Morgunblaðið - 28.05.1959, Blaðsíða 6

c
MORVVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. mai 1959
H ugleiðí ngar
um „Aburðarverksmiðju rikisins"
EINS og mörgum verkfræðing-
um er kunnugt um, fór fyrsta
athugunin á mögulegum tengsl-
um milli Sogsvirkjunarinnar og
væntanlegrar áburðarverksmiðju
fram 1942, á fundi er haldinn var
í Verkfræðingafélagi íslands í
des. það ár.
Síðan var málið í stöðugri at-
hugun hjá verkfræðingum hér og
í ágúst 1949 birti Steingrímur
Jónsson rafmagnsstjóri ítarlega
álitsgerð um afl- og orkuþörf
áburðarverksmiðju. Einnig komu
til skjalanna siðar verkfræðing-
arnir Björn Jóhannesson og
Jóhannes Bjarnason og fleiri.
Hinn síðarnefndi flutti fróðlegt
erindi um áburðarverksmiðju-
málið á fundi í V.í. í febr. 1952,
og lýsti stofnáætlun verksmiðj-
unnar.
Við þessar fyrstu athuganir
styrktust menn meir og meir í
þeirri skoðun, að hægt væri að
koma hér á fót fullnægjandi á-
burðarverksmiðju til framleiðslu
köfnunarefnisáburðar, án þess
að þurfa að reisa fyrst um sinn
sérstaka orkustöð fyrir hana.
Má fullyrða, að undirbúning-
urinn sem áburðarmálið fékk
meðal íslenzkra verkfræðinga
hafi ráðið því, að erlendir sér-
fræðingar í slíkum málum treyst-
ust til þess að falla frá kröfu um
sérstaka orkustöð, og stofnsetja
verksmiðjuna á þeim grundvelli,
að Sogsvirkjunin sæi henni fyrir
nauðsynlegri raforku.
Þegar byggingarsérfræðingur
Áburðarverksmiðju ríkisins, C.
O. Brown, birti skýrslu um af-
köst og vélar í jan. 1952, komst
hann svo að ofði:
„Verksmiðjan hefir áætluð
(designed) afköst er nema 7400
smál. af bundnu köfnunarefni á
ári, á 355 vinnudögum. En til að
byrja með, vegná takmörkunar á
fáanlegri orku, mun verksmiðj-
an framleiða 6000 ' smál. af
bundnu köfnunarefni sem 18200
smál. af vörðum ammoniumni-
tratkristöllum".
7400 smálesta köfnunarefnisaf-
köstin voru valin eftir áliti Stein
gríms Jónsson rafmagnsstjóra,
sem taldi Sogið geta annað verk-
smiðju af þessari stærð, ef orkan
væri haganlega nýtt til vetnis-
vinnslunnar.
Það kom mönnum því á óvart,
og sætti gagnrýni á fundinum í
V.í. í febr. 1952, að ekki skyldi
valihn stærri vetnisvélakostur en
14000 kílóvött.
Það var sýnt fram á, að vetnis-
vélastærðin þyrfti að vera 17700
kilóvött, til þess að haida afköst-
unum uppi, þrátt fyrir þá rýrn-
un í afgangsorku frá almennings
veitunum, sem búast mátti við
eftir reynslunni. (Sbr. Tímarit
V.Í., 3. tbi., 1953).
Það hefur síðan komið í Ijós,
að þessi gagnrýni átti við rök
að styðjast.
1956 komst verksmiðjan að
vísu upp í full afköst, 22000 smál.
af Kjarnaáburði, en fór 1957 nið-
ur í 19970 smál. (90% afköst) og
1958 í aðeins 17647 smál. (80%
afköst).
Og samt hafði verksmiðjan átt
þv£ láni að fanga, að erfa frá
ríkinu vetnisvélar fyrir um 1400
kílóvatta afl, og hafði hún því
upp á síðkastið 15400 kílóvatta
vetnisvélakost til afnota í stað
hinna upprunalegu 14000 kíló-
vatta.
Myndir af rafaflsálaginu frá
20. jan. 1959, þegar það var mest
í almenningsveitunum á þessu
ári, og svo frá okt. 1958 og marz
1959 eru talandi vottur þess, að
afgangsorkan er ennþá nægilega
mikil, til þess að halda afköst-
unum uppi, ef ekki væri ónóg-
um vetnísvélakosti um að kenna.
