Morgunblaðið - 11.01.1959, Blaðsíða 11

Sunnudagur 11. jan. 1959
MOKCJi\nr. AÐIÐ
11
LUNDÚNUM í desember: - Land-
ar mínir, sem koma til Englands
til þess að kaupa í „búið“ hafa
oft látið þau orð falla, að þeir
vilji ekki kaupa húsgögn hér því
þau séu svo ljót og gamaldags!
Mig hefur oft langað til þess að
spyrja þá hvers konar húsgögn
þeir hafi skoðað, því hér er hægt
að fá húsgögn frá fimmtándu öld
og allt til þessa dags.
Ef þeir hafa t.d. komið inn í
antíkbúð, sem seldi húsgögn frá
miðöldunum er ekki að furða þótt
þeim hafi brugðið í brún! Mig
langar til þess að varpa dálitlu
ljósi á sögu húsgagnanna, en því
miður verður það aðeins stutt yf-
irlit yfir aldirnar því slíkur efni-
viður er nógur til þess að fylla
margar bækur.
Fyrstu húsgögnin, sem sögur
herma voru kistlar og kistur.
Kisturnar voru búnar til úr trjám.
Stórt tré var valið, holað að inn-
an og bundið síðan með járn-
spöngum. Síðar meir voru kist-
urnar búnar til úr plönkum og
járnspengurnar voru þá notaðar
meira til skreytingar en gagns.
Þær voru einnig skrautlega mál-
aðar. Kisturnar voru líka notaðar
sem borð, stólar ög jáfnvel sem
rúm, því þau þekktust þá ekki. f
lok fimmtándu aldarinnar voru
húsgagnasmiðir búnir að læra að
smíða borð og stóla og skeyta
hornin haglega saman. Þau áhrif
komu frá Hollandi, því landi sem
sennilega á sér elztu sögu hvað
húsgögn snertir. Flest húsgögnin
á miðöldunum voru smíðuð úr
eik. Borð og stólar voru þung og
með íburðarmiklum útskornum
myndum. Stólarnir voru allir með
háu og lóðréttu baki. Það er ekki
fyrr en á 16. öld, sem vart verð-
ur við stóla með baki, sem hallar
aftur til þæginda, þó ekki sé
hægt að kalla þá þægilega. Rúmin
voru ef til vill notalegustu hús-
gögnin á þessum tíma þó þau
væru einnig heimili veggjalús-
anna. Þau voru með háum út-
skornum stólpum, himni og þykk-
um tjöldum, sem héngu niður úr
loftinu. Snemma á sextándu öld
komu ítalskir smiðir til Englands
og þeir fluttu með sér Renaiss-
ance-stílinn, sem byrjaði þá í Eng
landi einni öld síðar en á Ítalíu.
Þetta tímabil hefur verið nefnt
Gothic og Tudor.
Á tímabilinu 1558—1649 varð
lítil breyting á húsgagnasmíðun,
nema hvað „skúffan" var uppgötv
uð. Fyrst er hennar vart í drag-
kistum og kommóðum en síðar í
borðum. Borð og skápar hafa
þunga útskorna leggi, stundum
með arnarhöfðum eða nöktum
drengjum (áhrif frá Italíu). Þessi
húsgögn voru þó færanleg, sem
var breyting til batnaðar frá
Gothic-tímabilinu. Húsgögn voru
nú ekki einungis smíðuð úr eik
heldur einnig úr álmviði, beyki-
tré, valhnotu og fílabeini. Þetta
tímabil, sem er kallað Elizabethan
(I) og Early Stuart er talið eitt
ljótasta tímabilið í sögu húsgagn-
anna og húsprýði. Þungum og
klunnalegum skrautmúnum var
dembt hvar sem hægt var að
koma þeim fyrir og lítið fór fyr-
ir listrænu.
