Morgunblaðið - 23.01.1958, Qupperneq 9

Fimmtuclagur 23. jan. 1958
MORGVN BLAfíll
9
*
— Utvarps-
umræðurnar
Frh. af bls. 1.
þar sem þau dvelja að öllu leyti.
Hins vegar hefur Barnavinafélag
ið Sumargjöf með höndum rekst-
ur daglieimila, þar með taldir
leikskólar og dagvöggustofa og að
mestu leyti er þetta í húsakynnum
sem hærinn hefur afhent félaginu
til þessara nota og búið húsgögn
um og áhöldum. Auk þess greiðir
bærinn hallann á rekstri féiags-
ins.
Haustið 1956 var að tiihlutan
borgarstjórans skipuð nefnd til að
rannsaka þörf á vistheimilum og
dagheimilum og gera tillögur um
framtíðarskipun þeirra mála.
Nefndin skilaði áliti og tiilögum
snemma á sl. ári og er nú unnið
að undirbúningi á framkvæmd
þessara tillagna. Við skipulagn-
ingu nýrra bæjarhverfa er þess
gætt að sjá þeim fyrir leikvöilum
og athafnasvæðum fyrir æskuna.
Á þessu kjörlímabili liefur verið
tekin upp smábarnagæzla á lok-
uðum leikvölluni á 7 stöðuin í
bænum, auk tveggja þar sem að-
eins er gæzia á sumrin,
— Þessir vellir, sem taka
við 8mábörnum til öruggrar
gæzlu eru einskonar miliistig
milli almennra leikvalla og leik-
skóla og til stórmikils hagræðis
fyrir mæður. Skólagarðar eru
starfræktir, og vinnuskólum, öðru
nafni unglingavinnu hefur bærinn
haldið uppi 1 mörg ár. Til þess-
arar starfsemi alirar hefur á
því kjörtímabiii, sem nú er að
Ijúka, verið varið 25 milljónum
ki-óna og læt ég þessar tölur tala
sínu máli um hug ráðantanna
Keykjavíkur tii æskunnar.
En þetta sem ég taldi er þó
ekki nema hluti af þeim fjárhæð-
um, sem bærinn ver sérstaklega
fyrir æskuna. Fyrir utan þetta
eru margvísleg framlög, sem
nema milljónum á ári hverju.
Þá vék frúin að skólamálun-
um: Það er óhætt að fullyrða, að
rekstur skólanna hér £ Reykja-
vík sé með meiri myndarbrag
en nokkurs staðar annars staðar
á landinu og langt umfrain það
sem krafizt er í fræðslulögun-
um. Mó þar til nefna hina full-
komnu heilbrigðisþjónustu, heil-
brigðiseftirlit, tannlækningar,
ljósböð, lýsisgjafir, sjúkraleik-
fimi, heimavist fyrir veikluð
börn, ennfremur heimavistaskóla
að Jaðri og fleira og fleira. Vegna
hinnar öru fjölgunar barna og
unglinga, en s. 1. haust fjölgaði
um hálft sjöunda hundrað í
barna og gagnfræðaskólum bæj-
arins, hefur reynzt erfitt að
koma upp nægu skólahúsnæði
til að fullnægja þörf skólanna
og þurfti að taka húsnæði á
leigu í þessu skyni.
Nú eru starfræktir 4 skólar
fyrir barna- og gagnfræðastigið
og áætlað að hefja smíði tveggja
til viðbótar á þessu óri. Bæjar-
yfirvöldin hafa sett sér það mark
að auka á næstu árum skólahús-
næði um 25 almennar kennslu-
stofur á ári, auk húsnæðis fyrir
heilbrigðisþj ónustu, leikfimi og
samkomur, sérkennslu ýmsa
°- s- frv. Hafa á þessum
vetri verið teknar til afnota 26
viðbótarkennslustofur, þar af 20
i hinum nýju skólabyggingum.
A þessu ári er áætlað að bærinn
verji IOV2 milljónum til skóla-
bygginga, þar af einni milljón
til Iðnskóla, hinu til barna- og
gagnfræðaskóla.