Fyrir 7 árum missti Áburðar-
verksmiðjan af lestinni, þegar
mátti með tiltölulega litlum auka
kostnaði breyta framleiðsluhátt-
um í blandaðan, kalkríkan, köfn
unarefnis- og fosfórsýruáburð, í
stað einhliða köfnunarefnisá-
burðar, eins og nú er gert.
Nú hillir á ný undir lest með
blandaðan áburð, sem verksmiðj
an þarf vonandi ekki að sleppa
fram hjá sér, vegna hins gífur-
lega tilkostnaðar við hina nýju
áburðarframleiðslu.
En það eru fleiri viðfangseni,
sem berja að dyrum við þá ger-
breytingu framleiðsluháttana,
sem nú er í huga höfð, heldur en
fjármálin ein.
Kunnugt er, að Kjarni Áburð-
arverksmiðjunnar nýtur ekki ó-
skorðrar hylli bænda, m.a. vegna
þess hve fíngerður hann er.
Rannsóknir hafa einnig farið
fram undanfarin ár, á saman-
burði áhrifa Kjarna og Kalk-
saltpéturs á grasið, bæði á At-
vinnudeild Háskólans og á
Hvanneyri.
Hafa niðurstöður ótvírætt leitt
í Ijós, að grasið fær mun meira
kalkefnainnihald eftir Kalksalt-
péturinn en Kjarnann. Þetta kem
ur engum á óvart, því það er
löngu vitað, að íslenzk mold er
kalkefnarýr, og verður grasið því
að fá kalkið annarsstaðar frá.
Gagnvart áhrifum Kjarnans á
sýrustig jarðvegs, er rannsóknum
enn ólokið.
Nú mun vera í ráði, að íslenzk-
ir sérfræðingar Áburðarverk-
jsmiðjunnar kynni sér ýtarlega
þær framleiðsluaðferðir og vél-
tækni, sem eru á boðstólum er-
lendis í dag. Koma ýms ný við-
horf þar til sögunnar.
Er það sjálfsögð ráðstöfun
gagnvart verksmiðjunni sjálfri,
en gagnvart viðskiptavinuunum,
bændum landsins, er engu minni
þörf á að fara vel og vandlega í
sakirnar, og hafa einnig með 1
ráðum þá menn, í Atvinnudeild
Háskólans, bændaskólum og til-
raunastöðvum, sem þekkja gerst
samverkanir áburðar og íslenzkr
ar moldar.
Verður vonandi ekki farið eins
geyst í sakirnar og fyrir 7 ár-
um, þegar ekki vannst tími til að
hlusta á ráðleggingar um fjöl-
breyttari og kalkríkari áburðar-
tegund, en Kjarnann.
Þá er vitaskuld sjálfsagt og
eðlilegt, að raforkumálið verði
tekið upp til gagngerðrar endur-
skoðunar, með tilliti til hins ó-
nóga vetnisvélakosts. ,
Ásgeir Þorsteinsson
verkfræðingur.

íslandsdeild i „Svenska IVlassan"
ÞÁTTTAKA íslands í sýningunni
„Svenska Massan“, sem haldin
var í Gautaborg dagana 2.—10.
maí, var í mun stærri skála en
undanfarin ár. íslandsdeildinni
var skipt í tvær deildir: Almenna
upplýsingadeild og vörukynning-
ardeild, þar sem nokkur fyrir-
tæki sýndu vörur sínar. Fyrir-
tækin voru Samband íslenzkra
Samvinnufélaga, sem sýndi úlp-
ur, peysur, sokka og verkuð gæru
skinn, Sindri h.f., sem sýndi stál-
húsgögn. Ennfremur tóku Síld-
arútvegsnefnd og Loftleiðir h.f.
þátt í sýningunni.
Prins Bertil opnaði sýninguna
og tók Magnús V. Magnússon,
sendiherra á móti prinsinum,
þegar hann heimsótti deild ís-
lands, sem vakti mikla athygli.
Úlpurnar vöktu einna mesta
hrifningu sýningargesta og bár-
ust margar fyrirspurnir um þær.
