Morgunblaðið - 25.01.1959, Qupperneq 6

6
M O R C U /V R r 4 f) 1Ð
Sunnudagur 25. jan. 1959
Halldór Hansen
Halldór
HALLDÓR HANSEN er sjötugur
í dag. Ég hygg að fáir jafnaldrar
hans hérlendis og raunar hvar
sem er í veröldinni, vinni jafn
langan og strangan dag og veit
það með vissu að mörgum á miðj-
um aldri, þótt fullhraustir teljist,
væri um megn að fara í fötin
hans. Maður skyldi þó halda að
hér staulaðist um þrekaður mað-
ur og örþreyttur. En það er öðru
nær. Hann er teinréttur, kvikur
í spori, hreyfingar fjaðurmagnað-
ar. Obbinn af tvítugum mönnum
á götum bæjarins sýnist þreytt-
ari en hann. Og þar er ég ekki
einn til vættis, mikill meiri hluti
bæjarbúa þekkir Halldór Han-
sen.
Hann fæddist 25. janúar 1889.
Hálfþrítugur lauk hann prófi frá
læknadeild Háskóla íslands eftir
skemmri tíma en þá tíðkaðist, en
með svo hárri einkunn að fáir
einir hafa áður eða síðan tekið
hærra próf. Námsafrek af því
tagi eru þeim einum fær, sem
sameina mikinn dugnað og góðar
gáfur. Eftir tveggja ára dvöl við
framhaldsnám erlendis, settist
hann að í Reykjavík og hefur
unnið sitt ævistarf hér. Hann
hefur sundað handlæknisstörf
alla tíð og tók strax frá upphafi
ástfóstri við kvilla í meltingar-
færum. Var það óvenjulegt fyrir
fjórum áratugum að læknar legðu
stund á eitt tiltölulega þröngt
svið öðru frekar, en hann var
þar á undan sínum tíma og hefur
haldið þeim hætti æ síðan að
ríða á öldufaldinum. Hann hefur
alla tíð síðan stundað sjúklinga
sína í Landakotsspítala og hefur
verið yfirlæknir þar síðastliðin
tólf ár, tók við því starfi þegar
Matthías Einarsson lét af stjórn
spítalans.
Læknisstörf eru margþætt,
slungin saman úr fleiri þáttum,
en þeir kunna að halda, sem
aldrei hafa þar nærri komið, en
allir spinnast þeir saman í einn
þráð, að bæta mein fólksins, sá
er mestur læknir, sem flesta
bætir. Mér finnst afmælisbarnið
sé í fremstu röð lækna, sem ég
hefi kynnst.
Þegar ungur maður leggur út
á læknisbraut, byrjar hann á því
að viða að sér tiltækum fróðleik,
þekkingu og reynslu kynslóða,
sem á undan hafa runnið sitt
skeið, síðan leitast hann við að
auka hana eftir föngum, enda er
honum það skylt, fyrst vegna þess
að hann hefur lagt þar við dreng-
skap sinn, þegar hann vann lækn-
isheitið, sem komið er að efni
til aftan úr forneskju og kennt
við Hippokrates frá Kos, en ís-
lenzkum læknum er auk þess lögð
sú kvöð á herðar með lagaboði
og veit ég ekki um aðra stétt
manna, sem löggjafinn skyldar
til linnulauss framhaldsnáms. En
þegar læknirinn fer að starfa
sér hann fljótt að margt er óleyst
og þá er tvennt til, að sætta sig
við það eða að reyna að leysa
vandann. Og það eru þeir, sem
reyna að skyggnast inn í það
óþekkta, sem þoka þekkingunni
áfram.
Halldór Hansen hafði skamma
stund starfað, þegar hann fann
að sumir þeir, sem að réttum
reglum áttu að hafa magasár
höfðu það ekki, þegar hann skar
til sársins. í önn dagsins lét þetta
hann ekki í friði, í stað þess að
sætta sig við að þetta væri nú
einu sinni svo, þá fór hann að
leita að hvað ylli. Þann tíma sem
aðrir notuðu til hvíldar og af-
þreyingar notaði hann til rann-
sókna. Árangurinn varð þykk bók
sem hann varði til doktorsprófs
1933 og varð hann fyrstur lækna
til þess að Ijúka doktorsprófi við
Háskóla íslands. Hann hefur hald
ið áfram á þessari braut alla tíð,
hann hefur ætíð gert sér far um
að gera upp sakirnar, staldra við
og athuga hvað er gott í þessari
aðgerð, í hverju hinni meðferð-
Sjötugur í dag:
Hansen
inni er ábótavant og hvernig
verður bætt úr því. Hann hefur
alla tíð hlýtt boðum Hippokrat-
esar.
