Morgunblaðið - 15.02.1959, Qupperneq 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 15. febr. 1959
Ágreiningur um greiðslutíma
Eftir Jón Sigurðsson alþingismann
á Reynistað
DEILT er um það, hvort full-
trúar bænda hefðu átt að knýja
fram á Alþingi hvað sem það
kostaði 3V2 % grunnkaupshækk-
un á kaupi bóndans frá 1. febr.
til 1. sept. n.k. umfram þá hækk-
un sem fulltrúar bænda sömdu
um við fulltrúa neytenda s.l.
haust eða bíða eftir þessari hækk
un til 1. sept. n.k. er nýr verð-
lagsgrundvöllur yrði ákveðinn.
En 314% grunnkaupshækkun
á kaupi bóndans, jafngildir sem
næst 2% hækkun á verðlags-
grundvelli landbúnaðarins.
Til þess að gera þetta mál Ijós-
ara skal reynt að gera í stuttu
máli grein fyrir hvernig í þessu
liggur.
Þegar framleiðsluráð landbún-
aðarins reiknaði út afurðaverð
til bænda í byrjun sept. s.l. hafði
verkamannafél. Dagsbrún í
Reykjavík ekki lagt fram endan-
legar kröfur um grunnkaups
hækkunina. Hafði framleiðsluráð
stjórn Dagsbrúnar mjög grunaða
um að fresta hækkunarkröfum
sínum af ásettu ráði, þar full-
trúar bænda hefðu lokið verð-
lagningu landbúnaðarvaranna.
Vel vitandi að framleiðsluráði
var samkvæmt þágildandi lögum
óheimilt að hækka kaup bónd-
ans nema einu sinni á ári til sam-
ræmis við aðrar stéttir. — þ.e.
1. sept. ár hvert þegar verð land
búnaðarvara er ákveðið.—
Þrátt fyrir þennan grun var
ekki hægt að fresta verðlagn-
ingunni. Með því hefðu skýlaus
ákvæði framleiðsluráðslaganna
verið brotin. Og auk þess úti-
lokaö vegna sölu sláturfjáraf-
urða sem voru að koma á mark-
aðinn og varð að selja með
gömlu verðlagi meðan nýtt verð
var ekki fyrir hendi, til stór-
tjóns fyrir bændur. Það varð
því að ráði í framleiðsluráði að
semja við fulltrúa neytenda um
að ákveða bóndanum 6% grunn-
kaupshækkun eins og verkam.fél.
Hlíf í Hafnarfirði og ýmis önnur
félög höfðu þá fengið samþykkta.
Varð þetta að samkomulagi milli
þessara aðila.
Þessi hækkun á kaupi bóndans
var svo tekin með, þegar reiknað
var út hvað bóndinn þyrfti að fá
fyrir afurðir sínar samkv. þeim
verðgrundvelli er fulltrúar
bænda og neytenda höfðu orðið
ásáttir um og með aðstoð Hag-
stofunnar. Nokkru eftir að verð-
lagningu landbúnaðarvara var
lokið, kom stjórn Dagsbrúnar
með miklar kröfur um grunn-
kaupshækkun líklega 12%% en
samdi seint í september um
9%% hækkun. Þetta var mikið
meiri hækkun en bændur og
mörg félög og starfsmannahópar
höfðu fengið og búa við enn 1
dag, þar á meðal mjólkurfræð-
ingar mjólkursamlaganna sem
sömdu um 5%. Að því er bænd-
ur snerti máttu þeir ekki hækka
vörur sínar vegna grunnkaups-
hækkana fyrr en 1. sept. n.k. —
Annars er þetta að stór hækka
kaupið, fljótlega eftir að land-
búnaðarvöruverðið hefir verið
ákveðið, ráð sem kommar hafa
notað á undanfömum árum —
Svo það er engin ný bóla.
Með því hafa þeir tryggt sér
óeðlilega lágt verð á landbún.
vörum stundum nær því árlangt
eða til 1. sept. haustið eftir. Á
öðrum tímum árs hefir fram-
leiðsluráði verið leyft að breýta
verðlagningu ef breyting hefir
orðið er lýtur að sölu og dreif-
ingu varanna. En hefir ekki tek-
ið til breytinga er snerta sjálfan
búrekstur bænda, s. s. kaup-
bóndans og fólks hans, o. fl
Þegar stjórn Emils Jónssonar
var að ganga frá frv. sínu um
niðurfærslu verðlags og launa
o. fl. var framleiðsluráð land-
búnaðaríns kvatt á fund ríkis-
stjórnarinnar til viðræðu um
frv. í tilefni af þeim viðræðum
sendi framleiðsluráð ríkisstjórn-
inni einskonar óskalista í 3 lið-
um, um breytingar og viðauka
við frv. stjórnarinnar. Þessir
liðir voru í aðalatriðUm.
