Morgunblaðið - 13.07.1958, Síða 9

Morgunblaðið - 13.07.1958, Síða 9
Sunnudagur 13. júK 1958 n r T’ v n r 4 n i j) 9 a u m o r u m s a g t Hvi þá ekki oð láta jboð dynja á þeim, sem í kistunum lágu? Samtal (i tveim þáttum) v/ð Vigfús Jónsson i. Það munaði litlu, að Vigfúsi Jónssyni yrði að ósk sinni. Þeg- ar samtali okkar var lokið í fyrri viku, sagði hann eitthvað á þessa leið: — Ég vona þetta rabb okkar komist aldrei á prent; ég vona þú týnir blöðunum og gleym ir því, sem þú ætlaðir þér að muna. I þeirri vissu fer ég vestur. Það fór eins um þessa ósk og margar aðrar: Hún rættist ekki. Mbl. í dag toer þess vitni. — En hver er þessi maður, sem Mbl. minnir svo óþyrmilega á von- blekkingu lífsins, hver er hann þessi ókunni, hógværi ferðalang- ur, sem hefur ekki annað tak- mark í svipinn en komast „vest ur“? Ég veit það ekki, mér láð ist að spyrja þessar mínútur, sem ég sat og hlustaði á hann, en þegar hann talar um „vestur hefur hann Hellissand i huga, svo mikið veit ég. Þar hefur hann búið í rúma hálfa öld og þegar hann fór hingað suður í fyrri viku til að halda upp á 75 ára afmæli sitt, var það ekki vegna þess að Sandur hefði glatað sínu gamla seiðmagni, ónei, hann var á sínum stað í hjarta Vigfúsar Jónssonar. En Reykjavík átti líka sínar björtu hliðar: hér biðu hans 13 börn og ef grunur minr. er rétt ur, á hann einnig 39 barnabörn einhversstaðar í pokahorninu. Það hefur margur færri að hugsa um í ellinni: — En oft var þetta líka erfitt, ojú, það var erfitt með köflum, en hví ætti ég að vera að tala við þig um erfiðleika? Ekki hef ég misst son í sjóinn, ekki hef ég þurft að horfast í augu við sorgina, þegar hún kem- ur einn góðan veðurdag og segir: Sonur þinn, jú sjáðu til . . . Onei, það voru aðrir, ég sá þá stund- um hverfa í útsogið. Það var eins og það væri kallað á þá, það var eins og þeir ættu heima í öldunni. Sumir komu aldrei aftur. Það bar oft bráðan að, ojújú; þá hafði ég mikið að gera, þá urðum við oft þreyttir við Gústi minn Páls- son, unnum dag og nótt að því að smíða líkkistur, þetta fimm og sex og kannski eina í viðbót eða tvær, ef nýir menn skjluðu sér á fjöruna. Ætli ég muni ekki, þegar Heppinn Lofts Loftssonar fórst í lendingu með 9 manns; 8 rak á land en sá níundi er enn einhversstaðar í bárunni. Svona var það í gamla daga, já svona var það. Einu sinni fórust þeir 5 saman á pramma úr Krossavík, á þurru landi að ég kalla. Þeir ætluðu að bjarga bát, sem þeir áttu í festum í víkinni. Þeir fóru á áralausum pramma og hugð- ust skutla honum fram að bátnum, en straumurinn tók þá og bar út úr víkinni. Við sáum til þeirra, þar sem þeir stóðu á prammanum og héldu í öxlina hver á öðrum, unz yfir lauk. Við sáum þegar skuggi þeirra hvarf í ölduna. Og svo var allt hljótt og við Gústi löbbuðum heim að smíða líkkistur. Ojú, því miður urðu mörg slys fyrir vestan og oft með svo undarlegum hætti, að engu var líkara en — ja, hvað eigum við að segja, — að ein- hver hafi gripið í taumana. — Onei, ég hef eiginlega aldrei stundað neina aðra atvinnu en trésmíðar og þau eru orðin nokk- uð mörg húsin sem ég hef reist, svo ekki sé talað