Morgunblaðið - 14.05.1959, Blaðsíða 20

20
MORCZJyBLAÐIÐ
Fimmtudagur 14. maí 1959
Frúin hlustar á allt þetta hin
rólegasta. Síðan leiðir hún okk-
ur brosandi til stofu sinnar. Það
er stofa, sem er full af haglega
gerðum húsgögnum frá Napóle-
ons-tímanum og þar sem speglar
eru á öllum veggjum. Þetta er
íbúð, þar sem tíminn virðist
standa í sömu sporum.
Hér í þessu umhverfi horfins
tíma verð ég vottur að atburði,
sem er bæði áhrifaríkur og ber
svip afturgöngunnar. ÞaC er at-
burður, sem kemur manni til að
gleyma árum og birtir löngu
liðna tíma aftur í svo skýru
ljósi, að það er eins og þeir væru
yfirstandandi.
Á meðan frú Blavetti fyllir
glös okkar með „Aperitif", tek
ég eftir því, að Hugo Bleicher
litast í laumi um í stofunni. —
Hvaða hugsanir skyldu það vera,
sem nú koma upp aftan við enni
hans? Hvaða endurminningar
hann sér aftur þau herbergi, þar
sem hin áhrifamikla fangelsun
Armands Borni og Renée hans
fór fram.
En frú Blavetti gefur okkur
ekki mikinn tíma til að sökkva
okkur niður í hugsanir okkar. —
Ég kemst að því, mér til hugar
léttis, að'hún hefur auðsjáanlega
ekki þekkt Bleicher aftur. Með
ákafa gamallar konu, sem ekki
hefur oft tækifæri til að tala,
segir hún nú frá tímum, sem
áreiðanlega hafa verið hinir við-
burðaríkustu í hennar kyrrláta
ekkjustandi.
„Trúið mér til þess, herrar mín
ir, ég komst þá alveg grunlaus
inn í þetta óþægilega mál“. full
yrðir hún. Því næst segir hún
frá því, að dag nokkurn — í októ
berlok 1941 — hafi ókunn kona
komið til hennar og viijað fá
fyrstu og aðra hæð hússins
leigða hana kunningja sínum,
sem græddi vel á svartamarkaðs
viðskiptum og gæti því goldið
leigu eftir því. Það var tilskilið,
að ég lokaði augunum fyrir því,
að hann kynni að fá heimsóknir
viðskiptavina sinna seint á kvöld
in. Blygðunarroði færist snöggv-
ast yfir kinnar frú Blavetti. —
„Þér getið skilið, hvernig á stóð.
Dóttir mín var mjög þungt hald-
in um það leyti, lækniskostnað-
ur og sjúkrahúskostnaður óx
upp úr öllu valdi, og við höfðum
ekki annað en minn litla ekkju-
lífeyri, síðan maðurinn minn féll
1915 við Verdun. Þá gripum við
til þessa í neyð okkar — “
„Vissuð þér í raun og veru
ekki, hvað gerðist í herbergjun-
um uppi í húsi yðar?“ greip
Hugo Bleicher fram í fyrir
henni.
„Nei, vissulega ekki, herra
minn. Nú gæti ég sagt frá því og
gæti meira að segja stært mig af
þvi, að hafa falið leynilega sendi
stöð í húsi mínu. En ég verð að
játa, að þá hafði ég ekki hug-
mynd um neitt. Ég hugði, að nýi
leigjandinn, Armand nokkur
Borni, væri auðugur svartamark
aðsbraskari. Ég hafði meira að
segja orðið að skuldbinda mig til
að fara aldrei upp á loftið, því
að þar væru hinar leynilegu
vörubirgðir geymdar-------“
Frú 'Blavetti varpar öndinni.