1. Að kaup bóndans væri
hækkað um 3%% til sam-
ræmis við Dagsbrún áður en
kaup hans lækkaði samkv.
frv. stjórnarinnar.
2. Að framleiðsluráði skuli
heimilt að hækka afurða-
verð til framleiðenda ef
hækkunin verður á vísitöl-
unni er nemur 2 stigum eða
meiru.
Að framleiðsluráði skuli
heimilt á sama hátt að um-
reikna verð á landbúnaðar-
vörum ef breyting verður
á grunnkaupi.
Allir framleiðsluráðsmenn voru
sammála um að bera fram þess-
ar óskir. En virtust ekki á einu
máli um hverjar af þessum 3
óskum væru þýðingarmestar fyr
ir bændur ef þess yæri ekki
kostur að fá þær allar uppfyllt-
ar. —
Gætti þessa því meir eftir því
sem málið skýrðist í meðförun-
um.
Ríkisstjórnin dró enga dul
á það að hún gæti ekki geng-
ið inn á að hækka kaup bóndans,
umfram það, sem fulltrúar
bænda höfðu samið um og lög
stæðu til, af ástæðum sem síðar
verður greint frá. —
Þegar það var ljóst, lögðu
Sjálfstæðismenn í framleiðslu-
ráði allan þunga sinn í að
tryggja að 2. og 3. liður óska-
Framtíðarstarf
Stórt innflutningsfyrirtæki vantar vanan og dugleg-
an skrifstofumann, sem innan tíðar mun koma til
greina, sem forstöðumaður.
Þeir, sem áhuga hafa, eru beðnir að leggja
nöfn sín og símanúmer á afgr. Mbl. merkt
„Framtíðarstarf—50—5139“
Nýkomið fjölbreytt úrval af
Áklœði á bifreiða-
sœti
KRISTINN JÓNSSON
Vagna- og bílasmiðja
Til sölu
100 ferm. einlift járnklætt timburhús við Álfhóls-
veg Kópavogi, ágætt fyrir iðnað eða líkan rekstur
Fokheld 100 ferm íbúðarhæð við Langholtsveg.
Fokheldar og fullsmíðaðar íbúðir við Álfheima og
fleiri íbúðir.
Upplýsingar í síma 15795.
3.
Jón Sigurðsson
listans þ. e. heimildin til hækk-
unar á afurðaverffi til bænda,
vegna hækkunnar á grunnkaupi
eða vísitölu yrði lögfest. Þetta
tókst. Með samþykkt þessara
tillagna fá bændur leiðréttingu
mála sinna, sem allir er fylgzt
hafa með þessum málum hafa
óskað og beðið eftir árum sam-
an. Hér eftir verður t. d. ekki
hægt að stórhækka grunnkaup
verkamanna í sept.-okt. þannig
að bændur fái ekki tilsvarandi
hækkun fyrr en 1. sept. næsta
ár, eins og verið hefir.
Verði hér eftir knúin fram
almenn kauphækkun er nú að-
staða til að svara henni um hæl
með tilsvarandi hækkun á verði
landbúnaðarvara.
Allir hljóta að játa að slík
víxlhækkun á kaupgjaldi og
verðlagi er háskaleg. En við það
hefir þjóðin búið í mörg ár.
Og er þá ekki jafngott að fólk
fái strax að sjá afleiðingarnar
t. d. af almennri kauphækkun, að
þær dragi óumflýjanlega strax
dilk á eftir sér, í stað þess að
láta afleiðingarnar koma fyrst
fram mörgum mánuðum síðar.
Líklegt er að þessi breyting verði
til þéss, að fólki verði hér eftir
ljósara en verið hefir að almenn-
ar kauphækkanir séu að minnsta
kosti vafasamur gróðavegur þeg-
ar á allt er litið, og hugsi sig því
vel um áður en þær eru knúðar
fram. Væri þá strax nokkuð
unnið. Eins og öllum mun kunn-
ugt voru þessar breytingar sam-
þykktar og eru orðnar að lögum
frá Alþingi.
