Morgunblaðið - 03.02.1959, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 3. febr. 1959
MORGUNBLAÐIÐ
11
Myndin var tekin á 20. flokksþinginu I Moskvu 1956. Krúsjeff hefur losað sig við marga félaga
sína. Mennirnir sem sjást á myndinni eru þessir: 1) Krúsjeff, 2) Alexei, 3) Kirichenko, 4)
Suslov, 5) Malenkov (talið að hann hafi verið tekinn af lífi), 6) Kaganovich (fjarlægður),
7) Búlganin (fjarlægður), 8) Voroshilov, 9) Molotov (fjarlægður), 10) Mikojan, 11) Saburov,
12) Pervuchin (fjarlægður).
7. grein um 2h jbing rússneska kommúnistaflokksins
Búizt v/ð að Sirúsjeff faki
alrœðisvöld í Rússlandi
Ætlar að gera sig óháðan allri gagnrýni
FLOKKSÞING rússneska
® kommúnistaflokksins var
sett í Kreml-höllinni í Moskvu
sl. þriðjudag og hefur setið á
fundum alla vikuna. Þar eru
saman komnir í hinum gríðar-
stóra þingsal Sovétríkjanna um
2000 innlendir og erlendir full-
trúar, þar af eru atkvæðisbærir
fulltrúar 1269.
Ekki var lögboðið, að þingið
þyrfti að koma saman fyrr en á
næsta ári 1960, en Krúsjeff fram-
kvæmdastjóri flokksins vildi
flýta þinginu, „til þess að leggja
fyrir það hina nýju 7 ára áætlun
um efnahagslegar framfarir í
Sovétríkjunum", eins og sagt er.
Trúlegt er þó, að annað og
meira búi undir. Er það samdóma
álit allra sérfræðinga í Rússlands
málum, að raunveruleg ástæða
til þessa þinghalds sé valdabar-
átta sem enn stendur bak við
tjöldin í Kreml.
MIKLAR breytingar hafa orðið
í æðstu stjórn rússneska
kommúnistaflokksins síðan 20.
flokksþingið var haldið í marz
1956. Á því flokksþingi bar mik-
ið á mönnum eins og Molotov,
Kaganovich, Búlganin og Shepi-
lov. Þeir fluttu margar ræður á
þinginu og var klappað lof í Iófa.
Rúmlega einu ári seinna voru þeir
felldir og sparkað burt. Krúsjeff
hafði sigrað þá með kænlegri
stjórn á kommúnistaflokknum og
stuðningi hersins.
Áður hafði Krúsjeff sigrað Mal-
enkov og veit nú enginn um ör-
lög hans, en sterkur orðrómur
er um það, að hann hafi verið
tekinn af lífi, eða látinn fremja
sjálfsmorð.
Nú fyrir nokkru var birt játn-
ing Búlganíns, þar sem hann
viðurkenndi ýmsa glæpi' á sig,
enda þótt talið sé, að það eina
sem hann hafi gert Krúsjeff til
miska. hafi verið að hann var
hlutlaus í deilunum við Molotov.
Er annars ekki ljóst hver verða
afdrif hinnar svonefndu „and-
flokkslegu klíku". Benda ýmis
ummæli á þinginu nú til þess að
framkvæma eigi opinber réttar-
höld yfir þeim á næstunni, ef
Krúsjeff telur sig nógu valda-
sterkan til þess.
VALD Krúsjeffs hefur aukizt
stórum við fall þessara gömlu
félaga hans. Þó er varla nokkur
vafi á því, að enn er ófriðlegt
í Kreml. Engar opinberar tilkynn
ingar eru gefnar út um slíkt,
heldur fer það fram í kyrrþey.
Geta kunnugir ráðið þetta af ótal
smáviðburðum.
Það er staðreynd, að enn eru
í æðstu stjórn rússneska komm-
únistaflokksins menn sem veita
Krúsjeff viðnám, eftir því sem
þeir þora og getur hann ekki
treyst þeim.