um bátana og líkkisturnar. Þær eru víst orðnar hátt á fjórða hundrað, ég man það nú ekki glöggt, en get sýnt þér það, ef þú kemur heim. Ég hef töluna einhversstaðar í gömlum plöggum. Ja, innan brjósts? Mér hefur alltaf liðið ágætlega, hvort sem ég hef smíð- að líkkistur eða hús. Ég skal þó viðurkenna, að mér var heldur illa við þetta starf í fyrstunni, en svo vandist það eins og annað. Fyrst framan af var ég einnig líkmaður og leiddist heldur að handfjalla þá dauðu. En það komst lika upp í vana, og af einhverju þurfti maður að lifa með fullt hús af börnum og þröng an búskap, eins og þá var títt. Maður fór ekki í sparifötin og setti upp ísbara, onei, það var eitthvað annað. Menn þurftu að hafa mikið fyrir lífinu, vinna eins og fjandinn sjálfur, berjast fyrir hverjum bita. Og það datt engum í hug að mögla. Það var nú einu sinni venja vestur á Sandi og í sveitinni í kring, að sá sem smíðaði utan um, var sjálfkjörinn líkmaður. Það var gagnslaust að muðla, það datt engum í hug að viðurkenna ótta eða ógeð eða neitt því um líkt — stoltið sjáðu til. Við eigum nóg af því í þessu landi, annars værum við sennilega löngu orðn- ir til — og í hæsta lagi d>sja0ir við eitthvert kirkjuhornið. — En afskiptum mínum af dauðum samborgurum var ekki lokið með þessu — onei. Heldurðu ekki, að ég hafi fengið að gaula yfir þeim líka. Jú, sjáðu til, yfirvöldin komust á snoðir um, að það var söngur i báðum ættum mínum, eitthvað í blóðinu, ótamið, sem enginn gat haft hemil á — og hví þá ekki að láta það dynja á þeim sem í kistunum lágu? Þeir voru hvort eð er búnir að fá nóg af mér, einn sálmur gerði hvorki til né frá. — Og nú faer söng- náttúra þessarar undarlegu ætt- ar útrás á tveimur stöðum: Ég syng í Ingjaldshólskirkju og Sig- urður Ólafsson, systursonur minn, í útvarpið. — Onei, þeir hafa aldrei látið mig kenna á því, ég hef aldrei orðið fyrir ásóknum dauðra manna. Þrisvar hafa þeir vitjað mín í draumi og þakkað mér fyr- ir hjálpina, en aldrei hef ég orðið var við neitt „óhreint“, þurfti að vísu einu sinni að snúa hefil- bekknum mínum, því mér leið hálfilla, veit ekki af hverju, fannst eins og einhver stæði fyrir aftan mig og tæki í mig. Ég slökkti olíuljósið, kveikti síðan aftur og sneri bekknum — og þá var allt horfið. Þetta er afskap- lega ómerkileg draugasaga, en önnur svokölluð undur þekki ég ekki úr mínu lífi. Ég viðurkenndi fyrir sjálfum mér, að þetta væri heldur ó- skemmtilegt umræðuefni, ekki sízt í dagblaði sem nær til 90 þúsund lesenda og á að skemmta þeim öllum í einum kór. Og svo á þetta ekki við um hásumarið, þegar sól skín í heiði næstum allan sólarhringinn. En ég fann jafnframt, að hugur minn var kominn vestur á Sand og þar var hann orðinn fullur af vetri og myrkri og líkkistum. Ég vildi fá meira að heyra og lét lesendur Mbl. því lönd og leið: — Hvað þurftirðu nú að gera, þegar þú byrjaðir á kistusmíð- inni? — Taka mál! Það smíðaði eng- inn líkkistu í gamla daga án þess að taka mál af skrokkunum, en nú eru bara seldar ákveðnar héðan að sunnan, efnisleysið ætl- ar að drepa okkur úti á landi. En það er ágætt að skipta við þá hér, þeir eru