En hver er nú afstaða
stjórnarflokkanna til skóla-
mála Reykjavíkur? — Sam-
kvæmt lögum á ríkissjóður að
greiða helming stofnkostnaðar
barna- og gagnfræðaskóla og nú
þegar skuldar hann Reykjavík-
urbæ á 9. milljón í vangoldnum
framlögum til skólabygginga. Á
fjárlögum yfirstandandi árs eru
veittar 3 milljónir til skólabygg-
inga í Reykjavík á meðan bær-
inn áætlar 9% milljón til bygg-
ingar barna- og gagnfræðaskóla.
Tillögur Sjálfstæðismanna um að
hækka framlagið voru kolfeldar
af stjórnarliðinu á Alþingi. Þetta
var nú stórhugurinn og rausnin
og svo koma fulltrúar þessara
flokka og bregða Sjálfstæðis-
mönnum um áhugaleysi og seina-
ganga í skólabyggingarmálum.
Þá gat frú Auður um heimilis-
hjálpina og fæðingarstofnun bæj-
arins o. fl., en sagði að lokum:
Nú eru eftir 2 daga liðin 50 ár
síðan konur voru í fyrsta sinn
kosnar í bæjarstj. Reykjavíkur.
Þessa afmælis, þessa áfanga í
baráttu íslenzkra kvenna fyrir
pólitísku réttindi sínu minnast
andstæðingar okkar Sjálfstæðis-
manna á þann hátt að enginn
þeirra hefur konu í því sæti í
lista sínum að nokkur von sé til
hún nái kosningu. Kommúnistar
sem hafa þó mest státað af því
að hampa kvenfólkinu hafa ýtt
konunni úr þriðja og niður í
sjötta sæti á sínum lista. En
reykvískum konum gefst tæki-
færi til að þakka þessum flokk-
um hugulsemina á viðeigandi
hátt í kjörklefanum á sunnudag-
inn kemur.
Þorvaldur Garðar
Kristjánsson :
Átak Sjálfstæðis-
manna i bygging-
armálunum heldur
áfram
Kommúnistinn, Guðmundur
Vigfússon, sagði hér í umræðun-
um í gærkvöldi að veðlánakerfið
í sambandi við íbúðabyggingar,
sem Sjálfstæðismenn börðust fyr
ir, hefði í tíð fyrrverandi ríkis-
stjórnar verið tómt og dautt, en
það hefði orðið hlutskipti komm-
únista í núverandi ríkisstjórn að
bjarga við málinu. Hvað er hæft
í fullyrðingu þessari? Látum
staðreyndirnar tala. Samkvæmt
skýrslu húsnæðismálastjórnar
hafði almenna veðlánakerfið
veitt samtals íbúðalán að upp-
hæð 76.674.000 króna, þegar ríkis
stjórn Ólafs Thors lét af völd-
um. Lánakerfið hafði þó starfað
í 9 mánuði. Þetta þýddi að í tíð
fyrrverandi ríkisstjórnar voru
veitt lán úr kerfinu að meðaltali
á mánuði milli 8 og 9 millj. kr
En hvað hefur skeð síðan?
Síðan núverandi ríkisstjórn
tók við völdum og fram til 23.
okt. sl. eða í 15 mánuði, hefur
aðeins verið lánað úr hinu al-
menna veðlánakerfi, 59.321.000
eða tæpar 4 milljónir króna á
mánuði. Frá 23. okt. til síðustu
áramóta voru lán veitt úr veð-
lánakerfinu um 10 milljónir
króna og breytir það ekki þeirri
mynd að 8—9 milljónir króna
voru veittar á mánuði til íbúða-
Iána FYRIR stjórnarskiptin, en
aðcins tæpar 4 SÍÐAN. Þetta er
þá það, sem þeir guma af.
En nú spyr einhver: Var ekki
félagsmálaráðherra, Hannibal
Valdimarsson, að tala í útvarpið
í fyrrakvöld og lofaði hann ekki
einhverju? — Ekki er rétt að
gleyma því. Ráðh. lofaði að stað-
ið yrði við loforð. A sl. vori fékk
ríkisstjórnin sett lög til sýndar-
mennsku í húsnæðismálunum. I
greinargerð að frumvarpinu að
lögum þessum um húsnæðismála-
stofnun, byggingarsjóð ríkisins
og fleira, lofaði ríkisstjórnin að
útvega um 40 milljónir króna til
almenna veðlánakerfisins á ár-
inu 1957. Framlag þetta skyldi
standa undir útlánum til viðbót-
ar við það fjármagn, sem átti að
tryggja byggingarsjóðnum með
skyldusparnaði og hluta af stór
eingaskatti. Engar efndir urðu og
næst gerðist það í október sl. að
þá lofar ríkisstjórnin að standa
við loforð. En svo afhuga var
hún að efna loforð sitt, að verka-
lýðssamtökin urðu að kaupa end-
urnýjun loforðsins með því að
falla frá kröfu um almenna kaup
hækkun.
