Morgunblaðið - 05.02.1959, Blaðsíða 6

6
MORGUTSBLAÐIÐ
Fimmtudagur 5. febr. 1959
3. grein um 21. Jbing rússneska kommúnistaflokksins
Knapinn Krúsjeff notar 7-ára
áætlun sem keyri á Jb/óð sína
og segist œtla fram úr Bandaríkjunum
TYRIR tæpum þremur árum
Krúsjeff upp í (ræðustólinn í
Kreml og flutti fulltrúum á 20.
flokksþingi rússneska kommún-
istaflokksins heljar mikla ræðu,
sem stóð í 6 klst. í þessari ræðu,
sem ekki má blanda saman við
leyniræðu hans um Stalin, ræddi
Krúsjeff efnahagsástandið í
Sovétríkjunum. Hann færði full-
trúunum nýja fimm ára áætlun,
þá sjöttu í röðinni, sem skyldi
verða kórónan á meistaraverk-
inu. Var ræðumaður mjög hreyk
inn er hann lýsti með löngum
talnaþulum inn í glæsta framtíð
Sovétþjóðarinnar.
Á næstu fimm árum skyldu
þjóðartekjurnar aukazt um 68%,
iðnaðarframleiðslan skyldi auk-
ast um 50% og landbúnaðarfram
leiðslan um 70%. Tvöfalda skyldi
íbúðarhúsabyggingar. Með árinu
1957 skyldi taka upp 7 klst. vinnu
dag og síðar fimm daga vinnu-
viku.
Þrjú ár eru liðin síðan og fátt
eitt af hinum glæstu loforðum
Krúsjeffs komið í framkvæmd.
En þann 26. september 1957 tit-
kynnti ráðstjórnin í Kreml, að
„endurskoða" þyrfti fimm-ára á-
ætlunina. f reyndinni var henni
kastað í bréfakörfuna vegna þess,
hve óraunhæf hún var og í nærri
hálft annað ár hefur rússneskt
efnahagslíf starfað án áætlunar.
ENN er nýtt flokksþing rússn-
eskra kommúnista, það 21, í
röðinni sezt á rökstóla í Kreml.
Og við setningu þess vann Krú-
sjeff það frægðarverk að flytja
aðra 6 klst. ræðu og birta þjóð
sinni með engu minna sjálfs-
trausti nýja áætlun. Sú hin nýja
áætlun á að gilda til 7 ára. Með
því að lengja áætlunartímann
stækka tölurnar um áætlaðar
framfarir og framleiðsluaukn-
ingu sem því nemur, en í raun-
inni er Krúsjeff að draga saman
seglin með nýju áætluninni.
í ræðu sinni minntist Krúsjeff
varla einu örði á hina misheppn-
uðu fimm ára áætlun og þeim
mun síður að hann bæri nýju sjö
ára áætlunina saman við hana.
En við athugun kemur það í ljós,
að markið er nú ekki sett eins
hátt. Það kemur t.d. í ljós að fram
kvæmd 7 klst. vinnudags og fimm
daga vinnuviku er frestað enn í
nokkur ár og yfirleitt er öllum
framleiðslumörkum frestað nokk-
uð.
ÞAÐ er t. d. áætlað í 7 ára
áætluninni nýju, að heildar-
framleiðsla iðnaðarins aukizt um
80% á árunum 1959—1965, þ.e.
8,6% aukning á hverju ári. En
samkvæmt 5 ára áætluninni, sem
samin var 1956 átti árleg fram-
leiðsluaukning að nema 10,5%. f
nýju sjö ára áætluninni er áætl-
að að þjóðartekjurnar aukist ár-
lega um 7,2%, en samkvæmt
hinni misheppnuðu fimm ára á-
ætlun, skyldi árleg aukning vera
10%.
Af þessu kynnu menn að vilja
draga þá ályktun, að sjö-ára á
ætlun Krúsjeffs sé raunhæf og i
samræmi við efnahagskerfi Sovét
ríkjanna. Það er að vísu rétt, að
hin nýja áætlun hans er nær
raunveruleikanum en síðasta
fimm ára áætlun, sem virðist hafa
verið langt uppi í skýjunum.
En sjö ára áætlun Krúsjeffs er
með sama markinu brennd og all
ar fyrri efnahagsáætlanir Rússa.
Hún ber þess meiri keim, að hún
sé áróðursplagg ,heldur en sann-
söguleg mynd af framtíðinni. For
ustumenn Rússa hafa líka stund
markið með vilja of hátt, til þess
að áætlunin verki sem keyri á
framleiðsluna.