Commonwealth tímabiiið 1649
-—1660 bætti lítið úr. Borðin voru
flést þannig útbúin aðauðvelt var
að stækka eða minnka þau. Stól-
húsgögn
ar voru yfirdekktir með leðri,
negldu með gylltum nöglum.
Stundum var einnig hægt
að nota stól fyrir borð,
bakið féll yfir armana og
myndaði þannig borðplötu. Hús-
gögnin voru hörð og óþýðleg,
það var ekki fyrr en á Restora-
tion-tmabilinu 1660—1668 að þæg
inda verður fyrst vart, og má
segja að með því tímabili byrji
fyrst nútíma húsgagnasmíði. Aðal
listteiknarinn og smiðurinn hét
Inigo Jones. Honum var falið að
byggja Queen’s House í Green-
wich (skammt frá London), eitt
af fallegustu byggingum Eng-
lands, sem markaði spor í áttina
til nýrra tíma. Áhrif til bóta í hús
gagnasmíði komu nú sem óðast
frá Frakklandi og Hollandi. Árið
1666 (þegar Lundúnaeldurinn
frægi æddi yfir borgina), gaf
fleiri ný tækifæri til endurbóta,
ekki einungis í húsgagnasmíði,
heldur einnig í byggingarstíl. Á
sama tímabili byrjuðu Frakkar á
silkiðnaði í Englandi og uppból-
straðir stólar og legubekkir með
góðu áklæði, urðu algengir,
einnig stólar með strábaki og stól
setu. Húsmunir voru nú meira
smíðaðir úr valhnotu og speglar
komu fram á sjónarsviðið. Eftir-
tektarverður var íburður á smíð-
unum, t.d. voru húsgögnin
skreytt með silfurplötum, stund-
um mestmegnis þakin silfri og
silkikögri. Restoration-tímabilið
var vissulega íburðarríkt fyrir
augað.
Næsta tímabil er nefnt William
og Mary, Anne 1689—1714 og er
fjarska vinsælt tímabil í sögunni.
Daniel Marot, sem var franskur
að ætt var byggingarmeistari fyr
ir William konung á árunum
1692—8 og stíll hans hafði geysi-
mikil áhrif á framtíðina. Flest
húsgögn voru nú spónlögð og
mismunandi viður notaður í sama
hlutinn. Skápar og borð voru
miklu einfaldari og skrifborð
voru nú smíðuð í fyrsta sinn.
Stólar höfðu há hallandi bök,
sem hvíldu vel hrygginn.
Þeir voru fyrstu þægilegu stól-
arnir, sem höfðu verið smíðaðir.
Frá árinu 1700 „Queen Anne“
tímabilinu (Anna Stúart var þá
drottning, sú síðasta af Stúart-
ættinni), er talin vera hin
„gullna öld“ enskra húsgagna.
stólklæðum og hengitjöldum í
kringum rúmin. Um þetta leyti
kom fram á sjónarsviðið ungur
og framtaksamur maður, Thomas
Chippendale, sem er einn af
bezt þekktu smiðum og teiknur-
um Georgian aldarinnar. f fót-
spor hans fylgdu tveir aðrir vel-
þekktir smiðir, George Hepple-
white og Thomas Sheraton, sem
einnig höfðu mikil áhrif á hús-
gagnasmíðina. Verk þessara
manna eru enn þann dag í dag
gullfalleg smíði og mikils metin.
Bezt þekkti stóllinn frá Georgian
tímabilinu er hinn svonefndi
Windsor-stóll, sem ég á eftir að
Liverpool, byrjaði iðnaður að
blómgast. Járnbrautin hafði
þau áhrif á byggingarlist og smiði
að nú byrjuðu menn að nota
málma og stál ásamt viði, í ein-
faldari húsgögn, Robert Mallet,
ungur vélavirki varð fyrstur til
að kynna sér þennan nýja iðnað
og má segja að stóll, sem hann
smíðaði út stáliogviði myndi ekki
skera sig úr nýmóðins húsgögnum
í dag. Allar stéttir háar og lágar
notuðu nú járnrúm. Árið 1837
kemur Viktoríadrottningtilvalda
(fyrirrennari var William IV.),
og með henni byrjar Victorian-
tímabilið, sem endar árið 1901.
