Morgunblaðið - 03.02.1959, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 3. febr. 1959
MORCVISBLAÐIÐ
3
mmtik

lllflilflj
' '*
M&ttm
.

:|||Í|
' 4
r-
S0NDRF, STRt&MfjORD
<&%
ISIAND
. RSYHjA'HH.
XSftAV/KgZZj
ÚODWAAB
yÆRlNÚÍrNAVN
Vejr-sfa/ton
4MM£ÐAL\
w*
'vmanah -N

§> CHMsrmsswD /*** o
RABMAVU
ár_ *»rs a.iöss ?'n-'
• ■ S.'vNJ<7
HAfWMEoterr
"CAMperi 4 v
Hons Hedtoff —
Framhald af bls. 1.
lands að vetrarlagi. Dagens Ny-
heder bendir á það, að nauðsyn-
legt sé að halda uppi siglingum
með vörur að vetrinum, bæði
vegna þess að sjá þurfi Græn-
lendingum reglulega fyrir varn-
ingi — og jafnframt þurfi að
flytja afurðir þeirra reglulega á
markaðinn. En hins vegar er
ekki nauðsynlegt að halda uppi
stórfelldum farþegaflutningum á
þessum tíma, auðvelt sé að láta
fólksflutninga fara fram í lofti,
segir blaðið — en ríkisstjórnin
hefur vísað slíkum hugmyndum
á bug sakir fjárskorts. Segir blað-
ið að lokum, að um 1.000 manns
ferðist á sjó milli Danmerkur og
Grænlands að vetrinum.
Elias Lauf, þingmaður Græn
lendinga, hefur látið svo ummælt,
að takmörk*n siglinga til Græn
lands að vetrariagi gæti haft al
varlegar afleiðingar fyrir atvinnu
vegi Grænlendinga, en siglingarn
ar sé hins vegar hægt að kaupa
of dýru verði. Kveðst hann hafa
tekið málið upp við dönsku
stjórnina og rætt möguleikann á
að hefja flugsamgöngur við
Grænland yfir vetrarmánuðina.
„Roskilde Dagblad“ segir, að
greiða eigi kostnaðinn af upp-
byggingu atvinnulífsins í Græn-
landi með peningum, ekki manns-
lífum.
Grænlandsmálaráðherrann,
Lindberg, hefur og látið þau orð
falia, að ákvarðanir verði fljót-
lega teknar í ljósi þessa mikla
slyss. Mjög sé nú til athugunar að
taka upp loftflutninga til Græn-
lands, en vafasamt sé, að reglu-
bundnar áætlunarferðir verði
hafnar á þeirri leið, farþegafjöld-
inn sé alltof lítill til þess. Hins
vegar gæti svo farið, að danska
ríkið tæki öðru hverju á leigu
flugvél frá SAS til flutninganna
— og yrði þá flogið til Narsasuak.
Þaðan myndu Katalínabátar geta
flutt fólk til hinna ýmsu bæja
og byggðarlaga Grænlands. En
SAS mundi sjálft ekki taka slíka
flutninga að sér, engan veginn
nema með miklum ríkisstyrk.
Lynge hafði varað við
hættunni
Þess má geta, að Lynge, þjóð-
þingsmaður, sem var með „Hans
Hedtoft“, h'afði varað við far-
þegaflutningum til Grænlands á
Á þessu korti sést vel, hvernig leitinni hefur verið hagað, Flugvélar og skip fara á slysstaðinn.
Lynge.
veturna. 1 spurningatíma ídanska
þinginu 13. marz 1957, sagði hann,
að mikil hætta væri því samfara
að sigla til Grænlands um há-
veturinn. Hann benti á, að reynsl-
an sýndi þetta og minnti m. a.
á hina erfiðu ferð Umanaks þetta
sama ár. Að vísu geta alls staðar
verið illviðri, sagði þingmaður-
inn, en allir vita, að Grænlands-
sigling er hættuleg og heimskauta
kuldinn sérlega skeinuhættur far-
þegum á veturna, á bóignu, ís-
þöktu hafinu langt frá öllum
skipaleiðum. Ég hef siglt þessa
leið frá 1952 um háveturinn og
heyrt sjómennina tala um, að
leggja ætti niður vetrarferðir með
farþega til Grænlands, vegna
þess að þær eru of hættulegar.
Ef slys verður, þá er engrar hjálp
ar að vænta . ... og stórhættulegt
að veita nokkra aðstoð, sagði
Lynge þingmaður Grænlendinga
ennfremur. Þetta hefur að vísu
ekki gerzt ennþá, hélt hann á-
fram, en ef það gerist, þá verð-
ur engrar björgunar auðið.
Nú virðast þessi aðvörunarorð
þingmannsins studd af staðreynd-
um einum.
