Morgunblaðið - 08.06.1958, Blaðsíða 13

Sunnu'ðagur 8. júní 1958
M O R C V /V B 1 4 fí 1 fí
1S
I
Sumarið er gengið í garð. Andarungarnir taka fyrstu sundtökin á ám og tjörnum. Litla telpan á myndinni er að sýna Jjeim brúðuna sína. (Ljósm. vig. og Ól. K. M.)
REYKJAVÍKURBRÉF
Verkalýðshreyf-
Laugard. 7. júní
Undirbúmngur
norðurlands-
síldveiða
Enn einu sinni hefjast útgerð-
armenn og sjómenn handa um
undirbúning síldarvertíðarinnar
fyrir Norðurlandi. Meðal útgerð-
armanna ríkir yfirleitt mikill
uggur um afkomuna á komandi
vertíð. Alger óvissa ríkir að sjálf-
sögðu eins og áður um aflabrögð.
En þar að auki er mjög óvíst,
hver áhrif hinar nýju ráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálunum hafa á síldarút-
gerðina. Hvorki bræðslusíldar-
verð né saltsíldarverð hefur enn-
þá verið ákveðið. Hins vegar hafa
sjómenn síldveiðiflotans í öllum
landshlutum nema Vestmanna-
eyjum sagt upp samningum sín-
um og gera kröfur um miklar
kjarabætur. Meðal annars um
ókeypis fæði.
Útgerðarmenn telja, að út-
gerðarkostnaöur á síiaarvertið
fyrir Norðurlandi hafi aukizt
um 20,5% eða um 67 þúsund
krónur á bát. Er pá miðað við
60 lesta hringnótabát. En á
þeim bátum ganga 52% af
verðmæti aflans til sjómanna,
en útgerðin fær 48%.
Óvíst er ennþá, hve þátttaka
verður mikil í síldveiðunum fyr-
ir Norðurlandi á þessu sumri. I
fyrrasumar stunduðu um 230 skip
veiðar þar. Þegar umsóknarfrest-
ur um síldveiðileyfi var útrunn-
inn nú fyrir skömmu höfðu 123
skip sótt um leyfi. Engu að síður
er ekki ólíklegt að pátttaka í ver-
tíðinni geti orðið Svipuð og í
fyrra, ef samningar takast í tæka
tíð milli útgerðarmanna og sjó-
manna, og afurðaverðið verður
sæmilega hagstætt. En vitað er,
að síldarlýsi hefur fallið nokkuð
i verði,
Deilu útgerðarmanna og sjó-
manna á síldveiðiflotanum var
nú í vikulokin vísað til sátta-
semjara ríkisins og hafði hann
haldið einn fund með deiluaðil-
um án árangurs, þegar þetta er
ritað.
Síldaraflinn
í fyrra
Siðastliðið sumar var nokkru
betra veiðiár en næstu ar a und-
an. En engu að síður varð það
teljast mjög lélegt. Heildaraíla-
magnið á norðurlandssíid var þá
132 þúsund uppsaltaðar tunnur
af saltsíld og 517 þúsund mál í
bræðslu. Þá vorú og frystar 12000
tunnur. Meðalafli hringnótabáta
sumarið 1957 var 2695 mál og
tunnur, 1956 2523, 1955 1407 og
1954 870 mál og tunnur. Þessi
síðastHðin fjögur ár mega öll
heita aflaleysisár á síldarvertíð
fyrir Norðurlandi, en þó hefur
afli heldur glæðzt síðustu tvö
árin.
Gera má ráð fyrir, að ef rúm-
lega 200 skip fara á síldveiðar
í sumar, muni um 2500 manns
verða á þeim flota. 1 fyrrasumar
voru 215 bátar af 234 síldveiði-
skipum með hringnót. En á hring
nótabát er að jafnaði 10 menn.
