Morgunblaðið - 12.09.1959, Side 8

8
MOKCTJ1SHJ/4Ð1Ð
Laugardagur 12. sept. 1959
/ / á u m o r ð u m s a g t
Hefur aldrei gifzt.
Í* <
Talað við Magnús |
Magnússon um i
Sult
I Land-
eyjum
MAGNÚS Magnússon úr Austur-
Landeyjum er níræður í dag.
Hann hefur dvalizt á elliheimil-
inu í Hveragerði undanfarin ár,
en skrapp til Reykjavíkur í vik-
unni sem leið að fá sér ný föt
fyrir afmælið. Fréttamaður Mbl.
náði tali af Magnúsi og fer sam-
talið hér á eftir.
Magnús sagðist vera fæddur í
Oddakoti í Austur-Landeyjum.
Þá var þar tvíbýli og jörðin rýr
og ólík því, sem nú er, að sögn
hans. Oddakot er skammt austur
af Bergþórshvoli:
— 'Þegar ég ólst upp, þekktist
ekki að taka þúfu upp úr túni og
var kargaþýfi, hvert sem litið
var. Við vorum 11 krakkarnir og
engin von til þess, að jörðin gæti
haldið sultinum frá dyrum okk-
ar. Foreldrar mínir, Ingibjörg
Magnúsdóttir og Magnús Þórðar-
son, áttu tvær kýr og bar önnur
kýrin um veturnætur, en hin i
kringum sumarmálin. Þá var Iítil
mjólk og stundum ekkert að
borða. En faðir minn var dUgleg-
ur sjósóknari og stundaði sjóinn
af kappi og fékk marga máltíð-
ina úr honum öðrum fremur, því
hann var með heppnari formönn-
um.
— Hann hefur svo drukknað
undan Landeyjasandi, eða var
það ekki venjan?
— Nei, hann dó í rúminu sínu,
fjörgamall maður, eins og þú get-
ur séð af því, að hann var fædd-
ur 1832, en dó ekki fyrr en 1920.
— Þú ert samt orðinn eldri en
hann varð?
— Já, og nú er ég einn eftir af
systkinunum. Ég var í miðsort-
inni.
— Var ekki gaman fyrir ykkur
að alast upp svona mörg saman?
— Ójú, en við vorum of mörg
til að fæða okkur, framfaralausir
krakkar og ónýt til vinnu fram
eftir öllu, þangað til við komumst
á betri jörð. Þá fórum við að rétta
úr kútnum. Mér hlýnar alltaf um
hjartaræturnar, þegar ég hugsa
um Kirkjuland í Austur-Land-
eyjum. Þar urðum við, sem sagt
er, að manni. Ég held við hefðum
orðið uppkreistingar og ónýt tii
allra hluta, ef við hefðum ekkx
flutzt að Kirkjulandi.
— Þú ert heldur tregur að tala
um æsku þína, Magnús. Þótti þér
ekki gaman?
_ Ónei, það var lítið um
skemmtun, einlægur erill og snún
ingar. Ég þurfti að mala korn í
kökur og líta eftir krökkunum,
sem yngri voru, því þarna voru
margir hættulegir lækir, og víst
þótti mér ekki gaman. Og svo
voru alltaf einhverjir snúningar.
— En eitthvað hefur þér þótt
skemmtilegt?
— Mér þótti skemmtilegt að
smala ánum eftir fráfæruna óg
mjólka þær. Ég hef alltaf verið
mikill kindakarl og á enn fáeinar
kindur. En nú tekur enginn af
mér kind í haust, þegar rosinn
er til sona. Það gerir ekkert til,
og svo er ég_ bráðum dauður, ég
meina það. Ég tek því öllu með
ró.
— Ég gæti nú samt bezt trúað
því að þú yrðir 100 ára.
— Ég vona það verði ekki.
— Nú, hvers vegna?
— Ég er alveg orðinn ánægður
af lífinu. En hitt er það, að þá er
að taka því með rólegheitunum.
Ég kvíði ekki fyrir dauðanum.
Ég vildi heldur að hann færi að
koma hvað úr hverju. Hann er
velkominn til mín.
— Þú ert þá orðinn saddur líf-
daga, eins og sagt er?
— Já, ég er það alveg. Og svo
hefur ýmislegt gengið upp og
niður. Það er ekki við öðru að
búast á svona langri leið. Ég skal
segja þér, að ég held það verði
skemmtilegt hinu meginn, eða
hvað heldur þú um það? Ég held
að þar verði nóg að borða og eng-
inn gangi þar svangur til verka
sinna, það vil ég meina. Ekki
dettur mér í hug, eins og sumir,
að ég deyi út, þegar þetta er bú-
ið hérna meginn. Nei, það dettur
mér ekki í hug.
— Heldurðu það verði skemmti
legt hinu meginn?
— Ójá, það held ég nú frekar.
