Morgunblaðið - 28.05.1959, Blaðsíða 14

14
MORCVNBLJÐIÐ
Fimmtudagur 28. mai 1959
Hjánín Ósk Bjarnadóttir
og Jón Kristófersson
— Hagkerfi
Framh. al bls. 13.
aeytts ríkisstjórninni um efna-
hagsmálin eða þá þætti þeirra, er
stéttirnar varðar mest. Ráðið yrði
skipað fulltrúum launþega,
bænda og atvinnurekenda, skip-
aðra eftir atvinnuvegum af
einkarekstri, samvinnurekstri og
opinberum rekstri í sameiningu.
Ráðið verður að takmarkast við
xáðgefandi hlutverk. Hið al-
xnenna stjórnarkerfi getur ekki
sleppt hendi af úrslitavaldinu í
þessum málum. Hins vegar á
ráðið að eiga heimtingu á öllum
þeim skýrslum og upplýsingum,
er ríkisstjórnin sjálf telur sér
nauðsynlegar til þess að komast
að niðurstöðu. Siðan leggi ráðið
íram tillögur sínar eða skili áliti
um tillögur ríkisstjórnarinnar, ef
þær liggja þegar fyrir. Búast má
við, að oft rísi ágreiningur og
sé þá sérálitum skiiað. Verður
þá hver málsaðili að hafa jaín-
an rétt til málflutnings gagnvart
stjórninni. Getur það orðið stjórn
inni mjög til leiðbeiningar að
finna, hve mikið ber á milli og
hve traustur málflutningur aðil-
anna er. Allar gjörðir ráðsins og
gögn, sem ekki eru beinlínis trún
aðarmál gagnvart öðrum aðilum,
eiga að birtast almenningi. Með
þeim hætti geta málsaðilar fært
rökræðurnar yfir á almennan
vettvang. Þótt ráðið hafi aðeins
ráðgefandi hlutverk, er með
þessu veitt mjög sterk aðstaða til
að fyrirbyggja það, að réttur og
hagsmunir einstakra stétta séu
fyrir borð borin. Tilætlunin er
ekki og má ekki vera sú að leysa
almennt kjósendavald af hólm,
heldur að veita samtökum stétt-
anna góða aðstöðu til að skír-
skota til hins almenna kjósenda-
valds.
Árangurinn af starfi ráðsins fer
að mjög verulegu leyti eftir þeim
staðreyndagrundvelli, er ráðinu
berast í hendur. Það verður að
eiga kost á sérfræðilegri þjón-
ustu. En stakk verður að sníða
við vöxt, annars getur auðveld-
lega vaxið upp óhóflega dýrt
skrifstofubákn. Ráðið á ekki að
þurfa að vinna upp neinar hag-
skýrslur, heldur að taka við
þeim, gagnrýna þær og túlka.
Vegna þess trúnaðar, er ríkja
verður milli fulltrúanna og þess
sérfræðings, sem er til aðstoðar,
er líklegt, að hver aðili verði að
velja sér trúnaðarstarfsmann, og
gæti það starf jafnvel verið hrein
lega á vegum hvers aðila um sig.
Ekkert er fullkomnað í fyrsta
höggi. Til að byrja með mætti
ráðið vænta þess að þurfa að
vinna á grundvelli ófullkominna
gagna, en því ætti að geta fleygt
fram með tímanum, svo að æ
fram með tímanum, svo að
síður þurfi að deila um stað-
reyndaratriði en ráðið geti ein-
beitt sér að ctefnuatriðum.
Helstu mál, sem ráðið léti sig
varða, væru verðlagsmál, geng-
ismál, atvinnumál, jafnvægi
vinnumarkaðarins, jafnvægi
milli landshluta og starfsgreina
og félagsmál, einkum almanna-
tryggingar, En varast ber alla
sýndaraðgreiningu málefnanna.
Þannig eru verðlags- og gengis-
mál atvinnumál um leið, og
þannig mætti lengi telja. Þess
vegna er ekki hægt að draga
neina skýra markalínu um þau
mál, er slíkt ráð léti sig varða.
Það hlyti að koma inn á megin-
samhengi efnahagsmálanna, þ. á.
m. bankamál og skattamál. Kæmi
þá til álita að bæta í ráðið full-
trúa sparifjáreigenda. Algengast
er að flokka málefnin, svo sem
hér er upp talið, eftir þeirri
tækni eða stofnunum, sem beitt
er við þau. Þetta er rétt, að því
er skipulag daglegra starfa varð-
ar, en svo er síður um stefnumál-
in. Þau lúta að því að hafa ákveð
in áhrif á þjóðfélagið, hvaða
tæknilegum atriðum sem beitt
er. Svo er um umrætt efnahags-
ráð. Það hlýtur að láta sig varða
öll framkvæmdaatriði þeirrar
stefnu að halda uppi starfhæfu
efnahagskerfi, við sem mestan
vaxtarhraða, en í innbyrðis jafn-
vægi, samfara félagslegri skipan,
er tryggi sem mestan jöfnuð tæki
færa, tekna, áhrifa og virðingar
og friðsamleg samskipti milli
stétta.
