Morgunblaðið - 15.01.1959, Qupperneq 12

12
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. jan. 1959.
(Itsalan stendiir sem hæst
Ung'iir maður
óskar eftir vinnu. Á rúmgóðan sendibfl, sem hann
gæti notað við vinnuna að einhverju eða öllu leiti.
Hentugt fyrir ýmsa iðnaðarmenn, lítil fyrirtæki o.fl.
— Kjöráæmamálið
Framhald af bls. 11
sammála allir um megin friði
málsins.
Hinar nýju tilíögtir
Skal ég nú skýx-a þessi megín-
atriði nánar:
Landinu verði skipt í 7 kjör,-
dæmi utan Reykjavíkur og
Reykjavík í eitt eða þrjú kjör-
dæmi. Skiptingin í þessi 7 kjör-
dæmi gæti orðið þessi:
1. Miðvesturlandskjördæmi —
Borgarfjarðarsýsla, Mýra-
sýsla, ^Snæfellsness- og
Hnappadalssýsla og Dala-
sýsla).
2. Vestfjarðakjördæmi (Barða-
strandarsýsla, ísafjarðarsýsl-
ur, ísafjarðarkaupstaður og
Strandasýsla).
3. Norðvesturlandskjördæmi —
Húnavatnssýslur, Skagafjarð-
arsýsla og Siglufjörður).
4. Norðausturlandskjördæmi —
(Eyjafjarðarsýsla, Akureyri
og Þingeyjarsýsiur).
5. Austurlandskjördæmi (Múla-
sýslur, Seyðisfjörður og Aust-
ur-Skaftafellssýsla).
6. Suðurlandskjördæmi (Vestur-
Skaftafellssýsla, Vestmanna-
eyjar, Rangárvallasýsla og Ár-
nessýsla).
7. Reykjaneskjördæmi — (Gull-
bringu- og Kjósarsýsla og
Hafnarfjörður).
Upplýsingar í síma 114 Akranesi, eða sendið tilboð
til Morgunblaðsins, merkt: „Akstur—5656“.
Aðventkirkjan
Biblíulestur á hverju föstu-
dagskvöldi, kl. 20,30
^Spurningum svarað.
Allir velkomnir.
O. J. Olsen
Framreiðslustúlku
vantar okkur nú þegar. Upplýsingar á staðnum milli
klukkan 2 og 5.
A D L O N
I.augaveg 126
1 Leikskólanum Brákarborg tók til starfa ný
föndurdeild
í byrjun þessa mánaðar.
Ennþá geta nokkur börn komizt að. Upplýsingar
gefur forstöðukonan í síma 3-47-48.
Pökkunarstúlkur
óskast
HKAÐFRYSTIHÚSIÐ FROST H.F.
Hafnarfirði — Sími 50165
Ekki er enn endanlega gengið
frá þingmannatölu hvers kjör-
dæmis, en gert er ráð fyrir, að
þeir verði um það bil 5—6 eða 7
eftir stærð kjördæmanna. Þá er
og óumflýjanlegt, þrátt fyrir
þessa breytingu, að hafa nokkur
uppbótasæti. Gæti því tala þing-
manna orðið 58—60.
Jafnrétti og jafnvægi
Það er meginsjónarmið í til-
lögum þessum, að nauðsynleg-
ar leiðréttingar á kjördæma-
skipuninni fækki ekki þing
mönnum strjálbýlisins. Hefur
heldur þótt rétt að fjölga
þingmönnum nokkuð til þess
að geta fylgt þessari reglu.
Þá hefur sú tilhögun átt mik-
inn hljómgrunn innan þing-
flokks Sjálfstæðismanna, að fram
bjóðendur og þingmenn séu bú-
settir í kjördæmum sínum.
Við ákvörðun þingmannatöl-
unnar er reynt að gæta þess eftir
föngum, að sem svipuðust at-
kvæðatala sé að baki hvers þing-
manns í strjálbýlinu, en í Reykja
vík verða meira en helmingi fleiri
kjósendur að baki hvers þing-
manns, þótt gert sé ráð fyrir að
fjölga þingmönnum Reykjavíkur
í 12—15.
Vafalaust kunna margir því
misjafnlega, að meira en helm-
ingi fleiri kjósendur séu að baki
hvers þingmanns Reykjavíkur en
strjálbýlisins. En þá verða menn,
eins og ég áður vék að, að hafa
í huga, að aðstöðumunurinn í
okkar sérstæða þjóðfélagi er
mikill til þess að hafa áhrif á
stjórnvaldið í landinu, eða að
vera í náinni snertingu við það,
bæði löggjafarsamkomuna og
framkvæmdastjórn ríkisins. —
Hvort hér er ratað rétta meðal-
hófið er að sjálfsögðu matsatriði.
