Morgunblaðið - 17.10.1958, Blaðsíða 6

6
MORCVNBLAÐIÐ
Fðstudagur 17. okt. 1958
Republikanar
eignast nýjan
foringja
Richard Nixon spyrnir
á móti hruni flokksins
1>RJÁR vikur eru nú til kosn-
inga í Bandaríkjunum, 4. nóv., og
stendur stjórnmálabaráttan sem
hæst. Hér er ekki um jafnmiklar
allsherjarkosningar að ræða og
þegar forseti er kjörinn, heldur
er aðeins um að tefla hluta þjóð-
þingsins og ríkisstjóra og embætt
ismenn nokkurra sambandsríkja.
Áhugi á slíkum „milli“-
kosningum er að jafnaði talsvert
minni en á forsetakosning-
unum, og þess varla að vænta að
þátttaka í þeim verði heldur eins
mikil.
Það eru helzt ríkisstjórakosn-
ingarnar í einstaka sambandsríki
sem fá á sig spennandi svip, svo
sem nú er í stærstu sambandsríkj
unum, New York og Kaliforniu.
Á fyrri staðnum keppa tveir
milljónamæringar Harriman og
Rockefeller um lýðhyllina, en á
hinum má ætla að hætt sé komið
stjórnmálaframa eins helzta for-
ingja Republikanaflokksins,
Williams Knowlamds.
Þrátt fyrir sinnuleysi og
deyfð almennings í þessum
millikosningum má vera, að
þær verði meðal hinna mikil-
vægustu í seinni tíma sögu
Bandaríkjanna. í þeim er
Republikanaflokkurinn að
berjast fyrir lífi sínu, að
reyna að klóra í bakkann eftir
auðsætt fyigishrun síðasta ár-
ið.
Það eru ekki nema sex ár síðan
Eisenhower forseti leiddi Repu-
blikanaflokkinn með persónuleg-
um vinsældum sínum úr „eyði-
merkurgöngunni" með hinum
mikla og skyndilega kosninga-
sigri 1952. Þessi góðlátlegi hers-
höfðingi ávann sér trúnaðar-
traust bandarísku þjóðarinnar
með brosi sínu og einlægum og
sannfærandi orðum, um það að
hann vildi skapa þjóð sinni frið,
farsæld og hreinsa burt spillingu
úr stjórnmálalífinu. Með eigin
persónulegum sigri tókst honum
líka, að minnsta kosti um stund-
arsakir, að hefja Republikana-
flokkinn upp úr sleni forneskju-
legra skoðana og baráttumála.
Nú er hins vegar ljóst, að
aðstaðan er verulega breytt.
Mikill hluti hinna gömlu að-
dáenda Eisenhowers hefur
nú ekki jafnmikið á honum og
áður. Fyrir bragðið virtist R-
flokkurinn líkt og stjórnlaust
flak, sem hraktist um höfin.
Flokkurinn hefur stöðugt ver-
ið að tapa fylgi s.I. ár og nafn
Eisenhowers hefur ekki leng-
ur það aðdráttarafl gagnvart
almennum kjósendum að slíkt
geti bjargað í þessum nauð-
um. Þeir hafa orðið fyrir von-
brigðum.
Áður fyrr var það siður fram-
bjóðenda Republikanaflokksins
á ýmsum stöðum, að kalla bara
á Eisenhower forseta, ef þeir
þurftu að hressa upp á kjörfylgi
sitt. Þá var forsetinn vanur að
koma, sjá og sigra með góðlát-
legu brosi sínu á múgfundum
miklum. Nú er aðstaðan öll önn-
ur. Fáum frambjóðendum kemur
lengur til hugar að leita ásjár
hjá forsetanum. Þvert á móti
finnst þeim hann nú vera eins
og hálfgerður dragbítur, sem
þeir vilja helzt ekki að sé að
blanda sér 1 kosningabaráttuna.
Helzta orsök þess, að „goðsögn
in“ um Eisenhower er nú áhrifa-
laus er e. t. v. sú, að sam-
kvæmt bandarískum lögum má
hann ekki bjóða sig fram við
næstu forsetakosningar. Eftir
því sem nálgast ár forsetakosn-
inga, 1960, mátti því alltaf búast
Richard Nixon talar á kosningafúndi í Bandaríkjunum. Tekst
honum að snúa vörn upp í sókn?
við, að áhrif hans færu dvínandi.