Ekkert verður ennþá fullyrt
um veiðihorfur. Rannsóknarskip-
in hafa undanfarið verið fyrir
Norðurlandi en litlar ályktanir
er hægt að draga af rannsóknum
þeirra. Fiskifræðingar segja þó,
að vaxtarskilyrði fyrir rauðátu á
vestursvæðinu séu hagstæð. En
mælingar á henni leiddu í ljós,
að miklu minna magn er nú af
henni í efri lögum sjávarins en
í fyrra. Virðist það ekki lofa
góðu um aflamöguleika. Engu að
síður reyna menn að setja nokkr-
ar vonir á hinn silfurlita kenja-
fisk, sem svo miklu ræður
um efnahagslega afkomu mikils
fjölda fólks og raunar þjóðarbús-
ins í heild.
Slæniar
sprettuliorfur
Sprettuhorfur munu mjög
slæmar í flestum sveitum lands-
ins. Að vísu hefur hlýnað veru-
lega síðustu daga, en víðast t. d.
hér sunnanlands hefur verið allt-
of þurrt. Jörðin er þurr og skræln
uð og varla sést gróðurlitum á
mörgum túnum. Sums staðar hef-
ur ekki komið dropi úr lofti á
annan mánuð.
Sauðburður hefur yfirleitt
gengið sæmilega. Víða hefur orð-
ið að hafa fénað á húsum fram
í júní og hefur það komið sér
vel að bændur hafa átt nóg og
góð hey frá sl. sumri, sem var
ágætt heyskaparsumar. Ef ekki
bregður til vætutíðar innan
skamms, er ekki annað sýnt en
að grasbrestur muni verða í mörg
um sveitum.
Löngu þingi lokiíi
Einu lengsta þingi síðari ára
si. miOviEuuag. Svipur þess
mo taöist fyrst og fremst af stefnu
íej'si nkisstjórnarinnar. Þegar
mpmgi kom saman ’ október sl.,
rysu riKisstjórmn pví ynr að hun
ueioi ekKi getaö unuirbúið mai
siri vegna þess, að hun heíöi ekki
nað tu þingmanna oinna til skrafs
og raöageroa. Siöan settist þmgiö
a roKstoia, og sat fram að jolum.
RiKisstjórnin fekk tækifæri til
að ráðgast við þingmenn sína.
En engu að síður fóru þingmenn
í joiairí án þess að nokkur niður-
staða næðist í hinum stærri mál-
um. Þingið kom aftur saman í
byrjun febr. að afloknum sveitar-
og bæjarstjórnarkosningum. Var
þá mjög dauft yfir þingliði stjórn
arinnar. Flokkar hennar höfðu
beðið mikið afhroð í kosningun-
um og stjórnarandstaðan, Sjálf-
stæðisflokkurinn, unnið mesta-
kosningasigur, sem unninn hef-
ur verið á Islandi á þessari öld.
Eftir þessa útreið virðist stjórn-
arliðið eiga mjög erfitt með að
sækja í sig veðrið og sameinast
um tillögur í þeim stórmálum,
sem lágu óleyst framundan. Hver
mánuðurinn leið af öðrum,
án þess að nokkuð gerðist. Al-
þingi sat aðgerðarlítið og þing-
menn stjórnarliðsins horfðu í
gaupnir sér. Síðan komu páskar
og loks hvítasunna. I þann mund
kom loks efnahagsmálafrumvarp
ríkisstjórnarinnar. Var orðið
stutt til sólstaðna, þegar það loks
var samþykkt og eldhúsdagsum-
ræður fóru fram.
En um skeið íeit út fyrir, að
þing og þjóð myndu missa af
eldhúsdagsumræðum að þessu
sinni. Ríkisstjórnin var í heila
viku í andarslitrum. Menn vissu
ekki, hvort hún var dauð eða
lifandi. Einn daginn var hún hálf
dauð, annan steindauð, þann
þriðja bærðist líf með henni og
hinn fjórða gekk hún aftur!!
