Morgunblaðið - 17.10.1958, Blaðsíða 11

Föstudagur 17. okt. 1958
Jlf Ó R GVHBLAÐ1Ð
11
Stóru flugvélarnar „eru ekki
fyrir flugmenn,
aðeins ferBamenn'
— segir Wolf Hirth, sem flaug i
opinni flugvél til Islands fyrir 28 árum
HINN 3. ágúst 1930 mátti lesa í Morg-
unblaðinu: „Eins og getið var um í
Mbl. um daginn, gerði Flugfélag ís-
lands ýmsar ráðstafanir til þess að
taka á móti þýzku flugmönnunum, er
þeir kæmu til Kaldaðarness. Og í
fyrramorgun þegar er fregnin barst
um það, að þeir væru iagðir af stað
frá Kirkwall í Orkneyjum, sendi félag-
ið einn af starfsmönnum sínum, Alvin
Moritz, austur þangað til þess að sjá
um að allur undirbúningur væri í
lagi..... Margt fólk var komið til
Kaldaðarness og beið komu flugmann-
anna með óþreyju, en skyggni var
ekki gott og leið hver tíminn af öðr-
um svo að ekki varð flugmannanna
vart..... í>eir (flugmennirnir) voru
alls ekki vissír um það hvar Kaldað-
arnes væri, en þegar þeir komu fyrir
Eyjafjallajökul tóku þeir stefnuna upp
til Fljótshlíðar, norður fyrir hana og
svo stefnuna á Ingólfsfjall. Komu þeir
að Ölfusá nokkuð fyrir ofan brú og
beygðu þá niður á við. í þann mund
sást til þeirra frá Kaldaðarnesi og var
nú flugeldum skotið sem óðast......
Flugan flaug mjög lágt og þegar hún
kom að Ölfusárbrú hafði hún lækk-
að flugið svo, að fólk, sem stóð þar
úti, kallaði til flugmannanna og benti
þeim hvert þeir skyldu stefna.....
Flugu þeir eina tvo hringi umhverfis
lendingarstaðinn og renndu sér svo
til jarðar eins og fugl, sem ætlar að
setjast, og lentu fallega og léttilega.
... Flugvélin var afar lítil og hjólin
undir henni svo smá, að þau gætu
hæglega komizt fyrir innan í um-
gjörð á Ford-hjóli.. Tvö þröng sæti
eru í henni hvort aftur af öðru, svip-
uð sætum 1 ,,kajak“ — þannig, að
þeir, sem 1 þeim sitja eru hálfir upp
úr og ekkert er til að skýla þeim. Var
því ekki að furða þótt flugmönnunum
væri kalt eftir hið langa flug í kalsa-
veðri. Þeir voru heldur ekki vel bún-
ir — höfðu ekki viljað dúða sig til
þess að þyngja ekki flugvélina ...
Já, þetta var árið 1930 og flug-
vélakomur voru meira en lítil
nýlunda í þá daga. Flugstjórinn
og eigandi flugvélarinnar var
Þjóðverji, Wolf Hirth, þrítugur
ofurhugi, sem ekkert lét sér fyrir
brjósti brenna. Hann var þá á
leið til Ameríku.
Aftur var Hirth á leið til
Ameríku fyrir nokkrum dögum,
þá í flugvél Loftleiða. Nú lenti
hann ekki í Kaldaðarnesi og
flugeldum var ekki skotið, þeg-
ar hann birtist úti við sjóndeild-
arhringinn. Margt hefur breytzt
en Hirth, sem nú er nær sextugu
hefur lítið breytzt. Hann er sami
flugkappinn og hann var og jafn
áhugasamur og atkvæðamikill.
Fréttamaður Mbl. rabbaði við
hann stundarkorn meðan hann
hafði viðdvöl hér. Talið barst að
lö_.gu liðnum dögum, þegar hann
tróð dagblaðapappír inn á sig
til hlífðar fyrir íslandsflugið —
og hve hann óttaðist mikið að
finna ekki ísland.
— Þá hafði ég bara tvo átta-
vita. Þegar ég var kominn af stað
bar þeim ekki saman, hvor var
vitlaus — hvor var réttur? Ég
treysti þeim, sem ég hélt að væri
betri — og allt fór vel. Ég fann
ísland, kom meira að segja að
landi skammt frá þeim stað, sem
ég hafði áætlað. En mikið var
mér kalt á leiðinni. Ég var orð-
inn nær félaus og hafði ekki ráð
á að kaupa mér góð hlífðarföt.