„Það gekk líka allt vel í fjórtári
daga. Herra Borni fór sjaldan að
heiman. Hann fór aðeins stöku
sinnum til Sacré Coeur á kvöld-
in. Hann hafði hina ljóshærðu
frú Renée sína með sér, að
minnsta kosti hélt ég þá, að hún
væri konan hans. Þau fengu bæði
daglega heimsókn af konu þeirri,
sem hafði tekið herbergin á leigu
handa þeim og þau kölluðu
aldrei annað en „la chatte“
(„Læðuna“>.
Guð minn góður — ef ég hefði
þá rennt grun í, hver þessi kona
var í raun og veru, þá hefði ég
rekið hana út þegar í stað. Ég
var líka dálítið tortryggin í
fyrstu, en viðmót hennar var svo
viðkunnanlegt og sannfærandi.
Hún töfraði mig beinlínis. Hugs-
ið þið ykkur, herrar mínir: Þess
ari persónu er það að kenna, að
ég fékk fjögurra mánaða fang-
elsisdóm, ég, ekkja eftir fransk-
an herforingja“.
„Voruð þér á sett í fangelsi,
frú?“ spurði ég.
„Já, ég var tekin til fanga af
Þjóðverjum þegar eftir húsrann-
sóknina hjá mér. Það var herða-
breiður risi með stór, svört horn-
spangargleraugu, sem tók mig
fasta“.
Þegar gamla konan sagði síð-
ustu orðin, tók Hugo Bleicher
af sér gleraugun og fór að
þurrka af þeim hægt og mjög ná-
kvæmlega.
En frú Blavetti tók ekki eftir
þessu, til þess var hún of niður
sokkin í frásögn sína. Hún sagði
okkur frá því, að „Læðan“ og
bæði Borni-hjúin hefðu nærri
daglega lent í orðasennu og að
„Læðan“ hefði sagt henni frá
því dag nokkurn, auðsjáanlega
vegna afbrýðisemi, að Armand
og Renée væru í rauninni alls
ekki gift. Því næst sagði hin
fjörlega gamla frú frá því, sem
gerðist hinn gráa nóvember-
morgun árið 1941, þegar ógæfan
skall yfir hennar eigin borgara-
legu tilveru, yfir njósnasamtök-
in „Interalliée", yfir Armand,
Renée og loksins einnig yfir
„Læðuna“ sjálfa.
„Hugsið þér yður“, heldur frú
Blavetti áfram hinni fjörugu frá
sögn sinni, „þessi herðibreiði
með svörtu gleraugun yfirheyrði
mig sjálfur — og honum sagði ég
þá frá „Læðunni". Einmitt þess-
um manni, sem ég síðar frétti,
að hafi verið Hugo Bleicher sjálf
ur, hinn frægi Hugo Bleicher, —
enda þótt ég geti ekki gert mér
það reglulega í hugarlund —“
Frú Blavetti þagnar snöggvast,
til þess að draga andann og senni
lega einnig til þess að sjá, hvaða
áhrif þetta fræga nafn hefði á
okkur. Ég lít á Bleicher, en hann
beygir sig yfir gleraugun sín og
það er engu líkara en að hann
geti alls ekki hreinsað þau í
þetta skipti.
Mér flýgur í hug, hve sjald-
gæfur maður þessi Hugo Bleic-
her hlýtur að vera. Það er hann
sem hefur líka vindlabúð í Tettn
ang, hann, sem eitt sinn var ógn
leynihreyfingarinnar á Frakk-
landi og háttsettur franskur
landamæraembættismaður hafði
heilsað í dag með handabandi og
mikilli virðingu, eins og hann
ætti að mæta vini en ekki fyrr-
verandi andstæðingi. Það er
þessi Hugo Bleicher, sem Sús-
anna flýtir sér á móti með opn-
um örmum, enda þótt hún hafi
ekkert af honum frétt í tíu ár
og hefði orðið að vera þrjú ár í
fangelsi vegna ástar sinnar á
honum. Það er þessi Hugo
Bleicher, sem tigin, gömul París-
arfrú kallar „frægan mann“ með
hrifningu í svip sínum, enda þótt
hún hafi setið í fjögurra mánaða
gæzlufangelsi af hans völdum.