Aðrir munu fyrst í stað sakna
„landamæranna gömlu“ milli
hinna minni kjördæma, og eru
siik sjónarmið næsta skiljanleg.
Sérhver nýjung er meira eða
minna annarleg fyrst í stað. En
komandi kynslóð, sem aldrei
vandist þessum „landamærum",
mun ekki sakna þessara „kín-
versku múra“ hins gamla og nú
úrelta skipulags.
Það væri mikils um vert, að
almenningur vildi vega og meta
þetta mál hleypidómalaust og án
fornmyrkvunar áróðurs, sem ein-
göngu á rætur að rekja til
þrengstu flokkssjónarmiða — en
ekki hagsmuna heildarinnar. Ég
segi þetta að gefnu tilefni og
minni nú á kosningaáróðurinn
1933, þar sem allt kapp var á
það lagt, að stefnt væri að því að
rýra vald sveitanna, dreifbýlis-
ins, eins og það var kallað. Ég
hef áður bent á, hversu illa ent-
ist sigurinn, sem byggður var á
hinum þröngsýna áróðri.
Betri aðstaða fólks í strjálbýli
í tillögum þeim, sem nú liggja
fyrir um hin stærri kjördæmi, er
síður en svo gengið á rétt fólks-
ins í strjálbýlinu. Hitt er sýnu
nær, að aðstaða þess batni frá því
sem nú er, a. m. k. í fjölmörgum
tilfellum, til þess að hafa áhrif á
og samband við þingmennina,
sem verða mundu 5—6 eða 7
fyrir hvert kjördæmi, í stað eins
eða tveggja, eins og nú er, því að
vitanlega verða þingmenn hinna
nýju kjördæma að gæta jafnt
hagsmuna sinna kjósenda hvar
sem þeir búa í kjördæminu.
Ég er þeirrar skoðunar, að við-
horf manna séu mjög breytt frá
þvi sem áður kann að hafa verið
varðandi sambúð og samband
sveita og kaupstaða, eða
strjálbýlis og þéttbýlis. Allar
þjóðlífsbreytingar síðustu áratug-
ina stuðla að því. Gjörbyltingar
í samgöngum og samlífi fólksins
innan landshluta og milli lands-
hluta segja til sín.
1 dag skilst mönnum í vax-
andi mæli, að velferð þjóðar-
innar i heild veltur á auknu
innbyrðis samræmi í þjóðfé-
laginu — meira jafnvægi og
festu, — gagnkvæmum skiln-
ingi milli stétta og starfs-
greina — minni nágrannakrit,
vægari flokkabaráttu og minni
breppapólitík.
Úrslit eftir nýju tillögunum
Ég vil nú til nánari glöggvun-
ar veita upplýsingar um, hvernig
skipun Alþingis hefði orðið í
nokkrum síðustu kosningum, mið
að við útreikninga samkvæmt til-
lögum Sjálfstæðismanna — og
atkvæðamagn flókkanna eins og
það var þá.
Miðað er við 52 kjördæma-
kosna þingmenn og allt að 8 upp-
bótarþingsæti, eða heildartölu
þingmanna allt að 60.
í kosningunum 1949 hefði full-
ur jöfnuður milli flokka náðst
með 5 uppbótarsætum og þá alls
57 þingmönnum:
Sjálfstfl. .. hefði fengið 23 þm.
Framsókn . hefði fengið 14 þm.
Alþýðufl. .. hefði fengið 10 þm.
Sósíalistar hefðu fengið 10 þm.
Uppbótarþingsæti hefðu skipzt
milli sósíalista og Framsóknar-
flokksins, 4 til sósíalista og 1 til
Framsóknarflokksins.
í kosningunum 1953 hefði full-
ur jöfnuður náðst með 7 uppbót-
arsætum.
Þingmenn skipzt þannig milli
flokka:
Sjálfstæðisfl...... 25 þingm.
Framsóknarfl...........14 þingm.
Alþýðufl...............10 þingm.
Sósíalistar .......... 10 þingm.
Sósíalistaflokkurinn hefði hlot-
ið 4 uppbótarsæti, Alþýðufl. 2
og Framsóknarflokkur eitt.
í síðustu alþingiskosningum,
1956, hefði fullur jöfnuður náðst
milli flokka með 8 uppbótarþing-
sætum. En hafa verður í huga,
að skipting atkvæða milli Fram-
sóknarflokksins og Alþýðuflokks
ins er töluvert brengluð vegna
Hræðslubandalagsins:
SOLUBtÐ TIL LEIGt
Sölubúð við Laugaveginn ásamt stóru bakplássi,
snyrtiherbergi og sér hitaveitu til leigu
Tilboð leggist inn á afgr. Mbl. fyrir 20. þ.m. merkt:
„Góður staðun—5649“.