Svo vildi ég ekki þyngja flugvél-
ina um of. Tók því það ráð, að
troða dagblaðapappír inn undir
þunnu kápuna mína. Það nægði
samt ekki.
En þetta var svo sem ekki
fyrsta dírfskuför Hirth. Liðlega
tvítugur gerðist hann bifhjóls-

Wolf Hirth — „þegar flug var —
flug, en ekki tækni“
kappakstursmaður. — Það var
hættulegt, það hættulegasta, sem
ég hef tekið mér fyrir hendur,
enda fór illa að lokum. Ég missti
annan fótinn og fékk tréfót. Ég
keppti samt nokkrum sinnum eft-
ir það, en svo sá ég, að flugvélin
hæfði mér betur úr því sem kom-
ið var. Þá var hún á frumstigi
sínu — og ég lærði að fljúga,
sparaði saman fyrir lítilli flug-
vél, sýndi oft og lagði svo upp
í Ameríkuferð.
Óhætt er að fullyrða, að Wolf
Hirth var frægastur flugmanna
Þjóðverja á árunum fyrir stríð.
Hann hafði þá flogið um allan
heim, farið um allar heimsálfur
að Ástralíu einni undanskilinni,
sýnt fluglistir sínar, kennt og
ftlotið mikið lof. Hann var jafn
snjall svifflugmaður og vélflug-
maður og í vesturför sinni 1930
varð hann fyrstur manna til þess
að fljúga svifflugu í New York.
Eftir þriggja mánaða stöðuga
málaleitun við yfirvöld New
York borgar fékk Hirth að hefja
sig til flugs í svifflugu, sem
hann hafði komizt yfir vestra,
á Eastriver Drive, einni af aðal-
götum New York. Var stél flug-
unnar bundið í bíl, síðan settur
gúmmístrengur í nef hennar.
Hlupu menn síðan með streng
inn þar til hann var nægilega
strengdur. Þá losaði Hirth um
stélið — og skauzt á loft. Flug
hans vakti mikla athygli um öll
Bandaríkin. Hann komst hátt
yfir skýjakljúfana, notaði upp-
streymið með hliðum þeirra —
og átti í miklu meiri erfiðleik-
um með að komast til jarðar en
fara á loft, þegar allt kom til
alls. Flug hans hafði, eins og
borgaryfirvöldin óttuðust alltaf,
mjög truflandi áhrif á samgöngu-
kerfi borgarinnar. Fólk stóð bara
og starði, alls staðar voru um-
ferðarhnútar — og 70 manna
aukalögreglulið á Eastriver
Drive hafði lítið að segja.
Upp úr 1930 v»rð Hirth einn
frægasti listflugmaður Evrópu.
Hann fór víða um lönd á litlu
flugvélinni sinni — og það- var
í þá daga, „þegar flug var —
í stórum dráttum er þetta nýja flugvélin, sem Hirth hefur á
prjónunum. Hreyflarnir eru tveir, en skrúfan aðeins ein —
aftan við stélið. Sparneytin, hraðfleyg og þægileg, segir hann.
Þetta er flugvélin, sem Hlrth flýgur nú mest. Hann setti hana
saman úr tveimur gömlum — og endurbætti mjög. Flugeigin-
leikarnir eru miklir og hægt er að fljúga henni með 80—300
kílómetra hraða á klst.
flug, en ekki tækni". Átti hann
ýmis flugmet, eitt sinn heims-
met í langflugi, sem hann setti í
Rio de Janero.
En árið 1936 munaði litlu, að
Hirth yrði að segja skilið við
flugið. Á flugsýningu í Búda-
pest mistókst honum, flugvélin
fór í mjel og hann hryggbrotn-
aði auk annarra stórmeiðsla, sem
hann hlaut — og var ekki hug-
að líf. Flugvél var þegar send
eftir honum frá Berlín — og
tveimur árum síðar var Hirth
enn á flúgi.
Nú á Hirth litla sviffluguverk-
smiðju í Stuttgart. Hann flýgur
mikið í frístundum og tekur ár-
lega þátt í alþjóðakeppnum lítilla
flugvéla. í fyrra vann hann eina
slíka keppni í Sviss þar sem þátt-
takendur voru frá meira en 20
löndum.