Mér verður hvað eftir annað á
að hugsa, hver þessi Hugo Bleic-
her sé, hve hann sé sjaldgæfur
maður.
„Ég verð að segja ykkur frá
því í einstökum atriðum, herrar
mínir, hvernig því var varið“,
tekur frú Blavetti aftur til máls.
„Já, — þegar Þjóðverjarnir
höfðu handtekið herra Borni og
Renée uppi á efri hæð, leið nokk
ur tími. En á meðan urðum við
dóttir mín að bíða, undir gæzlu,
hérna niðri í þessu sama her-
bergi, sem við nú sitjuna í. Og
hugsið yður, ég mátti ekki tala
orð við dóttur mína, í mínu eig-
in húsi og við mína eigin dótt-
ur“. Frú Blavetti hristir höfuð-
ið og skilur ekki í þessu. —
„Jæja — og svo fóru þeir með
Borni niður þennan stiga í hand-
járnum. Þá varð ég verulega
hrædd. Og síðan kom hann ofan
af loftinu, sá sem sagt er, að hafi
verið Hugo Bleicher sjálfur, en
ég trúi því nú ekki enn í dag, og
á meðan hann var að yfirheyra
mig, þá var hringt útidyrabjöll-
unni.
Bleicher — ef það þá hefur
verið hann — segir við mig: —
„Pardon Madame“ (afsakið frú),
stendur upp, opnar útidyrahurð-
ina og þar fyrir utan stendur
einn þeirra sem ég hafði áður
haldið að væru svartamarkaðs-
braskarar, en var í rauninni
njósnari. Bleicher segir honum
að fara upp á loft, „le chef vous
attend“, foringinn bíði eftir
honum, og þegar njósnarinn var
kominn upp í miðjan stigann, þá
hringdi Bleicher bjöllunni þris-
var. Ég heyrði uppi á efri hæð-
inni skarkala og dynki, eins og
Opnum í dag
verzlun okkar í nýjum húsakynnum á
Hverfisgdtu 49
Síml 15500
~ Ægisgötu 4
SIVi IÐI R:
Vantar nú þegar menn
vana blikksmíði eða járnsmíði
a
r
i
á
J O
/V) Markús, þú ert ekki með öllu
mjalla. — Stína ástfangin af hon-
um SiggaH
Já, Róbert. Kannski má kalla
það barnabrek, en það er nógu al-
varlegt samt.
2) Hvernig veiztu þetta?
í fyrsta lagi leggur hún sig alla
fram við að kenna honum anda-
kvak, til þess að hann sigri í sam-
keppninni — og hún vonar, að
hann velji hana sem drottningu
sína á dansleiknum.
3) Jæja, og hvað þá um Sigga?
Hann er yfir sig hrifinn af
Lindu — hefirðu ekki tekið eft-
ir því?
þar væru áflog, og síðan varð
allt hljótt.
Bleicher settist aftur alveg
sakleysislega hjá mér, eins og
ekkert væri um að vera, sagði
„afsakið töfina“ og hélt áfram
að yfirheyra mig. Rétt á eftir
var hringt aftur. Aftur opnaði
Bleicher dyrnar, aftur kom hann
með setninguna „la chef vous
attend“, aftur kom þrenn hring
ing, síðan skark og dynkir og svo
hin kurteislega orð hans: „afsak-
ið töfina“. Þannig gekk það
þrisvar sinnum. Loksins var ég
orðin svo rugluð og af mér geng
in, að ég fór að tala um „Læð-
una“, og síðan bauð ég Bleicher
kaffibolla. Þér skiljið, að það
var til þess að gera hann svo-
lítið vingjarnlegri, en hann svar
aði: „Mér þykir það leitt, frú, en
ég get ekki þegið það, því ég verð
því miður að taka yður fasta“.