ÍTALSKUR
Gólfdúkur til sölu
Jensen Bjarnason & Co. hí.
Varðarhúsi Kallcofnsvegi. Sími 12478
Sjálfstæðisfl.........27 þingm.
Framsóknarfl..........10 þingm.
Alþýðufl..............11 þingm.
Sósíalistar .......... 12 þingm.
Sósíalistaflokkurinn hefði hlot-
ið 5 uppbótarsæti, Alþýðuflokk-
urinn eitt og Sjálfstæðisflokkur-
inn tvö.
Ég tek enn fram, til að forðast
misskilning, að hér eru útreikn-
ingar miðaðir við þann umræðu-
grundvöll, sem Sjálfstæðisflokk-
urinn lagði fyrir hina flokkana
tvo, Alþýðuflokkinn og sósíalista.
Ýmis einstök atriði eru ekki end-
anlega ákveðin í samkomulagi
milli þessara flokka, bæði varð-
andi þingmannatölu, nákvæma
skiptingu kjördæma, með hvaða
hætti uppbótarsætum skuli út-
hlutað o. s. frv.
Ég geri ráð fyrir, að menn
hafi auðveldlega áttað sig á
höfuðeinkennum þessa nýja
fyrirhugaða skipulags. En þau
eru að tryggja lýðræðislega
skipun Alþingis, jafnrétti milli
stjórnmálaflokka, en varðveita
um leið að vissu marki sér-
stöðu strjálbýlisins í þjóðfé-
laginu, að því er virðist á
kostnað þéttbýlisins, en þó
með þeim skilningi, að í hóf
sé stillt og sæmilegt jafnvægi
á, þó að menn muni vafalaust
hafa á því nokkuð skiptar
skoðanir, sitt á hvað.
Nýjar og mannsæmandi
leikregiur
Grundvöll núverandi kjör-
dæmaskipunar má rekja til end-
urreisnar Alþingis fyrir rúmri
öld, þegar ráðgjafarþing var
stofnsett í Reykjavík með til-
skipun 8. marz 1843. Þingmenn
voru þá 26, 6 konungkjörnir en
20 þjóðkjörnir í einmennings-
kjördæmum. Þessi kjördæma-
skipting var þegar í upphafi
mjög ranglát. Einn þingmaður
var t. d. frá Vestmannaeyjum
með 300 íbúa, frá Reykjavík með
800—900 íbúa, frá Strándasýslu
með 1000 íbúa og Árnessýslu með
5000 íbúa. Thor Thors ambassa-
dor, ritaði ýtarlega grein um
kjördæmamálið í tímaritið Vöku
1928, þar sem saga þess er skil-
merkilega rakin og hann leggur
um leið til, að landinu sé skipt í
7 stór kjördæmi með hlutfalls-
kosningu. Thor sýnir fram á, að
landsmenn undu strax illa hinni
ranglátu kjördæmaskipun, því að
þegar á fyrsta þinginu komu
fram 17 bænaskrár um breytingu
á alþingisskipaninni. Jón Sigurðs
son, forseti, barðist eindregið
með því að bætt yrði úr misrétti
kjördæmanna, og vil ég taka upp
þessi tilvitnuðu ummæli hans:
„Þingin eru byggð á því, að
allsherjarviljinn get' komið fram
fyrir munn fulltrúa þjóðarinnar,
en þetta leiðir til þess, að full-
trúafjöldinn verður hvað helzt að
byggjast á íbúafjöldanum og jafn
ast eftir honum".
Eftir að íslendingar fengu
heimastjórn, tók Hannes Haf-
stein kjördæmamálið upp á
Alþingi 1905 og lagði þá til, að
landinu væri skipt í sjö stór kjör-
dæmi, svipað og nú er stefnt að,
með 4—5 þingm. í hverju kjör-
dæmi og hlutfallskosningum.
Þó að málið næði ekki fram að
ganga komu fram mjög athyglis-
verð ummæli og nefndarálit um
málið, sem mikið réttlætismál, og
hlaut ráðherra mikið lof fyrir
vandaðan undirbúning þess. Og
nú stöndum við í svipuðum spor-
um eftir liðlega hálfa öld.
Nú er hins vegar svo komið, að
fyllstu horfur eru á framgangi
málsins.
.-að- er einlæg sannfæring
min, að nái nú fram að ganga
kjördæmabreyting í meginat-
riðum eins og stjórnmálaflokk
arnir þrír hafa tjáð sig sam-
þykka — sé þess að vænta, að
framundan séu þáttaskil í ís-
lenzkum stjórnmálum. Við
þurfum nýjar, mannsæmandi
leikreglur í stjórnmálabarátt-
unni, sem tryggja að á þeim
vettvangi þjóðlifsins sé að
minnsta kosti sæmilega hátt
til lofts og vítt til veggja.