Morgunblaðið - 21.10.1959, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 21.10.1959, Blaðsíða 8
8 iuonr.rivnr 4mr> MiðviEudagur 21. olít. 1959 Samtal við lllaríu IVIaack sjötuga MARÍA Maack, forstöðukona Farsóttarhússins í Reykjavík, er sjötug í dag. Þeir sem þekkja þessa rösklegu og hressu konu eiga erfitt með að trúa því, en Maria fullyrðir að hún sé fædd 21. okt. 1889. Tíðindamaður blaðsins leit inn á Farsóttarhúsið til hennar í gær morgun, um það leyti sem hún var að setjast að morgunverðar- borði með læknunum, sem komu og drukku í flýti úr kaffibollun- um sínum, þegar þeir máttu vera að. — Ég á líka annað afmæli um þessar mundir, sagði Maria. 50 ára hjúkrunarafmæli. Ég lærði á Laugarnesspítlaanum hjá því ágætis fólki. próf. Sæmundi Bjarnhéðinssyni og yfirhjúkrunarkonunni frk. Kjær. Prófessorinn var alveg einstak- ur maður reglulegur mannvin- ur. — Þú hefur ekki verið hrædd við að ráða þig til stárfa á holds- veikraspítalanum. — Nei, það var ég ekki. Það voru venjulega teknir tveir hjúkrunarnemar, ef þeir fengust þá. Meðan ég var þar, lærðu þar þær María Móesisdóttir, sem nú er í Ameríku, Ólafía Jónsdóttir og Guðbjörg Árna- dóttir, sem nú er með Kumbara- vogsheimilið. Við vorum vaktar kl. 6 á morgnana og héldum áfram hvíldarlaust til kl. 8 á kvöldin, en fengum að fara í bæ- inn síðari hluta dags einu sinni í viku, ef við báðum sérstaklega um það. Þetta gerði mér ekkert til, því ég var hraust. — Hvernig stóð á því að þú valdir. þetta starf? Ekki hefurðu ákveðið það heima í Grunnavík? Þvertók fyrir að læra hi.nnyrðir Nei. móðir mín er Vigdís Einarsdóttir, bjó þá á Faxastöð- um. hafði flutt þangað árið eftir að faðir minn sr. Pétur Andreas Þorsteinsson Maack, sem var prestur á Stað í Grunnavík, drukknaði á leið heim úr kaup- staðarferð til ísafjarðar. Þrjár systu mínar fóru að heiman, en ég ólst upp hjá móður minni, ásamt Pétri bróður mínum. sem var ófæddur þegar pabbi dó. Mamma var ákaflega útsjónar- söm og dugleg, og bróðir hennar aðstoðaði hana við búskapinn. Árið 1897 kom svo föðuramma mín, og nfana_ María Bóthildur Pétursdóttir Maack, heim frá Þýzkalandi, þar sem hún hafði verið i 3 ár hjá dóttur sinni. Hún kóm á heimilið til okkar og hún kenndi okkur krökkunum, og börnum af öðrum bæjum líka, lestur, skrift, ’dönsku, þýzku og ótal margt fleira. Meðal annars kenndi hún okkur að dansa. Hún og mamma höfðu alltaf tíma til að spjalla við okkur, þrátt fyrir annríki á heimilinu, og kenna okkur heilræði fyrir lífið. Jæja, vinkona ömmu, frú María Kristjánsdóttir, sem bú- sett var í Reykjavík bauð að taka mig til sín og skyldi ég fá að læra allt það sem mér væri fyrir beztu. Eftir að ég kom hingað til Reykjavíkur, langaði mig helzt til að fara í Mennta- skólann og verða læknir. En María var ekki á því. „Stelpur eiga ekki að fara [ skóla, þær eiga að læra kvenleg störf eins og hannyrðir“, sagði hún. Hún fékk nú samt ekki að ráða því. Þó ég væri ekki nema 17 ára gömul, þá neitaði ég alveg að læra að sauma. Um vorið 1959 fór ég til frk. Kjær inníLaugarnesi og réði mig þar um sumarið sem gangastúlka og var um samið að ég yrði tekin sem hjúkrunarnemi um haustið. Með 8 krónur í laun á mánuði þurfti maður ekki fjárhagslega hjálp. En María var mér ákaf- lega góð og hjá henni mátti ég alltaf eiga heimili. Ég er mjög ánægð með það núna að ég valdi þetta starf. — Fórstu svo af Laugarnes- spitalanum, eftir að þú laukst