta er 1 kr. af liverjum miða að kvikmyndasýningum, en 2 nr.
af hverjum miða á dansleik.
Flutningsmaður gerir grein fyr
ir máli þessu í greinargerð:
Undirbúningur laga
um vísindastyrki
Með bréfi, dags. 24. marz 1956,
skipaði þáverandi menntamála-
ráðherra, Bjarni Benediktsson, í
samvinnu við þáverandi land-
búnaðarráðherra, Steingrím Stein
þórsson, nefnd fimm manna til
þess að athuga og gera tillögur
um, hvernig bezt verði fyrir
komið fjáröflun og stjórn á styrk]
um til vísindastarfsemi. í nefnd
þessa voru skipaðir Birgir Kjaran
hagfræðingur, formaður, pró-
fessor Ármann Snævarr, dr.
Björn Sigurðsson, formaður rann
sóknarráðs ríkisins, prófessor
Júlíus Sigurjónsson og Pálmi
Hannesson rektor.
Nefnd þessi skilaði tillögum
sínum ásamt greinargerð tit
menntamálaráðherra, sem þá var
orðinn Gylfi Þ. Gíslason, með
bréfi, dags. 4. jan. 1957. Á grund-
velli þessara tillagna lét ráðherra
— með aðstoð nýrrar nefndar, er
hann skipaði — semja 3 lagafrv.,
sem lögð voru fyrir síðasta A1
þingi og náðu samþykki þess. Sú
lagasetning hefur nú tekið gildi
undir þessum heitum: Lög um
vísindasjó'ð', lög um menningar-
sjóð og menntamálaráð og lög
um breyting á lögum nr. 56 frá
31. maí 1927, um skemmtana-
skatt og þjóðleikhús.
Tillögum breytt
Mesti vandinn við þessa laga-
setningu var sá, hvernig afla
skyldi f jár til hinna auknu menn-
ingarstarfa, sem í henni voru ráð
gerff. Nefndin frá 24. marz 1956,
er samdi frv. til laga um vísinda-
sjóð, lagði til, aff fjár til hans
yrði aflaff meff gjaldi, sem svar-
affi til einnar krónu af hverri
flösku, er Áfengisverzlun ríkisins
seldi. Þá skyldi og skattur lagff-
ur á happdrættismiffa. Nokkurn
fyrirvara hafði nefndin þó á um
þessa tillögugerð.
1 hinum endanlegu tillögum nú
verandi menntamálaráðherra,
sem síðan náffu Iagagildi, var allt
annar háttur tekinn upp. Þar var
vísindasjóffi um fjáröflun vísaff
til menningarsjóðs, en affalfjár-
öflun honum til handa ákveffin
svo skv. því, er segir í a-lið 3. gr
laganna um þann sjóð:
„Gjald af aðgöngumiðum að
kvikmyndasýningum og dans-
leikjum samkvæmt lögum um
skemmtanaskatt".
í 4. gr. laganna um breyting á
skemmtanaskattslögunum segir
nánar um þetta gjald:
„Á eftir 7. gr. komi ný grein,
er verður 8. gr., svo hljóðandi:
Leggja skal sérstakt gjald á
alla selda aðgöngumiða að kvik-
myndasýningum, öðrum en kvik-
myndasýningum fyrir börn, og
dansleikjum í kaupstöðum og
kauptúnum, sem hafa 1500 íbúa
eða fleiri. Nemur gjald þetta 1
kr. á hvern seldan aðgöngumiða
að kvikmyndasýningum og 2 kr
á hvern seldan aðgöngumiða að
dansleik“.