ÞEIR sem heimsótt hafa Rúss-
land síðustu ár hafa oft eftir-
minnilega kynnzt því, að Rússar
eru haldnir minnimáttarkennd
gagnvart Vesturlöndum. Þeir
finna mjög sárt til þess í sínu
þjóðernissinnaða hjarta, að lífs-
kjör í Rússlandi eru enn miklu
lakari en almennt gerist á Vest-
urlöndum. Það særir Rússa, þegar
þeim er skýrt frá þvi, að í Banda
ríkjunum eigi verkamenn al-
mennt hver sinn bíl, sjónvarps-
tæki, ísskáp o.s.frv., því að þessa
muni virðast rússneskir verka-
menn um ófyrirsjáanlega fram-
tíð ekki geta eignazt. Þegar Mik-
oyan aðstoðarforsætisráðherra
Rússa heimsótti Ford-verksmiðj-
una í Detroit í Bandaríkjunum,
var hann spurður, hvenær þeir
tímar kæmu að rússneskir verka
menn gætu almennt átt sinn bíl.
Hann svaraði: — Það verður óra-
langt þangað til.
Er Krúsjeff leggur nú fram
sína sjö ára áætlun leikur hann
mjög á þessa strengi þjóðernis-
legrar minnimáttarkenndar. Við-
kvæðið í allri ræðu hans um
efnahagsmálin var, að á næstu
sjö árum skyldu Sovétríkin fara
fram úr Bandaríkjunum á mörg-
um sviðum framleiðslu sinnar og
lífskjörin verða jöfn því sem ger-
ist á Vesturlöndum.
ÞAÐ, sem Krúsjeff lofaði þjóð
sinni að gert skyldi á næstu
sjö árum er m.a. þetta:
1) Framleiðsla iðnaðarins aukin
um 80%.
2) Framleiðsla landbúnaðarins
aukin um 70%.
3) Þjóðartekjur auknar um 67%
4) Meðallaun aukin um 46%.
5) Fjárfesting aukin um 85%.
6) Neyzluvöruframleiðsla auk-
in um 62%.
7) Járnframleiðsla aukin úr 40
millj. tonnum í 70 millj. tonn.
8) Stálframleiðsla aukin úr 60
millj. tonnum í 90 millj. tonn.
9) Olíuframleiðsla aukin úr 100
millj. tonnum í 240 millj. tonn
aukin. Þjóðin á að borða karamell
ur í stað þess að drekka Vodka!
Fulltrúar á flokksþinginu í
Kreml, hafa ekki aðstöðu til að
sannprófa, hvort tölur Krúsjeffs
eru réttar og enn síður rússnesk-
ur almenningur. Alþýða lands-
ins er í eðli sínu tortryggin á
loforð valdhafanna í Kreml, en
samanburðurinn við Bandarík-
in, á að hafa þau áhrif að fylla
Rússa þjóðernislegum metnaði
og þannig vinna bug á tortryggni
þeirra gagnvart tölunum.
KRÚSJEFF boðar nú efnahags-
lega samkeppni við Banda-
ríkin. Líkist hann knapa, er situr
á véðhlaupahesti og knýr hann
sporum, svo hann fari fram úr
bandaríska gæðingnum.
í sjálfu sér væri það ekkert
óeðlilegt, þótt Rússar færu fram
úr Bandaríkjamönnum í fram-
leiðslu. Hið víðáttumikla land
þeirra er auðugt af allskyns gæð-
og eftir 7 ár verðurðu miklu stærri en hann.
10) Rafmagnsframleiðsla aukin
úr 240 milljörðum kílóvatta í
520 milljarða kílóvatta.
11) Framleiðsla á skóm aukin úr
355 milljón í 515 milljón.
12) Framleiðsla á sjónvarpstækj-
um aukin úr 3 milljónum í
13,8 milljónir.
13) Þá heitir Krúsjeff stórkost-
legri aukningu efnavöruverk-
smiðja ,svo sem í plasti og
næloni og stóraukinni notkun
sjálfvirkra tækja í verksmiðj-
um.
Svo bætti hann við: Þá verður
framleiðsla á karamellum stór-
um og íbúatala þess er um fjórð-
ungi hærri.
En knapinn Krúsjeff og hinn
rússneski veðhlaupahestur á
langa leið eftir til að komast fram
úr Bandaríkjunum. Þeir sjá
máske bandaríska gæðinginn
framundan og ætla að komast
fram úr honum. En jþeir vara sig
bara ekki á því, að sá bandaríski
hefur hlaupið einum hring fleiri
á veðhlaupabrautinni.
