Morgunblaðið - 19.08.1959, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 19. ágúst 1959
m o n c 11 n n i. 4 ð i ð
9
Hlustað á útvarp
FÓLK lætur illa yfir útvarps-
leikritunum í sumar. Satt er það,
að þau hafa verið misjöfn, —
þ. e. a. s. þau fáu er eg hef
•hlustað á. Þó má segja eitt gott
unf’þau, að þau hafa ekki verið
neinar langlokur. Eg hef kann-
ske sloppið við þau lélegustu.
Nú ætla eg að fara að hlusta á
leikrit aftur, þegar eg get komið
því við, t. d. leikritið eftir Piran-
dello, sem ég þá mun geta um
í lok þessa þáttur. — Nú langar
mig til að geta um tvennt er eg
las í blaði og mér fannst eins og
neistar í dimmviðrinu. Hauki í
Svartárkoti þykir ekki dýrt að
leigja hesta sína fyrir 7 krónur
um klukkutímann, eða 168 krón-
ur um sólarhring. Eg man það,
að á unglingsárum minum voru
hestar leigðir útlendingum fyrir
eina krónu á dag. Þetta er nokk-
uð mikil hækkun og ekki furða
þótt jafnvel Skotum þyki dýrt.
— Þá er annað úr blaði: Eg er
alveg sammála Bernharði Stef-
ánssyni um að banna ætti bæj-
arstjórn Reykjavíkur með lög-
um að byggja ráðhúsið úti í
tjörninni. Eg held að allir bæj-
arbúar nema bæjarstjórnin sé á
móti þessari staðsetningu ráð-
húss Reykjavíkur. Yið viljum
hafa okkar tjörn eins og hún er.
Ráðhúsið gæti staðið á svæðinu
milli Bröttúgötu og Túngötu,
kumbaldarnir sém þar eru ættu
allir að hverfa — því fyr þess
betra. —•
Mánudag 10. þ. m. talaði Ein-
ar Ásmundsson hæstaréttarlög-
maður um daginn og veginn. —
Talaði hann fyrst um æsku
landsins og kvað það einkenni
allra tíða að æskulýðnum væri
hallmæR og eldri kynslóðin
kvartaði um að unglingar væru
verri en var á þeirra tímum.
Sagði ræðumaður að þetta væri
óvenjulega áberandi nú á' tím-
um. Mér finnst þetta eðlilegt því
æskulýður landsins hefur aldrei
tekið meiri breytingu á stuttum
' tíma en einmitt nú á síðustu 2—3
áratugum. Eg geri ráð fyrir að
unglingar séu ekki verri nú en
áður var, þegar eg var ungur,
en að einu leyti virðist mér þó
um afturför að ræða. Allt fram
undir 1930, jafnvel lengur, sá eg
aldrei barnungt fólk drukkið á
almannafæri en nú er þetta mjög
algengt. Á mínum unglingsárum
notuðum við ekki tóbak fyrr en
um tvítugsaldur, það voru hrein-
ar undantekningar ef það kom
fyrir. Á þeim árum voru ungl-
ingar miklu betur uppfræddir i
kristnum fræðum og sóttu vel
kirkjur. Hefur það vafalaust haft
góð áhrif. Eg veit ekki af hverju
það er að kirkjunnar þjónar virð-
ast hafa lítil áhrif á æskulýðinn
nú, þó geri eg ráð fyrir að skól-
arnir eigi höfuðsökina. — Einari
Ásmundssyni fannst of mikið
talað um afbrot og bresti fólks
í blöðum. Eg get vel trúað því,
að hann hafi þar rétt fyrir sér.
Einnig taldi hann undarlegt
hversu lítt yngri kynslóðin berí
hönd fyrir höfuð sér í blöðum
og í útvarpi. Eitt sinn í vetur
kom unga fólkið fram í útvarpi
(í þætti Sigurðar Magnússonar).