Horfði þjóðin ó þetta með mik-
illí undrun. Slíkt hafði aldrei
sézt á landi hér, að ein og sama
ríkisstjórn væri frá degi til dagss
ýmist dauð eða lifandi. En niður-
staðan varð sú, að stjórnin sagðist
vera lifandi og stendur svo enn
um skeið.
Óstarfliæf og
stefnulaus
ríkisstjórn
En*í raun og veru er ríkisstjórn
in naumast lifandi. Hún ó ekki
lengur neina sameiginlega stefnu
í helztu vandamálum þjóðfélags-
ins. I eldhúsdagsumræðunum
hnakkrifust ráðherrar hennar um
örlagaríkasta utanríkismál þjóð-
arinnar. Þegar efnahagsmálatil-
lögur stjórnarinnar voru ræddar
á Alþingi risu sumir þingmanna
ríkisstjórnarinnar upp til and-
mæla gegn þeim, þeirra á meðal
formaður Sósíalistaflokksins, Ein
ar Olgeirsson og tveir af þing-
mönnum Alþýðuflokksins, þeir
Aki Jakobsson og Eggert Þor-
steinsson.
En þar að auki hefur meg-
inhluti stærstu verkalýðsfélag
anna í landinu Iýst yfir and
stöðu sinni við þessar ráðstaf-
anir um leið og þau hafa sagt
upp samningum og krafizt
kauphækkana. Dylst engum
heilvita manni, að með þessu
er nýrri dýrtíðar- og verð-
bóiguöldu velt yfir þjoðina.
mgin á rnoti
Hermanni
Sú staðreynd verður nú ekki
lengur sniðgengin, að sú verka-
lýðshreyfing, sem Hermann Jón-
asson þóttist hafa tryggt sér
samstarf við, með því að taka
kommúnista í ríkisstjórn, hefur
nú snúizt gegn honum, þegar
verst gegndi. Þegar vinstri stjórn
in eftir tvö valdaár sín leggur
fram tillögur sínar í efnahags-
málunum, snúast þau verkalýðs-
samtök, sem kommúnistar stjórna
fyrst og fremst gegn þeim. I
orði kveðnu segjast þau að vísu
ekki vilja fella stjórnina með
andstöðu sinni.
En þau hafa engu að síður
kveðiö upp algeran dauðadóm
yfir stjórn Herinanns Jónasson
ar. Helzta stoð hans og stytta
er brostin, kommúnistarnir ;
verkalýðshreyfingunni. A þá
setti hann allt sitt traust. En
þeir hafa nú brugðizt honum,
enda þótt forseti Alþýðusam-
bandsins sem líka heitir fé-
lagsmálaráðherra í vinstri
stjórninni hafi barizt af alefli
fyrir því, að verkalýðshreyf-
ingin tryði á svokallaða „verð-
stöðvunarstefnu" vinstri stjórn
arinnar. En á þá stefnu trúir
nú enginn lengur. Hún hefur
frá uppliafi verið blekking
ein.
Þegar svo er komið, að jafn-
vel sá hluti „vinnustéttanna"
sem kommúnistar stjórna hefur
snúizt gegn Hermanni Jónassyni,
lætur hann Tímann kenna Sjálf-
stæðisflokknum um traustleysi
vinstri stjórnarinnar innan verka
lýðssamtakanna.
Það er að vísu rétt, að sá hluti
verkalýðshreyfingarinnar, sem
fylgir Sjálfstæðisflokknum og
Alþýðuflokknum hefur alltaf
vantreyst vinstri stjórninni, og
samvinnu Framsóknarflokksins
og kommúnista. En Sjálfstæðis-
menn hafa aldrei hvatt verka-
lýðshreyfinguna til ábyrgðar-
lausra aðgerða gagnvart atvinnu-
vegnunum. Staðhæfing Her-
manns Jónassonar, sem nú hefur
slitnað úr öllum tengslum við
„vinnustéttirnar“ um það, er
blekking og ósannindi. Það eru
hans eigin menn, kommúnistarn-
ir, sem hafa svikið hann. Þess
vegna stendur hann nú uppi með
óstarfhæfa ríkisstjórn og sér nýja
verðbólguöldu rísa fram undan.