Glöggt dæmi um þetta er t. d.
áætlun Rússa um að ná Banda-
ríkjunum í stálframleiðslu. Nú
sem stendur er stálframleiðsla
úr
skrifar
daglegq lifínu
Lækkanirnar koma
til framkvæmda.
FATT er það, sem hefir meiri
áhrif á vort daglega líf en
verðlag á lífsnauðsynjum og kaup
máttur launa þeirra, sem við fá-
um á hverjum útborgunardegi.
Og um fátt er að sjálfsögðu meira
rætt þessa dagana, þegar menn
hittast á förnum vegi en ákvörð-
un þings og stjórnar um að færa
niður verðlag og laun og reyna
þar með að stöðva þessa ógnvekj
andi verðbólgu, sem vísir menn
segja að muni að öðrum kosti
stækka eins og púkinn, sem hleypt
var úr flösku. Það þarf reyndar
engan speking til að segja almenn
um viðurkennt, að þeir setji ingi að hann getur ekki grætt
á kapphlaupinu milli kaupgjalds ' og ganga eftir því að fyrirmælum
og verðlags. Á það hefur hvsr
vinnandi maður rekið sig æ ofan
í æ á undanförnum árum.
Og nú er annað uppi á teningn-
um. Það er reglulega ánægjulegt
að hlusta á tilkynningalestur út-
varpsins þessa dagana. Hver til-
kynningin rekur aðra um lækk-
að vöruverð. Að vísu munar ekki
mjög miklu á hverri vörutegund,.
en konurnar, sem annast dagleg
kaup til heimilanna vita bezt að
slíkt dregur sig saman, þegar um
er að ræða daglegar nauðsynjar.
Fólk yfirleitt bjartsýnt.
SJÁLFSAGT er erfitt fyrir
hvern einn að átta sig á því
hvað hann fær í aðra hönd, hvort
lækkun á kaupi vinnst upp með
lækkuðu vöruverði, en mér virð-
ist fólk yfirleitt bjartsýnt. Það
veit af reynslunni hvernig farið
hefði, ef ekki hefði verið spyrnt
við fótum og fyrstu afleiðingar
frumvarpsins um niðurfærslu
verðlags og launa spá góðu. —
Byrjað var á að mæla svo fyrir
að mestu nauðsynjavörur almenn
ings skyldu lækka; mjólk. kjöt,
kartöflur o. s. frv.
Næstu daga ættu verðlækk-
anirnar að fara að segja áþreif-
anlega til sín og um leið gefst
betra tækifæri til að átta sig á
því, hvað er að gerast, því ekk-
ert skilur fólk betur en ef það fær
meiri vörur fyrir færri krónur.
Um að gera að fylgjast
vel með.
g nú er um að gera að fylgj-
ast með þvi hvað á að lækka,
0
verðlagsyfirvaldanna sé hlýtt. Þó
verður að hafa það í huga, að
kaupmönnum hefur verði gefinn
frestur til 10. febrúar til að koma
lækkuninni í kring. En sé ein-
hvers staðar pottur brotinn í
þessum efnum, eftir að auglýstar
lækkanir eiga að hafa gengið í
gildi, er sjálfsagt að gera verð-
gæzlunni aðvart. Enginn má kom
ast upp með að hlíta ekki settum
reglum.
Nokkrir einhleypingar hafa
komið að máli við Velvakanda
og látið í ljós átta um
að þeir komi ekki til með að njóta
góðs af lækkunum á matvörum,
vegna þess að þeir borða á veit-
ingahúsum. Að óreyndu virðist
ekki ástæða til að hafa áhyggjur
af því, þar sem þegar hefur ver-
ið auglýst 5% lækkun á allri
greiðasölu.
Aðrir hafa látið í ljós ótta sinn
um að strætisvagnafargjöld falli
ekki undir liðinn lækkuð flutn-
ingsgjöld. Þegar þetta er ritað,
er ekki komið fram hvernig þeim
málum er háttað. Þetta atriði
skiptir fjölmarga aðila miklu
máli, þar sem strætisvagnagjöld
eru stór liður í útgjöldum
margra fjölskyldna.
Þannig mætti lengi telja. Mörg
atriði koma hér til greina, og víða
skýtur tortryggni upp kollinum.
En eitt er þó nýstárlegt við þess-
ar efnahagsaðgerðir, og það er að
vörurnar eru byrjaðar að lækka
samhliða eða jafnvel á undan
kaupinu.