Húðskammaði það okkur eldra
fólkið og mætti vel vera að við
hefðum gott af því að fá slíkar
dembur við og við. — Auðvitað
er það svo, að meðal þess er
„misjafn sauður í mörgu fé“, en
að öllu athugu hygg eg að það
sé svipað og var fyrir 50—60 ár-
um, þegar ég var barn og ungl-
ingur. — Ræðumaður vill fá
mikinn straum erlendra ferða-
manna hingað. Þar er ég ekki á
sama máli. Það má sjálfsagt
græða eitthvað af erlendum
gjaldeyri á þessu fólki, en leið-
inlegt að gera mikinn hluta af
íslenzku þjóðinni að skríðandi og
bukkandi þjónustuliði erlendra
manna. Þannig virðist mér það
vera, t. d. í Noregi og víðar þar
sem fólkið reynir að græða sem
mest á erlendu ferðafólki. Ef
til vill fer svo, eins og Einar
Ásmundsson sagði, að ekki verð-
ur komizt hjá því, að menn ferð-
ist hingað og þá ber auðvitað að
taka því með gestrisni og án þess
að glata nokkru af manndómi og
sjálfsvirðingu. — Loks gat E. Á.
um skattamálin. Eg er honum al-
veg samdóma í því að sú aðferð
sem nú er notuð til þess að ná
fé af mönnum til ríkis og sveita-
félaga er ótæk og þarf að ger-
breytast. Niðurjöfnun útsvara,
eins og nú er verður alveg að
leggja niður og taka upp aðrar
aðferðir til tekjuöflunar, sama er
að segja um tekjuskattinn til
ríkis.
★
Ævar Kvaran talaði í þetta
sinn um H. C. Andersen, fræg-
asta skáld Dana, fyrr og síðar.
Var það listalega fluttur þátttir
og hreinasta unun á að hlusta,
enda þótt maður vissi talsvert
um H. C. Andersen áður og hefði
marglesið öll ævintýri hans frá
barnæsku fram til gamals ald-
urs. Því miður held eg að ungl-
ingar þessa tíma kjósi fremur
annað til lesturs — ef þeir þá
lesa nokkuð, — láti bíóin og hið
viðurstyggilega jazz og ameríska
dægurlagaglamur duga sem and-
lega fæðu. —
Um Indíána í Norður-Ameríku
og lifnaðarhætti þeirra talaði
séra Hákon Loftsson 13. þ. m.
Var það fróðlegt eriridi vegna
þess, að margir hafa alveg rang-
ar hugmyndir um þennan kyn-
stofn er eitt sinn var einráður
á öllu meginlandi Ameríku. —
Og nú er séra Sigurður Einars-
son byrjaður að lesa hina löngu
og ágætu sögu Garman og Worse
eftir Alexander Kielland. Fer
hann vel og skörulega af stað.
Óskandi væri að hann vandaði
þýðingu sögunnar allt til enda
og sleppti engu úr. Það eru hrein
ustu afglöp og ósæmilegt með
öllu þegar þýðendur og upplesar-
ar skáldsagna (aðrir en höfund-
ar sjálfir) leyfa sér að sleppa
köflum úr útvarpssögum.
★
Þá var það leikrit eftir Luigi
Pirandello, Fíflið, sem Karl Guð
mndsson þýddi og var hann
einnig leikstjóri. Lárus Pálsson
fór ákaflega vel með sitt hlut
verk og aðrir leikarar sæmilega.
Sjálft er leikritið vel frambæri-
legt en ekki meira. Eg hafði
vonazt eftir betra eftir þennan
fræga höfund og á sama máli
er fólk það er ég hef talað við
um leikritið.
Sigurður Skúlason magister
las ágætlega hina gamalkunnu
sögu Islenzkt heljarmenni eftir
J. Magnús Bjarnason. Bárður
Jakobsson flutti erindi um mála-
ferlin gegn Zacco og Vanzetti,
sem ekki er óhugsandi að dæmd-
ir hafi verið saklausir og teknir
af lífi fyrir ránmorð. „Réttar-
morð“ eru hryllileg og ætti líf-
látshegning hvergi að vera í lög-
um. —
Þorsteinn Jónsson.