Sjálf hefur ríkisstjórnin nú
flutt frv. um breytingu á þessu
ákvæði, vegna þess að það hafi
ekki að öllu leyti reynzt vel. En
ekki haggar sú breyting því, sem
hér skiptir langsamlega mestu
máli. En það er spurningin um,
hvort heppilegt sé að afla fjár
í þessu skyni með gjaldi á kvik-
myndasýningar eða áfengissölu
Réttara að taka gjald
af áfengissölu
Enginn efi er á því, að kvik
myndasýningar eru hollasta
og bezta skemmtun almenn-
ings í þéítbýlinu. Allir kunn-
ugir vita, að þær eru skæffasti
keppinautur áfengisins sem
skemmtun þúsunda ungra sem
gamalla. Mjög er með réttu
rætt um þær hættur, sem
samfara eru drykkju áfengra
drykkja. Virffist því ólíkt skyn
samlegra aff létta þessu gjaldi
af affalkeppinaut áfcngis-
drykkjunnar, en leggja það í
þess stað á gróffa áfengisverzl-
unarinnar.
Mundi vafalaust óhætt að
hækka áfengisverðið sem svarar
því hundraðsgjaldi, er þarf til að
ná ríflega þeim tekjum, sem nú
er aflað með gjaldinu skv. 4. gr.
1. um breyting skemmtanaskatts-
laganna. En ráðgert var, að tekj-
ur skv. því ákvæði yrðu um 2
millj. kr. á ári.
Samkvæmt þessu fx-v. mundu
tekjurnar verða mun meiri eða
væntanlega um það bil 3 millj.
kr. á ári.Œr það að vísu allmikið
fé, en þó ekki nema lítill hluti
þess, sem tekjui'nar af Áfengis-
verzlun ríkisins hafa farið fram
úr áætluK í valdatíð núverandi
fjármálaráðherra frá 1950. Sú
fjárhæð, sem hér er ætluð til
menningarmála, nemur því
hvergi nærri þeirri áætlunar-
skekkju, sem fjármálaráðherra
hefur undanfarin ár orðið á. En
yfirlit um áætlaðan og raunveru-
legan rekstrarhagnað Áfengis-
verzlunar ríkisins frá 1950, svo
langt sem tölur eru fyrir hendi,
er á þessa leið:
Áfengisverzlunin
Rekstrarhagn. stofnunarinnar
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
Áætl. fjárlaga
48.408.000.00
46.500.000.00
53.000.000.00
52.000.000.00
54.000.000.00
63.000.000.00
76.000.000.00
85.000.000.00
90.000.000.00
Ríkisreikn.
54.208.278.46
54.630.282.73
52.340.172.62
62.838.382.94
68.547.694.32
73.157.336.57
79.668.103.72
Sinlóníahllómsvelt
Það borgar sig ekki fyrir
þig að tala!
hrópar fjármálaráðherra að eínum af
þingmönnum Sjálfstæðisflokksins
Á FUNDI neðri deildar í gær var
rætt um atvinnuaukningarfé og
úthlutun þess. Á fjáilögum eru
veittar 15 millj. kr. „til þess að
bæta úr atvinnuörðugleikum í
landinu á þann hátt, er ríkis-
stjórnin telur heppilegast . . “ .
Spux ðu Sjálfstæðismenn, hvort fé
hefði nú verið greitt úr ríkissjóði
út á væntanlega fjárveitingu í
fjárlögum næsta árs. Einnig var
um það spurt, hvort félagsmála-
ráðhex'ra og fjármálaráðherra
hefðu með höndum úthlutun á fé
þessu.
Fyrri spurningunni var aldrei
svarað beint, en hinni síðari var
svarað neitandi og sagt, að öll
ríkisstjórnin annaðist úthlutun-
ina — en aðallega þó tveir ráð-
herrar!
Um þetta mál urðu miklar um-
ræður. Ingólfur Jónsson ræddi
m. a. nokkuð um úthlutunina í
tíð fyrrverandi stjórnar, en hún
skipaði nefnd þriggja ópólitískra
embættismanna til að gera til-
lögur um hana. Eysteinn Jónsson
greip fram í fyrir Ingólfi og hróp
aði: I>aff borgar sig ekki fyrir þig
aff vera aff tala! Hér talaði sá
maður, er mestu ræður um ráð-
stöfun á ríkisfé, og munu slíkar
hótanir vera fáheyi'ðar í þing-
sölum.