Rétt er að gera sér þess fulla
grein, að eigi þetta ráð og það
kerfi, er myndar grundvöll þess,
að koma að verulegu gagni, verð
ur það að vera varanlegt. Nýir
þingmeirihlutar og nýjar ríkis-
stjórnir verða að standast þá
freistingu að henda öllu íyrir
borð, sem fyrirrennarinn skildi
eftir, og byrja á einhverju nýju.
Stéttasamtökin verða og að vera
fús til slíks starfs með hverri
lýðræðislegri ríkisstjórn. Það má
ekki þolast, að þau setji kjósend-
um stólinn fyrir dyrnar um það,
hvaða stjórnarforusta sé valin.
Hér hefur verið bent á leið út
úr þeim efnahagslega og félags-
lega vanda, er steðjar að þjóð-
inni, þar sem verðbólgan er. —
Þessi leið er fær, ef samstarf
ábyrgra aðila næst um hana, og
jafnvel þótt svo sé ekki, er hún
fær, ef einbeitt stjórn stendur
að henni. ,
Aðrar leiðir kurma að vera fær
ar. En hverjar eru þær? Hafni
menn þessari lausn, hvílir á þeim
rík skylda til að vísa veginn
til annarrar færari, því að úr
þessum vanda verður að leysa.
LAUGARDAGINN 2. maí sl. var
jarðsett að Tjörn á Vatnsnesi frú
Ósk Bjarnadóttir frá Garðsvik,
en hún lézt í Reykjavík á 34.
aldursári, hafði hún dvalizt þar
hjá dóttur sinni og tengdasyni
nokkur síðustu árin.
Ósk var fædd 7. nóvember
1875 að Harastöðum í Vestur-
Húnvatnssýslu, dóttur Guðnýjar
Gestsdóttur og Bjarna Guð-
mundssonar, sem þar bjuggu.
Ósk var gift Jóni Kristófers-
syni, en hann lézt árið 1948. Jón
var fæddur 27. febrúar 1876 að
Geitafelli á Vatnsnesi sonur
hjónanna Ingibjargar Jónsdóttux
og Kirstófers Björnssonar
Þau Jón og Ósk lögðu upp
úr átthögum sínum í atvinnuleit
og lágu leiðir þeirra beggja til
safjarðar. Þar gengu þau í hjóna
band 14. júní árið 1903 og fluttu
iað sama ár heim í átthagana
aftur, þar sem þau stofnuðu
heimili sitt og bjuggu allan sinn
búskap.
Frá ísafirði fluttu þau að Vest-
urhópshólum og voru víðar þar
í sveit, en árið 1907 fluttust þau
á Vatnsnesið að Katadal og
bjuggu þar til 1910 og síðan í
Tungukoti, en árið 1920 fluttust
þau að Stöpum og eignuðust %
hluta þeirrar jarðar og byggðu
á honum og kölluðu bæ sinn
Garðsvík.
Garðsvík var næsti bær við
bernsku- og æskuheimili mitt,
og var það því eðlilegt að með-
al þeirra fyrstu, sem ég fór að
þekkja og muna voru Jón og Ósk
í Garðsvík, err þau voru jafnan
x daglegu tali kennd við bæ sinn
eins og títt var og er ennþá til
sveita.
í upphafi 20. aldarinnar var
risinn sá dagur. sem gaf islenzku
þjóðinni frelsi að nýju og vakn-
aðar voru miklar og glæstar fram
tíðarvonir landi og þjóð til handa
og var því fylgt fram af dugnaði
og festu að gera þær að veru-
leika. En þrátt fyrir það átti
fólkið í landinu enn við erfið kjör
að búa. Fátækt var víða mikil og
vinnubrögð frumstæð á margan
hátt. Þannig var og í þvi byggð-
arlagi, sem hér um ræðir, Vatns-
nesinu. Fólk varð að vinna hörð-
um höndum til að sjá sér og sín-
um farborða.
Jón og Ósk voru í þeim hópi,
sem fátt áttu veraldlegra verð-
mæta. Þau hófu búskap efna-
laus, en áttu hins vegar slarfs-
orku, bjartsýni og trú ungs fóiks
á lífið. Þau urðu að vinna langan
og strangan vinnudag til að sjá
sér og sínum fyrir lífsviðurværi.
Háar kröfur voru ekki gerðar,
heldur sýnd nægjusami. nýtni og
I hagsýni á allan hátt.
Jón var grandvar maður, og
mátti ekki vamm sitt vita. Hann
vann störf sín af samvizkusemi
og nákvæmni, enda var hann
handlaginn mjög og mun hafa
á yngri árum langað til að læra
smíði, þótt af því gæti ekki orð-
ið. Hann lifði það að sjá upp-
haf atvinnubyltingar siðustu ára
tuga og greip hann hrifni yfir
hinum stórstígu framförum og
tækni. Hann gat orðið hugfang-
inn af að horfa á, þegar unnið
var með stórvirkum vinnuvélum
og hefur þá án efa orðið hugsað
til þess, að einungis var hægt
að beita tveim höndum með frum
stæðum áhöldum. Jón var greind-
ur vel og sérstaklega söngelskur.
