Morgunblaðið - 16.10.1958, Qupperneq 11

Fimmtudagur 16. okt. 1958
MORGVTSBL4Ð1Ð
11
Frá „sjóstríði" íslendinga og Breta. Frsigátan Russel og varðskipið Óðinn.
Furðulegt aBNATO skyldi ekki
finna leiðir til að sætta
íslendinga og Breta
sagði Sylvain Mangeot fréttamaður
News Chronicle i erindi i brezka
útvarpinu
BREZKI blaðamaðurinn Syl-
vain Mangeot, utanríkismála-
sérfræðingiur News Chronicle
dvaldist hér á landi í s. 1.
mánuði. Þann 7 okt. s. I.
flutti hann erindi í brezka
útvarpið, sem hann nefndi
„Iceland Fisheries Dispute“.
Birtist það hér á eftir í heild.
Þegar sumarfríinu er lokið
finnst mér það alltaf taka nokk-
urn tíma að komast aftur inn í
helztu málin sem eru á döfinni
og það þótt maður hafi nú ekki
sleppt alveg sjónum af þeim í
viku eða hálfsmánaðar fríi. Að
þessu sinni finnst mér þó sem
þau séu mér enn fjarlægari en
venjulega.
í Frakklandi er allt á huldu,
þar til við sjáum nánar útkom-
una í þingkosningunum, sem
haldnar verða í næsta mánuði, —
og þar til við finnum einhverjar
bitastæðar tillögur de Gaulle.
hershöfðingja í Alsír-vandamál- j
inu.
Hvað Quemoy viðvíkur, er
stefna Bandaríkjanna full af hin-
um furðulegustu mótsögnum og
má vera að þær séu einmitt fyrstu
tákn þess að Bandaríkin ætli nú
loksins að fara að viðurkenna þá
staðreynd að kommúnista-Kína
sé til.
í nálægum Austurlöndum er
ringulreiðin enn meiri heldur en
þegar ég fór í fríið. Nú er Kýpur
öll í loga og talsverðar umbylt-
ingar á döfinni í Egyptalandi,
bæði í Kaíró og Damaskus.
Það væri auðvelt fyrir mig
að ræða við ykkur um þessa at-
burði af handahófi, en ég efast
hins vegar um að þið yrðuð margs
vísari af slíku rabbi, fyrr en mér
hefur unnizt tími til að kynna
mér málin vel að nýju.
Þess í stað er ég að hugsa um,
að vera á eftir tímanum og ræða
við ykkur um ísland meðan end-
urminningar mínar frá sumar-
fríinu þar eru enn ferskar.
Þegar ég hafði lokið við að
annast fréttaþjónustu fyrir blað-
ið mitt um ensk-íslenzku fisk-
veiðideiluna, dvaldist ég enn um
skeið á eynni til að kynnast
henni betur. Það sem vakti at-
hygli mína meira en deilan og
bardaginn um 12 mílurnar, sem
hægt er að rífast endalaust um,
var sú gapandi gjá, sem hafði
myndazt milli tveggja þátttöku-
ríkja sama bandalagsins.
Bretland hefur sennilega sterk-
ari og sögulegri tengsl við ísland,
en nokkurt annað þátttökuríki
Atlantshafsbandalagsins. Danir
höfðu að vísu tengsl sameigin-
legs konungdæmis en þeir voru
hernámsvald uppi á íslandi.
Norðmenn eiga ásamt fslending-
um að telja til hinna fornu vík-
inga þótt sá íslenzki siður að
herja á írland og úteyjar Skot-
lands og ræna þar stúlkum hafi
greinilega blandað kynstofn-
inn keltnesku blóði. í Bandaríkj-
unum og Kanada eru allstórir
hópar landnema af íslenzkum
ættum, sér í lagi ef miðað er við
það að íbúatala eyjarinnar er
aðeins 160 þúsund.
En styrkustu verzlunarsam-
böndin, sem venjulega mynda
einnig bönd skilnings milli þjóð-
anna, hafa verið við Bretland.
íslendingar létu byggja togara
sína í Bretlandi og enn i dag má
heita að þeir kaupi nær öll veið-
arfæri sín í Bretlandi.