SÍÐUSTU TÓNLEIKAR Sin-
fóníuhljómsveitar íslands á þessu
ári, voru haldnir í Þjóðleikhúsinu
þriðjudaginn 10. þ.m. Stjórnandi
var Þjóðverjinn Wilhelm Schleu-
ning, mikilhæfur stjórnandi og
mikill tónlistarmaður.
Verkefnin voru tvær sinfóniur:
Oxford-sinfónian (G.-dúr), eftir
Josep Haydn og fjórða sinfónían
(a-moll), eftir Robert Schumann.
Þá var flutt nýtt verk eftir Jón
Noi'dal, konsei't fyrir píanó og
hljómsviit. Var verkið flutt í
fyrsta sir.n og lék höfundurinn
sjálfur píanóhlutvei'kið.
Schleuning flutti sinfónfu
Haydn’s af næmum skilningi,
heillandi léttleik og fjöri og hið
há-rómantíska vex-k Schumanns
var flutt af myndugleik, djúp-
um trega og dramatískum þunga.
Píanókonsert Jóns Nordals ei',
eins og fyrr segir, nýtt verk,
magnað af miklum tilfinningum
og skaphita og klárri hugsun. —
Engum duldist að hér er um að
ræða tónverk fluggáfaðs og há-
lærðs tónskálds, sem gætt er
miklum skapandi krafti og geni-
alli hugsun.
Jón Noi-dal er þegar þekktur
sem tónskáld, og hafa verið flutt,
eftir hann, nokkur vei-k heima og
erlendis fyrir orgel og hljómsveit,
og hafa þau vakið mikla athygli
og ágæta dóma. En þetta nýja
verk tel ég að heri þó af fyrri
vex-kum hans. Það er full ástæða
til að halda, og allt bendir til
þess, að frá hendi þessa unga tón-
skálds megi vænta mikilla og
merkilegra tónverka í framtíð
inni.
Eins og áður var getið, lék Jón
sjálfur píanóhlutvei'kið, og gerði
það með algeru valdi yfir hljóð-
færinu, og var honum fagnað
mjög hjartanlega að loknum leik,
en verkið var leikið tvisvar. —
Schleuning stjórnaði þessu erfiða
vei'ki af mikilli nákvænmi og inn-
lífan og leysti hljómsveitin sitt
hlutverk af hendi með miklum
sóma. P. f.
Hraðamet
KOSNINGALAGAFRUMVARP
ríkisstjórnarinnar var til 3. um
ræðu í efri deild Alþingis í gær.
Urðu langar og harðar umræður
um málið, og tóku þátt í þeim
Jóhann Þ. Jósefsson, Jón Kjart
ansson, Bernharð Stefánsson,
Gunnar Thoroddsen, Sigurður Ó.
Ólafsson, Friðjón Skarphéðins-
son og Friðjón Þórðarson.
Umræðunni lauk laust fyrir kl.
6 í gær. Var þá gengið til at-
kvæða. Jón Kjartansson hafffi
boriff fram tillögu til rökstuddrar
dagskrár.
Vildi hann láta vísa málinu frá.
þar sem hér væri miðað að því
að gera mönnum erfiðara fyrir
en áður að neyta atkvæðisréttar
síns. Þær breytingar sem æski
legt væri að gera á kosningalög-
unum ætti hins vegar að ræða,
þegar álit milliþinganefndarinn
ar, sem vinnur að athugun máls-
ins, lægi fyrir.
Dagskrártillagan var felld með
9 atkv. gegn 5. Þá kom til at-
kvæða önnur tillaga Jóns Kjart-
anssonar um að lögboffiff skyldi
aff kjörfundir byrjuffu kl. 9 aff
morgni í kaupstöffum. Þessi til
laga var felld með 8 atkv. gegn
6. Friðjón Skarphéðinsson lagði
hins vegar til, að yfirkjörstjórn-
um yrffi veitt heimild til að byrja
kjörfundi kl. 9. Var þessi tillaga
samþykkt með 11 samhljóða at-
kvæðum.