námi? — Fyrst starfaði ég þar í 4 ár sem hjúkrunarkona. Svo var ég á Franska spítalanum í Vest- mannaeyjum í eitt ár og síðan við hjúkrun hér í bænum. En 1918 réðist ég til bæjarins sem farsóttarhjúkrunarkona í Franska spítalanum. Bærinn hafði fengið hálfan spítalann lánaðan fyrir farsóttarsjúklinga. Próf. Jón Hjaltalín var þá lækn- ir þar. Um haustið kom þessi ógurlegi vágestur, Spánska veikin. Sjúkl- ingar voru lagðir inn hjá okkur og líka í barnaskólahúsið, en þeir sjúklingar voru seinna fluttir í Landakot. Þegar þetta reyndist ófullnægjandi var tekið á leigu. Sóttvarnarhúsið vestur við sjó.og þar vorum við til 1920. Þá þurfti að koma taugaveikissjúlingum fyrir og var tekin neðsta hæðin í þessu húsi við Þingholtsstræti. 13. febrúar flutti ég með tauga- veikissjúklingana aftan á vöru- bíl vestan að í kafófærð. Um vor ið var farið að breyta öllu hús- inu og sá Jón Þorláksson, sem þá var verkfræðingur hjá bæn- um um það. Farsóttarhúsið er enn eins og þá var gengið frá því, en þetta var og er enn mjög vandað hús. Fyrstí sjúklingur- inn, Sigríður Jónsdóttir, sem er enn kennarafrú hér í bænum, kom í sjúkrahúsið í september. Uppi voru síðar hafðir sjúkl- ingar, sem ekki var rúm fyri’r annars staðar, og seinna berklasjúklingar, en niðri far- sóttarsjúklingar. Síðan hafa kom ið upp hér £ bænum margar far- sóttir, t.d. var taugaveiki alltaf öðru hverju að stinga sér niður hér áður. Og barnaveikin var hræðilegur sjúkdómur áður en farið var að sprauta við henni. Alla þessa sjúkdóma höfðum við hér, og aldrei kom þa§ fyrir ið nokkur smitaðist, en maður varð auðvitað að fara ákaflega varlega. Próf. Jón Hjaltalín var læknir hér frá byrjun. Hann var ákaflega samvizkusamur og góð- ur læknir, sem alltaf brá skjótt við ef einhvers þurfti með, hvort sem var á nóttu eða degi, og minnist ég hans með miklu þakklæti. Hér hefur líka verið ágætis starfsfólk, sumt árum saman. Árið 1949, eftir síðasta mænu- veikifaraldur, lét bærinn undir forustu Gunnars Thoroddsens borgarstjóra koma upp sundlaug úr ryðfríu stáli hér á efri hæð- inni og kom það sér ákaflega vel. Árið 1955 var lagt niður far- sóttarhúsíð í þessum húsa- kynnum, en hingað teknir aðrir sjúklingar. Nú er hér alltaf fullt af veikluðu fólki, sem er sér til hressingar og lækninga. Ég sakn aði þess reglulega þegar börnin hættu að koma hingað. Þó er ég ekkert óánægð með þetta fyrir- komulag. Mér þykir ágætt að geta hlynnt að þessu fólki. Og mér þykir vænt um þá sjúklinga, sem hér hafa verið, enda er þetta yfirleitt gott og vinalegt fólk. Mest þykir mér gaman að því þegar konurnar koma með börn- in sín, til að sýna mér þau. Mikill fjallagarpur — Þú ferðast mikið um landið, María? — Já, ég fór í öllum mínum sum arfríum á hestum upp á öræfin þangað til það var orðinn of mikill lúxus að leigja hesta, og þá fór maður að fara á bílum, mest með hinum ágæta fjallabíl- stjóra Guðmundi Jónassyni. Mér hefur þótt gaman að klífa fjöll og klifra í kletta frá því ég var krakki heima í Grunnavík, sem er umgirt háum fjöllum. Heim í sveitina mína fer ég alltaf á hverju sumri. Þar hefur orðið mikil breyting. Þegar ég var að alast þar upp voru 34 bændur í sveitinni, en nú eru þeir aðeins 5 og Faxastaðir eru því miður komnir í eyði. Þess sakna ég mikið. En ég hefi þekkt alla sem þarna hafa búið og heimsæki þá sem eftir eru. Það er ákaflega fagurt í Grunnavík, t.d. frammi í Staðardal, sem gengur