Þetta tímabil hefur oft verið
álitið þunglamalegt og yfirhlað-
ið gagnslausum hlutum og
skrautmunum, svo varla var
hægt að setjast níður í herbergj-
unum! Einna mest ber á þvotta-
stöndum úr járni, löguðum fyrir
þvottaskálar, sem ber vott um
i vaxandi hreinlæti. Körfustólar

Borð- og setustofuhúsgögn. Bókaskápurinn er á hjólum.
nefna síðar. Hann varð sérstak-
lega vinsæll á sveitaheimilunum,
þægilegur, einfaldur og vel gerð
ur.
Næsta tímabil- Regency 180C
—1830 hefur til síns ágætis fork-
unnar fagran byggingarstíl, en á
bágt með að standast samanburð
við fyrirrennara sinn, hvað hús-

........................' **'1'' ...............................................................

Kaffiborð, platan úr almviði, en fætur úr birkitré.
Enn þann dag eru Queen Anne
húsgögn mikils metin og lýtalaus.
Sem antikmunir kosta þau stór-
fé.
Georgian-tímabilið, sem byrj-
aði um 1714 var viðburðarríkt og
efnismikið fyrir framtíðina.
Vegna harðs vetrar 1720, var erf-
itt að fá valhnotu þar sem flest
valhnotutrén höfðu dáið og fallið
á meginlandinu, og var þá fyrst
byrjað að nota mahóní (innflutt
frá Ameríku) í húsgögn. Skrif-
borð og fleiri húsgögn voru jafn-
an skreytt með gylltu skrauti á
hornunum. Um mitt Georgian
tímabilið kom rococo-stíllinn frá
Frakklandi, sem virtist byggjast
mestmegnis á fallegum rennandi
línum. Kínverskra áhrifa gætti
nokkuð, einkanlega í útsaumi á
gögn snertir. Mest var smíðað úr
dökkum viði og ódýrari húsgögn
voru máluð í eftirlíkingu af
bambusviði. Legubekkir voru
smíðaðir í svanslíki og jafnvel
krókódílalögun! Hugmyndir voru
sóttar úr fornfræðum Grikkja,
Rómverja og Egypta, eins og sjá
má á skreytingum húsgagnanna,
sverð og skildir voru útskorin á
bökum og hnúum á stólum, borð
um og bókaskápum, en í lok
Regency-tímabilsins snúa menn
sér aftur að einföldum stíl og
húsgögnin verða léttari.
Árið 1825 var viðburðaríkt ár
í sögu Englands, fyrsta járnbraut
in var lögð í landinu (upp
götvun George’s Stephenson) og
um 1830 þegar fullkomnari járn-
braut kom milli Manchester og
urðu nú vinsælir og fjaðrir og
fjaðradýnur komust í notkun.
Húðir og skinn af villidýrum
þekja gólfin (skotin af húsbónd-
anum), og uppstoppuð höfuð af
hreindýrum þekja veggina,
ásamt ljósmyndum af fjölskyld-
unni og vinum, svo varla er hægt
að sjá í veggfóðrið! Ég held að
andi Victoriu-tímabilsins hafi
svifið yfir íslenzkum heimilum
í stórum stíl, en sem betur fer er
yngri kynslóðin að leggja horn-
steinana að nýjum, léttum stíl nú
timans.
Árið 1901 kom Edward VII. til
valda og ríkti til 1910 þegar
George V. tók við völdum. Stórir
uppbólstraðir sófar, þakktir
leðri, útsaumi eða flaueli, stund-
um með rósóttum lausum ábreið-
um og ferköntuðum púðum, virt
ust vera bezt þekktu húsmunir
þessa tímabils. Einnig standlamp-
ar og skermar þakktir silkikögri.