Eins og getið er um hér að
framan taldi ríkisstjórnin sér
ekki fært að samþykkja þá ósk
framleiðsluráðs, að bændur
fengju grunnkaupshækkun um-
fram það, sem þeir höfðu samið
um s.l. haust. Ástæðurnar fyrir
þessari synjun, sem ekki varð
mótmælt með rökum, voru þess-
ar:
1. Að bændur ættu ekki rétt
til að fá þessa grunnkaups-
hækkun lögum samkvæmt
fyrr en á n.k. hausti, og að
engar líkur væru til að henn
ar hefði verið krafizt, ef
þetta tækifæri hefðd ekki
boðizt. Bændur ættu þarna
víxil ef svo mætti segja,
sem ekki félli til útborgun-
ar fyrr en í sept. n.k.
2. Að með lögunum um niður-
færslu kaupgjalds og verð-
lags, fengju bændur mikils
verðar réttarbætur, sem
væru þeim mörgum sinn-
um meira virði í framtíð-
inni, en þó þeir fengju nokk
urn frádrátt á þeirri afurða-
verðs-lækkun, sem lögin
mæla fyrir um og því órétt-
mætt að setja kröfuna um
kauphækkun á odd af þeirri
ástæðu.
3. Að ljóst er, að framleið-
endur landbúaðarvara fá
vegna aðgerða þess opin-
bera uppbætur á útfluttar
landbúnaðarvörur frá 1.
sept. 1958 — 31. ágúst
1959, sem áætlað er að nemi
allt að 6 millj. kr. um fram
það, sem reiknað var með,
er verðlagningin fór fram
í byrjun sept. 1958, þar eð
útllutningsbætur hafa
hækkað úr 83%, sem reikn-
að var með upp í nær 100%
Þetta ætti að gera bændur
skaðlitla af að bíða eftir
umræddri kaupgreiðslu til
næsta hausts.
4. Loks var upplýst að ýmsar
stéttir og starfshópar, hafa
fengið miklu minni grunn-
kaupshækkanir en Dags-
brúnarverkamenn, jafnvel
aðeins frá 1%—5% grunn-
kaupshækkun á sama tíma
og bændur höfðu tryggt
sér 6% hækkun með
samningi við fulltrúa neyt-
enda. Það var því augljóst
er þannig var í pottinn bú-
ið að ekki var gjörlegt að
taka bændur nú eina út úr
og veita þeim grunnkaups-
hækkun. Slík aðgerð hefði
óhjákvæmilega orsakað svo
víðtæka óánægju að allt
hefði farið úr böndunum
hjá ríkisstjórninni. Þar með
hefði þessi tilraun ríkis-
stjórnarinnar að kippa efna
hagsmálum í betra horf og
forða frá hruni verið úr sög-
unni eins og forsætisráð-
herra lýsti yfir.
Þetta voru þær staðreyndir,
sem Alþingi varð að horfast í
augu við, og vega og meta er
greitt var atkvæði um að hækka
grunnkaup bóndans. Tillaga um
það frá Framsóknarflokknum
var felld með miklum atkvæða-
mun. Þrátt fyrir það treystust
Frams.fl.menn ekki til að greiða
atkvæði gegn frumvarpinu, sátu
hjá við atkvæðagreiðslu um frv.
Þeir vildu ekki taka á sig þá
ábyrgð að drepa frv. hreinlega,
og setja með því allt í sama
farið og fyrir áramót, svipta
bændur þeim kjarabótum er
frv. veitti þeim og bændur þó
engu nær því að fá kaupupp-
bótina fyrr en á n.k. hausti.
Af sömu ástæðu var tillagan
um grunnkaupshækkunina felld
af Sjálfstæðis- og Alþýðuflokks-
mönnum, þar eð þeir töldu að
samþykkt hennar væri sama og
að eyða málinu, samanber yfir-
lýsingu forsætisráðherra.
Landsmálafélagið Vörður
lleldur fund
í Sjálfstæðishúsinu þriðjudaginn 17. febrúar kl. 8,30.
Umræðuefni:
Þingmál, frummælendur: Magnús Jónsson 2. þingmaður Eyfitrðinga, Ragnildur Helgadóttir,
8. þingmaður Reykvíkinga, Friðjón Þórðarson 11. landskjörinn þingmaður, Sigurður Bjarna-
son, þingmaður N-ísfirðinga.
Allt sjálfstæðisfólk velkomið, meðan húsrúm leyfir.
Landsmálafélagið Vorður