En einnig hefur hér vafalaust
sín áhrif það alvarlega atvinnu-
leysi sem upp kom s.l. vetur en
aðgerðarleysi hans í þeim vanda
var harðlega gagnrýnt.
Þó kastaði fyrst tólfunum,
þegar grunur kom upp um
það nýlega, að helzti ráðu-
nautur Eisenhowers, Sherman
Adams hefði þegið mútur.
Hvort sem sá grunur er réttur
eða rangur, neyddist Adams
til að segja af sér. í augum
margra var Eisenhower for-
seti þar með sviptur hinni
fögru blæju heiðarleika og
hreinleika í stjórnarstörfum.
Þannig verður því nú ekki á
móti mælt að illa er komið fyrir
Republikanaflokknum, og getur
hann átt í vændum stórkostlegt
áfall í kosningunum, sem lykti
með því að andstæðingarnir,
Demokratar ráði yfir öflugum
meirihluta í báðum deildum
bandaríska þingsins. Flestir for-
ustumenn flokksins eru undir
það versta búnir og viðurkenna
það jafnvel opinberlega.
En á stund alvarlegra þreng-
inga virðist sem Republikana-
flokkurinn sé að eignast nýjan
foringja, sem reynir að sameina
flokkinn og efla hann aftur til
gagnsóknar og nýrra dáða.
Þessi nýi foringi er varafor-
setinn Richard Nixon. Hann virð
ist eini maðurinn sem ekki hefur
misst móðin», heldur berst eins
og ljón. Og máske tekst honum
að hrífa einhverjar sálir með
sínum eldlega áhuga.
Nixon varaforseti ferðast
nú um Bandaríkin þver og
endilöng og heldur margar
ræður daglega. Hann viður-
kennir það i ræðum sínum, að
hallað hafi undan fæti fyrir
Republikanaflokknum. Hann
játar meira að segja að al-
mennt sé álitið að flokkur
hans muni tapa í kosningun-
um.
En, — bætir hann við og
réttir úr sér — almenn-
ingsálitið hefur áður haft
rangt fyrir sér. Og hann
tekur sem dæmi hinn eftir-
minnilega sigur Trumans for-
seta í forsetakosningunum
1948. Sá sigur kom öllum á
óvart.
Á þessu hamrar Nixon stöðugt.
Hann segir að ef Republikanar
bara gefi ekki upp alla von, þá
muni þeir sigra jafnóvænt og
Truman sigraði 1948.
Það þykir með mestu ólíkind-
um að Nixon skuli þannig gera
versta stjórnmálaandstæðing
sinn, Truman fyrrum forseta, að
leiðarljósi og fyrirmynd Repu-
blikanaflokksins.
Málefnalega kýs hann hins
vegar ekki að taka Truman sér
til fyrirmyndar. Nixon tekur upp
einbeittar varnir fyrir stjórn
Eisenhowers. Hann staðhæfir að
Bandaríkin h*fi aldrei fyrr haft
jafnvirka og lifandi stjórn sem
hin síðustu sex ár. Hann ver
Sherman Adams, segir að skjöld-
ur hans hafi verið hreinn. Grun-
ur sá sem upp hafi komið um
óheiðarleik hans byggist ekki á
neinu misferli, heldur aðeins á
lygaáróðri pólitískra andstæð-
inga hans. Hafi góðum og grand-
vörum manni með því verið gert
rangt til. Hins vegar segir hann
að fyrri stjórnir Demókrata, svo
sem stjórn Trumans hafi verið
alsettar spillingarkaunum.
Bjartsýni Richards Nixons
ásamt einarðlegri baráttu
hans og stefnu móti straumn-
um vekur meðal almenn-
ings nokkra aðdáun á mann-
inum, sem þorir að segja þró-
uninni stríð á hendur.
En í rauninni hefur Nixon allt
að vinna og engu að tapa. Ef
Republikanaflokkurinn sigrar
þrátt fyrir slæmar horfur, þá
verður honum þakkaður sigurinn
eftir þessa drengilegu baráttu.
Ef flokkurinn tapar hins vegar,
þá bíður Nixon persónulega ekki
tjón. Þá verður sagt um hann að
hann hafi barizt eins og hetja,
en það hefði ekki dugað gegn
ógæfu flokksins.
Republikanaflokkurinn hefur
eignazt nýjan foringja og myndu
flestir nú telja öruggast að veðja
á Richard Nixon sem næsta for-
setaefni flokksins.