Rússa um 60 milljón tonn og
Bandaríkjanna um 90 millj. tonn.
Krúsjeff segist ætla að ná Banda
ríkjunum árið 1965 með 90 millj.
tonna stálframleiðslu, en hann
tekur það ekki til greina, að þá
hefur stálframleiðsla Bandaríkj-
anna aukizt og verður komin upp
í 140 millj. tonn.
Svona virðist þetta vera á öll-
um sviðum. Krúsjeff stærir sig
af því, að hann ætli að fara fram
úr Bandaríkjunum, en hann gerir
ekki ráð fyrir neinni framleiðslu
aukningu í Bandaríkjunum á
þessum sama tíma.
Vitanlega er Krúsjeff ekki svo
skyni skroppinn, að hann ímyndi
sér, að stöðnun verði í banda-
rísku atvinnulífi. En hann fer
með rangt mál af ásettu ráði, af
því að það kemmr honum vel í
áróðursskyni. Meðal fundar-
manna á 21. flokksþinginu er
þessi áróður síðan tekinn góður
og gildur. Enginn þorir að benda
á missmíðina á útreikningum
Krúsjeffs. Hver, sem það gerði
gæti átt það á hættu, að vera
úthrópaður „endurskoðunarmað-
ur“ og færður á galdrabrennu.
ÞÓTT ekki sé kannske mikið
að marka tölurnar í 7 ára á-
ætlun Krúsjeffs, má þó nokkuð
sjá stefnuna í hinu rígbundna
efnahagskerfi Sovétríkjanna. Það
er auðséð að enn er megináherzl-
an lögð á fjárfestinguna og þá
fyrst og fremst hráefnaframleið-
sluna og þungaiðnaðinn. En nú
gerist það helzt nýtt, að ætlunin
er að stórauka efnavöruiðnaðinn
og íbúðahúsabyggingar.
Áætlunin um íbúðarhúsabygg-
ingar er sérstaklega athyglis-
verð. Krúsjeff segir að áætlað sé
að byggja á næstu sjö árum 15
milljón nýjar íbúðir. Þetta lof-
orð á sér þær rætur, að húsnæð-
isleysi, hefur verið óskaplegt í
Sovétríkjunum, að undanförnu,
einkum þó í stærstu borgunum.
Fólk hefur svo milljónum skiptir
orðið að hafast við í hreysum,
sem ekki eru boðleg vistarvera
fyrir mannfólk, allra sízt þegar
naprir vetrarvindar blása yfir
steppuna. Ástandið er orðið svo
geigvænlegt á þessu sviði, að ó-
hjákvæmilegt er að gera eitthvað
í því. Áætlunin gerir ráð fyrir
15 milljón nýjum íbúðum. Jafn-
vel þó því marki yrði náð, myndi
það fjarri því fullnægja þörfinni.
Fólksfjölgun í Sovétríkjunum
er ör og nú eykur það stöðugt á
vandræðin. að íbúðarhúsin, sem
hrófað var upp eftir styrjöldina
voru óvönduð og ganga fljótt úr
sér. Ferðamenn í Rússlandi geta
borið um það, hvernig 10 ára
gömul hús eru farin að molna
niður, full af slaga og sprungum.
OVANDAÐAR íbúðarhúsabygg-
ingar eru aðeins ein afleið-
ing þeirrar spennu, sem stöðugt
hefur verið í rússnesku efnahags-
lífi. Önnur afleiðing þeirrar sömu
spennu var sú ákvörðun valdhaf-
anna í júní 1957, að „fresta" þ. e.
strika út ríkislán að upphæð 260
milljarða rúblna og svipta rússn-
eska alþýðu þannig meginhlutan
um af raunverulegum sparifjár-
inneignum sínum.
Hinn nýi valdhafi virðist ætla
að viðhalda sömu spennunni og
áður. Hann gefur fyrirheit um
styttingu vinnutíma í rússnesk-
um verksmiðjum. En verkamenn
verða beðnir um að vinna þeim
mun lengri eftirvinnutima kaup-
laust til þess að uppfylla áætl-
anirnar. Har.n gefur einnig fyrir-
heit um skattalækkanir, en al-
ræðisstjórn hans getur með einu
pennastriki jafnað þær með því
að strika út fleiri ríkislán, sem
almenningur hefur verið skyldað
ur til að leggja sparifé sitt í.
□-
-□
BELGRAD, 31. jan. — Mikið
kaupæði hefur gripið um sig í
Júgóslavíu. Þykjast menn hafa
veður af gengislækkun.
□-
-□