Kjærb0l, þáverandi Grænlands
málaráðherra, svaraði og sagði,
að nauðsynlegt væri að halda
uppi ferðum til Grænlands á vet-
urna. Sjómennirnir vissu um
hættuna. Hún væri staðreynd. En
það væri unnt að halda uppi ferð-
um til Grænlands allt árið með
sérstaklega byggðum og útbún-
um skipum. Þá benti ráðherrann
á, að síðasta ferðin með „Uman-
ak“ hefði augsýnilega haft þessi
áhrif á Lynge. En ég hef sjálfur
siglt um vetur, eða í desember
1955 og janúar 1956, undan suð-
vesturströnd Grænlands á litlum
skipum, fengið storm áGodthaabs
firði og siglt heim með „Disko“
í ofviðri. Ég viðurkenni, að það
var ekki þægilegt .... en það
hafði ekki þau óhrif á mig, að
mér fyndist ástæða til að hætta
vetrarferðunum, sagði ráðherr-
ann að lokum.
Vill fella niður vetrar-
ferðir með farþega
Það er tæplega afsakanlegt að
sigla á Grænland að vetri til. Það
er kannski hægt að benda á, að
enn séu til lítil skip og fiskibátar,
sem sigla til Grænlands á þessum
árstíma, en það gegnir allt öðru
máli, þar sem slíkar siglingar
eru umræddu fólki lífsnauðsyn.
Það siglir á eigin ábyrgð, en það
gerir farþegaskip ekki.
Þannig komst Elias Lauf, þing-
maður, að orði í sambandi við
„Hans Hedtoft“-slysið. Lauf hef-
ur fylgzt með öllum fréttum af
slysinu eins og aðrir Danir, en
þó er sá munur á, að slysið snert-
ir hann persónulega, þar sem
hann er Grænlendingur og var
nákunnugur mörgum þeirra, sem
fórust. Hann er annar tveggja
grænlenzkra þingmanna á danska
þinginu, hinn Augo Lynge. Með-
al náinna vina Laufs á skipinu
voru Egeskjolds-hjónin, en Ege-
skjold var skólastjóriíGrænlandi.
Karl Egede, meðlimur í landsráð
inu, var fjarskyldur ættingi
Laufs, og Ellen Höegh var bróður
dóttir eiginkonu hans. Hún var á
leið til Danmerkur með lítið barn
sitt.
Lauf kvaðst ekki gera sér mikl-
ar vonir um, að nokkur af skip-
inu hefði komizt lífs af. Eftb
staðarákvörðunum að dæma hefði
„Hans Hedtoft“ valið beinustu
leið frá Grænlandi til Danmerk
ur, og sú leið væri hættuleg.
Það vita allir, sem hafa siglt til
Grænlands og það vissi Rasmus-
sen skipstjóri, sagði Lauf. Á þess-
um slóðum er mikið um ísrek.
Við héldum, að nýja skipið mundi
þola árekstur við ísjaka, en það
var misskilningur, því einn ein-
Lauf.
asti árekstur hefur valdið þessu
hræðilega slysi.
Ég er viss um, sagði Lauf enn-
fremur, að hér hefur verið um
að ræða „kagsok“, eins og við
nefnum það á grænlenzku, þ.e.a.
s. einn af þessum kristaltæru ís-
jökum, sem hafa sama lit og
vatnið, þannig að ómögulegt er
að koma auga á þá í tæka tíð.
Jafnframt eru þessir ísjakar
harðir og hornóttir eins og dem-
antar. Þeir eru hættulegastir á
úfnu hafi, því þá vagga þeir á
öldunum og geta bókstaflega
höggvið skipshlið frá dekki nið-
ur að kili.
Eftir því sem é'g fæ bezt séð,
sagði Lauf, hefur ísjakinn komið
á vinstri hlið skipsins og lent á
því, þegar það var að reyna að
sigla hjá honum. Það er einasta
skýringin á því, hvers vegna jak-
inn lenti á skipshliðinni en ekki
stefninu, sem var þannig útbúið
að það hefði getað þolað árekstur.
Lauf sagði, að það væri ótrú-
legt, að þetta slys skyldi koma
fyrir eitt af skipum Grænlands-
verzlunarinnar, sem hefði meiri
reynslu í siglingum við Græn-
land en flest önnur fyrirtæki.
Hann sagði, að hér væri víti til
varnaðar. Lynge þingmaður
hefði verið harðvítugasti and-
stæðingur siglinga til Grænlands
að vetri' til. Atburðurinn með
„Umanak“, sem var að því kom-
ið að sökkva vegna ísingar, hefði
átt að opna augu manna, sagði
Lauf. Hann kvaðst vita, að marg
ir skipstjórar hefðu látið svo um-
mælt, að þeir hefðu ekkert á móti
því að sigla til Grænlands yfir
vetrartímann, en þá yrði það að
vera án farþega.