Á hveitibrauðsdögunum
með kommúnistum í vinstri
stjórninni fann hann aldrei
„varanlegu úrræðin“, sem
hann hafði lofað „vinnustéit-
unum" og þjóðinni í heild. —
Hann hafði að vísu lofað þeim
statt og stöðugt. Þess vegna
er öll aðstaða ríkisstjórnar
hans erfiðari og vonlausari i
dag en nokkurrar ríkisstjórnar
sem farið hefur með völd i
landinu.
Reiðikast f jármála
ráðherrans
Einn þeirra atburða eldhús-
dagsumræðanna, sem mikla at-
hygli vöktu var hvernig Eysteinn
Jónsson fjármálaráðherra brást
við rökstuddri ádeilu Jóns Pálma
sonar, alþingismanns Austur-
Húnvetninga. Fjármálaráðherr-
ann ofsareiddist, og hellti sér
yfir Jón Pálmason með óbóta-
skömmum. Hvað hann þingmann
Austur-Húnvetninga hafa unnið
bændum landsins mikið tjón, þar
sem hann hefði ráðið allri stefnu
nýsköpunarstjórnarinnar í land-
búnaðarmálum á árunum 1945—
1947. Taldi fjármálaráðherra
þetta hið mesta last' um Jón
Pálmason.
Mikill fjöldi bænda mun hins
vegar hafa talið það Jóni Pálma-
syni til hróss, að hann hafði nána
samvinnu við Pétur heitinn Magn
ússon, sem var landbúnaðarráð-
herra nýsköpunarstjórnarinnar.
Stefna Péturs Magnússonar í
landbúnaðarmálum var tvímæla-
laust mesta framfarastefna gagn-
vart hagsmunamálum bændastétt
arinnar, sem um getur I stjórn-
málasögu síðari áratuga. Á grund
velli þessarar stefnu hafa verið
byggðar allar þær miklu fram-
farir, sem orðið hafa í sveitum
landsins síðasta áratuginn. Und-
ir forystu nýsköpunarstjórnar-
innar voru sett lögin um jarð-
ræktar- og húsagerðarsam-
þykktin í sveitum frá 1945, lögin
um landnám, nýbyggðir og end-
ui’byggingar í sveitum frá 1946,
og lögin um fjárskipti. Öll þessi
lög voru sett á valdatíma nýsköp-
unarstjórnarinnar. Ræktunar-
sjóðslögin voru að fullu undir-
búin, þegar nýsköpunarstjórnin
fór frá, og samþykkt á næsta
ári. Raforkulögin voru einnig
sett af sömu stjórn.
1 skjóli þessarar margþættu
löggjafar hafa orðið stórfelldar
framfarir í sveitum landsins. Vél-
væðing sveitanna, stórkostlegar
ræktunarframkvæmdir, húsbygg-
ingar, útrýming mæðiveikinn-
ar og rafvæðing strjálbýlisins —
allar hafa þessar urhbætur verið
unnar á grundvelli löggjafar,
sem nýsköpunarstjórnin beitti
sér fyrir.
Það dugir hvorki Eysteini
Jónssyni né öðrum að vitna til
þess að íjárframlögin hafi allt-
af vaxið ár frá ári, síðan þessi
lög voru sett. Fé er ekki hægt
að lána eða veita út á fram-
kvæmdir, fyrr en haíizt er
handa um þær, og það stóð
ekki til að framkvæmdirnar
væru komnar í verk, um leið
og lögin voru sett. Það þurfti
að útvega vélarnar og það tók
sinn tima. Það varð að vinna
verkin og það tekur líka sinn
tíma. Fjárframlögin og lánin
voru ákveðin með lögum ný-
sköpunarstjórnarinnar. Það
skapaði bændunum aðstöðu til
þess að ráðast í vélakaup jg
ræktunar- og byggingarfram-
kvæmdir. Síðan voru lánin og
Framh. á bls. 14