En allt eru þetta hugdettur og
engar vísindalegar sannanir. Mér
þótti gaman að stunda sjóinn,
meðan ég var og hét, og helzt
vildi ég róa til fiskjar á hafinu
hans Sánkta-Péturs. Þar held ég
verði mikil uppgrip.
— Þú ert sannfærður um annað
líf, hefurðu séð nokkuð?
— Lítið séð.
— En eitthvað?
— Heldur lítið séð.
— En samt séð cfrauga?
— Nei, aldrei drauga. En ég
meina það sé til huldufólk, sem
við köllum. Þegar ég var orðinn
áttræður var ég nokkur ár einn í
dálitlu koti austur í Landeyjum,
Fíflholtshjáleigu.Þá leið mér vel.
Þar taldi ég mig sjá og vita af
fólki, sem var hulið. Já, ég meina
það. Það var þægileg tilfinning
að vita af því í bænum. Og stund-
um hafði ég góða skemmtan af
að rabba svolítið við það.
— Svo þú hefur talað við huldu
fólk.
— Já, lítilsháttar gat það kom-
ið fyrir, ég meina það. Þetta var
ágætt fólk.
— Voru þarna álfameyjar líka?
— Ójá, það var sitt af hvoru
taginu.
— Kannski þú hafir orðið ást-
fanginn á gamals aldri?
— Nei, alveg ekki. Ég hef látið
ástina lönd og leið. Mér hefur
þótt það vissara. Þess vegna heS
ég aldrei gift mig og ekki heldur
eignazt börn. Einu sinni spurði
mig stúlka, hvort við ættum ekki
að gifta okkur, en ég svaraði:
— Hvað kostar það? Verður
það ekki of dýrt? ég meina það.
— Kannski þú hafir orðið
svona gamall af þeim sökum.
Magnús hristir höfuðið.
— Það er vandalaust verk að
vera laus og liðugur, sagði hann.
Hjónabandið hefur gengið svona
upp og niður í heiminum og því
er ekki að treysta. En þú varst
að spyrja um huldufólkið, hvern-
ig heldurðu það líti út? Það er
alveg eins og við, mikil skelfing.
En draug hef ég aldrei séð. Þeir
hafa aldrei litið við mér eða mín-
um húsum.
— Sástu Njál eða Bergþóru
nokkurn tíma?
— Nei, aldrei sá ég þau/
— Hvernig karl heldurðu, að
Njáll hafi verið?
— Honum er nú borin vel sag-
an, finnst þér það ekki? Ég held
að Njálsbrenna hafi orðið vegna
þess að hann hafi ekki viljað lifa
lengur, ekki líkað athæfi sona
sinna, heldurðu það sé ekki rétt?
Flosi hefði aldrei yfirunnið þá,
ef þeir hefðu ekki farið inn í bæ-
inn, ég vil meina það.
— Þú hefur lesið mikið á upp-
vaxtarárunum?
— Ónei, það var lítið. Það var
lítill tími til þess. Mér þótti gam-
an að lesa í Nýja testamentinu.
En það var ekki hægt að láta pað
í askana. í þá daga var ekki hugs-
að um annað en ná í eitthvað sem
hægt var að setja í magann eða
utan á kroppinn; tvinna band eða
tæja ull, þæfa sokka eða taka
ofan af ullinni. Það var ekkert til
að setja utan á kroppinn nema
það sem maður vann sjálfur. Þeg-
ar ég stækkaði, var ég látinn vefa
vaðmálið í föt handa mannskapn-
um. Af þessu hafði ég gott, ég
vandist á að vera iðinn og iðju-
samur. En þegar ég kom á elli-
heimilið í Hveragerði, var lítið
fyrir mig að gera. Þar hefur mér
samt Iiðið vel. Ég vandist fljótt
Framh. á bls. 19.
— Handritin
Framhald af bls. 1.
1957 í þeim tilgangi að benda
á viðunandi lausn í handrita-
málinu, sem báðir aðilar gætu
sætt sig við. í janúarmánuði 1956
voru birtar nokkrar niðurstöður
nefndarinnar og mikið um þær
rætt í blöðum. En' þær hafa þó
aldrei verið birtar opinberlega
í heild, og getur ritstjórinn þess,
að það sé nú gert í fyrsta skipti
í Verdens Gang. Álit nefndarinn-
ar, sem var sent dönsku stjórn-
inni og stjórnmálaflokkum er í
meginatriðum á þessa leið:
að íslenzk handrit í opinber-
um söfnum í Danmörku verði
afhent íslandi sem gjöf,
°g
að skipulagsskrá Árnasafns
verði breytt þannig, að
1) ísland ráði mestu í stjórn
safnsins.
2) Stjórnin fái heimild til að
flytja handritin þangað, sem
hún álítur, að sé í fyllstu sam-
ræmi við skilyrði og orð skipu
lagsskrárinnar.