Auk þess væri veðurathugun-
um og björgunarútbúnaði við
Grænland þannig farið, að ekki
væri neinnar hjálpar að vænta
úr þeirri átt. Við höfum enga
flugmenn og engin skip, sem geta
varað við aðvífandi óveðri, sagði
Lauf. Slík þjónusta væri hins veg
ar við strendur Suður-Ameríku,
þar sem skip fengju aðvaranir
um fellibylji, sem væru í uppsigl
ingu. Ef halda á uppi vetrarsigl-
ingum til Grænlancjs, verður að
ráða bót á veðurathugunum og
björgunarþjónustu á þessum slóð
um, sagði Lauf að lokum.
Tilgátur
Það er harla lítið, sem vitað
er um „Hans Hedtoft“-slysið. Aft
Framh. á bls. 18.
Katalínubátur danska flughersins leggur af stað á slysstaðinn.
STÍSTÍi
Hætta þeir að vera full*
trúar kjósenda sinna?
Blaðið „íslendingur“ á Akur-
eyri ræðir fyrir skömmu kjör-
dæmamálið. Kemst blaðið þar
m.a. að orði á þessa leið:
„Framsókharmenn halda því
nú mjög á lofti, að tillögur Sjálf-
stæðismanna um réttlátari kjör-
dæmaskipun en verið hefur,
verði til þess að þingmenn hinna
ýmsu kjördæma hætti að bera
hagsmuni hinna gömlu kjördæma
og kjósenda sinna fyrir brjósti.
Ef athugaðar eru kosningatölur
frá því 1953 og þær lagðar til
grundvallar á því, hvernig full-
trúatala einstakra flokka í norð-
austurlandskjördæmi, eins og það
er fyrirhugað, mundi hún líta út
sem hér segir.“
Blaðið skýrir síðan frá því, að
í þeim kosningum, sem nefndar
voru, hefði Alþýðuflokkurinn
fengið Samtals 1044 atkvæði á
Akureyri, Eyjafjarðarsýslu, Suð-
ur-Þingeyjarsýslu og í Norður-
Þingeyjarsýslu, Framsóknarflokk
urinn 3755 í sömu kjördæmum,
kommúnistar 1231 atkvæði og
Sjálfstæðisflokkurinn 2553 at-
kvæði.
Meiri samvinna
þingmanna
„íslendingur“ heldur síðan
áfram á þessa leið orðrétt:
„Samkvæmt þessu myndu
Framsóknarmenn hljóta 3 full-
trúa á þing, eins þeir hafa nú,
Sjálfstæðismenn myndu hljóta 2
fulltrúa, kommúnistar 1 og Al-
þýðuflokkurinn 1, ef hér yrðu 7
þingmenn fyrir hið nýja kjör-
dæmi.
Nú vaknar spurningin:
Hætta þeir Gísli Guðmunds-
son, Bernharð Stefánsson og Karl
Kristjánsson að vera fulltrúar
kjósenda sinna á þingi, ef þeir
ná kosningu í stærra kjördæmi
en áður?
Kjósendur munu einnig velta
fyrir sér þeirri spurningu, hvort
ekki sé hagkvæmara fyrir þá að
geta snúið sér til 6 eða 7 fulltrúa
á þingi, heldur en eins áður.
Einnig munu þeir velta fyrir
sér þeirri spurningu, hvort ekki
séu meiri líkur til þess að sam-
eiginleg hagsmunamál landshlut-
ans nái fram að ganga, ef 6 til 7
þingmenn leggjast á eitt í bar-
áttunni fyrir þeim.
Nægir í þessu sambandi að
benda á mál,.sem þingmenn hér
norðanlands börðust á sínum
tíma fyrir, en það var, er Sauð-
árkrókur, Ólafsfjörður og Húsa-
vík fengu togara sameiginlega.
Fráleitur málflutningur
Vissulega myndu allir þing-
menn hins nýja kjördæmis
(nema Framsóknarþingmenn?)
telja sér skylt að styðja hvert það
mál, er til heilla horfir fyrir
hvert það byggðarlag, er væri um
að ræða í hinu nýja kjördæmi.
Það er því óhrekjanleg stað-
reynd, að það er hagur hinna
dreifðu byggða, að kjördæmin
séu færð saman. Á sama tíma
fær þéttbýlið aukna hlutdeild til
áhrifa á Alþingi og vissulega er
það réttlætiskrafa, sem í lýð-
frjálsu landi er ekki hægt að
standa gegn.
Hinn fráleiti málflutningur
Framsóknarmanna nú gefur hins
vegar tilefni til þess að álykta,
að fulltrúar þeirra á Alþingi
hætti að berjast fyrir hagsmuna-
' máli kjósenda sinna.“