Hann langaði til að læra að spila
á orgel og eyddi í það nokkrum
dögum, þegar hann var kominn
um fertugt. Þetta gerði hann
þrátt fyrir það, að hann átti
ekki orgel. -En hugurinn til þess
náms var svo mikill, að hann út-
bjó nótnaborð orgelsins á fjöl,
hafði nótnabókina fyrir framan
sig og lét svo hendumar leika
yfir hið frumstæða nótnabo: ð
Mættum við margt af sbkum
brennandi námsáhuga og náms-
þrá læra. En svo eignaðist Jón
orgel, keypti það notað fyrir 120
krónur, sem eflaust hefur þótt
mikið í ráðist í þá daga. Og eftir
það hljómaði oft, er hvíldarstund
var frá dagsins önn, söngur á
heimilinu, enda bæði hjónin svo
og börnin söngelsk mjög. Jón var
lengi mjög lifandi kraftur í söng-
lífi Tjarnarkirkju.
Og húsfreyjan í Garðsvík. Hún
lá ekki á liði sínu. Hún var
starfssöm mjög og orðlögð fyrir
dugnað til verka, bæði úti og
inni. Stóð nún fast við hlið manns
sins í þvi að vinna hoirnibnu
eftir því, sem kraftar leyfðu. Hún
var mjög Ijóðelsk og kunni mik-
ið af ljóðúm og vísum og hefur
án efa sumt af því glatast að
fuiu með fráfalh hennar.
Hverjum manni, sem að garði
bar vildi Ósk, og þau hjón bæði,
gott gera og minnist ég þess
sérstaklega hve hlýlega hún tók
okkur bömurum, þegar við kom-
um á heimili hennar, enda var
hún mjög barngóð.
Þótt hvorugt þeirra hjóna ætti
kost á að læra nema það, sem
í þá daga þótti rétt nauðsynlegt
fyrir fermingu, glöddust þau yfir
| þvi, er við sem yngri vorum átt-
um völ á að auka þekkingu okk-
ar eitthvað umfram það, sem al-
mennt var.
Börn þeirra hjóna voru fjög-
ur. Komust þrjú þeirra til full-
orðins ára, Ágúst, búsettur á
Svalbarði, (sem áður hét Garðs-
vík, en jörðin breytti um nafn,
er bærinn var fluttur til), Krist-
inn og Ingibjörg, búsett í Reykja
vík. Guðnýju, yngsta barnið,
misstu þau 2 ára að aldri úr
skarlatssótt og var þá nukill
harmur kveðinn að heimilinu.
Tóku foreldrarnir sér missinn
mjög nærri, svo og það að geta
ekki fylgt barni sínu til grafar,
þar sem heimili þeirra var í
langri sóttkví.
Ég kom oft að Garðsvík á upp-
vaxatrárum mínum, bæði vegna
ýmissa erinda, sem nágrennið
skapaði svo og þeirrar vináttu,
sem strax myndaðist milli mín
og fjölskyldunnar í Garðsvík og
hefur haldist æ síðan. í þann
tíð var það ein mesta upplyft-
ingin í strjálbýlinu, þegar gest
bar að garði eða vera annarra
gestur og ætíð var gott að Koma
á Garðsvíkurheimilið.
Nú eru þessi góðu hjón gengin.
Þau hafa lagt sinn stein í upp-
byggingu þessa þjóðfélags, stein,
sem e. t. v. vekur ekki sérstaka
athygli er timar líða franr,, en
sem eigi að síður treystir þann
grunn, sem íslenzk þjóðmenning
og þjóðlíf í nútíð og íramtíð
byggist á.
Ég þakka hjónunum í Garðs-
vík góða kynningu og trausta
vináttu á samleið okkar og bið
þeim blessunar á landi hins eilifa
lífs. Minningin um þau, er okk-
ur kær, sem til pekktum og þvi
kærari, sem kynmn voru nánarL
PáU V Daníelssou.
Skrifstofustúlka óskasf
helzt verzlunarskólagengin eða með hlið
stæða menntun.
Heimilisbókaútgáfan h.f.
Austurstræti 1 uppi.
VinnuveíienduSam'aand Islands
Aðalfundur Vinnuveitendasambands slands hefst i
dag, fimmtudaginn 28. maí kl. 2,30 e.h. og stendur
hann til laugardagsins 30. maí.
Fundurinn verður haldinn í fundarsal Hamars hf.,
Hamarshúsinu við Tryggvagötu í Reykjavík.
Dagskrá sa/nkvæmt sambandslögum.
Vinnuveitendasamband íslands
Blóma og grænmelístorgið
við Hringnraut
Blémplöntur — Trjáplöntur í úrvali
Steinhæðaplöntur fjölmargar tegundir.
Keisarakróna stór.
Potta- og afskorin blóm.
Pottar (danskur leir)
Blómaáburður og fleira.
Afgreiðslustúlka
Stúlku vantar til afgreiðslustarfa strax í tóbaks- og
sælgætisverzlun. Þrískiptar vaktir. — Upplýsingar
í síma 13812 og eftir kl. 8 í síma 16504.