Friðjón Þórðarson lagði þá til,
að yfirkjörstjórnum yrffi einnig
' flugi
WASHINGTON, 12. dcs. — í dag
var tilkynnt, aff bandarísk flug-
vél hefffi sett hraffamet í flugi yf-
ir Kaliforníu. Flugvélin náffi 1200
mílna hraffa á klukkustund, en
fyrra metiff, sem brezk flugvél
átti, var 1132 mílur á klst.
heimilaff aff láta kjörfundi standa
til miffnættis. Það var fellt með
10 atkv. gegn 6.
Loks var frumvarpiff afgreitt
til neffri deildar meff 10 atkv-
gegn 6.
Umræðurnar, sem urðu í efri
deild í gær, verða raktar síðar
í Mbl.
Tifilaga frá SjálfsfæfTis-
manni samþykkf!
f GÆR fór fram í efri deild Al-
þingis 2. umræða um frumv. frá
ríkisstjórninni varðandi útsvör.
Er það flutt til að fá staðfest
bráðabirgðalögin um að yfir-
skattanefndum og ríkisskatta-
nefnd skuli heimilt að breyta út-
svörum ef breytingin nemur a. m.
k. 3%. Áður þurfti hún að vera
а. m. k. 10%. Jón Kjartansson
lagði til, aff þessum nefndum
skyldi alltaf heimilt aff breyta út
svörum. Er tillaga hans kom til
atkvæða, var einn stjórnarliði
með henni, en nokkrir aðrir voru
fjarstaddir, svo að tillagan var
samþykkt með 7 atkvæðum gegn
б. Fór málið síðan til 3. umræðu.
Þingstúka Reykjavíkur
Munið fundinn í kvöld að Frí-
kii'kjuvegi 11. — Þ.t.
Þakka hjartanlega heimsóknir, gjafir og skeyti og aðra
vináttu mér auðsýnda á fimmtugsafmæli mínu 10. des.
síðastliðinn.
Sigurffur Loftsson
Hrafnhólum.
Minn hjartkæri eiginmaður
SIGURÐUR GUÐMUNDSSON
Þórukoti, Ytri-Njarðvík
lézt að heimili sínu fimmtudaginn 12. des.
Guffrún Þorleifsdóttir.
Eiginmaður minn
JENS PÉTURSSON
anda'ðist í Landsspítalanum miðvikud. 11. desember.
Jarðarförin ákveðin síðar.
Fyrir hönd systkina og annarra vandamanna.
Eygló Pálmadóttir.
Jarðarför mannsins míns og föður
EYJÓLFS GESTSSONAR
frá Görðum Vestmannaeyjum
Fer fram frá Keflavíkurkirkju laugardaginn 14. des.
kl. 1,30 e.h.
Ögmundína H. ögmundsdóttir
Ragnhildur Eyjólfsdóttir.
Kærar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vináttu við
andlát og útför föður míns
MAGNÚSAR SIGURÐSSONAR
frá Skuld.
Fyrir hönd systkina minna og annarra vandamanna.
Sveinbjörn Magnússon.
■«■■ WiMlfl ITT HB——H^—M—BB—HW—B——i
Þökkum innilega auðsýnda samúð, og vináttu við and-
lát og jarðarför móður og tengdamóður
STEINUNNAR ÞORGEIRSDÓTTUR
frá Núpum.
Valgerffur Engilbertsdóttir og
Ingiber Guffmundsson.
Hjartanlega þökkum við öllum, er sýndu okkur samúð
og hlýhug við andlát og jarðarför dóttur okkar
KRISTlNAR KARÓLÍNU
Bergljót Þorsteinsdóttir,
Þórður Jónsson.
Þökkum innilega auðsýnda samúð við andlát og jarðar-
för
PÉTURS NJARÐVIK
María Njarðvík og synir.