Enda þótt hann sé kominn und-
ir sextugt er hann enn sami flug-
maðurinn og stundar sina íþrótt
„til þess að fljúga", eins og hann
orðar það. Hann er ekkert hrif-
inn af stórum flugvélum, „þær
eru ekki fyrir flugmenn, aðeins
ferðamenn“, segir hann. Enda
þótt hann hafi lagt bifhjólið
alveg á hilluna lætur hann stund-
um eftir sér að spretta úr spori
á jörðu niðri. Til þess hefur hann
Volkswagen, sem hann hefur sett
stóran hreyfil í — og unir sér
aldrei betur í honum en þegar
hraðamælirinn sýnir 150 km.
Wolf Hirth hefur nú margt á
prjónunum. Hann er nú á vestur-
leið með uppdrætti að nýrri flug-
vél í vasanum — og ætlar að fá
bandaríska flugvélaframleiðend-
ur í lið með sér. Hann hefur um
dagana gert uppdrætti að mörg-
um flugvélum og svifflugum, sem
eru heimsþekktar fyrir góða
flugeiginleíka. Og þessi nýja á
ekki að verða síðri hinum, segir
hann.
h. j. h.
Varúð — hætta!
Almenn samtök á Suðurnesjum i
slysa- og umferðarmálum
UMFERÐARSLYSIN má telja til
vágesta vaxandi menningar og
aukinnar tækni hér á okkar litla
landi. Oft er það þannig tímun-
um saman, að við opnum naum-
ast dagblað án þess að lesa þar
um eitt eða fleiri slys á vegum
úti, allt frá minni háttar meiðsl-
um til dauðaslysa. Það læðist
hrollur um okkur — það er eins
og þrálát rödd hvísli hið innra:
Þetta hefði alveg eins getað ver-
ið þú, eða einhver þinna nán-
ustu. Og við látum þung orð
falla í garð þess, sem slysavaldur
er talinn.
Ekki eru slysin jafntíð hvar
sem er á landinu. Flest þeirra
verða, eins og að líkum lætur,
þar sem umferðin er mest, bæði
úti á landsbyggðinni og eins í
þéttbýlinu. Á þjóðvegum úti
virðast þeir staðir vera hættu-
legastir, þar sem þannig hagar
til, að á tiltölulega beinum og
greiðfærum vegi er blind hæð.
Hvorugum megin við hana eru
sjáanleg hættu- eða viðvörunar-
merki. Og bifreiðarstjórinn, sem
ógjarnan vill draga úr hraðanum
á beinum, góðum vegi, geysist
áfram upp hæðina sín megin, en
gætir þess ekki, að slíkt hið sama
gerir einnig bifreiðarstjórinn,
sem kemur hinum megin frá Og
svo — á háhæðinni verður
harður árekstur, sem engin leið
er að forðast. Bifreiðarnar eyði-
lagðar, og þeir, sem í þeim eru,
stórslasaðir. Stundum lágu einn
eða fleiri liðnir þegar á staðn-
um, — stundum eftir nokkurra
daga þjáningar og kvalir í sjúkra
húsi. Orsök slyssins: Of hraður
akstur.
Eina leiðin til þess að gera þá
staði, þar sem þannig hagar til,
hættulausa, er að breikka vegina
á umræddum stöðum og gera þar
einstefnuakstur með greinilegri
skiptingu vegarins. En borgar
það sig ekki þegar með því er
hægt að koma í veg fyrir gífur-
legt tjón á dýrum farartækjum
— og þá ekki siður hörmuleg ör-
lög fleiri eða færri vegfarenda?
Um ágalla umferðarmerkingar-
innar sjálfrar úti-á landsbyggð-
inni mætti skrifa langa grein,
þótt það verði látið kyrrt liggja
að þessu sinni.
Frá því nýju umferðarlögin
gengu í gildi, hefur í Reykjavík
verið háð hin skeleggasta bar-
átta til þess að koma í veg fyrir
slysahættuna, að svo miklu leyti
sem mögulegt er. Og það er þeg-
ar komið í ljós, að sú barátta
hefur ekki verið án árangurs. Á
sama tíma og umferðarslysum
hefur fjölgað víðs vegar á land-
inu, hefur slysatalan í Reykja-
vík stórlega lækkað. Þetta bend-
ir ótvírætt til þess, að þar sem
vilji, samtök og framtak fara
saman, má velta björgum úr
vegi á þessum vettvangi.