fljótir að þessu, það er einhver munur eða við, sem höfum þurft að smíða allt fyrir hönd, skrautið líka: síðustu geisla sólarinnar á höfðagafl, út- runnið stundaglas á fótgafl; svo voru kransar á loklista og laufaskurðir undir. Þetta skraut lagðist þó af, skömmu eftir að ég kom vestur á Sand. Það var ekki vegna þess að virðingin fyrir dauðanum hefði minnkað, heldur hafði smekkurinn breytzt. Hvað þær kostuðu? Það var misjafnt, lítið framan af. Fyrst eftir að ar ég hóf námið. Ég vann því lítið við sjálfa bygginguna, en smíð- aði skólaborðin; þau voru öll smiðuð á verkstæðinu heima í Kirkjuhvoli á veturna. Verkstæð ið var í litlu húsi við Kirkjuhvol, sem Jakob Sveinsson trésmíða- meistari hafði átt og Jón keypti eftir hans dag. Jakob var nýfall- inn, þegar ég kom til Jóns. Jón byggði sjálfur Kirkjuhvol og bjó þar. Ég vann við að reisa það ágæta hús, það þótti stórt á sinni tíð og var eina íbúðarhúsið í bænum, sem hafði miðstöðvar- hitun. Einnig vann ég við hús Ásgeirs konsúls Sigurðssonar í Suðurgötu. Það var reist 1901—2, að mig minnir, og var kallað í Sunnanfara „snotrasta húsið í bænum“. Ég held Jón hafi teikn- að það sjálfur. Hann var teiknisti mikill og gerði uppdrætti að flestum þeim húsum, sem hann smíðaði. Ég spurði Vigfús hvernig geng- ið hefði að smíða þessi hús, hvort það hefði ekki oft verið erfitt. Hann svaraði: — Onei, þetta gekk ágætlega, þótt verkfæri væru af skornum Vigfús Jónsson: — Komdu með mér vestur á Sand. ég kom vestur mátti ég ekki taka | skammti og vélar engar. Við unn- j meira en 24 krónur fyrir að j smíða utan um hreppsómaga. Það I var víst gamalt lag. Á þessum árum voru mörg gamalmenni og I þurfalingar vestur á Sandi og þeir dóu auðvitað eins og aðrir — ojá, ekki síður. Þú getur séð, að það hefur ekki alltaf verið ábata- i samt starf að bíða eftir því, að einhver dæi. II. Við Vigfús lögðum nú þetta umræðuefni á hilluna og ég fór að spyrja hann um ýmislegt ann- að, sem á daga hans hefur drifið. Hann var hér í Reykjavík á náms árum sínum og þótti mér því rétt að minnast á þau nokkrum orð- l um. Ég spurði, hvar hann hefði lært trésmíðar. Hann svaraði: — Hjá Jóni Sveinssyni, bygg- ingarmeistara hér í Reykjavík. Það var rétt fyrir aldamótin. Hann var þá einn helzti bygg- ingarmeistari bæjarins. Ég var lærlingur í fjögur ár, en fékk þá sveinsbréf og fluttist síðar vestur á Sand. Það var oft erfitt hjá okkur meðan á náminu stóð, kalt á veturna. Við hjuggum all- ar húsgrindur að vetrinum og reistum, þegar voraði og veðrið fór að skána. Stærsta húsið, sem stærðir, ætli það sé ekki kallað ég vann við hér í Reykjavík, var „standard“-stærðir hér í Reykja- Miðbæjarbarnaskólinn, en þar vík. Ég ætti víst að vita það, fæ var ég aðeins skamma stund, því nú allar mínar kistur tilbúnar þeir voru að ljúka við hann, þeg- um sleitulaust, þótt kaupið væri lágt. Ef satt skal segja, þá hafði ég raunar ekkert kaup meðan ég var lærlingur hjá Jóni, en við fengum fæði og húsnæði ókeypis og bjuggum á heimili þeirra hjóna í Kirkjuhvoli. — Ég hef áður sagt þér, að ég fluttist vest- ur á Sand 1904, vissi að þangað vantaði góðan trésmið