Hin almenna upplýsingadeild
var teiknuð af Skarphéðni Jó-
hannssyni arkitekt. Umsjón með
sýningunni hafði Guðm. Þór
Pálsson fyrir hönd Vörusýningar-
nefndar, sem bar allan veg og
vanda af sýningunni.
Fyrirhuguð Ijósprentuð
útg. Nýja testamentisins
Aðalfundur Hins íslenzka Bib-
líufélags var haldinn í Háskóla-
kapellunni fimmtudaginn 30.
apríl sl. í fundarbyrjun las
herra Ásmundur Guðmundsson,
biskup, kafla úr Markúsarguð-
spjalli, bað bæn og setti því næst
fundinn. Þá flutti hann yfirlits-
skýrslu um starf félagsins frá því
á síðasta aðalfundi þess. Bar hún
með sér batnandi hag og aukið
starf. Meðal verkefna félagsins
í náinni framtið, auk endurskoð-
unar þeirrar á þýðingu Nýja
testamentisins, sem þegar er haf-
in, gat hann um fyrirhugaða ljós
prentaða útgáfu af Nýja testa-
mentisútgáfu félagsins með stóru
letri og yrði ljósprentaða útgáfan
smækkuð svo, að hentug væri til
þess að hafa í vasa. í lok skýrslu
sinnar þakkaði biskup samnefnd
armönnum gott samstarf og þó
einkum gjaldkera, síra Óskari J.
Þorlákssyni, og framkvæmdar-
stjóra félagsins, Ólafi B. Erlings-
syni, sem mikið starf hefði hvílt
á. Þá bað biskup nýkjörnum bisk
upi, síra Sigurbirni Einarssyni,
prófessor, blessunar í framtíðar-
starfi og bað fundarmenn að
taka undir árnaðaróskir með því
að standa upp.
Gjaldkeri las reikninga félags-
ins fyrir árið 1958. Megin tekju-
liður var auðvitað andvirði seldra
Biblíuteikninga og Nýja testa-
menta, en tekjur af félagsgjöld-
skrlfar ór
daglega íffínu

Skattafarganið.
KEFLVÍKINGUR skrifar Vel-
vakanda og minnist á skatta-
farganið, en eins og alþjóð er
kunnugt hafa beinir og óbeinir
skattar aukizt stöðugt á undan-
förnum árum. Meðan Framsókn-
armenn höfðu fjármálastjórnina
á hendi, varð þeim ætíð fyrst
fyrir, að leggja nýja skatta á al-
menning, ef ríkisbúskapurinn
stóð höllum fæti. Þessi skatta-
álagningarástríða náði hámarki
í tíð V-stjórnarinnar alræmdu,
en sem betur fer, er nú aðeins
að snúast á gæfuhliðina.
í bréfinu segir svo:
„Eins og kunnugt er, fiskaðist
ágætlega hér í Keflavík síðari
hluta vertíðarinnar. Nú er mjög
áríðandi að koma fisk.num sem
fyrst í saltið og það verður að
gerast á nóttunni strax og aflinn
kemur á land. Þetta gekk afar
erfiðlega hjá mörgum, því þá
þurftu þeir á mörgum aukamönn-
um að halda. voru menn afar-
tregir til að fara í þessa nætur-
vinnu, sem er mjög erfið, til að
tapa svo í skatta 30 til 40% af
þeim tekjum, sem þeir höfðu upp
úr vinnunni.
É
Helmingurinn í skatta
G er nú hættur allri sjó-
mennsku, ég er svo gamall
og ætlaði mér ekki í neina að-
gerð í vetur vegna þess arna,
en gat ekki neitað mannmum,
sem bað mig. Ég var líka oft
beðinn um að útvega menn, en
fékk ævinlega sama svarið: „Ertu
vitlaus heldurðu að ég fari að
vinna að nóttu til og svo fer
helmingurinn í skatta! Nei, þeir
geta átt það sjálfir!“
Ég hef nú verið að velta því
fyrir mér, hvort það væri ekki
betra fyrir ríkið, að fá fiskinn
fyrr unninn og betri vöru um
leið, heldur en þessar fáu krón-
ur, sem það getur rifið af mönn-
um í sköttum. Ég hef líka alltaf
haldið að það væri bezt fyrir
þjóðarbúið, að sem mest væri
unnið“.