Löriíhm sjengiír
tregt í Neskaup*
stað
NESKAUPSTAÐ, 17. ágúst.
Hér inni hafa legið um 70 bátar,
en í dag hafa þeir verið að tín-
azt út. Ægir, sem var staddur á
Reyðarfjarðardýpi um kl. 18,
sagði þá batnandi veður, en ekki
hafði hann orðið var við neina
síld. Engin tilkynning hefur bor-
izt um veiði hér eystra.
Löndun gengur tregt hér í Nes*
kaupstað, vegna þess að verk-
smiðjan hefur verið að bila. Um
5 þús. mál bíða nú löndunar hér
í höfninni.
Ingvar E. ísdal — minning
HINN 10. þ.m. andaðist Ingvar
E. ísdal í Sjúkrahúsi Hvíta-
bandsins eftir stutta legu. Hann
var fæddur í Dilksnesi í Horna-
firði 25. nóv. 1877. Foreldrar
hans voru Halldóra Jónsdóttir og
Eymundur Jónsson bóndi þar.
Er hann var fjögurra ára fór
hann í fóstur til hjónanna Hall-
dóru Jónsdóttur og Eiríks Guð-
mundssonar frænda síns og flutt
ist með þeim að Brú á Jökuldal
og ólst þar upp til 18 ára ald-
urs. En útþráin greip hann; fór
hann fyrst til Noregs og vann þar
um tíma, en hélt þaðan til Kaup-
mannahafnar og hóf nám í hús-
gagnasmíði og lauk því 1903.
Haraldur Böðvarsson:
Heggur sá er hlífa skildi
í GREINARSTÚF er ég reit í með því að pína alla útgerðar-
Morgunblaðið 11. þ. m. minntist
ég lítillega á veldi Síldarverk-
smiðja ríkisins og sambúðina við
Rauðku, síldarverksmiðju Siglu-
fjarðarbæjar ,sem er lítið fyrir-
tæki en gott, í samanburði við
SR. —
Síðan ofannefnd grein birtist
hafa þeir atburðir gerzt að SR
á Raufarhöfn hafa á ódrengileg-
an hátt beitt þá báta er viðskipti
hafa haft við Rauðku á Siglu-
firði ómannúðlegum refsiaðgerð-
um með því að láta nefnda báta
algerlega sitja á hakanum með
löndun síldar, þangað til allir
samningsbátar SR hafa losað sina
sild, jafnvel þó að þeir síðustu
þeirra hafi komið til hafnar sól-
arhringi síðar eða meira. M. a. af
þessum sökum hafa bátar er við-
skipti hafa haft við Rauðku, ekki
árætt að fara til Raufarhafnar
til þess að fá losun þar, heldur
beðið í óvissu jafnvel í heila
viku á Austfjarðarhöfnum eftir
löndun þar. Það eru þegar aug-
ljós fleiri dæmi þess að ýmsir
bátar hafa tapað af talsverðum
afla af þessum sökum og er skað-
legt og háskalegt að slíkt einræði
og yfirgangur skuli eiga sér stað
nú á tímum, og það hjá fyrir-
tæki ríkisins, sem allir lands-
menn eiga saman.
Er þetta vegna þess að SR þoli
ekki frjálsa samkeppni eða hver
er ástæðan? Hvernig færi ef all-
ar síldarverksmiðjur austan og
norðanlands og Rauðka þar með
talin, gerðu' sams konar bind-
andi samninga við viðskipta-
menn sína og SR gerir? Rauðka
hefur engin skilyrði sett sinum
mönnum og þeir eru alveg frjáls-
ir að því hvar þeir leggja á land
sína síld hverju sinni og þurfa
þar af leiðandi ekki að óttast
refsiaðgerðir af þeim sökum.