Mér er Halldór Hansen fyrst
minnistæður, þegar ég var að
taka próf í læknadeild Háskólans,
en hann var prófdómari. Ég man
frán augu og hörkulegt augna-
ráð, sem virtist sjá inn í leynd-
ustu fylgsni. Mér fannst að nú
væri að duga eða drepast, hér
væri engrar miskunnar að vænta.
Síðar komst ég að raun um, að ég
hafði rangt fyrir mér. Augun
voru að vísu frán og skarpskygn-
in var fyrir hendi, en miskunnar-
leysið var ekki til.
Það er nú komið nærri aldar-
fjórðungi, síðan ég fyrst kom í
Landakotsspítala, ungur kandi-
dat, og ég hefi verið þar viðloð-
andi síðan, að vísu með frátöfum.
Það eru því orðin mörg árin, sem
ég hefi umgengist Halldór Hansen
daglega og unnið með honum. Við
svo náin kynni getur enginn mað-
ur dulist. Harðneskjan er til í
augnaráðinu og hann beitir henni
við sjálfan sig einan, við aðra er
hann ljúfmenni, stundum kann-
ske meira en gott er fyrir hann
sjálfan.
Ég gat þess áðan að hann væri
léttur í spori og óbugaður af
þrotlausu starfi langa ævi, enda
af miklu að taka. Ungur var hann
afrendur að afli, var í fremstu
röð íþróttamanna, fór á Olympíu-
leiki í Stockhólmi, var einn af
stofnendum íþróttasambands fs-
lands. Á seinni árum hefir hann
stundað golf, varð fyrstur manna
hér til þess að gera holu í höggi
og er enn ríflega hlutgengur í
golfkeppni. En undanfarin sumur
hefir hann haft sér það til hvíld-
ar að klífa hlíðar Mundíafjalla.
Mál er að linni. Þetta er hvorki
ævisaga né minningargrein, ekki
einu sinni mannlýsing, aðeins árn
aðaróskir til gamals vinar á
merkisafmæli. Og hræddur er ég
um að næst þegar ég hitti hann,
fári mér líkt og þegar ég leit
hann fyrst, að mér þyki augun
hörð. Jafn hlédrægur maður og
Þorrablótin aS hefjast.
föstudaginn var bóndadagur,
þá gekk þorri í garð. Nú eru
menn að mestu búnir að gleyma
tilefni og siðum hins forna þorra
blóts fornmanna, en ég er ekki
frá því að sá siður að fagna þorra
sé aftur að verða vinsæll. Hér
er ekki átt við það, að nú séu
húsbændur á hverju heimili farn
ir að fara eldsnemma á fætur
þenna dag og fagna þorra með
því að hopa á öðrum fæti þrjá
hringi í kringum bæinn með við-
eigandi fyrirbænum, klæddir
skyrtunni einni fata og í annarri
brókarskálminni, dragandi hina
á eftir sér. Nei, nú er þorra fagn-
að með því að borða vel af göml-
um íslenzkum mat, súrum og
reyktum. Þá fullyrðingu að siður-
inn að blóta þorra hafi verið
lagður niður um tíma, hef ég Erá
Jónasi á Hranfagili, sem í Þjóð-
háttum sínum segir: „Nú er þetta
löngu horfið, hafi það nokkurn
tíma verið almennur siður, en
það er ennþá almennur siður í
Múlasýslum að borða hangiket og
annan hátíðamat þann dag“.
Mig grunar að veitingahúsið
Naust eigi mikinn þátt í því að
endurvekja þennan gamla góða
sið. Það er nú svo, að íbúar
Reykjavíkur hafa lítið af súrmat
undir höndum, jafnvel þó þeim
þyki slíkur matur góður og séu
aldir upp við hann. Bæði er það,
að það þykir orðið fyrirhafnar-
mikið að búa hann til, og hitt,
að síðan farið var að innrétta
kjallara til íbúðar, er varla nokk-
dr, med.
hann er og lítt fyrir að berast á,
kann mér væntanlega litlar þakk
ir fyrir að minnast sín á opinber-
um vettvangi. En nú veit ég það,
sem ég vissi ekki þá, að hann fær
ekki af sér að setja mér kárínur.
Bjarni Jónsson.
★
EINN allra fremsti maður ís-
lenzkra lækna, dr. med. Halldór
Hansen yfirlæknir, er sjötugur í
dag.
Halldór Hansen hefur í marga
áratugi eða raunar lengst af æ.v-
inni verið þjóðfrægur maður. í
æsku gat hann sér mikinn orðstír
sem einn glæsilegasti glímumað-
ur íslands, í senn sterkur, fim-
ur, bragðmargur og drengilegur
í sókn og vörn. Þá var hann og
lyftingamaður mikill og vel í-
þróttum búinn á fleiri sviðum.