Ýmis öfl í þjóðfélaginu eru
Krúsjeff móthverf. Hin frjáls-
lynda stefna sem Malenkov var
frumkvöðull að um tíma er öfl-
ug undir niðri meðal almennings
og sérstaklega meðal stúdenta,
en virðist eiga fáa formælendur
í æðstu stjórn kommúnistaflokks
ins.
HINS VEGAR er talið að Stal-
inistarnir séu enn öflugir í
hinum æðstu ráðum. Það er við
þá sem Krúsjeff heyr enn sína
baráttu. Hann er að vísu sjálfur
gamall Stalinisti og aðgerðir
hans oft keimlíkar því sem var
á dögum Stalíns sáluga. En hér
balndast ýmsar tilfinningar í mál-
ið. Hópur gamalla kommúnista
getur ekki fyrirgefið Krúsjeff hin
hörðu fordæmingarorð um Stalín
á 20. flokksþinginu og enn er
fjölmennur hópur kommúnista,
sem telur að sú ræða hafi verið
óheppileg í alla staði fyrir mál-
stað kommúnismans. Þar hefði
satt betur mátt kyrrt liggja. Þeir
gagnrýna það harðlega, að Krús-
jeff braut niður gamlar kenn-
ingar, svo að upplausn varð í
herbúðum kommúnista og árang-
urinn stefnuleysi, deilur og upp-
reisnir eins og í Póllandi og Ung-
verjalandi. Þessir menn líta á
Krúsjeff sem versta endurskoð-
unarmann. Sú gagnrýni hefur
ekki farið hátt, en víst er að þau
orð hafa fallið í Kreml, að Krús-
jeff sé endurskoðunarmaður. Og
það er alvarleg nafngift í heimi
kommúnismans.
Krúsjeff virðist ekki hafa fast-
mótaða stefnu. Hann siglir eftir
því sem vindurinn blæs. Hann
þykist stundum vera frjálslynd-
ur, aðallega í áróðri til alþýðunn-
ar, en upp á síðkastið hefur hann
í stjórnarframkvæmdum hneigzt
æ meir til stalínisma, t.d. með
því að handjárna að nýju rithöf-
undana og með ósveigjanlegri
stefnu í utanríkismálum. Berlín-
artillögur hans eru enn eitt dæm-
ið um endurnýjaðan stalinisma.
Einnig hefur Krúsjeff verið að
tvístíga í því hvað gera skuli
við Molotov. Er.nú jafnvel talið
að hann muni verða skipaður
sendiherra í Hollandi. En með
öllu þessu virðist Krúsjeff stefna
að því að draga úr gagnrýni
stalinistanna. Á sama tíma er
hann þó að tryggja valdaaðstöðu
sína gegn þeim, eins og með brott
rekstri Serovs úr embætti yfir-
manns öryggislögreglunnar. —
Serov er talinn harður stalinisti,
en í embætti hans kom Shelepin
skjólstæðingur Krúsjeff.
Það er ekki hægt að sjá, að
fyrir Krúsjeff vaki annað sérstakt
en það að halda völdunum og
styrkja völd sín. Hann er vissu-
lega þegar valdamikill, en til
þess að hann geti kallazt ein-
valdur eru stalinistarnir enn of
sterkir í æðstu stjórn.
Því er það margra álit, að Krús-
jeff knýi fram þetta þinghald
kommúnistaflokksins, ári fyrr en
ætlað var, einmitt til þess, að
binda lokahnútinn á valdatöku
sína.
FULLTRÚAR á flokksþing eru
ekki frekar en fulltrúar til
Æðstaráðs Sovétríkjanna kjörnir
með frjálsum kosningum. Skoð-
anamyndun meðal almennra
flokksmanna ræður þar harla
litlu um hverjir kjörnir eru.
Þrátt fyrir það, er ekki endi-
lega þar með sagt að þingfull-
trúarnir hlýði allir einum vilja.