3) Breytingar á skipulags-
skránni verði lagðar fyrir
Alþingi til afgreiðslu.
4) Öllum, scm hafa réttmæt-
an áhuga á málinu verði
send til Danmerkur, þegar ís-
land var hluti af danska ríkiriu,
en rétt sé að þau verði flutt til
Islands eftir skilnaðinn. Þá er
vitnað í grein eftir danska próf-
essorinn Alf Ross, en hún birtist
í „Ugeskrift for retsvæsen 1957“
og hefur verið frá henni skýrt
áður í fréttum blaða. Kemst próf-
essorinn þar m. a. að þeirri nið-
urstöðu, að Kaupmannahafnar-
háskóli sé alls ekki eigandi Árna-
safns, en geti aðeins haft hönd
í bagga með skipulagi safnsins.
Lausn nauðsynleg.
Bent A. Koch segir ennfremur:
„Ef handritin eru flutt eins
og gert er ráð fyrir í tillögun-
um, er með því lögð áherzla á,
að hvorugt landanna eigi þau, en
aftur á móti er öllum heimilt, sem
hafa réttamætan áhuga á því, að
leg'gja það mál undir úrskurð
dómstóla, hvort fyrirmælum
skipulagsskrárinnar hefur verið
hlýtt“. Hann getur þess einnig, að
lausn handritamálsins sé nauð-
synleg fyrir góða sambúð Dana
og íslendinga í framtíðinni og
einnig norrænna samvinnu al-
mennt.
í nefndinni voru eftirtaldir
menn: H. Dons Christensen,
biskup, Edv. Henriksen, skóla-
tryggð heimild til að leggja | stjóri, S. Haustrup Jensen, cand.
það fyrir dómstólana, hvort
fyrirætiunum skipulagsskrár-
innar sé hlýtt.
og
5) fslenzkir dómstólar fjalli
endanlega um deilur, sem
kynnu að rísa af slíku.
Auk þess skorar nefndin á
dönsku stjórnina
1) að gera samning við íslenzku
ríkisstjórnina um það, að hinni
nýju stjórn safnsins verðj gert
að senda öll handrit, sem skrif-
uð eru af íslendingum á íslandi
fyrir íslendinga í sambandi við
mag., Bent A. Koch ritstjóri, (for-
maður), A. Richard Mþller, hæsta
réttarlögmaður og G. Sparring-
Petersen, prófastur. Meðal þeirra,
sem skrifuðu undir voru: Karl
Bau, dómprófastur, Anne Budtz,
hæstaréttarlögmaður, E. Busch,
yfirlæknir, Eric Drefer, deildar-
stjóri, Johs. Hofmeyer, lektor,
Eiler Jensen, forseti danska al-
þýðusambandsins, C. Viernert,
forstjóri, Hans S. Larsen, verk-
smiðjustjóri, E. Meulengrazht,
dr. med. og Johs Petersen-Dal-
um, skólastjóri, Paul Reumert,

IitenauisltK »1 >««
j, -
■ « >
m 1 í W
- , . - -T-

íslenzkt handrit.
íslenzkar bókmenntir til íslands,
ásamt þeim handritum, sem safn
inu hafa áskotnazt í sambandi
við íslenzkar bókmenntir og
fjalla um lögfræðileg og sagn-
fræðileg efni, jarðabækur, skjöl
frá gömlum íslenzkum bæjum
o. s. frv.
2) Þá leggur hún til, að sá hluti
af Árnasafni, sem notaður er við
samningu hinnar stóru, íslenzk-
dönsku orðabókar verði áfram í
Danmörku, þangað til verkinu
hefur verið lokið, en þó ekki
lengur en 20 ár og auk þess skulu
áfram vera í Danmörku.
3) þau ríkisskjöl, sem fjalla um
sameiginleg málefni landanna
Þá segir í nefndarálitinu, að
fyrrnefndar tillögur taki tillit
til þess, að handritin hafi verið
leikari, dr. Hakon Stangerup og
Knudt Thestrup, dómari og H.
011gard, biskup.
í lok greinar sinnar segir
segir Bent A. Koch, að í tillögu
nefndarinnar sé ekki viðurkennt,
að fsland hafi lagalegar kröfur
til handritanna, sem eru í dönsk-
um söfnum og einnig, að nefndxn
leggi til, að þau verði afhent ís-
lendingum sem gjöf. Þá bendir
ritstjórinn á, að Kaupmannahafn
arháskóli hafi áður viðurkennt
breytingar á skipulagsskrá Árna-
safns. Loks er svo bent á, að það
hafi komið í ljós við Gallup-at-
hugun, að 3 af hverjum 4 Dön-
um séu hlynntir því, að handrit-
in verði afhent íslendingum.
Jafnframt segir Benta Koch, að
„meirihluti er fyrir afhendingu
innan allra stjórnmálaflokka".
/