inn úr víkinni. Þar liðast bergtær á eftir valllendisbökkum og þar þótti mér unaðslegt að sitja yfir ánum, þó ég væri hrædd við nyk- urinn í vötnunum. Annað þótti mér líka skemmtilegt, þegar ég var krakki, af þvj ég vissi ekki hve skaðlegt það var öllum gróðri. Það var þegar ísinn kom. Jakarnir komu siglandi inn fjörð inn og einn og einn jaki festist og varð eftir. Þá þótti ekki ónýtt að geta leikið sér í honum meðan hann var þar. Þó systur mínar færu í burtu, var alltaf mikið af börnum á heimilinu. — Þú ferð enn í öræfaferðir, er ekki svo. —Jú, ég fór í sumar inn að Tungnafellsjökli og í Jökuldal. Við fórum á bílum og með hesta. Og næst asumar er ég ákveðin í að fara upp í Vonarskarð á hegtbaki. Ég hefi farið margar góðar ferðir og á marga góða ferðafélaga. T.d. fórum við árið 1939 á hestum Flosaleið frá Hlíð- arenda austur á Jökuldal. Síðan komu bílar á móti okkur að Brú, þar sem Árni Oddsson lagði upp. Þar tók á móti okkur með mikl- um myndarskap Björg heima- sæta á Brú, sem nú er gift Gunn- laugi Snædal, frænda mínum, bónda á Eiríksstöðum. — Ferðu þessar ferðir með Ferðafélaginu? — Nei, ég hefi mest farið eig- in leiðir. Ég er nú svo ráðrík, að ég vil heldur hafa það þannig. Annars var ég með í Gullfossferð inni norður á Akureyri árið 1927, en upp úr henni var Ferðafélag íslands stofnað. Fararstjórar voru þeir Björn Ólafsson, Tryggvi Magnússon og Helgi í Brermu. Valtýr Stefánsson var með og sendi Morgunblaðinu alltaf fréttaskeyti. Við komum á næstum allar hafnir á leiðinni. í Stykkishólmi gengum við á Helgafell. Presturinn, sr. Sigurð- ur Lárusson, sagði að við yrðum að lesa faðirvorið alla leiðina og ekki líta við fyrr en við værum komin inn í byrgið. Ég gerði það og bar fram þrjár óskir. Tvær þeirra eru þegar komnar fram. Já, fjallaferðirnar eru dásam- legar. Maður kemur endurnærð- ur og eins og nýr og betri maður úr þeim. Á seinni árum hefi ég tekið kvikmyndir úr ferðalögun- j ... 5 f ÞRHDJU umferð í Zagreb mætt- ust þeir Keres og Tal. Skákin var hörð og flókin eins og vera ber hjá slíkum meisturum. Hvítt: P. Keres. Svart: M. Tal. Sikileyjarvörn. 1. e4, c5; 2. Rf3, e6; 3. d4, cxd4; 4. Rxd4, a6; 5. Bd3 Hér er venju- lega leikið 5. c4 eða Rc3, en Smyslov beitti þessum leik gegn Tal í 15. umferð og fékk yfir- burðar stöðu, því Tal drap ridd- ara á c6 með b-peði, en það er ekki tímabært. 5. — Rc6; 6. Rxc6, dxc6! Mun betra en bxc6 eins og í skák hans við Smyslov. 7. 0-0, e5; 8. Rd2, Dc7; 9. a4, Rf6; 10. Df3, Bc5; 11. Rc4, 0-0; 12. Re3, He8; 13. Bc4, Be6; 14. Bxe6, Hxe6; 15. Rf5 Hvorugum hefur orðið sérlega ágengt í byrjuninni, þó segja megi að Keres hafi frum- kvæðið. 15. — g6; 16. Rh6t, Kg7; 17. Hdl, Hd8; 18. Hxd8? Keres reynir að fiska í gruggugu vatni. Betra var 18. Bg5, Be7; 19. h4, Hed6; 20. Hel, Dd7 og staðan er flókin. 18. — Dxd8; 19. Bg5, Dd4! Bezta leiðin til mótsóknar. Hótar Dxf2f og Rxe4. 20. h4, Dxb2; 21. Hdl, Bd4; 22. Hd3! Keres hef- ur hugsað mjög langt þegar hann drap á d8, því þá var hann með þessa stöðu í huganum. Hótar c3 ásamt Hd7. 22. — Dxc2; 23. Hxd4! Tal átti ekki um annað að velja en að gefa Keres færi á þessari fléttu. 23. — exd4; 24. e5! Tal getur ekki forðað riddaranum vegna máts- ins á f7—f8. 24. — Kf8!; 25. exf6 Ekki er mögulegt að halda jafn- tefli hér með 25. Bxf6, vegna Dclt 26. Kh2, Dxh6; 27. Bg5, Dg7; 28. Bf6, Hxf6!; 29. exf6, Dh6; 30. De4, Kg8; 31. Dxd4, Df8 og c8 og vinnur. 