„Já — ég var svo heimsk, að
ljóstra upp um „Læðuna“ við
Bleicher“, Síðan þegir hún, sorg-
mædd á svip.
„Ég hef orðið að gjalda mikið
fyrir þá heimsku mína“, segir
frú Blavetti, og rýfur aftur
þögnina. „Eftir að fangarnir
voru látnir lausir 1945, var
Reriée Borni stefnt fyrir auka-
rétt, þar eð „Læðan“ hafði full-
yrt, að hún hefði svikið hana. En
Renée varði sig með því að benda
á, að það hefði ekki verið hún,
heldur ég, sem í raun og veru
hefði ljóstrað upp um „Læð-
una“ og — í strangasta skilningi
er það því miður satt“.
Því næst rekur hin litla frú
raunir sínar með hjartnæmum
orðum. Hún segir frá því, að
vegna þessarar „heimsku sinn-
ar“ hafi legið við, að henni yrði
stefnt fyrir aukarétt fyrir „land
ráð vegna gáleysis". Þess vegna
hafi ekki verið viðurkennt, að
hún hefði beðið „tjón vegna
hersetunnar" og hún hefði ekki
fengið eyri í skaðabætur fyrir
varðhaldið. Það var í rauninni
mjög sorgleg saga.
„Já, — þessi herðibreiði með
gleraugun, sem sagt er að hafi
verið sjálfur Hugo Bleicher —
hann tók mig fasta undir eins
eftir yfirheyrsluna. „Þér eruð
yfir Borni-hjúunum“, sagði hann
upp í opið geðið á mér“, heldur
frú Blavetti áfram sögu sinni.
„Rangminnir yður ekki þarna
dálítið, frú?“
SHUtvarpiö
Fimmtudagur 14. maí:
Fastir liðir eins .og venjulega.
12,50—14,00 „Á frivaktinni", sjó
mannaþáttur (Guðbjörg Jónsdótt
ir). 19,00 Þingfréttir. — Tónleik-
ar. 20,30 Erindi: Séð og heyrt í
sjúkrahúsi, eftir Þórgný Guð-
mundsson bónda (Þóroddur Guð
mundsson rithöfundur fiytur).
20,55 Úr hljómleikasal: Irmgard
Seefrid syngur lög eftir Schu-
bert, Moussorgskij og Bartók;
Erik Werba leikur undir á pía-
nó (segulband). 21,35 Útvarps-
sagan: „Úr ösku í eld“ eftir Dag-
finn Sveinbjörnsson; II. (Ævar
Kvaran leikári). 22,10 Garð-
yrkjuþáttur: Ole P. Pedersen
garðyrkjufræðingur talar um
ræktun í kirkjugörðum. — 22,25
Sinfónískir tónleikar (plötur).
23,05 Dagskrárlok.
Föstudagur 15. maí:
Fastir liðir eins og venjulega.
13,15 Lesin dagskrá næstu viku.
19,00 Þingfréttir. — Tónleikar.
20,30 Daglegt mál (Árni Böðvars
son kand. mag.). 20,35 Kvöld-
vökuþættir frá Dalvík og úr
Svarfaðardal; — Kristinn Jóns-
son oddviti hefur safnað saman.
a) Björn Árnason frá Atlastöð-
um talar um annálaritara á 17.
og 18. öld. b) Tryggvi Árnason
kveður hestavísur. c) Baldvin
Sigurðsson segir frá selveiðum.
d) Guðrún Þorkelsdóttir flytur
frásögu af sjóhrakningum sín-
um. e) Sigurður Jónsson kaup-
maður rekur þróunarsögu Dal-
víkur frá aldamótum. f) Krist-
inn Jónsson oddviti kveður ferða
vísur. g) Zóphónías Jóhannsson
segir frá hákarlaveiðum. 22,10
Lög unga fólksins (Haukur
Hauksson). 23,05 Dagskiárlok.