Það skeði svo næst í mál-
inu að ráðherra kommúnista
kom í útvarpið í fyrrakvöld.
Ráðherrann upplýsir að Seðla-
bankinn veiti lán til hins al-
menna veðlánakerfis, svo að full-
nægt verði loforðinu um 40
milljón króna framlag til íbúð-
anna, en þess. er ekki jafnframt
látið getið, að lánið frá Seðla-
bankanum er fengið með því að
ávísa tekjum byggingarsjóðs rík-
isins af skyldusparnaði og stór-
eignaskatti.
Afrek ríkisstjórnarinnar er
því þetta: Þrisvar hefur
hún komið fram fyrir þjóðina:
Sjá, við veitum 40 milljónir
kr. til íbúðalána. I hvert skipti
hefur alltaf verið um nýtt átak að
ræða, þótt alltaf sé verið að
glíma við sama loíorðið. Og þeg-
ar peningarnir svo loks eiga að
vera að koma, þá er þetta ekki
eftir allt saman, sama framlagið
sem þeir hafa verið að tala um
allan tímann, heldur raunveru-
lega tekjur byggingasjóðs, sem
þeir höfðu hátíðlega lofað að
ætti að renna til íbúðalána til
viðbótar 40 milljón krónunum.
Þetta er þá afrek rikisstjórnar-
innar í lánamálunum. Hefur
raunar nokkurn tímann verið
unnið annað eins afrek í blekk-
ingum og ósvífni!
En hvað þá um útrýmingu
bragganna og annað heilsuspill-
andi húsnæði í bænum? Á kjör-
tímabili því, sem nú er að ljúka,
var gerð áætlun um byggingu
800 íbúða til útrýmingar heilsu-
spillandi húsnæðis. Nú þegar er
lokið við eða langt komið með
um 280 íbúðir. Unnið er að und-
irbúningsframkvæmdum á 220
íbúðum, þ. e. a. s. á kjörtímabil-
inu hefur veríð unnið samtals að
500 íbúðum. Á næsta kjörtímabili
munu Sjálfstæðismenn halda
áfram þessum framkvæmdum
með sama hraða og ljúka þá þess-
ari mestu áætlun um byggingar-
framkvæmdir, sem gerð hefur
verið á íslandi. Þá verður útrýmt
braggaíbúðunum með öllu.
Og hvað hefur þá ríkisstjórnin
gert í þessum málum? Meðan
bæjarsjóður hefur lagt fram 40
milljónir króna til útrýmingar
heilsuspillandi húsnæðis hefur
ríkissjóður lagt fram aðeins 10
milljónir. — Stjórnarflokkarnir
hafa fellt tillögur Sjálfstæðis-
manna á Alþingi um að ríkissjóði
sé skylt að leggja fram fé í þessu
skyni til jafns við sveitarfélögin.
Hins vegar hefur ríkissjóður stór
kc '.lega hækkað tolla og skatta
á byggingarefni, síðan hún tók
við völdum. Þá hefur verið sett
á 16% innflutningsgjald á bygg-
ingarefni og loks innheimtir svo
ríkissjóður 9% í söluskatt af
byggingarframkvæmdum. Allt
það, sem ríkið gerir nú til að út-
rýma heilsuspillandi húsnæði í
Reykjavík er að skila aftur því
sem tekið hefur verið í sköttum
og tollum af þeim byggingum,
sem bærinn hefur verið að reisa.