í dag minnir mig að hann sjötug-
ur sé golfkóngur í öldungadeild-
inni. Geri aðrir betur.
Halldór var mikill námsmað-
ur, tók há próf á skemmsta tíma.
Eftir það hófst hinn mikli lækn-
isferill hans. Þar hafa mjúkar
og fimar snillingshendur ágæts
lærdómsmanns bætt heilsu og
bjargað lífi þúsunda manna, sem
allir elska og virða sinn ljúf-
mannlega og mikilhæfa læknir.
Dagsverk þessa manns er oftast
næsta ótrúlegt. Oft margar skurð
aðgerðir á dag, þar eftir móttaka
sjúklinga á læknisstofu sinni, þá
sjúkravitjanir í bænum og loks
sjúkrahúseftirlit síðla dags. Þar
við bætast svo oftar en skyldi
kvöldkvaðningar og stundum
líka skurðaðgerðir, jafnvel um
miðja nótt. — Það er sannast
sagna með ólíkindum hverju
þessi maður fær afkastað og hitt
þó ef til vill enn einstakara hvað
hann sýnist vinna sér allt létt.
En þetta er vöggugjöf hamingju-
samra afburðamanna.
Halldór Hansen hefur verð-
skuldað að þjóðfélagið létti störf-
um af honum. Líklegt þykir þó
þeim, er þetta skrifar, að hann
kæri sig ekki um það. Það er
líkara honum að standa meðan
stætt er, hlífa sér hvergi, að
minnsta kosti ekki á meðan hann
ur köld geymsla til að geyma slík-
an mat í. En síðan Naust fór að
gefa gestum sínum kost á fjöl-
breyttum „þorramat" í trogum,
virðist sá siður vera að breið-
ast út, að fólk annað hvort útvegi
sér slikan mat á þorranum eða
fari með kunningjum og vinum
á veitingastaðinn til að fagna
þorra. Það bendir líka til þess að
gamli, íslenzki maturinn sé að,
verða nokkurs konar hátíðarmat-
ur í sveitunum að í fyrra
komu menn unnvörpum úr ná-
grannasveitum Reykjavíkur til að
smakka súrmat í Nausti á þorr-
anum.
Svo lýk ég þessu spjalli um
þorrann með gamalli þorravísu
og veðurspárvísu, sem á vel við í
ár, þar sem undanfarið hafa ver-
ið stillur og frost um allt land.
Þurr skyldi’ hann þorri,
þeysin (þeysisöm) góa,
votur einmánuður,
þá mun vel vora.
Fyrstu skrefin niður
dýrtíðarstigaun.
G svo skulum við kveðja
gömlu siðina og snúa okkur
að alvarlegri málefnum. Þessa
dagana er verið að gera út um
mál, sem sennilega er meira virði
fyrir afkomu okkar og framtíð,
en við gerum okkur ljóst. Og það
mál er í höndum þeirra fulltrúa,
sem við með atkvæði okkar höf-
um kjörið til að hafa forsjá fyrir
þjóðinni og sjá fótum hennar for-
veit að hann hefur einskis í misst
af hæfni, heldur þvert á móti
eflst með nýrri daglegri reynslu.
Þeir verða margir sem hugsa
hlýtt til Halldórs Hansens í dag.
Og líka margir sem hugsa meira
um sjálfa sig en hann og óska
þess vegna að hann hætti aldrei
störfum meðan hann getur stað-
ið uppréttur.
En kannski fara þarna saman
óskir okkar og hans.
Vinur.
★
EINN af merkismönnum samtíð-
ar vorrar, dr. med. Halldór Han-
sen, yfirlæknir, er sjötugur í dag.
Honum eiga margir menn að
þakka góða læknishjálp og betra
heilsufar. Hinar frábæru læknis-
aðgerðir hans, sérstaklega skurð-
aðgerðir eru landkunnar. Halldór
er ólatur að lækna og liðsinna
meðbræðrum sínum, enda mörg-
um góðum íþróttum búinn á
læknasviðinu. —
Ungur tók hann að iðka lík-
amsíþróttir. Einkum var það ís-
lenzka glíman, sem heillaði hann.