Sturlaugur Einarsson
frá Múla — minning
HANN andaðist í Sjúkrahúsi ísa-
fjarðar 22. september sl.
Það er orð að sönnu að skammt
er milli lífs og dauða. Það er
ekki ýkja langt síðan Sturlaugur
í Tungu rétti fram hressilega
höndina í kveðju-skyni með bros
á vör, er hans var jafnan vandi,
og fann þá ævinlega orð, er
féllu vel við kveðjuna. Hann
fluttist hingað til Skutulsfjarðar
fyrir fáum árum og settist að í
Efri-Tungu en áður bjó hann
mjög myndarlegu búi að Múla í
ísafirði. En Tunga mátti ekki
vera svona, þar varð einnig að
rækta og byggja, enda þótt nú
væri mjög stakkur skorinn í
þeim efnum.
Sturlaugur var alveg sérstak-
lega félagslyndur maður, er kom
glöggt fram í því að hann tók
strax mikinn þátt í öllu félags-
lífi hér og það með miklum ágæt-
um. Því er það svo, að við, sem
eftir lifum, eigum honum marg-
ar góðar endurminningar að
þakka. Við höfðum vonað að
samleiðin væri ekki á enda
og enn mættum við um
langt skeið njóta kímnigáfu
og félagsanda Sturlaugs okkar í
Tungu, en lögmál lífsins hefur
sinn gang. En það verður jafnan
skarð eftir er vinsælir menn
hverfa af sjónarsviðinu, og í
þessu tilfelli er það Skutulsfjörð
ur, sem auða rúmið hlaut.
Sturlaugur Einarsson var vel
greindur maður og fylgdist af
lífi og sál með öllum þeim fram-
förum og tæknilegum umbótum,
er nú hin síðari ár hafa rutt sér
til rúms á landi hér og annars
staðar. Var hann því mikill au-
| fúsugestur, er hann bar að garði,
og spjallið gat orðið fróðlegt og
skemmtilegt. Að sjálfsögðu var
það fyrst og fremst búskapurinn,
sem heillaði hugann, því eins og
fyrr getur, var hann myndar- og
skrifar úr
daglegq lífinu
Meira af pilsonum og
réttonum.
Lesandi skrifar:
NOKKUÐ er wmliðið síðan
Velvakandi birti athuga-
semd mína við þá leiðréttingar-
tízku, sem nú herjar framburð
unga fólksins og kemur m. a.
fram í því að segja réttunum,'
pilsunum, í stað réttonum og pils
onum, sem er gamall og almenn-
ur framburður. Tilefnið var smá
grein í Morgunblaðinu um annað
efni, en nú hefur höfundur henn-
ar sent frá sér svar við athuga-
semd minni. Það er eins og vænta
mátti, hnekkir engu af því, sein
ég sagði. En 1 því er skemmtileg
eða öllu heldur óskemmtileg
bending um, að rétt sé að kalla
þessa skrumskælingu framburð-
arins leiðréttingartízku. Hann
segir:
„Afa og ömmu blanda ég ekki
í málið, enda á æskan og nútíðin
hér meiri hlut að máli“. — Þarna
höfum við það. Okkur varðar ekk
ert um, hvaða rnál hefur verið
talað í landinu síðustu aldir,
kenjar unglinga skulu fremur
ráða þróun tungunnar.
Höfundur reynir að gera lítið
úr því, sem ég skrifaði um ást
á móðurmálinu, og segir: „Ástin
er blind, satt er það. En gleym-
um ekki virðingunni“.
Hvað merkir þetta? Líklega, að
„æskan og nútíðin“ megi ekld
unna móðurmálinu svo heitt, að
hénni láist að bera virðingu fyr-
ir því — með því að skrumskæla
það!
En í alvöru að tala, það er
mikilvægt hvað skólarnir gera í
þessu máli. Reyna þeir að hindra
þessa þróun? Eða leggja þeir
blessun sína yfir hana með þögn-
inni? Eða ýta þeir kannski undir
hana? Hvað segja skólamenn?"
Það væri fróðlegt að fleiri
legðu hér orð í belg, og þá helzt
skólamennirnir, sem bréfritari
hvetur til að segja skoðun sína.
Enn ein yfirhöf«in töpuð.