Geir Hallgrímsson:
Hindrib „gula”
tilræbib
í ræðu sinni kom Geir Hall-
grímsson víða við og birtast hér
nokkur atriði úr henni:
Öll erum við sammála um það,
að blómlegt atvinnulíf sé grund-
völlur framkvæmda og fram-
fara, hamingju og hagsældar. Það
hlýtur fyrst og fremst að ver„
verkefni landsstjórnarinnar með
stefnunni í efnahagsmálum að
tryggja atvinnu handa öllum og
skapa skilyrði fyrir aukinni fram
leiðslu. Það er athyglisvert í þess
um umræðum, að fulltrúar
vinstri flokkanna treysta ekki
stjórn sinni betur en svo, að þeim
hefur orðið tíðrætt um mögu-
legt atvinnuleysi, fyrr en varir.
Höfnin er lífæð Reykjavíkur
og að því leyti grundvöllur at-
vinnu í bænum. Á s. 1. kjör-
tímabili hefur verið varið nærri
30 milljónum króna til fram-
kvæmda við höfnina úr sjóðum
hafnarinnar án þess að til lán-
töku hafi komið. Dráttarbátur-
inn Magni, fyrsta íslenzka stál-
skipið, var tekið í notkun og
19% aukning varð á bólvirkja-
lengd hafnarinnar. — Nú hafa
Sjálfstæðismenn lagt fram
hafa Sjálfstæðismenn lagt fram
tillögur um framtíð Reykjavík-
urhafnar, stækkun ytri hafnar-
innar og nýting innri hafnar-
innar. Þar er af stórhug og fram-
sýni starfað að málunum. Bárður
Daníelsson gagnrýndi þessar til-
lögur áðan, en á bæjarstjórnar-
fundi lýsti varamaður hans, Gils
Guðmundsson, ánægju sinni yfir
þessum tillögum.
Tvöfeldni vinstri flokkanna
annars vegar í ríkisstjórn og hins
vegar í bæjarstjórn er alkunn.
Varðandi útgerðarmálin, þá lofa
kommúnistar bæjarbúum 10 af
15 hinna nýju togara. En sá meg-
ingalli er þó að gjöf Njarðar, að
í stefnuskrá ríkisstjórnarinnar
var það beinlínis tekið fram, að
enginn þessara 15 togara skyldi
fara ' til Reykjavíkur, heldur
skyldi þeim öllum ráðstafað til
að stuðla að jafnvægi í byggð
landsins.
Málsvarar kommúnista og
Framsóknarmanna gera lítið úr
þátttöku Sjálfstæðismanna eða
Reykjavíkur í hinum nýju virkj-
unum Sogsins. Var því haldið
fram, að Reykjavíkurbær hefði
allt þegið af ríkinu. En allar
framkvæmdir við Sog hafa verið
unnar að frumkvæði og með und-
irbúningi Rafmagnsveitu Reykja-
víkur. Sogsveitan er sameign
Reykjavíkurbæjar og ríkisins.
Sogsveitan tekur þau lán sem
fengin hafa verið til hinna nýju
virkjana og greiðir afborganir og
vexti þeirra með tekjum frá raf-
magnsnotendum. Og ríkissjóður
hefur beinlínis grætt á þessu
stórvirkjunum eða tekið í að-
flutningsgjöld og önnur gjöld
25 milljónir króna af írafoss-
virkjuninni. Sams konar gjöld
að Efra-Sogs virkjuninni nema
22 eða 24 milljónum króna auk
10 milljóna króna yfirfærslu-
gjalds, er það vei'ður greiðslu-
kræft.
Bæjarfulltrúar minnihluta-
flokkanna segja útsvör hér geta
verið lág, vegna þess að bærinn
sé miðstöð landsins. En einmitt
sú staðreynd skapar bænum
margvísleg útgjöld og Reykjavík
þarf vegna fólksfjölgunar að
leysa t. d. húsnæðismál, skóla-
byggingar og lóðaþörf, verkefni,
sem aðrir kaupstaðir þurfa ekki
að leysa vegna þess að þar fækk-
ar fólkinu. Bæjarfulltrúar minni-
hlutaflokkanna gera samanburð
á útsvarsgreiðslu manna í Reykja
vík og annars staðar með því að
deila íbúafjöldanum í heildar-
útsvarsupphæð. Er gefið í skyn
að útsvörin séu nefskattur á
hvern íbúa bæjarins jafnt barnið
í vöggunni og fulltíða mann.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur síður
en svo tekið upp þá aðferð við
niðurjöfnun útsvara í Reykjavík.