í þeim óverulegu síldarhrot-
um er komu í sumar, urðu bát-
arnir stundum að bíða lengri og
skemmri tíma til þess að fá los-
un á Siglufirði og hefði Rauðka
ekki verið starfrækt, mundi
ástandið hafa verið mun verra,
því hún tók á móti um 50 þús-
und málum, en það virðist vera
markvisst stefnt að því hjá stjóm
SR að ganga að Rauðku dauðri
menn og sjómenn á síldarflot-
anum til að gera bindandi samn-
inga um að leggja enga sild upp
hjá henni. Síldarverksmiðjurnar
eru ennþá alltof afkastalitlar og
megum við ekki við því að missa
neina þeirra og sízt af framan-
greindum ástæðum.
Við feðgarnir, Sturlaugur og
ég, gerum út í sumar á síldveið-
ar 8 báta eða eiginlega ekki
nema 7 báta, því sá síðasti fór svo
seint norður að öll veiði var að
mestu búin fyrir Norðurlandi,
þegar hann kom þangað og aflaði
þar aðeins 49 mál og tunnur.
Við höfum undanfarin ár skipt
aðallega við Rauðku og sömu-
leiðis nú í sumar — en til þess
að draga úr — ef hægt væri —
mesta ofstæki stjórnar SR, þá
létum við stærsta bátinn okkar,
Böðvar, leggja eingöngu upp hjá
SR og hina bátana öðru hvoru
bæði á Skagaströnd og Raufar-
höfn, en hinir 6 voru að mestu
hjá Rauðku. En þrátt fyrir þetta
hafa SR beitt refsiaðgerðum eins
og að framan getur. Bátur okk-
ar, Keilir, kom nýlega til Rauf-
arhafnar með afla ásamt ca 15
bátum öðrum og var hann lát-
inn vera síðastur í röðinni til
losunar og um það bil er hann
áéti að byrja losun komu ca 14
bátar á ný og var hann því færð-
ur líka aftur fyrir þá alla. Af
þessum ástæðum hefur skipstjóri
og skipshöfn ekki árætt að koma
aftur til Raufarhafnar.
Næst komu tveir bátar okkar,
Höfrungur og Bjarni Jóhannes-
son, til Raufarhafnar og byrjaði
þá sama stríðið og sögðu skip-
stjórar bátanna okkur að þeir
myndu hætta veiðum nema þessu
yrði kippt í lag. Hinir bátarnir
hafa haldið sig við Austfirði
þrátt fyrir mjög tvísýn löndun-
arskilyrði þar, vegna framan-
greindra ástæðna. Síðan þetta
gerðist höfum við feðgarnir
reynt allar hugsanlegar leiðir til
þess að fá bót á þessu ástandi
en án árangurs. Sveinn Bene-
diktsson, sem er 'staðsettur á
Rnufarhöfn í sumar, hann er
stjórnarformaður SR, tjáði okk-
ur í símtali að hann mundi geta
kippt þessu í lag, ef við vildum
senda sér símskeyti þess efnis,
að við lofuðum því að selja SR
alla bræðslusíld af bátum okk-
ar næsta ár. Þetta finnst okkur
vera svo ólystugur biti að við
höfum ekki treyst okkur til að
kyngja honum ennþó. Við höf-
um það frá góðum heimildum að
bókað sé í fundargerð SR á
Siglufirði að kaupa ekki af okk-
ar bátum bræðslusíld ósamnings-
bundið.
Eg get ekki að því gert að
mér finnst öll kúgun og yfir-
gangur eins og að framan er
lýst, eigi ekki við í okkar þjóð-
félagi — og hvergi — og geri
einnig ráð fyrir að flestir ís-
lendingar séu mér þar sammála.
Ríkisfyrirtæki eins og SR er
byggt upp fyrir þjóðarbúið til
þess að taka að sér og þjóna
mikilvægu hlutverki, þ. e. að
hjálpa landsins börnum til að
draga björg í bú — í ríkiskass-
ann m. a. — en ekki til að tor-
velda það.