KOMINN er þvílíkur stórborg-
arbragur á bæinn okkar; að
ekki er óhætt að leggja frá sér
nokkurn hlut, án þess að eiga
það á hættu að hann hverfi. Á
þessu vara krakkarnir sig ekki
— og henda af sér utanyfirflík-
dugnaðarbóndi að Múla, en því
miður er sá er þetta ritar því
lítt kunnugur nema af afspurn.
Sturlaugur var mikill höfðingi
heim að sækja, og hygg ég að
við hér í Skutulsfirði höfum ekki
farið varhluta af því. Það hefur
þótt mjög góður eiginleiki, hin
íslenzka gestrisni, og að taka
fólki tveim höndum, eins og það
er orðað, en ég ætla að ekki sé
ofmælt að Sturlaugur og kona
hans hafi haft einmitt þennan
eiginleika í ríkum mæli, og mun-
um við sannarlega minnast þess,
er heimsóttu þau í Tungu. Það
kom líka glöggt fram við útför
hans, að börn hans og eftirlifandi
eiginkona vildu halda uppi merki
hans með mjög svo myndarlegri
erfidrykkju á staðnum.
Hér hefur verið stiklað á stóru
með þessum fáu kveðjuorðum til
Sturlaugs bónda frá Múla, enda
aðeins lítið tímabil er þau grípa
yfir, þ. e. dvöl hans hér í Skutuls-
firði, en það mætti þó gefa til
kynna, á hvern hátt samferða-
menn hans hér, nutu viðkynning-
ar við hann.
Sturlaugur var giftur Guðrúnu
Kristjánsdóttur frá Múla, og varð
þeim tveggja barna auðið. Eru
þau Gerður, húsfreyja í Rvik og
Kristján, sem er í þann veginn að
Ijúka við háskólanám í Svíþjóð.
Hér verður þá staðar numið, en
minningin um Sturlaug frá Múla
geymist vandlega meðal vina og
vandamanna. I. J.
unum, þegar þau eru að leik.
14 ára drengur var í knatt-
spyrnu á Framnasvegsleikvellin-
um sl. mánudag. Hallaði hann
hjólinu sínu upp að markstöng-
inni og lagði á það nýja „apa-
skinnsúlpu", sem nýbúið var að
kaupa á hann fyrir 650 krónur.
í hita leiksins gleymdi hann svo
að hafa vakandi auga á úlpunni,
og hún hvarf.
En einhver hefur hirt úlpuna,
og foreldrar drengsins eiga erfitt
með að trúa því, að nokkurt ann
að barn geti allt í einu komið
heim i svo dýrri flík, án þess
að foreldrar þess spyrjist fyrir
um hvaðan hún er komin. F.n
því miður sanna allar þær úlpur,
jakkar, og jafnvel reiðhjól, sem
„hverfa" svo títt, það, að í bæn-
um hljóta að vera til foreldrar,
sem leggja blessun sína yfir
hnupl barna sinna.
Og þó ekki sé gott að gera börn
of tortryggin gagnvart meðbræðr
um sínum, verður ekki hjá því
komizt að vara þau alvarlega við
að leggja frá sér flíkur sínar þar
sem hægt er að grípa þær svo lít-
ið ber á.
David Klemetz
NÆSTKOMANDI laugardag, 18.
þ.m., fær Fíladelfíusöfnuðurinn
heimsókn af David Klemetz, for-
stöðumanni hvítasunnusafnaðar-
ins í Helsingfors í Finnlandi. Er
hann á heimleið frá alheimsmóti
Hvítasunnumanna í Kanada. Með
honum er Olav Englund, sem er
góður einsöngvari, og hefur oft
sungið í finnska útvarpið. Vegna
þess að þeir þurfa að flýta för,
strax næsta morgun, verður
þetta eina tækifærið, til að
hlusta á báða þessa menn, laug-
ardagskvöldið kl. 8,30.
Næstkomandi sunnudag hefur
Fíladelfíusöfnuðurinn útvarps-
guðsþjónustu kl. 4,30. Að kvöld-
inu, sama dag, hefur söfnuður-
inn kristniboðssamkomu vegna
kristniboðanna, Þórarins og
Hertu Magnússon, sem fara senn
til Tanganyka í Afríku. í sam-
komunni verður tekin fórn til
styrktar kristniboðunum. í sam-
komu þessari taka margir til
máls. Meðal annarra ungfrú
Halla Backmann, en hún er sjálf
á förum til Afríku, sem kristni-
boði.