Enda skiptir það fyrst og fremst
máli, þegar útsvarsálögur hinna
ýmsu bæjarfélaga eru bornar
saman, hvað menn með sömu
tekjur og sömu fjölskyldustærð
þurfa að borga í hverju bæjar-1
félagi. Þá kemur í ljós, hvernig
útsvarsbyrðum er skipt. Það er
staðreynd, staðfest af mörgum
dæmum, að í Reykjavík, greiðir
fjölskyldufólk lægri útsvör en
á nokkrum öðrum stað á landinu.
Þannig eru útsvör á fjölskyldu
fólk 30%—40% hærri í þeim
bæjarfélögum, sem vinstri flokk
arnir ráða, svo sem Neskaupstað
og Akranesi heldur en í Reykja-
vík undir stjórn Sjálfstæðis-
manna.
Vinstri flokkarnir reyna að af-
neita ,,gulu bókinni“ og frum-
varpinu, jafnvel Þjóðvarnarmað-
urinn Gils Guðmundsson sá’
ástæðu til að sverja fyrir þessa
bókaútgáfu og Óskar Hallgríms-
son afneitaði fyrir hönd krata en
gat hins vegar ekki, hvers vegna
kratar höfðu þagað í viku án
þess að bera af sér samábyrgðina.
Timinn segir bara tvo borgara
hafa samið þetta, að því er virðist
í frístundum, en í ljós kemur að
þessir tveir borgarar eru formað-
ur húsnæðismálastjórnar, skipað
ur af Alþýðubandalaginu og full-
trúi Framsóknar í húsnæðismála
stjórn. Og „gulu bókina" sam-
þykktu þeir af fyrirlagi Hanni-
bals Valdimarssonar ráðherra.
Þá er það og upplýst, að á
grundvelli „gulu bókarinnar" var
frumvarpið samið og útbýtt á
Alþingi. „Gula frumvarpið" bann
ar mönnum að gera leigusamn-
inga um húsnæði sitt án atbeina
hins opinbera.
„Gula frumvarpið" bannar upp
sögn gildandi leigusamninga
nema í undantekningartilfellum.
„Gula frumvarpið" heimilar rík-
inu ráðstöfun á því húsnæði ein-
staklinga sem sérfræðingar telja
þá ekki fullnýta. „Gula frum-
varpið“ leyfir mönnum því aðeíns
að nýta sitt eigið húsnæði að vild
að þeir greiði ríkinu upphæð
sem svarar til 5 ára leigu. Þessu
frumvarpi var kippt aftur á síð-
ustu stundu, því það gekk ekki
nógu langt inn á eignarréttinn.
Það vantaði í frumvarp „gulu
bókarinnar“ tillögur um ríkis-
einkasölu fasteigna, bann gegn
byggingu stærri en 60—80
fermetra íbúða og einskorðun
lánveitinga til opinberra íbúða-
bygginga. Ef stjórnarflokkarnir
fá ekki duglega ráðningu í þess-
um kosningum, verða allar til-
lögur „gulu bókarinnar" lögfest-
ar.
Gísli Halldórsson:
Athafnamesta
kjörtimabilió
KJÖRTÍMABIL það sem nú er á
enda hefur verið eitt athafna-
mesta kjörtímabil bæjarstjórnar
Reykjavíkur. Aldrei hefur verið
hyggt jafn mikið á vegum Reykja
víkurbæjar, ekki einungis íbúð-
arhúsnæði, heldur og byggingar
í þágu almennings. Má þar til-
nefna Heilsuverndarstöðina, bæj-
arsjúkrahúsið og skólahús. Meg-
instefna Sjálfstæðisflokksins er
sú að hafa útboð um allar bygg-
mgarframkvæmdir, en fela síðan
lægstbjóðepda verkið. Það er því
einkennilegt að andstæðingar
okkar skulu ráðast á bæjarstjórn
armeirihlutann fyrir það að ekki
séu boðnar út byggingar og efni
til þeirra. Sannleikurinn er sá, að
allar framkvæmdir hafa verið
boðnar út, eins og t.d. ibúðarhús-
Fran.h. á b.is 12