25. — Dc3! Sterkur varnarleikur, sem Keres hefur sennilega ekki séð þegar hann reiknar fléttuna. 26. Dg4 Þvingað vegna hótunarinnar Delf og e5 26. — Delt; 27. Kh2, Dxf2; 28. Dh3 Báðir keppendur eru komnir f tímahrak, og hér yfirsést Keres mjög sterkur leikur 28. Bf4! L d. um okkar og þær sýni ég krökk- unum úr fjölskyldunni stundum, til að glæða áhuga þeirra fyrir óbyggðunum. Hvöt eftirlætisfélagið — Þú hefur verið áhugasöm um félgasstarfsemi María? — Ég er í eitthvað 10—12 fé- lögum, t.d. í mínu fagfélagi, Hjúkrunarkvennafélaginu, en Sjálfstæðiskvennafélagið Hvöt er mitt eftirlætisfélag. í því er ég búinn að starfa frá stofnun þess 15. febr 1937 og alltaf ver- ið í stjórn þess, fyrst sem gjald- keri og síðan sem formaður eftir að Guðrún Jónasson hætti. Sum- um Sjálfstæðismönnum fannst í upphafi, að við konurnar ættum ekkert að vera með sérstakan fé- lagsskap, nema þá innan vébanda Varðarfélagsins, en það vildum við ekki. Við vildum ráða okkur sjálfar. Og það hefur líka gefizt vel. Við vonum að Hvöt verði styrkasta stoð flokksins í fram- tíðinni og sérstaklega viljum við reynast öflugir liðsmenn í vænt- anlegum kosningum. — Ég sé af öllum þessum myndum, sem hér eru i kring- um þig, að þú átt mikið af vin- um og frændum? Svo það verð- ur væntanlega mannmargt hjá þér á afmælinu. — Já, í dag hefi ég búið mér heimili á Ránargötu 30 í húsi Hallfríðar mágkonu minnar. og mig langar til að allir sem ég þekki og vilja líta inn til mín komi þangað. E. Pá. K iSi d3 29. Dg5! hótar Rg4 og Dh6f og staðan er mjög vandtefld fynr Tal sérílagi þar sem hann haíði mun lakari tíma en Keres. 28. — Del; 29. Db3, b5; Klókara var hér De5f og Delf og vinna þannig tvo leiki. 30. axb5, cxb5; 31. Da3f!, b4; 32. Db3, De5t; 33. Klil? Öllu betra var hér Kgl, því með þessu móti tapar hvítur leik. 33. — Delt; 34. Kh2, De5t 35. Khl?, Dd6; Hótar máti. Þess vegna er Khl leiktap. 36. Kgl, d3; 37. Ddl? Afgjörandi afleikur. Hér hafði Keres upphaflega hugsað sér að leika Dc4! en þegar hann athugaði stöðuna betur fannst honum sem svartur mátaði með 37. — d2, en yfirsést að hann get- ur einfaldlega leikið 38. Bxd2, Dxd2; 39. Dc8f, He8; 40. Dc5f og mátar í stað svarts. Tvímælalaust ein allra skemmtilegasta skák mótsins, og stórkostlegur skaði að keppendur skyldu ekki hafa meiri tíma til þess að tefla 15 síðustu leikina. Það er erfitt að sjá hvernig Tal á að vinna eftir 37. Dc4! t-. d. Ke8; 38. Dc8t, Dd8; 39. Db7! (39. Dxe6?, fxe6; 40. f7t, Kf8; 41. Bxd8, d2; og drottning með skák.) hótar Dxf7 mát. Allar líkur benda til að Tal hafi ekki tíma til að gera neinar ráðstafan- ir gegn hótunum hvíts, hann verði því að taka þráskák. 37. —• Dc5t; 38. Khl, Dc2; 39. Df3, d2; 40. Bxd2, Dxd2 og Keres hætti hinni vonlausu baráttu. í þrem fyrstu skákunum í Zagreb hefur Tal haft tapstöðu gegn Smyslov og Gligoric og sennilega tapstöðu á móti Keres í þessari skák hér á undan, svo greinilegt er að Tal hefur þá heppni með sér sem þarf til þess að vinna slíkt skák- mót. í skákum Friðriks við Gligoric og Tal fékk Friðrik lak- ara tafl upp úr byruninni, sem honum tókst ekki að rétta við. Gegn Tal fékk hann góða mögu- leika á jafntefli eftir að Tal hafði teflt nokkuð ónákvæmt, en þá hafði hann eytt svo miklum tíma í að reyna að finna leið til þess að rétta stöðuna af, að hann kom ekki auga á möguleikann. Ingi R. Jóhannsson.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.