Málmar, stál og járn urðu nú
ekki lengur vinsælir. Rúm og stól
ar í léttari stíl voru smíöaðir úr
mahóní. Frá tímabilinu 1920 má
segja að nútíma húsgagnasmíði
nái undirtökunum. Þvottaborðin
hverfa alveg úr sögunni og fólk
fer að fá áhuga fyrir húsgögn-
um í baðherbergið. Stólar eru
búnir til úr alls konar efnum,
járni, striga, plasti og fleiru.
Gúmmísvampdýnur verða vin-
sælar og eftir seinna stríðið
byrja húsgagnasmiðir að smíða
húsgögn, sem hægt er að nota á
fleiri en einn veg, samanber
svefnsófana o.fl. hluti mætti
nefna.
Það er lítill vafi á því að Norð-
urlandaþjóðirnar, sérstaklega
Danmörk og Svíþjóð, eru mjög
framarlega í nýtízku húsgagna-
smíði, en nú á síðari árum hafa
sprottið upp í Englandi ný og ný
hlutafélög og einstaklingar, sem
keppast um að koma fallegum
og einföldum hugmyndum upp í
húsgagnasmíði á framfæri, og úr-
valið er geysimikið.
Fyrir minn smekk hef ég valið
að efna fjölskyldufyrirtæki,
sem kallar sig Ercol Furniture
Ltd.,og hefur aðsetur sitt í High
Wycombe, Buckinghamshire, um
30 mílna fjarlægð frá London. Eig
andi fyrirtækisins heitir Lucian
Ercolani og er ítalskur frá hvirfli
til ilja, þótt hann hafi búið hér
síðan hann var 5 ára gamall.
Hann rekur fyrirtækið ásamt
tveim sonum sínum. Þeir hafa
um 300 starfsmenn, sem ásamt
konum sínum koma í „jólaboð“
til Ercolani fjölskyldunnar, og
hver um sig fær persónulega jóla
gjöf ,sem hefur sérstaklega verið
valin fyrir þá.
Það athyglisverðasta við þessi
húsgögn er stíllinn, sem er byggð
ur á hinum fyrsta Windsor-stól
smíðuðum á Georgian tímabilinu,
á sama stað, High Wycombe.
Nokkurra áhrifa gætir frá Hol-
landi, Frakklandi, Ítalíu og Grikk
landi í Ercol húsgögnunum, þar
sem reynt er að sameina það
bezta frá hverjum.
Ercol húsgögn eru fáanleg
bæði í ljósum og dökkum viði.
Litir á klæðum eru mjög smekk
leg og mikið úrval. Bökin á stól-
unum og sófunum eru sérstalo-
lega athyglisverð fyrir fallegar
línur. Ef einhver lesandi hefur
áhuga á að kynnast Ercol hús-
gögnunum nánar, þá er ég viss
um að Ercolani-fjölskyldan mun
fúslega svara bréfum skrifuð tilj
Ercol Furniture Limited.
High Wycombe,
Buckinghamshire,
England.
Siúlkur
óskast til verksmiðjustarfa.
Uppl. í verksmiðjunni á mánudag.
SJÓFATAVERKSMIÐJAN
Bræðraborgarstíg 7.
Matsveinn óskast
strax á vélbátinn Hring, sem rær með línu og net
frá Grundarfirði.
Upplýsingar gefur Emil Magnússon, Grundarfirði.
SkrifstofnstúSka
óskast. Krafizt er sæmilegrar vélritunarkunnáttu, undir-
stöðumenntunar í bókfærslu og snotrar rithandar. Um-
sóknir með upplýsingum um aldur, menntun og fyrri
störf sendist afgr. Mbl. fyrir þriðjudagskvöld, merktar:
„Miðbær — 5626“.