En í stað þess að hlýða vilja kjós-
endanna, er það miklu meira á-
berandi heldur en jafnvel undir
mesta flokksvaldi í lýðræðislönd-
um, að þeir hlýða flokksviljanum
ofanfrá. Útnefningar fulltrúanna
ganga ofan frá og með því að
Krúsjeff hefur nú verið fram-
kvæmdastjóri kommúnistaflokks-
ins í fimm ár, hefur hann haft
tíma og tækifæri til að byggja
sér upp sterkt fylgi í flokknum,
með skipun nýrra manna í valda
stöður. Þetta hefur ekki gerzt
með snöggum breytingum og enn
eru eftir í áhrifastöðum í flokkn-
um margir sem hann treystir
ekki.
Því hefur einmitt verið veitt
sérstök athygli nú í haust, að
meira hefur verið um það en
nokkru sinni fyrr, að skipt sé um
forustumenn og starfsmenn í
flokksdeildum út um öll sovét-
ríkin. Hér er oft um að ræða lágt
setta menn í litlum héruðum en
ekki hefur verið hægt að komast
hjá því að tilkynningar um slík
mannaskipti birtist í málgögnum
flokksins. Er lítill vafi á því, að
þarna er Krúsjeff enn að styrkja
sig í sessi innan flokksins.
En Krúsjeff nægir þetta ekki.
Verði honum ný alvarleg mistök
á í einhverjum efnum hefur hann
enn ekki tryggt sér slíkt einræði,
að hann geti þaggað niður gagn-
rýnina, með sömu tillitslausu að-
gerðunum og Stalín gerði á sín-
um tíma. Allt bendir til þess að
á þessu flokksþingi ætli Krúsjeff
að skapa sér slíka aðstöðu, svo
að hann þurfi héðan I frá ekki
að óttast neina gagnrýni.
KRÚSJEFF hefur mjög góða að-
stöðu til þessa einmitt nú.
Hann hefur haft áróðursvél
flokksins í sínum höndum og í
heilt ár hefur hún malað hon-
um óstjórnlegt lof. Þá mun upp-
skeran í Sovétríkjunum í ár hafa
orðið metuppskera vegna sér-
staklega hagstæðs tíðarfars og
nýræktarframkvæmdir þær sem
Krúsjeff beitti sér fyrir í Kazakh-
stan hafa gefið góðan arð. Og enn
bætist það við, að Krúsjeff eru
þakkaðir hinir glæsilegu sigrar
Rússa á sviði geimflugs.
Vegna þessa alls vill Krúsjeff
óðfús flýta flokksþinginu um eitt
ár. Hann -getur ekki verið viss
um að veðurfar gefi honum nýja
metuppskeru og eftir að nýrækt-
in í Kazakhstan hefur gefið sæmi
legan arð í tvö ár er jarðvegurinn
að verða fullnýttur, svo að ógn
uppblástursins vofir yfir þessum
héruðum á næsta ári.
Sterkar líkur benda og til þess,
að Bandaríkjamenn sem hafa
verið aftur úr Rússum í geim-
flugi muni fara fram úr þeim á
næsta ári, svo að uppsláttur sá
sem Krúsjeff hefur fengið af
Spútnik og Lúnik yrði ekki fyrir
hendi ef þingið drægist til 1960.
AÐ er því e. t. v. ekki seinna
vænna fyrir Krúsjeff að nota
tækifærið og áróðurinn sjálfum
sér til framdráttar, efla fylgi sitt
innan flokksins og láta hann s£S-
an framselja valdið í hendur nýj-
um einvaldsherra.
Stalinistarnir geta ekki reist
rönd við þessu. Þeir geta ekki
hindrað að Krúsjeff beiti áróðurs-
vélinni fyrir sig og þeir verða að
hlýða stilltir á 6 klst. setningar-
ræðu hans með hásteimndum lof-
orðum, sem þeir vita að ekki
verða efnd.
Á fyrsta degi 20. flokksþings-
ins árið 1956 töluðu margir flokks
foringjar kommúnista. Á fyrsta
degi 21. flokksþingsins sem nú
situr var aðeins einn ræðumað-
ur og hann talaði í 6 klst. Þetta
var tákn þess sem er að gerast
í Rússlandi. Næstu daga á eftir
hafa lofræður um hinn eina og
mikla fyllt salarkynni Kremls.