ráð. Við hljótum því miður að
viðurkenna, að undanfarið hefur
verið misbrestur á að málefna
okkar hafi verið gætt sem skyldi,
pnda koma allir aðilar sér sam-
an um að út í ógöngur sé kom-
ið. Vinnuafl, og allt sem við-
kemur framleiðslunni, er orðið oí
dýrt á íslandi, til að framleiðslu-
vörur okkar séu samkeppnisfærar
á erlendum markaði, nema niður-
greiddar. Og það þarf engan fjár
málaspeking til að sjá að niður-
greiðslur verða ekki gripnar úr
lausu lofti, þær verða óhjákvæmi
lega að koma úr vasa íbúa lands-
ins, í einhverri mynd. Hvað eftir
annað hefur verið reynt að fara
i kringum þessa staðreynd og
beita einhverjum „hókus-pókus“
aðferðum. Nú er svo komið, að
slíkt dugar ekki lengur. Við verð-
um að horfast í augu við stað-
reyndirnar. Eitthvað annað verð-
ur að gera —og það fyrr en
seinna. Nú hefur einmitt verið
stungið upp á því, að lagt verði
út á nýja braut, að tekin verði
fyrstu skrefia niður sama dyr-
tíðarstigann, sem klifrað var upp.
Leikmanni á sviði stjórnmála virð
ist það spor í rétta átt. En til þess
að það megi takast verðum við
öll að vera samstiga, enginn má
verða eftir uppi, annars er leikur-
inn tapaður. Þessir dagar eru því
örlagaríkir og fróðlegir. Reyna
einhverjir að taka sig út úr og
skara einungis eld að sinni köku?
Og hverjir eru ófáanlegir til að
leggja eitthvað á sig tii að bjarga
við málunum?
Hann tók þátt í mörgum glíma-
mótum fyrir Ármenninga, enda
gamall og góður félagi í Glímu-
fél. Ármann, sem átti sjötugs af-
mæli þann 15. desember sl. En
Halldór lagði stund á fleiri íþrótt-
ir en glímuna okkar; ; hann iðk-
aði einnig grísk-rómverska
glímu, lyftingar, fimleika og
síðast en ekki sízt kylfuleik
(golfleik), sem hann leikur enn
þann dag í dag af miklum á-
huga. Sjaldan segist hann vera
hressari, en eftir golfleik og
aldrei betur fyrir kallaður til
skurðaðgerða. Halldór er einn af
þeim fáu, sem iðkar golfleik all-
an ársins hring. Á veturnar vilja
hvítu knettirnir týna tölunni í
snjónum, þess vegna hefir einn
af vinum hans gefið honum rauða
knetti, til að leika með þegar
snjór er á jörðu; og er þess að
vænta að hann týni þeim ekki
eða „línunni".--------
Halldór Hansen var einn af
Ólympíuförunum, sem fór á
Stokkhólmsleikina 1912, er gátu
sér svo góðan orðstír að enn er
í minnum haft. En þá gerðist sá
sögulegi atburður, að Stokkhólms
fararnir neituðu að ganga inn á
leikvöllinn í flokki Dana. Þeir
vildu fá að ganga sér í flokki,
undir merki íslands, en ekki
danska fánanum. En um þessar
mundir var stjórnmáladeilan við
Dani hvað hörðust. —
Halldór Hansen átti um margra
ára skeið sæti 1 stjórn íþrótta-
sambands íslands (ÍSÍ) og reynd-
ist þar sem annars staðar starf-
samur og tillögugóður. Hann
brýndir fyrir íþróttamönnum að
æfa skynsamlega og ætla sér af.
Menn yrðu að gæta þess að of-
reyna sig ekki. Metnaðarfullir
íþróttamenn ættu að hafa það
hugfast, að það sem þeir geta
ekki afrekað í dag, gætu þeir
ef til vill gert á morgun, ef skyn-
samlega væri að farið. Og má
í þessu sambandi benda íþrótta-
mönnum á Heilsufræði íþrótta-
manna, sem Guðmundur Björns-
son, landlæknir, þýddi fyrir ÍSÍ
svo snilldarlega. — Við vorum
svo heppnir á uppvaxtarárum
ÍSÍ, að þrír þjóðkunnir læknar
tóku að sér stjórnarstörf í ÍSÍ,
en það voru þeir: Guðm. Björns-
son, Matthías Einarsson og Hall-
dór Hansen. Þessum ágætísmönn-
um á ÍSÍ mjög mikið að þakka.
Þeir bentu þjóðinni á þroskagildi
íþróttanna, og hvöttu menn til
skynsamlegra líkamsíþrótta. Þeir
töluðu af góðri reynslu og þjóð-
in trúði þeim vissulega betur en
leikmönnum, þótt góðir væru. —
Þegar Halldór hóf læknisstarf
sitt hér í höfuðstaðnum, var
læknastéttin fámennari en nú.
Vökurnar og vaktirnar voru
lengri, en alltaf var Halldór til-
búinn að lækna og líkna, jafnt á
nóttu sem degi — og aldrei heyrð-
ist til hans æðruorð, hvernig sem
Framh. á bls. 9
skrifar úr
dagiegq lifínu