og þóttist sjá brosandi framtíð í þessu litla plássi. Þegar ég kom vestur á Sand voru þar aðeins tvö timbur- hús fyrir, en hitt voru allt mold- arkofar. Ég held Sveinn Jónsson trésmiður, sem var í Stykkis- hólmi, hafi smíðað þessi hús. Hann var bróðir Björns Jónsson- ar ritstjóra, eins og þú kannski veizt. Fyrsta húsið sem ég smíð- aði á Sandi hét Hraunprýði. Þar býr nú Sveinbjörn Benediktsson, stöðvarstjóri. Sjálfur bý ég í timburhúsi, sem ég flutti frá Ólafsvík 1915 og gerði upp. Það þótti sæmilegt hús í þann tíð en erfitt var að flytja það og koma því í gott lag. Ég varð að flytja það 'á opnum bátum úr Ólafsvík. Þeir voru margir sem léðu mér hönd fyrir lítinn pening, en flest- um borgaði ég þó eitthvað. Það er nú einu sinni svo, að maður vill ekki skulda neinum. — Ojá, svona er nú þetta. Á Sandi hef ég alið allan minn aldur. Þar hefur mér liðið vel og þar vil ég vera. Það hefur lítið komið fyrir mig, mér hefur eigin lega aldrei lagzt neitt til. Þó get ég sagt þér frá dálitlu ferðalagi með Björgúlfi Ólafssyni lækni í Ólafsvík. Hann var þar aðstoðar- læknir og urðum við miklir mát- ar. Eitt sinn var hann sóttur út í Sand og kom við hjá mér. Ég átti lítið útvarpstæki, sem var bilað, og ákvað því að fara með Björgúlfi aftur til Ólafsvíkur og láta séra Magnús Guðmundsson gera við það. Séra Magnús hefur alltaf verið aðalviðgerðarmaður okkar. Þetta var ósköp ómerki- legt ferðalag og eiginlega ætti ég ekki að vera að segja þér frá því, en mér er það nú einu sinni minnisstætt, ég held það hafi ekki munað miklu, að sjórinn tæki mig í það skiptið: — Við Björgúlfur urðum samferða inn- eftir ásamt fylgdarmanni hans. Undir Enninu var ekki fært, það var vestan stórviðri, en þó ágæt lög með köflum. Þegar ég kem inn undir forvaðann undir Enn- inu, fer ég á bak öðrum klárnum og ætla að komast fyrir ytri helluna, sem kölluð er, en hest- urinn dettur, þegar báran skellur á honum. Þá missti ég viðtækið í sjóinn. Við komumst þó yfir að aðalforvaðanum, og fylgdarmað- ur læknis kemur sínum hesti fyr- ir klöppina og sleppur vel. En við Björgúlfur stönzum uppi á forvaðanum, og ég' sæti fyrsta færi á næsta útsogi að reka klár- inn inn fyrir. En hann neitar vendingu, svo ég fer á bak hon- um og keyri hann eins og mér var fært, kemst rétt inn fyrir aðra klöppina, en þar stöðvast klárinn og snýr rassi í báruna og hún skellur yfir okkur og allt á bólakaf. Þegar dregur undan okk ur á næsta útsogi, er klárinn dottinn á framlappirnar og ég held hann sé brotinn, en svo var þó ekki. Síðan komumst við heilu og höldnu inn í Ólafsvík. Ég spurði Vigfús að lokum, hvort hann vildi ekki segja mér eitthvað meira um þá gömlu, góðu Reykjavík, sem hann þekkti svo vel frá námsárum sínum. Hann svaraði aðeins: — Onei, ég ætla ekki að fara að lýsa henni fyrir þér. En komdu með mér vestur á Sand, þá geturðu farið nærri um lífið í Reykjavík á þessum árum. M. Amerísk hjón búsett í New York-ríki óska að ráða til sín stúiku í eitt ár. Þrennt í heimili. ' 9 Upplýsingar í síma 14578. GBuggatíaEdavoal CARDÍNUBÚÐIN Laugaveg 28.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.