Þeir borga þetta, eins og allt
annað sem þeir kaupa frá útlönd-
um, með fiski, sem er eina út-
flutningsvara þeirra. Og álitleg-
ur hópur íslendinga hefur komið
hingað, aðallega til Skotlands til
að læra málið eða ávinna sér
tæknilega kunnáttu. í mörg ár
hefur brezki fiskveiðiflotinn sótt
á íslandsmið. Þótt einstaka sinn-
um hafi orðið árekstrar í sam-
bandi við veiðiþjófnað hefur sam
komulagið yfirleitt verið gott.
Þrátt fyrir það eigum við nú í
þrætu, sem virðist óleysanleg og
sjónarmið okkar eru jafnólík
og sjónarmið íbúanna á tveimur
reikistjörnum. Hvað veldur
þessu?
Ekki er það vegna þess að
þvermóðska og skapríki séu eig-
inleikar þjóðanna. Ég stóð í hópi
íslendinga á hafnarbakkanum í
Reykjavík daginn áður en 12
mílna fiskveiðitakmörkin gengu
í gildi. Einn fallbyssubáta ísl.
landhelgisgæzlunnar var að koma
inn í hðfnina með brezkan tog-
ara, sem hafði verið tekinn fast-
ur að veiðum innan 4 rnílna tak-
markanna. Ekki varð ég var við
neinn kurr eða fjandskap þegar
togarinn var bundinn við
bryggju, né heldur þegar skip-
stjórinn var fluttur í land og
hafði hann þó hreinskilnislega
játað brot sitt. Ég dvaldist á
íslandi, þegar deilan stóð sem
hæst en aldrei varð ég fyrir
minnstu persónulegri óvináttu,
enda þótt fólk væri hneykslað á
deilunni. Hvers vegna þarf þetta
bil þá að vera milli þjóðanna?
Ég hef komizt að raun um að
til þess eru tvær ástæður.
í fyrsta lagi það, að þegar
Bretar og íslendingar tala um
12 mílna takmörk, þá tala þeir
alveg um sitt hvað. Þegar kom-
ið er út í stjórnmáladeilur eru
báðir hálfgerðir þrákálfar. Þeg-
ar íslendingur hugsar um tak-
markalínuna, hugsar hann um
fiskinn. Hann hugsar um bjarg-
ræði sin og einu uppsprettu þjóð-
arteknanna, gullnámuna sem
hefur gert honum fært að stökkva
i einu stökki frá torfkofunum til
beztu lífskjara sem þekkjast í
Evrópu. Það er engin furða, þótt
hinn mikli guð þorskurinn, sé
heilagur.
Ég fór i þriggja daga ferðalag
inn á hálendi íslands og 'varð
það til þe^ að opna augu mín
betur en nokkrar hagskýrslur,
I fyrir því hvers vegna íslending-
| ar horfa út á hafið, út á fiski-
miðin, í stað þess að horfa inn í
landið. Miðja landsins þeirra er
eyðimörk. Maður ferðast mílu
eftir mílu um auðn sem minnir
á landslagið á tunglinu. Svart
eldfjallahraun, jöklar, fjallatind-
ar, fljót og fáeinir heitir hverir.
Á víð og dreif eru nokkrir gras-
toppar sem fæða fjallakindurnar
og hinar fáu kýr, sem eru uppi-
staðan í búrekstri hins íslenzka
bónda.
Þegar brezkur embættismaður
hugsar um 12 mílna lándhelgi,
þá er hann ekki fyrst og fremst
að hugsa um ísland eða fisk-
veiðar. Hann hugsar um það hve
þýðingarmikið sé að viðhalda
gildi alþjóðasamkomulags sem
enn er til um þriggja mílna lög-
sögulandhelgi.
Ef Bretland aðhefðist eitthvað,
sem túlka mætti sem undanhald
eða viðurkenningu á víðari land-
helgi en 3 mílum, þá myndi það
veikja lagalega afstöðu þess á
ótalmargan hátt. Það gæti leitt
til þess, svo dæmi sé nefnt, að
ekki væri hægt að lenda flug-
vél á Gíbraltar, Hong Kong eða
Singapore án þess að skerða loft-
helgi annarra ríkja. Ef 12 mílna
landhelgi yrði viðurkennd og
styrjöld brytist út milli Breta og
Rússa, en Noregur væri hlutlaus,
þá gætu rússneskir kafbátar not-
Skopteiknarar víða um heim hafa gert sér mat úr landhelgisdeilunni. Myndin hér að ofan er til
dæmis úr „Rogaland Avis“. Yfir lienni stendur: „Orrustan við ísland“, en undirskriftin er: . . .