Ég vil að lokum beina þeim
orðum til hins mikla dugnaðar-
og atorkumanns, Sveins Bene-
diktssonar, formanns stjórnar
SR, í allri vinsemd, að hann end-
urskoði afstöðu sína í framan-
greindu máli og að hann stuðli
að farsælli sambúð milli síldar-
veksmiðjanna nú og í framtíð-
inni, öllum til gagns og bless-
unar, því aðalatriðið ætti að vera
það, að afkastageta allra síldar-
verksmiðja landsins nýttist sem
bezt, enda mun það sýna sig þeg-
ar verulegt magn síldar fer að
berast aftur, eins og í gamla
daga, veitir ekki af að svo verði
gert.
Sótti síðan námskeið í teikning
um og rafmagnsfræði, að því
loknu réðist hann vélstjóri. á
« kip en vélfræði hafði hann
lært á þessum árum erlendis.
í siglingum var hann 2—3 ár
en kom heim og settist að á
Seyðisfirði 1906 og kom þar upp
trésmíðaverkstæði. Hann kvænt
ist 11. jan. 1908 Guðrúnu Krist-
jánsdóttur frá Litluströnd við
Mývatn en missti hann 1924. Þau
eignuðust tvö börn, Rögnu,
gifta Árna' J. Sigurðssyni, kaup-
manni og Eggert er starfar hjá
rafveitumálajitjóra ríkisins»
kvæntur Karlottu Jónsdóttur.
Árið 1913 var byggð háspennu
rafveita á Seyðisfirði, hin fyrsta
hér á landi, og réðist Ingvar
rafveitustjóri bæjarins til 1917
er hann fluttist til Húsaví'kur
til að veita forstöðu kolanámi á
Tjörnesi, sem Þorsteinn Jóns-
son kaupm. á Seyðisfirði starf.
rækti. Þá var verið að byggja
rafstöð Reykjavíkur við Elliðaár
og var fsdal ráðinn þangað sem
vélstjóri, en var fljótlega falið
að sjá um nýbyggingu spenni-
stöðva og viðhald þeirra. Var
við það þar til hann lét af störf-
um fyrir aldurs sakir. Ingvar ís-
dal var mikill hagleiksmaður sem
hann átti kyn til, mátti segja að
allt léki í höndum hans. Áfti hann
margt haglega gerðar gripa er
hann hafði smíðað eða safnað
og var safn hans af ýmsum göml-
um gripum hið merkasta. Bóka-
maður var hann og átti gott bóka
safn.
Ingvar fsdal var myndarlegur
á velli, marma glaðastur í hópi
góðra vina og minnisstæður öll
um er kynntust honum. Við vinir
hans söknum hans og gleðistund-
anna með honum. — H. E.
Sverting jakonur
fangelsaðar
DURBAN 17. ágúst. Reuter. -—
Alda andspyrnuhreyfingar svert-
ingja gegn hvítum mönnum breið
ist nú út um Natal-hérað. Síð-
ustu daga hafa verið stöðugar
erjur og óeirðir í héraðinu. Lög-
reglulið frá öðrum héruðum
landsins hefur þyrpzt til Natal
og verið stofnaður fjöldi bifhjóla
sveita lögreglu, sem þeysa um
héraðið og hjálpa til við að bæla
niður óeirðir svertingja. Bryn-
varðir vagnar hafa einnig verið
notaðir í átökum síðustu daga.
Hundruð svertingjakvenna hafa
verið fangelsaðar, en það eru
sérílagi konurnar, sem beita sér
fyrir mótspyrnunni.
EinbýlishÚ!
við Langagerði til sölu. Nánari upplýsingar gefur.
6 3
MÁIJTtTMNGSSKRIFSTOFA
Hinars B. Guðmundssonar, Guðlaugs Þorlákssonar
Guðmundar Péturssonar.
Aðalstræti 6 — Símar: 1-2002, 1-3202, 1-3602