Velvakandi getur upplýst bréf-
ritarann um það, að á síðasta
Alþingi var lögfest, að nætur-
vinna, sem unnin er í þágu út-
flutningsframleiðslunnar, skuli
vera skattfrjáls. Taka þau lög
gildi í ársbyrjun 1960.
Helgarferðir og fleira.
Eftirfarandi bréf hefur Vel-
vakanda borizt frá Póststofunni
í Reykjavík:
„ j Víkverja í dag, 26. 5., kvart-
ar herra „A. S.“ yfir því, að
illa gangi að afgreiða póstinn,
sem kom Gullfossi frá Norður-
lönd og Englandi í sl. viku. — í
sambandi við þessa kvörtun vill
póststofan taka þetta fram: Und-
angengna fimm daga hefur post-
stofan fengið 388 póstpoka frá
útlöndum, þar af voru 89 pokar
af flugpósti. Samkvæmt venju
er flugpósturinn látinn ganga
fyrir öðrum pósti að því er snert
ir sundurgreiningu. Þegar svo
mikið póstmagn liggur fyrir, er
skiljanlegt að töf verði á því,
að pósturinn komist í hendur við
takenda. Auk þess kom helga-
frí inn í á þessu tímabili og átti
það einnig sinn þátt í því, að
tefja fyrir við sundurlestur pósts
ins. Þetta ættu allir sanngjarnir
viðskiptamenn stofnunarinnar að
geta skilið“.
Nauðsyn að bætt sé úr.
SAMTÍMIS bréfi Póststofunnar
barst Velvakanda einnig bréf
frá áskrifanda erlendra tímarita,
þar sem mjög er kvartað undan
seinagangi í umræddri afgreiðslu
á pósti úr Gullfossi. Virðist brýna
nauðsyn bera til, að bætt sér úr
afgreiðslu á Pósthúsinu, en það
er skiljanlegt að menn séu óþol-
inmóðir að bíða marga daga eftir
pósti, sem þeir vita með vissu
að kominn er á ákvörðunarpóst-
húsið. Lætur Velvakandi svo út-
rætt um póstmálin í bili.
um og gjafir höfðu aukizt all-
verulega. Reikningarnir voru
samþykktir samhljóða.
Kjósa þurfti mann í stjórn, þar
eð biskup er sjálfkjörinn forseti
félagsins, og mun nýkjórinn bisk
up því taka við forsetastörfum
félagsins í sumar. Herra Ásmund
ur Guðmundsson, biskup, var kos
inn í stjórnina með samhljóða at-
kvæðum.
Nýkjörinn biskup þakkaði
herra Ásmundi Guðmundssyni,
biskupi, starf hans og áhuga fyr-
ir málefni félagsins Tóku menn
undir það með því að rísa úr
sætum.
Síra Harald Sigmar, sem gegnt
hefur kennslustörfum við guð-
fræðideild Háskólans undanfarna
tvo vetur, flutti hugleiðingu og
árnaði félaginu allra heilla í
framtíðarstarfi. Biskup þakkaði
erindið og bað síra Harald Sig-
mar og flytja- blessunar- og árn-
aðaróskir til íslendinga vestan
hafs.
Fundinum lauk með því, að
biskup las Ritningarkafla, bað
bænar, en fundarmenn báðu sam
eiginlega „Faðir vor“. Því næst
lýsti biskup blesun Drottins.
Sölvi Jónsson
F. 8. júlí 1870. — D. 11. maí 1959
Kveðja fósturdóttur.
Einn er hniginn ævidagur,
enn er vini bak að sjá.
Húmar að í huga mínum,
hér var bernsku skjól að fá.
Reynslutímans röðull mildur
runninn er í dauðans haf.
Það er allt í Herrans hendi,
hann er sá, er líf þitt gaf.
Þegar barn, ég móður missti,
man ég opið húsið þitt.
Föðurvernd ég fegin þáði,
friðarskjólið hjarta mitt.
Mæti, kæri móðurfaðir
mér þú gekkst í föður stað.
Ástúðlega umsjá man ég,
eilíf náðin launi það.
Þér er horfin þrauta byrði
þar, sem friðar röðull skín.
Aftur leiddi í æðri byggðir
unga, skýra sálin þín.
Þakklát blessun elsku afa
eg og litlu börnin mín.
Lífsins Guð í ljóssins byggðum
launi góðu verkin þín.