„England væntir þess að hver maður geri skyldu sína“.
fært sér vernd landHelginnar og
þyrftu ekki að óttast þar árásir
Breta.
Svo neita báðir aðilar að gefa
hið minnsta eftir, aðrir hafa tek-
ið ákvörðun byggða á fiskveið-
um, hinir byggja á yfirráðum
yfir landssvæðum. Þannig er
deilan til komin.
Önnur ástæðan til deilunnar
er, að báðir eru fangár eigin
innanríkisstjórnmála. Þótt efna-
hagsmál fslands séu einföld og
þjóðfélagið stéttlaust, þá komst
ég að því að íslendingar eru
eins ramm-pólitískir í sér og
Grikkir eða írar. Þegar nú þar
við bætist að tiltölulega sterkur
kommúnistaflokkur hefur risið
þar upp, þá skilur maður að
stjórnmáladeilurnar hafi bæði
harðnað og orðið flóknar. Þegar
Bretland ákvað að fylgja skoð-
unum sínum eftir með flota-
valdi, þá virðist mér að því hafi
sézt yfir hvernig íslenzku komm-
únistarnir, sem ráða yfir hinu
mikilvæga embætti sjávarútvegs
málaráðherra, gátu með góðum
árangri komið í veg fyrir hvers
konar málamiðlunarlausn.
Og þó þykist ég viss um að
flestir íslendingar vilji mála-
miðlun. Þeir eru nógu uggandi
vegna þess hve þeir eru orðnir
efnahagslega háðir Rússum, sem
vilja kaupa allan þann fisk af
fslendingum sem þeir geta selt.
Og flestir íslendingar kysu að
fá aftur brezku neyzluvörurnar.
Það varpar ekki fögru ljósi
yfir starf NATO, að ekki skyldi
takast að hreinsa andrúmsloftið
og laga þessar fjölskyldudeilur.
í sjálfu sér er afstaða bæði fs-
lendinga og Breta skiljanieg. En
það sem ég skil ekki er að
N-Atlantshafsbandalagið skuli
ekki á þessum tíma, þegar ís-
land verður sérstaklega þýðing-
armikið hernaðarlega — við inn-
reið Nautilus-aldar, — hafa fund-
ið aðferðir til að sjá og setja niður
slíkar deilur á byrjunarstigi eða
að minnsta kosti áður en því
marki er náð, að þeir einu sem
geta hagnazt á deilunni eru Rúss-
ar.
Þrennir tón-
leikar
UNGFRÚ Elsa Sigfúss hélt tvo
kirkjutónleika í s. 1. viku, ásamt
dr. Páli ísólfssyni, hina fyrri í
Eyrarbakkakirkju en hina síðari
hér í Dómkirkjunni. Elsa Sig-
fúss er fædd listakona. Rödd
hennar er ekki sérlega mikil og
söngurinn ekki magnaður áhrifa-
mikilli ástríðu, en raddbönd
hennar skila þýðum og silki-
mjúkum tónum og tungutak
hennar er fágað og yljað ákaf-
lega mannlegri hlýju. f heild
voru þetta dásamlegir hljómleik-
ar og átti dr. Páll þar að sjálf-
sögðu ríflegan hlut, en hann virt-
ist njóta þess að vinna með þess-
ari frænku sinni.
Tónleikar Þórunnar Jóhanns-
dóttur í Austurbæjarbiói á veg-
um Tónlistarfélagsins, voru við-
burður, fyrir margra hluta sak-
ir. Þórunn er nú orðin 19 ára og
furðu-þroskuð listakona. Hvernig
sem á því stendur, virðist fólk
oft slegið nokkrum ótta er börn
finna upp á því að gerast full-
orðin fyrir eðlilegan tíma, kunna
allt áður en þeim er kennt það.
Þórunn var eitt þessara barna.
En nú hefir hún sjálf tekið af
skarið, gerzt fulltíða á réttri
stund, en nýtur þess að henni
stóðu ýmsar leiðir opnar á und-
an öðrum jafnöldrum sínum.
Þessi 19 ára stúlka fer um hljóð-
færið með myndugleika, öryggi
og þrótti, sem minnir á þá sem
eru áratug eldri, og nú dettur
engum lengur * í hug að hún
hreppi örlög þeirra „undrabarna“
sem hætta að þroskast. Þórunn
flýgur áfram á þroskabraut sinni,
og aldrei örar en nú. Þessi yndis-
lega stúlka hlýtur að eiga mikla
framtíð.
Vikar.