Persónudýrkun er tekin upp að
nýju í Rússlandi.
AÐUR en 21. flokksþinginu lýk-
ur ber því að kjósa nýja mið-
stjórn. f henni hafa átt sæti síð-
ustu þrjú árin 133 atkvæðisbær-
ir menn og 122 varafulltrúar,
sem höfðu atkvæðisrétt.
Það var til þessarar samkundu,
sem Krúsjeff leitaði þann 17. júní
1957 til þess að ónýta valdatöku-
ráðagerðir Molotovs og félaga
hans. Þá gerðist sá einstæði at-
burður, að miðstjórnin vék frá
12 manna flokksstjórninni og
kaus nýja.
En Krúsjeff er enn ekki ánægð-
ur með skipun flokksstjórnar-
innar. Það er við hina þýðingar-
miklu kosningu til miðstjórnar
flokksins, sem hann ætlar að
skapa sér grundvöll nýrrar flokks
stjórnar, sem á að kunna að hlýða
honum í blindni.
Utan úr heimi —
Framh. af bls. 10
þrýsting og séu í minni hættu,
þótt þau frjósi inni í þykkum ís.
Margir skipskaðar
Frá því skömmu fyrir aldamót
hafa orðið margir skipstapar
í ísnum undan Grænlandsströnd-
um. Árið 1895 fórst „Hvidbjörn-
en“ við Nunarssuit. Allir, sem
með skipinu voru, komust þó í
land, en 18 þeirra létust af vos-
búð og kulda, áður en hjálp
barst. — Einu ári síðar fórst
„Castor" við Nanortalik, og frá
síðari árum minnast menn „Hans
Egede“, sem sökk árið 1942 eftir
að þýzkur kafbátur hafði hitt
skipið með tundurskeyti, og
„Gertrud Rask“, sem á sama ári
strandaði við Grænland og fórst.
Árið 1948 rakst eftirlitsskipið
„Alken“ á borgarísjaka og sökk
með átta manna áhöfn, og 1957
fórst „Ternen“, sennilega vegna
ísingar. Átta manna áhöfn var
einnig á því skipi, og fórust þeir
allir. — Mótorskipið „Ebba“
hvarf árið 1949 skammt suður af
Grænlandi, og hefur aldrei upp-
lýstst, hver urðu örlög þess — og
1954 fórst kútterinn „Peter Grön-
vold“ með átta manna áhöfn á
svipuðum slóðum.
Loks munu menn minnast
þess, sem gerðist með norska sel-
fangarann „Jopeter“ árið 1955.
Hann hafði frosið inni í ísbreið-
unni við Scoresbysund og var
talinn að því kominn að brotna
og sökkva, er áhöfninni var
bjargað af bandarískum þyrlum
og flutt yfir í danska ishafsfarið
„Kista Dan“. Enginn bjóst við að
sjá selfangarann framar. En um
það bil ári síðar fannst Jopeter
í sama ástandi og hann var, er
áhöfnin yfirgaf hann. — Jopeter
er járnskip, og þetta atvik varð
til þess að styrkja aðstöðu
þeirra, sem héldu fram yfirburð-
um járnskipanna.
Að lokum má geta óhapps
þess, sem skip Grænlandsverzlun
arinnar, ,Digko“, varð fyrir á
síðasta sumri — en þar fór betur
en á horðist í fyrstu. — Með
skipinu var dönsk þingmanna-
nefnd. Hinn 4. júlí rakst það á
borgarísjaka og festist. Fljót-
lega tókst þó að losa skipið.
Hafði það ekki orðið fyrir telj-
andi skemmdum við áreksturinn
— og hélt áfram ferð sinni eins
og ekkert hefði í skorizt. —
Frá setningu 21. flokksþings kommúnista í Kreml sl. þriðjudag.
Krúsjeff í ræðustól að flytja 6 klst. ræðu sína.