Vegir eru mismunandi hættu-
legir. Á undanförnum árum hef-
ur það sýnt sig, að einn hættu-
legasti vegarkafli landsins er
leiðin frá afleggjaranum, sem
liggur upp á Keflavíkurflugvöll
af svonefndum Fitjum — út í
gegnum Ytri-Njarðvík til Kefla-
víkur. Hér er ekki um langan
kafla að ræða. Vegalengdin er
aðeins tveir km og 400 metrar.
Vegurinn er breiður, nokkurn
veginn beinn og hæðalaus. En
þrátt fyrir það hafa orðið þarna
á síðastliðnum fjórum árum
hvorki meira né minna en 26 —
tuttug'u og sex — stærri og
smærri slys á vegfarendum, sem
skráð eru hjá læknum og lög-
reglu. Og vafalaust er tala
smærri slysa, sem aldrei ‘hafa
verið skráð, einnig all-há. Af
þessum 26 slysum eru 4 — fjögur
— dauðaslys. Tveir ungir dreng-
ir, annar einkabarn foreldra
sinna — einn uppkominn piltur
og einn miðaldra heimilisfaðir.
Hinn síðastnefndi hafði fyrir
þungu heimili að sjá.
Meginorsök þessa geigvænlega
slysafjölda á svo stuttum vegar-
spotta sem hér er um að ræða, er
hin látlausa umferð stærri og
smærri bifreiða frá því snemma
á morgnana og þangað til seint
á kvöldin - eða jafnvel allan sól-,
arhringinn. Það er ekki óalgengt,
að þessi leið sé ekin með ofsa-
hraða, enda þótt meiri hluti veg-
arins liggi í gegnum Ytri-Njarð-
vík. Þar við bætist svo óaðgætni
gangandi vegfarenda og hjól-
reiðamanna. Fleiri orsakir mætti
nefna, en umferðin er tvímæla-
laust aðalatriðið.
Af þessu lauslega yfirliti má
greinilega sjá, að hér er alvara á
ferðum. Það leynir sér ekki, að
ástandið er í hæsta máta ískyggi-
legt — og hin brýnasta þörf til
bráðra úrbóta. — Þetta hefir
mönnum hér syðra lengi verið
ljóst — og tilraunir hafa verið
gerðar af hreppsnefnd Njarðvík-
urhrepps til þess að fá voðanum
bægt í burtu að einhverju leyti,
en þær tilraunir hafa engan sýni
legan árangur borið fram til
þessa.
Seint í september, eða skömmu
eftir að síðasta dauðaslysið varð
á þessum slóðum, þá tóku nokkr-
ir Njarðvíkingar sig saman um
það, að efna til almennra sam-
taka borgaranna í því skyni að
styðja þau öfl, sem þegar hafa
verið að verki, og knýja fram
nauðsynlegar úrbætur á þessu
alvarlega máli. Fyrsta skrefið var
að safna undirskriftum allra
Njarðvíkinga 16 ára og eldri —
undir kröfu á hendur hlutaðeig-
andi ábyrgra aðila — ásamt eftir-
farandi úrbótatillögum:
1. Götulýsing vegarins: Kefla
vík — Ytri-Njarðvík — Keflavik-
urflugvöllur — Innri-Njarðvík,
svipað og er milli Reykjavikur
og Hafnarfjarðar.
2. Göngu- og hjólreiðabraut
til hliðar við þjóðveginn.
3. Stór og glögg viðvörunar-
merki og hámarkshraðamerki.
4. Hin svonefndi „Turner**-
vegur verði lagfærður og vega-
bréfaafgreiðslu komið á í „Turn-
er“-hliði.
5. Fullkomið lögreglu- og um-
ferðareftirlit á þjóðveginum.
6. Malbikun eða önnur full-
nægjandi rykbinding ofangreinds
vegarkafla.
7. Sérstök raflýsing við bið-
skýlin í Innri-Njarðvík.
8. Flýtt verði framkvæmdum
við hinn fyrirhugaða veg frá
hringtorgi við Landshafnarhús
að Hringbraut í Keflavík.
Undirskriftum þessum er nú
því sem nc.ú lokið, og vöknuð
er sterk hreyfing meðal hrepps-
Framhald á bls. 19.